PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA

Wyróżniające kryteria	Psychoanaliza	Behawioryzm	Psychologia humanistyczna	Psychologia poznawcza	Socjobiologia
Kim jest człowiek?	Pionkiem sterowanym przez biologię, ograniczanym przez kulturę	Pionkiem sterowanym przez cechy sytuacji (wzmocnienia)	Wszechwładnym podmiotem	Badaczem, decydentem	Środkiem rozpowszech­niania genów
Prosty czy złożony?	Złożony	Prosty	Złożony	Złożony	Prosty
Pobudki działania	Libido	Redukcja popędów	Rozwój osobisty	Poznanie, równowaga poznawcza	Reprodukcja
Stosowane strategie	Kateksja, Mechanizmy obronne	Zachowanie skuteczne	Samoaktualizacja	Gromadzenie i przetwarzanie informacji	Dobór, altruizm krewniaczy i odwzajemniony, agresja
Co determinuje zachowanie?	Biologia	Uczenie się	Biologia (marginalnie uczenie się)	Uczenie się	Biologia
Wolność czy konieczność	Konieczność	Konieczność	Wolność	Wolność	Konieczność
Koncentracja na czasie	Przeszłość	Przeszłość	Teraźniejszość	Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość	Teraźniejszość przyszłość
Charakter natury ludzkiej	Stabilny	Zmienny	Zmienny	Zmienny	Stabilny
Metafora	Maszyna	Maszyna	Bóg	Komputer	Maszyna
Głowni przedstawiciele	Z. Freud A. Adler C.G. Jung	I. Pawłow J. Watson B. Skinner	C. Rogers A. Maslow	N. Weiner L. Festinger F. Heider	K. Darwin E. Wilson D. Buss

Opracowanie na podst. Strelau (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk, GWP. Tom 1

PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA

1. PSYCHOANALIZA

• Zdaniem FREUDA istotne czynniki regulujące zachowanie mają charakter popędowy, afektywny, instynktowny, są więc biologicznie ukształtowanymi, gotowymi strukturami uruchamiającymi określone działania.

• Motywy ludzkich zachowań leżą poza świadomością człowieka

• Fazy rozwojowe - oralna, analna, falliczna, genitalna

• Podstawowym regulatorem zachowania jest nieświadomy popęd seksualny (libido), rozumiany jako pozytywne doświadczenie z własnym lub cudzym ciałem

• Osobowość - id (zasada przyjemności), ego (zasada realności) i superego (zasada moralności)

• Mechanizmy obronne

• Jung - archetypy i świadomość zbiorowa; Adler - dążenie do mocy i kompensacja poczucia niższości

2. BEHAWIORYZM

• Pawłow - odruchy warunkowe

• Watson - koncepcja czarnej skrzynki (to co pomiędzy reakcją i wzmocnieniem, nie daje się zaobserwować)

• Skinner - środowisko jest aktywne - organizm reaktywny. Nawyki

3. HUMANISTYCZNA

• Wewnątrzsterowność

• Siłą napędową rozwoju jest potrzeba samoaktualizacji

• Maslow - piramida potrzeb brak(fizyczne - bezpieczeństwa - przynależności miłości - szacunku - samoaktualizacji); teoria samoaktualizacja (samoaktualizacja jest specjalnym procesem stawania się tym, kim się jest; dążeniem do wew.spójności, jedności z samym sobą, spełnienia swojego przeznaczenia lub powołania)

4. POZNAWCZA

• Człowiek jest aktywny, poszukuje i gromadzi informacje, stawia i weryfikuje hipotezy

• Doświadczenie się zmienia, jest narzędziem w kontroli środowiska - przewidywanie

• Każdy człowiek dąży do stałego wzbogacania struktury doświadczenia, ale też do eliminowanie zbędnej różnorodności - dąży do zgodności i unika rozbieżności/dysonansu

5. SOCJOBIOLOGIA I EWOLUCYJNA

POTOCZNE KONCEPCJE

• Są kategoryczne oraz skrajne i rozstrzygające („zawsze”/”nigdy”)

• Są podatne na weryfikacje (potwierdzanie), ale nie na falsyfikacje

• Nie obowiązuje w nich zasada wynikania - wszyscy tak, ale on nie

• Są proste i „logiczne”

• Mogą być „dwuznaczne” i „dwukierunkowe”

• Metafory

• BÓG

• Maszyna

• Komputer

Okres prenatalny

Czyli jak zaczyna się życie

Jak badamy życie przed narodzeniem ?

