Ocena cyklu życia wyrobu (LCA)

1. Historia powstania:

Pierwsze wzmianki o tego typu metodzie pochodzą w prac Harolda Smitha, przedstawionych na Światowej Konferencji Energetycznej w 1969 roku. Oryginalne badania tego uczonego dotyczyły wytwarzania różnych rodzajów energii w wybranych procesach chemicznych. Jedną z pierwszych firm, które zainteresowały się wykorzystaniem tych analiz w praktyce była Coca-Cola, która zleciła przeprowadzenie dalszych badań.

2. Ogólne informacje

Ocena cyklu życia (LCA - Life Cycle Analysis) to narzędzie badawcze umożliwiające ocenę oddziaływania na środowisko, zużycia i emisji związanych z systemem wyrobu w przeciągu całego cyklu Życia. LCA można zaliczyć do narzędzi wspomagających decyzję (Decision Support Tool) i stosować zarówno w obszarze projektowania nowych wyrobów/technologii, jak i rozwoju już istniejących.

Termin „Analiza cyklu życia (LCA)” został po raz pierwszy wprowadzony na konferencji SETAC (Society of Environmental Toxicology and Chemistry) w Vermont w roku 1990. Metodologia LCA jest stosunkowo nowa. Jej obecna struktura została zdefiniowana niecałe dziesięć lat temu (1998) w normach ISO 14040

3. Charakterystyka LCA

Analiza metodą LCA, w przeciwieństwie do tradycyjnych metod zarządzania środowiskiem, pozwala na:

- porównanie alternatywnych produktów i technologii wytwarzania,

- identyfikację miejsc generujących największy wpływ na środowisko w całym cyklu życia,

- ustanawianie kryteriów dla Eko-etykiet, w celu identyfikacji produktów najlepszych ekologicznie,

- porównanie alternatywnych sposobów utylizacji odpadów.

4. Jednostka funkcjonalna

Jednostka funkcjonalna to najmniejsza jednostka przyjęta do badań i stanowiąca ilościowy efekt systemu produkcji LCA. Głównym zadaniem jednostki funkcjonalnej jest dostarczenie płaszczyzny odniesienia dla normalizowania danych wejściowych i wyjściowych systemu. Z tego też względu powinna być ona jasno zdefiniowana i mierzalna. Najprostszymi jednostkami funkcjonalnymi są jednostki fizyczne jak np. metry, dżule, kilogramy, sekundy, kelwiny, itd. Mogą to być też pojedyncze urządzenie/maszyna czy jedna z funkcji tego urządzenia lub powierzchnia do zagospodarowania, dla których ustala się przepływ materiałów i energii.

5. Normy dotyczące LCA

• ISO 14040:1997 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Zasady i struktura”

• ISO 14041:1998 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Określenie celu i zakresu oraz analiza zbioru danych.”

• ISO 14042:2000 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Ocena wpływu cyklu życia.”

• ISO 14043:2000 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Interpretacja cyklu życia.”

• ISO/TR14048:2002 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Format dokumentowania danych”

• ISO/TR14049:2000 „Zarządzanie środowiskowe. Ocena cyklu życia. Przykłady stosowania ISO 14041 do określenia celu i zakresu oraz analizy zbioru danych.”

6.. Zastosowanie LCA

Zastosowania oceny cyklu życia można podzielić na:

• wewnętrzne –gdy LCA stosuje się do udoskonalania produktu pod kątem ekologicznym oraz jako narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji strategicznych;

• zewnętrzne –gdy LCA wykorzystuje się do celów marketingowych, eko znakowania oraz celów informacyjnych.

• Dzięki wynikom LCA można określić sposób na zmniejszanie zagrożenia środowiska naturalnego, ale również modernizować istniejące przedsięwzięcia i tworzyć nowe, przyjazne środowisku inwestycje.

• Wdrożenie LCA przynosi wymierne korzyści, zarówno firmie, która decyduje się na przeprowadzenie takiej analizy, jak i społeczeństwu oraz środowisku.

• Technika LCA może być wykorzystywana nie tylko do oceny aspektów środowiskowych związanych z wybranymi systemami wyrobów i usług, ale przede wszystkim do określenia sposobu zmniejszania zagrożenia środowiska naturalnego.

7. Cel i zakres działania LCA

• Cel badań powinien jednoznacznie określać zamierzone zastosowanie, powody prowadzenia badań i odbiorcę, do którego adresowane są wyniki.

• Poziom szczegółowości LCA:

• koncepcyjny,

• uproszczony,

• szczegółowy.

• Zakres badań definiowany jest przez system wyrobów (procesy jednostkowe), jego granice i jednostkę funkcjonalną.

8. Wyróżniamy cztery etapy analizy:

• Określenie celu i zakresu

• Analiza zbioru wejść i wyjść

• Ocena oddziaływań

• Interpretacja

9. Zalety metody LCA

• Brak pominięcia jakiegokolwiek etapu istnienia wyrobu

• Uwzględnienie najważniejszych ekosystemów i ich elementów umożliwia pełną ocenę wpływu na środowisko

• Metoda ta uwzględnia powstawanie zanieczyszczeń

• Szczegółowy opis metody jest zawarty w normach ISO

10. Przesłanki do myślenia w kategoriach cyklu życia:

• zwiększenie się całkowitej liczby produktów

• zwiększenie zróżnicowania produktów

• szybki rozwój nowych technologii i powstawanie nowych produktów

• globalny obrót produktami

• coraz większa złożoność produktów

• oddziaływanie produktu na środowisko

• produkty w trakcie ich cyklu życia powiązane są z coraz

• bardziej zróżnicowanymi uczestnikami rynku