IDEE POLITYCZNE EUROPY NOWOŻYTNEJ I WSPÓŁCZESNEJ 25.03.2010
cd. poprzedniego wykładu
Zdaniem Tomasza Hobbesa człowiek z natury jest zły. Człowiek z natury jest egoistą. Człowiek człowiekowi jest wilkiem. Uważa, że umowa społeczna to jest umowa każdego z każdym na rzecz osoby trzeciej, na rzecz suwerena. Każdy z każdym zawiera umowę, że swoje prawa naturalne oddaje na rzecz państwa. Człowieka na rzecz państwa zrzeka się swojej naturalnej wolności po to, żeby nie było stanu wojny wszystkich ze wszystkimi. Nasza wola jest częścią państwa. Państwo nazwał lewiatanem – jego wola jest naszą wolną, bo my jesteśmy częścią tego ciała. Zadaniem władcy było respektowanie woli ludu. Władca ma pełną wolę, ale to nie znaczy, że on ma być tyranem, bo ludzie dlatego zawarli umowę społeczną po to, że w państwa jest im lepiej, bo władza zabezpieczy im własność i pokój, dzięki któremu będą mogli się bogacić, rozwijać przedsiębiorczość. Nie uzasadnia władzy tyrańskiej tylko władzę absolutną, bo władca absolutny repetuje, zapewnia ludziom spokojne życie, nie powinien ingerować we własność prywatną. Po to przystąpiliśmy do umowy społecznej żeby zabezpieczyć prawa natury. Najlepiej nasze prawa naturalne zabezpieczy władza absolutna.
XVII wiek John Lock mówi, że gdyby nie było państwa i społeczeństwa to byśmy ze sobą w zgodnie koegzystowali. Człowiek z natury jest istotą rozumną i rozum mu podpowiada, że ma zgodnie z prawa natury postępować. Był świadkiem rewolucji chwalebnej w Anglii i popierał tą rewolucję. Umowa społeczna jest dwustopniowa. Polega na tym, że jednomyślnie podejmujemy decyzję o powstaniu społeczeństwa. A druga umowa polega na tym, że społeczeństwa wyłania z siebie rząd drogą większości, a drogą głosowania zawsze można zmienić ten rząd. Rozwiązanie rządu nie jest równoznaczne z rozwiązaniem społeczeństwa. Po to jest rząd, by zabezpieczyć prawa naturalne. Monarcha nie jest właścicielem uprawnień, on spełnia pewną funkcję. W drodze umowy społecznej powołujemy kogoś na stanowisko, by spełniał pewne funkcje, ma kompetencje władcze z okazji tego, że spełnia funkcję monarchy. Wyróżnił 3 rodzaje władz monarchii parlamentarnej:
Władzę ustawodawczą
Władzę wykonawczą
Władzę federatywną – rodzaj władzy wykonawczej, która ma uprawnienia jeśli chodzi o sprawy międzynarodowe (zawieranie pokoju, wszczynać wojny, zawieranie przymierzy)
XVIII wiek Jean Jakub Rousseau mówi, że człowiek z natury jest dobry i dopiero cywilizacja zepsuła naturę człowieka. Naprawdę dobry był pierwotny dzikus. A dzisiejsza kultura to jest to co niszczy człowieka. Stwierdził, że nauki niszczą człowieka. Cywilizacja niszczy człowieka. Pierwotny dzikus nie miał rozumu. Najgłębszą naturą człowieka są emocje, a nie rozum. Był przedstawicielem sentymentalizmu.
„Czy odrodzenie nauk i sztuk przyczyniło się do poprawy obyczajów?” – nie, degenerują człowieka, ale nie chodziło o to, że nie należy się uczyć. Chciał do granic możliwości pokazać negatywne aspekty kultury, cywilizacji, ale nigdzie nie nawoływał żebyś powrócili do jaskiń!
powstaje cywilizacja, własność prywatna i zaczyna pojawiać się egoizm, bo człowieka zaczyna zauważać, że lepiej jest mieć więcej niż mniej. My z natury jesteśmy emocjonalni.
Stan natury był etapem pierwszym, gdy ludzie mieli tylko emocje. Drugi etap, gdy ludzie zaczęli ze sobą przebywać, rodzina powstaje i zaczęła się kształtować mowa i rozum. Pojawił się podział na bogatych i biednych, pojawiła się własność prywatna. I w tym momencie dochodzi do zawarcia umowy społecznej – lepiej jest poświęcić swoją absolutną wolność społeczną, fizyczną, którą mieli w stanie natury, po to, żeby w drodze umowy zyskać więcej, uzyskać wolność cywilną. Uzyskujemy wolność społeczną, która jest cenniejsza, bo jest chronione przez te instytucje, który my powołaliśmy. Stworzył konstrukcję woli powszechnej – wolność jest naszym prawem naturalnym, mamy całkowitą wolność w stanie natury, ale ona jest zawsze zagrożona. Jak już tworzymy to państwo i prawo to, to musi być takie państwo, w którym my będziemy wolni. Tak naprawdę ideałem było by państwa, gdzie nadal bylibyśmy wolni. Rousseau starał się stworzyć taki ideał organizacji społecznej, żebyśmy nadali byli wolni. Wolność to jest robienie tego co chce. Żeby być wolnym i żyć w państwie gdzie funkcjonuje prawo, to prawo musi odzwierciedlać moją wolę, bo wtedy słuchając się prawa, wypełniają normy prawne słucham się siebie, robie to co chcę. Dlatego Rousseau tworzy konstrukcję woli powszechnej i ta wola powszechna jest źródłem prawa.