• Nieinwazyjne metody badań:

• Obserwacja zachowań dzieci przedwcześnie narodzonych

• Aparatura medyczna

• Ultrasonografia

Fazy rozwoju prenatalnego

• Faza jajowa (od zapłodnienia do 2 tygodnia)

• Faza embrionalna ( od 3 do 8 tygodnia)

• Faza płodowa (od 9 do 38 tygodnia)

Faza jajowa

• W chwili zapłodnienia zostaje połączone 23 chromosomy od matki i 23 od ojca

• Dziedziczenie np.:

• Inteligencji

• Wzrost

• Choroby genetyczne (trisomia)

• Zygota szybko rozwijając się przemieszcza się z jajowodów do macicy.

• Po około 6 dniach od zapłodnienia zygota przyczepia się do macicy i zaczyna się proces zagnieżdżania

• Zaczyna się proces specjalizacji

Faza embrionalna

• Trwa około 5 tygodni

• W 3 tygodniu zaczyna się różnicowanie trzech listków zarodkowych:

• Endoderma-organy wewnętrzne

• Ektoderma-ukł.nerwowy, skóra,części oka,nosa itp.

• Mezoderma-mięśnie, kości,narządy płciowe

• Około 3 tygodnia wytwarza się serce

• Około 5 tygodnia rozwija się głowa i mózg

• Pod koniec 8 tygodnia twarz embrionu zaczyna przypominać ludzką

Środowisko rozwoju embrionu

• Istnieją trzy podstawowe systemy podtrzymujące życie embrionu:

• Worek owodniowy

• Łożysko

• Pępowina

Faza płodowa

• Po zakończeniu 8 tygodnia zaczyna się faza płodowa

• Płód:

• Waży około 5,6 g i ma 50,8 mm

Zmiany zewnętrzne

• Zasadniczym zmianom ulega wygląd płodu:

• Skóra zaczyna być grubsza

• Około 3 miesiąca twarz nabiera rysów

• W 4 miesiącu pojawiają się:

• Paznokcie

• Pojawiają się opuszki na końcu palców

• Zaczynają rosnąć włosy na głowie

Zmiany wewnętrzne

• Około 3 miesiąca:

• Nerki zaczynają wydalanie moczu do płynu owodniowego

• Pojawiają się u chłopców zewnętrzne narządy płciowe

• Mózg uzyskuje swoją podstawową organizację

Wczesne przejawy zachowania

• Aktywność płodu rozpoczyna się około 3 miesiąca. Płód jest zdolny do:

• Zaciśnięcia pięści

• Połykania

• Ruszania palcami nóg

• W 4 miesiącu oczy stają się wrażliwe na światło

• Od 5 miesiąca może kopać i odwracać się, pojawiają się rytmy snu

• Około 7 miesiąca pojawia się odruch ssania

W kierunku niezależności

• Podstawowym problemem w przypadku dzieci przedwcześnie urodzonych jest:

• Niezdolność do trawienia pokarmu

• Kontrolowanie temperatury ciała

• W 8 miesiącu pod skórą pojawia się tłuszcz. Płód zaczyna gromadzić zapasy pożywienia we własnym ciele

• Na początku 8 miesiąca matka zaczyna przekazywać swoje przeciwciała.

• Chronią one dziecko do 6 miesiąca życia po narodzeniu

Zagrożenia okresu prenatalnego

• Faza jajowa

• Faza embrionalna

• Faza płodowa

Faza jajowa:

• Zapłodnione jajo może obumrzeć z powodu braku pożywienia zanim zagnieździ się w ścianie macicy

• Nieprzygotowanie ścianki macicy na przyjęcie jaja-zaburzona równowaga pomiędzy gruczołem przysadki a jajnikami

• Zagnieżdżenie się jaja w ścianie jajowodu

• Zagnieżdżenie się jaja w niewłaściwym miejscu ścianki macicy co utrudnia odżywianie

Faza embrionalna:

• Poronienie w wyniku:

• Złego odżywiania

• Zaburzeń hormonalnych

• Stresu

• Nieprawidłowości rozwojowe

Faza płodowa:

• Możliwość poronienia do 5 tyg. Zwłaszcza jeżeli pojawiła się miesiączka

• Przedwczesny poród

• Poród opóźniony

• Komplikacje porodu:

• Przenoszenie płodu

• Niekorzystne położenie płodu

• Zaburzenia hormonalne (np. stres)

Teratologia

• Odnosi się do badań nad teratogenami wpływającymi na rozwój prenatalny.

• Teratogeny - czynniki inne niż genetyczne, które mogą być przyczyną wad wrodzonych embrionu i płodu.

• Około 3-5 % dzieci po urodzeniu ma wady wrodzone

• Wady mogą być spowodowane przez:

• Choroby zakaźne

• Niewłaściwe odżywianie

• Emocje

• Wiek matki itp.

Trochę historii

• Od zarania dziejów rodziły się dzieci zniekształcone. Postacie mitologiczne mogą być tego przykładem: minotaur, cyklop...

• W starożytności porzucano takie dzieci, chociaż niektóre z nich były znane np. Klaudiusz

• W średniowieczu urodzenie zdeformowanego dziecka mogło skończyć się śmiercią matki i dziecka

• Groźne było np. posiadanie trzeciego sutka

• W europie nowożytnej wszelkiego rodzaju osoby z deformacjami umieszczano w zakładach psychiatrycznych

Początki badań

• W biblii anioł upomina kobietę o imieniu Manoah że:

• Gdy nosi syna to „nie powinna pić ani wina, ani mocnych napojów, ani jeść nieczystych pokarmów” (Księga sędziów 13:4)

• W latach 30 stwierdzono że „promienie X” mogą spowodować małogłowie (mała głowa, mózg i oczy)

Początki badań

• W latach 40 odkryto ze kobiety które były chore na różyczkę we wczesnych miesiącach ciąży mogły urodzić dzieci z wrodzonymi wadami oczu, uszu, serca i mózgu

• W latach 50 pojawił się lek Talidomid

• Nadal używany w Afryce

Choroby zakaźne

• Wirus różyczki może uszkadzać układ nerwowy płodu powodując do:

• Ślepoty

• Głuchoty

• Opóźnienia umysłowego

• Uszkodzeń serca, wątroby

Choroby zakaźne

• Syfilis - powoduje śmierć dziecka, niedorozwój umysłowy, ślepota i głuchota

• Rzeżączka - wrodzona ślepota

• Gruźlica, cukrzyca - efekty podobne do niedożywienia

• AIDS - zniekształcenia twarzy: szeroko rozstawione oczy, bokserskie czoła, spłaszczone nosy i trudności z otwieraniem oczu

• Świnka - we wczesnym okresie ciąży podnosi prawdopodobieństwo poronienia

Odżywianie w czasie ciąży

• Dziecko wraz z „całym systemem podtrzymywania życia” około 9 miesiąca waży.....

• 11,5 - 13,0 kg

• Zapasy krwi matki musza wzrosnąć o około 50 % żeby jej organizm poradził sobie z dodatkowym obciążeniem w tlen noworodka.

• Niedożywienie powoduje niedorozwój umysłowy dziecka, porażenie umysłowe, krzywiznę, padaczkę. Czasami śmierć.