Wola powszechna jest to interes społeczny, jest to wyraz rozumności ludzkiej. Wola powszechna zakłada, że jednostka jest w stanie zrozumieć, że człowiek może na tyle dojrzeć, być dojrzały obywatelem, że zrozumie, że interes zbiorowości jest ważniejszy od egoistycznego, partykularnego interesu jednostki. Rousseau chce żeby zespolić interes jednostki z interesem społecznym.
Był za demokracją bezpośrednią. Rousseau uważa, że lud jest suwerenem. Uważa, że każdy powinien brać udział w stanowieniu prawa, bo wtedy razem się spotykamy i dyskutujemy. Jak polegamy prawu, to podlegamy swojej woli, bo to my razem utworzyliśmy prawo.
Jeżeli chcemy stwierdzić czy kraj jest wolny, to trzeba sprawdzić czy to lud stanowi prawo w tym kraju, a nie o to czy dany mieszkaniec może robić to, na co ma ochotę w danej chwili.
Trzeba stworzyć wspólnotę, w której ludzie będą szczęśliwi.
Grocjusz – prawa naturalne to jest coś takiego, czego nawet Bóg nie może zmienić. Najlepiej nasze prawa naturalne zabezpieczy władza absolutna.
XVIII wiek Monteskiusz – stworzył najbardziej klasyczną teorię podziału władzy. Dzieli władzę na:
Ustawodawczą
Wykonawczą
Sądowniczą
Władze po to się dzielą, by się wzajemnie równoważyć, bilansować i kontrolować. Każda z władz będzie sobie patrzyła na ręce i się bilansowała.
CECHY WSPÓLE DLA WSZYSTKICH MYŚLICIELI
Każdy opisuje stan natury
Każdy mówi o umowie społecznej
Każdy z myślicieli uważa, że ludzie przystępują do umowy społecznej, po to, by zabezpieczyć swoje prawa naturalne
Prawa naturalne wraz z powstaniem państwa nie tracą swojego autonomicznego i obiektywnego charakteru.
Sposób ochrony praw naturalnych zależy od ustroju politycznego utworzonego w wyniku zawarcia umowy społecznej.
Trzeba stworzyć taki ustój, który zapewni ochronę praw natury
XVII wiek – powstanie ideologii prawa natury
XVIII wiek – jest uznawany za stulecie triumfu prawa natury, ponieważ koncepcja praw naturalnych została wykorzystana, posłużyła za podstawę pierwszych regulacji ustawowych w dziedzinie praw człowieka. Najwcześniej rangę norm prawa stanowionego nadali tym prawom amerykanie w deklaracji niepodległości z 4 lipca 1776 roku – pierwszy akt prawa pozytywnego, w którym zostały zawarte prawa człowieka. Deklaracja niepodległości zawiera ideę, że każdemu człowiekowi przysługują z jego natury wypływające prawa, i które są jedynie potwierdzane w tej deklaracji przez rząd, a nie tworzone przez rząd. Władza potwierdza, a nie nadaje nam prawa. Amerykańska deklaracja niepodległości / praw stała się wzorem do naśladowania przez francuskich rewolucjonistów. Deklaracja praw człowieka i obywatela jest pewnym przełomem, od którego zaczyna się współczesność, ponieważ tam są zawarte idee, które stały się podstawą dla późniejszych aktów dotyczących praw człowieka i obywatela.
We Francji projekt la Fayeta przy współpracy z Jeffersonem i później był przedyskutowany przez zgromadzenie narodowe i został przyjęty 26 sierpnia 1789 jako deklaracja praw człowieka i obywatela, bo jest tu zawarta idea, że władza, państwo nie daje nam tych praw, ono jedynie deklaruje, że będzie przestrzegać tych praw i nie mamy ich dzięki władzy, bo on wypływają z naszej natury, które mamy z racji tego, że jesteśmy ludźmi.
Mamy dwa rodzaje praw:
Prawa człowieka – prawa niepolityczne. Sięgają swoją genezą do okresu przed państwowego. Są wcześniejsze i ważniejsze od praw obywatela. Każdy z nas dysponuje prawami człowieka
Prawa obywatele – prawa polityczne związane z tym, że jesteśmy członkami państwa. Wiążą się z umową społeczną i powstaniem państwa. Twórcy deklaracji podkreślają, że prawa obywatela są trwalsze od formy ustrojowej państwa. Powinny być nienaruszone, bo wynikają ze społecznej natury człowieka. Prawa obywatela można jedynie ograniczyć lub pozbawić kogoś, gdy zachodzą szczególne przesłanki i tylko aktem o randze ustawy
Powstała naczelna zasada porządkująca prawa człowieka i obywatela zwana „triadą praw naturalnych” – na nią składają się 3 najważniejsze prawa:
Prawo do wolności – jest najważniejsza.
Prawo do równości – bez niego nie możliwa byłaby wolność
Prawo do własności – bez niego nie możliwa byłaby wolność
One są tak samo ważne, bo bez któregoś z tych elementów nie są możliwe pozostałe. Te trzy prawa łącznie określają status jednostki. To są prawa:
Niezbywalne
Święte – nie powoływano się wprost na boskie pochodzenie tych praw. Powołano się na tzw. istotę najwyższą – ponad ludzki porządek wszechrzeczy. Według autorów deklaracji te prawa naturalne dostały dodatkowe wsparcie duchowe
Nie ulegające przedawnieniu