Wiek rodziców

• Optymalny wiek dla rodzenia dziecka dla kobiet to:

• 25 - 29 lat

• Jednak obecne badania pokazują że równie dobrze mogą kobiety rodzić w wieku 30-34 lat.

• W wieku 49 lat prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z zespołem Downa jest 74 razy większe niż w przypadku kobiety 30 letniej

• A co z mężczyznami?

Substancje chemiczne i leki

• Brak jest jednoznacznych wyników badań o wpływie narkotyków na ciąże

• Wart wiedzieć że 40-50 % kobiet uzależnionych od heroiny miało podczas ciąży problemy z: anemią, chorobami serca, zapaleniem wątroby, gruźlicą, nadciśnieniem czy zapaleniem dróg moczowych. Zwiększa się też prawdopodobieństwo poronienia.

• Urodzone dzieci są na ogół lżejsze, mają obniżony poziom cukru we krwi, tendencje do krwawień mózgowych i zachorowań na żółtaczkę.

Substancje chemiczne i leki

• Kofeina - większe prawdopodobieństwo przedwczesnego porodu, poronienia, niska waga noworodka, słabszy rozwój mięśni i odruchów u noworodka

• Nikotyna - osłabia funkcję łożyska w szczególności wymianę tlenową. Ryzyko śmierci dziecka przy porodzie lub po jest o około 35% wyższe u matek palących. Problemy z sercem i układem krwionośnym, wolniejszy rozwój, niższy wzrost dziecka.

Substancje chemiczne i leki

• Alkohol - opóźnienie umysłowe. Problemy z widzeniem i oczami.

• Płodowy zespół alkoholowy

• Zniekształcenia kończyn i twarzy, wrodzone wady serca, anomalie zewnętrznych narządów płciowych, deformacje uszu, opóźnienie wzrostu. Dziecko może mieć owłosioną twarz, gorzej śpi, jest rozdrażnione, w wieku szkolnym ma problemy z koncentracją uwagi i koordynacją wzrokowo ruchową.

Substancje chemiczne i leki

• Ołów i fosfor - ślepota, poronienie

• Promieniowanie X - niedorozwój umysłowy

• Zanieczyszczenie środowiska - wpływa ale nie jest do końca zbadane ale istotne dla rozwoju płodu

Stres

• Jak wpływa stres?

• Żaden z czynników wpływających na ciąże nie wywołał tylu kontrowersji

• Sontag (1944) stwierdził, że wzrost aktywności płodu pod wpływem przeżytego przez matkę szoku emocjonalnego. Dzieci po urodzeniu miały problemy z jedzeniem i trawieniem

Problemy z mierzeniem stresu

• Badania robi się przeważnie PO porodzie.

• Lęki matki spowodowane wadami lub drażliwością dziecka - „zgodność informacyjna”

• Problemy z oddzieleniem wpływów prenatalnych i pourodzeniowych

Stadium noworodka

....czyli jak zaczyna się przygoda życia

Proces narodzin

• W jakiej pozycji rodzi się noworodek ?

• W 95 % dzieci rodzą się w pozycji główkowej

• W 5 % w pozycji pośladkowej

• Co wynika z takich ułożeń dziecka?

Cesarskie cięcie

• Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa caedere (ciąć)

• Kiedy się je wykonuje?

• Ułożenie pośladkowe

• Brak postępu akcji porodowej

• Znaczne dysproporcje pomiędzy rozmiarami dziecka a możliwościami „urodzenia”

• Wyczerpanie dziecka

Cesarskie cięcie

• Czy kobieta która raz urodziła za pomocą cesarskiego cięcia musi następny raz tak rodzić?

• Najwięcej takich porodów odbywało się w latach 80 w Europie i USA koło 30%

• Dlaczego jest takie popularne?

• Znieczulenie

• Kwestie „estetyczne”

• Wynagrodzenie lekarzy

Po porodzie

• Dziecko trzyma się za nogi

• Delikatnie klepie się po plecach

• Czy dziecko od razu zaczyna płakać?

• Raczej ziewa, dopiero później zaczyna płakać

• Czy należy dawać klapsa dziecku po urodzeniu?

Noworodek

Skala APGAR

• Oparta jest na pięciu oznakach życia:

• Czynności serca

• Oddechu

• Napięcia mięśni

• Odruchach

• Zabarwieniu skóry

Skala APGAR

• Za każdy „sygnał” dziecko uzyskuje od 0 do 2 punktów

• Wynik 7-10 noworodek jest w dobrej kondycji

• Wynik 4-6 oznacza, że potrzebne jest ponowne oczyszczenie dróg oddechowych i dostarczenie tlenu

• Wynik 0-3 oznacza że noworodek jest stanie krytycznym i potrzebne są natychmiastowe specjalne działania

Bezpłodność

• Określa się, ż około 15 % małżeństw ma problemy z bezpłodnością ( co siódme)

• Procent kobiet zachodzących w ciąże i aktywnych seksualnie:

• W pierwszym miesiącu

• 25%

• W pierwszych 6 miesiącach:

• 63 %

• W ciągu pierwszego roku:

• 80 %

Bezpłodność

• U kogo jest większe ryzyko bezpłodności ?

• Kobiety - 40 %

• Mężczyźni - 40 %

• Co jest przyczyną?

• Zanieczyszczenie środowiska

• „choroby cywilizacyjne”

• Dysfunkcje organów płciowych

Jak pomagać bezpłodnym małżeństwom?

• Adopcja

• Zapłodnienie in vitro vs. Sztuczne zapłodnienie

• Czym się różnią?

• Zapłodnienie in vitro polega na:

• Chirurgicznym wyjęciu jajeczek matki i połączeniu poza ustrojem ze spermą ojca

Jak pomagać bezpłodnym małżeństwom?

• Zapłodnione jajeczko umieszcza się w specjalnym inkubatorze i po 48 godzinach wszczepia się je do macicy matki.

• Stosuje się przy niedrożności jajowodów

• Sztuczne zapłodnienie

• Sztucznie wprowadza się spermę do pochwy kobiety

• Stosuje się przy problemach z płodnością u ojca - chociaż nie zawsze

• Skuteczność około 70-80 % przy trzeciej próbie

Noworodek c.d.

• Okres przystosowania się noworodka do nowych warunków życia trwa około 2-4 tygodni

• Wygląd:

• Głowa to ¼ długości ciała (u człowieka dorosłego to 1/7 )

• Duży tułów i krótkie kończyny

• Układ kostny niedojrzały

• Serce duże lecz szybciej bije

• Układ nerwowy ukształtowany choć jeszcze niezupełnie dojrzały

Odruchy

• Wspólne dla dziecka i człowieka dorosłego:

• Źrenicowy (zwężanie się źrenicy pod wpływem światła)

• Mruganie

• Ssanie

• Połykanie

• Oddawanie moczu i kału

Odruchy

• Wstępujące tylko u noworodka/ niemowlaka:

• Odruch Moro (gdy występuje silny bodziec słuchowy, świetlny, nagły wstrząs. Dziecko położone na plecach prostuje się i wyrzuca ręce w łuk co przypomina obejmowanie)

• Odruch chwytny (gdy dotkniemy wewnętrznej dłoni dziecka to jego dłoń zaciska się tak mocno, że możemy je unieść. Zanika około 2 miesiąca życia)

Odruchy

• Odruch Babińskiego (przy podrażnieniu stopy unoszenie przez dziecko dużego palca)

• Odruch toniczno - szyjny (wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie, kurczą po przeciwnej)

• Odruch marszu automatycznego (przy zetknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje rytmiczne ruchy chodzenia)

Rozwój intelektu

Teoria Piageta

• Jedna z najczęściej cytowanych teorii

• Dotyczy głównie rozwoju inteligencji

• Pojawiają się dwa ważne terminy:

• Schemat - jest to wewnętrzna reprezentacja określonych fizycznych i umysłowych czynności

Teoria Piageta

• Dziecko posiada wiele wrodzonych schematów: patrzenia, chwytania, ssania itp. Wraz z upływem czasu schematy stają się coraz bardziej złożone wraz z nabywaniem doświadczenia np.. Schemat egzaminu, mandatu itp.

• Operacja - struktura umysłowa wyższego rzędu. Nie jest nam wrodzona i zwykle nie pojawia się przed wieku średniego dzieciństwa (wiek szkolny)

Teoria Piageta

• Operacje pozwalają dziecku zrozumieć otoczenie. Operacje są odwracalne np. pięciolatek zrozumie, że 2+4 = 6 ale będzie miało problemy ze zrozumieniem, że operację tą możemy odwrócić 6-4=2

Teoria Piageta

• Rozwój intelektualny postrzegany jest jako adaptacja struktur poznawczych (schematów i operacji) do wymagań środowiska.

• Adaptacja przebiega poprzez proces asymilacji i akomodacji

• Asymilacja - to proces w którym dziecko rozumie przedmiot (ideę) w kategoriach które już posiada.

• Akomodacja - to proces w którym dziecko modyfikuje swoje pojęcia i czynności tak aby pasowały do nowych sytuacji

Teoria Piageta

• Przykład: dziecko widzi „samolot” to może zasymilować go do schematu „ptaka”, albo akomoduje swoje struktury i wytwarza nowy schemat „samolot”

• Proces akomodacji i asymilacji trwa przez cale życie.

• Akomodacja zostaj skonsolidowana przez asymilację.

• Zanim dziecko nabędzie nowa wiedzę występuje równowaga. Gdy ten stan zostanie zaburzony procesy asymilacji i akomodacji dążą do równowagi.

Stadia rozwoju inteligencji

• Stadium sensoryczno-motoryczne (trwa od urodzenia do drugiego roku życia)

• Dziecko poznaje świat głównie za pomocą spostrzegania bezpośredniego i aktywności motorycznej

• Np. do 8 miesiąca dziecko nie ma ukształtowanego pojęcia stałości przedmiotu. To co znika z pola widzenia to znika również z umysłu dziecka. Liczy się tylko „tu” i „teraz”

• Wraz z nabyciem stałości przedmiotu pojawiają się inne ośrodki myślenia.

Stadia rozwoju inteligencji

• Stadium Przedoperacjne (od około drugiego do siódmego roku życia)

• Najszerzej zbadane stadium przez Piageta.

• Kończy się wraz z pojawieniem się myślenia operacyjnego.

• Zdolności umysłowe dziecka nadal są bardziej zdominowane przez spostrzeganie a nie pojęciowe uchwycenie sytuacji i zdarzeń.

Stadia rozwoju inteligencji

• Ograniczenia jakie pojawiają się w tym stadium:

• Egocentryzm - dzieci nie potrafią ujmować świata z innej perspektywy niż swoja własna. Chłopiec zapytany co widzi dziewczynka z drugiego końca pokoju - odpowie opisują to co sam widzi, chłopiec zapytany czy ma brata odpowie że tak, ale gdy zapyta się go czy jego brat ma brata odpowie że nie.

• Np.. Przykład z górami

• Centracja - skupianie wagi tyko na jednej właściwości przedmiotu, pomijaniu innych nawet bardzo istotnych.

• Np.. Plastelina,żetony itp

• Nieodwracalność - np liczby 3+4=7 ale już nie 7-4=3

Stadia rozwoju inteligencji

• Stadium Operacje konkretne (od około siódmego do jedenastego roku życia)

• Główne właściwości to:

• Nabywanie odwracalnego myślenia

• Pojawienie się zdolności decentralizacji

Stadia rozwoju inteligencji

• Niezmienniki liczby pojawiają się jako pierwsze około 6,7 roku życia

• Niezbędniki objętości pojawiają się jako ostatnie około 11, 12 roku życia.

• Dziecko mniej egocentrycznie jest w stanie postrzegać przedmioty.

• Pojawia się klasyfikacja - zdolność do logicznego grupowania przedmiotów według ich wspólnych cech i właściwości

• Szeregowanie - zdolność do porządkowania elementów według jakiegoś porządku, np. koloru, wielkości

• Stadium to nazywane jest stadium operacji konkretnych. Dziecko potrzebuje do rozwiązania problemów logicznych rzeczywistych przedmiotów. np. „Ania jest wyższa od Kasi, Ania jest niższa od Róży, kto jest najmniejszy?”

Stadia rozwoju inteligencji

• Stadium Operacji formalnych (od około jedenastego roku życia)

• Pojawia się zdolność do myślenia abstrakcyjnego.

• Myślenie w coraz większym stopniu przypomina myślenie człowieka dorosłego.

• Dziecko jest zdolne do rozwiązywania problemów w umyśle za pomocą systematycznego testowania hipotez, wyodrębniania ich i równoczesnego testowania ich wzajemnych zależności.

• Zadanie z wahadłem. Kawałek sznura i kilka ciężarków. Dziecko ma zbadać co wpływa na wychylenie się wahadła

Kontrowersje

• Niemowlęta w wieku 4-6 tygodni w pewnym stopniu zdają sobie sprawę z istnienia przedmiotu, który znikał z pola widzenia (Bower,1981) Dziecko do około 5 miesiąca życia nie zdaje sobie sprawy, że miejsce i ruch są ze sobą powiązane.

• W stadium sensoro-motorycznym dziecko myśli „tu” i „teraz”. Jednak niemowlęta w wieku 3 miesięcy były w stanie zapamiętać przez tydzień czynność kopania, jaka wykonywały żeby poruszyć zabawkę (Rovee-Collir, 1993)

Kontrowersje

• Margaret Donaldson (1972) pokazała, że nawet dzieci w wieku 3,5 - 5 lat są zdolne do uchwycenia punktu widzenia innej osoby.

• Zadanie z policjantem.

Kontrowersje

• Niezmienniki. Mc Garrigle wprowadziła pewną modyfikację do zadania z żetonami. Jeżeli to „niegrzeczny miś” pomieszał żetony to prawie 63 % dzieci udzielała poprawnej odpowiedzi, że w obydwu szeregach jest tyle samo monet.

• Dlaczego?

• Możliwe, że skoro eksperymentator (osoba dorosła) przekładała żetony to całkiem rozsądne jest powiedzieć że coś się zmieniło. Podobnie ma miejsce z zadaniu z górami

• Wpływ eksperymentatora

Kontrowersje

• Badania Lewis (1981) pokazały, że jedynie 50-60 % siedemnastolatków wykorzystuje logikę formalno - operacyjną przy rozwiązywaniu zadań. Podobnie wyniki uzyskano w badaniach (Keating, 1980)

• Badania różnych kulturach w Tanzanii, w Kenii dzieci rozwiązywały zadania dotyczące pojęcia stałości w podobnym wieku co dzieci w Europie i Ameryce Północnej

Wnioski

• Pojęcie „gotowości” - nauczyciele i dorośli są powinni zrozumieć, że dzieci w pewnym okresie swojego życia nie potrafią „poradzić” sobie z pewnymi zadaniami.

• Zadawanie pytań - pomaga to w akomodacji i asymilacji

• Aktywne zaangażowanie

• Wykorzystanie konkretnego materiału - zanim dziecko będzie w stanie wykorzystywać abstrakcyjne myślenie, trzeba zaznajamiać je z konkretnymi przedmiotami

• Akomodacja i asymilacja - Nowe idee musza być połączone z tym co dziecko już wie.

Teoria rozwoju wg Eriksona

Fazy Rozwoju wg Eriksona

Wywodzi się z podejścia psychoanalitycznego Freuda.

Erikson uważa, że u podłoża rozwoju stoi zasada epigenezy: „wszystko co rośnie, posiada plan podłoża, na bazie tego planu wzrastają części, a każda część ma swój czas szczególnego rozwijania się do momentu, gdy wszystkie części rozwiną się w formę funkcjonalnej części (Erikson, 1968, s. 92, za: Brzezińska, 2000, s. 250)”

Fazy Rozwoju wg Eriksona

Każdy człowiek rozwija się przechodząc takie same stadia, których jest osiem.

W każdym z tych stadiów osią rozwoju jest konflikt.

Pierwsza faza to:

Podstawowa ufność a podstawowa nieufność (od urodzenia do 1 roku życia)

Najważniejsze dla dziecka jest zdobycie poczucia bezpieczeństwa.

Istnieją dwa kryzysy:

Narodziny - przecięcie pępowiny

Ząbkowanie - około 6 miesiąca

Dziecko, które pozytywnie wyjdzie z konfliktu jest:

zaufanie do świata, nadzieja na przyszłość

W przeciwnym razie jest:

podejrzliwość, brak poczucia bezpieczeństwa, obawa o przyszłość.

Fazy Rozwoju wg Eriksona

Druga faza:

Autonomia w przeciwieństwie do wstydu i zwątpienia (między 2-3 rokiem życia)

Pierwsze wymagania rodziców wiążą się z treningiem czystości.

Wyjście zwycięsko z tego konfliktu wiąże się z:

Poczuciem autonomii i własnej wartości

Porażka wiąże się z :

Uczucie wstydu i zwątpienia we własne zdolności, egoizm, zaborczość.

Trzecia faza:

Inicjatywa a poczucie winy (między 4-5 rokiem życia)

Duże znaczenie ma wyobraźnia, którą dziecko wykorzystuje np. w zabawach

Dziecko odnajduje się otoczeniu, naśladuje rodziców.

Dziecko wchodząc zwycięsko posiada:

zdolność do realizowania pomysłów i czerpania z tego przyjemności

Porażka związana jest z:

obawą przed karą i poczucia winy

Fazy Rozwoju wg Eriksona

Czwarta faza:

Przedsiębiorczość a poczucie niższości (od 6 do 11 roku życia)

Znaczenia mają interakcje społeczne: koledzy, nauczyciele.

Pozytywne doświadczenia skutkują:

Poczucie kompetencji i sukcesu. Wiara we własne siły i możliwości

Negatywne:

Poczucie niedostosowania i poczucie niższości

Piąta faza:

Tożsamość a rozproszenie ról (między 12 -18 rokiem życia)

Świadomość pełnienia ról społecznych, które to wpływają na poczucie kompetencji

Sukces to:

Spostrzeganie siebie jako jednostki mogącej odnieść sukces

Porażka to:

zagubienie własnej tożsamości

Fazy Rozwoju wg Eriksona

Szósta faza:

Intymność a izolacja (od 20 do 35 roku życia)

Poszukiwanie trwałych więzi interpersonalnych w związku

Sukces:

Przeżywanie miłości i oddania dla drugiej osoby

Porażka:

Nieufność w relacjach z drugą osobą

Siódma faza:

Produktywność a stagnacja (od 36 do 64 roku życia)

Poszukiwanie i realizowanie siebie jak i wychowywanie dzieci

Sukces:

Zdolność opieki i troski o innych

Porażka: egoizm

Fazy Rozwoju wg Eriksona

Ósma faza:

Integracja a rozpacz (od 65 roku życia)

Następuje rachunek życia i samoakceptacja

Sukces:

Poczucie satysfakcji z życia i pogodzenie się ze śmiercią

Porażką:

Żal w powodu „straconych sytuacji” i lęk przed śmiercią

14

---