Wczesne dzieciństwo
Rozwój percepcji
Bruner „poznanie wyprzedza percepcję”
Co to znaczy?
Dopóki człowiek nie potrafi skategoryzować obiektu, zaliczyć go do jakiejś klasy obiektów to nie wyodrębnia go spostrzeżeniowo
Wzrok
Między 3-5 miesiącem pojawia się umiejętność spostrzegania głębi, zestrajanie w korze mózgowej informacji płynących z obydwojga oczu.
W 3 miesiącu dzieci rozróżniają cztery podstawowe barwy.
Na co patrzą dzieci?
Niemowlęta najpierw skupiają wzrok na brzegach przedmiotu, następnie przechodzą do części środkowej.
Podobnie jest twarzą ludzką. Najpierw:
zatrzymuje wzrok na brzegach twarzy
Następnie na oczach, nosie następnie na ustach
Dzieci dłużej patrzą na twarze ludzi uśmiechniętych i mówiących
Słuch
Już trzydniowe niemowlęta są w stanie rozpoznać głos matki i odróżnić go od głosu innej kobiety.
Około 1 miesiąca zaczyna się różnicowanie wyrazów nawet podobnie brzmiących „p - b”
Już w drugim miesiącu dzieci zaczynają być wrażliwe na koordynację wzroku i słuchu
Niemowlęta między 2-4 miesiącem życia zauważają brak synchronizacji pomiędzy ruchem warg a słyszalnymi dźwiękami
Stałość obiektów
Co to takiego jest?
Już 9 miesięczne dzieci potrafią kategoryzować obiekty (Roberts 1988)
Około 1 rok życia zmianom podlega koordynacja wzrokowo-ruchowa
Manipulacja
Około 4 miesiąca pojawia się tzw. Okres chwytu dowolnego - chwytanie i sięganie pod kontrolą oka
Oburęczność zostaje zastąpiona przez jednoręczność (7-8 miesiąc)
Zmiana samego chwytu:
Prosty
Nożycowy
pęseteowy
Komunikacja dziecka z otoczeniem
W pierwszych 3-4 miesiącach dziecko porozumiewa się z matką głównie „twarz - twarz”
Do komunikacji dziecko wykorzystuje:
Płacz
Spojrzenie
Gesty,mimika
wokalizacja
Komunikacja dziecka z otoczeniem
Gesty wskazujące:
Prośba o przedmiot
Podawanie przedmiotu osobie dorosłej
Pokazywanie przedmiotu
Wskazywanie na przedmiot
Dzieci które częściej posługują się gestami więcej później mówią
Komunikacja dziecka z otoczeniem
Ważną wartość komunikacyjną ma uśmiech
Warunkowanie płaczem
W pierwszych tygodniach u dzieci pojawiają się: krzyk i różne inne odgłosy
Około 5 miesiąca pojawia się gurzenie a następnie gaworzenia
Komunikacyjne zachowania matki wpływające na zachowanie dziecka
Opis przedmiotów vs. emocjonalność
Opanowanie języka
Pod koniec 1 roku dziecko operuje 4-5 słowami
Aż do 6 roku życia dziecko opanowuje około 9-10 słów dziennie.
Pojawiają się „nowomowa”.
W drugim roku życia przejawia się przewaga holofaz (jednowyrazowe wypowiedzi)
Wypowiedzi ekspresywne i impresywne
Nadrozciągłość znaczeń:
„wszystko co ma 4 nogi to pies”
Życie uczuciowe
O ile na początku dziecko jest zdolne do przeżywania jedynie zadowolenia/niezadowolenia
Pod koniec wieku niemowlęcego dziecko może odczuwać:
Radość
Miłość
Zazdrość
A nawet współczucie i nienawiść
Życie uczuciowe
Pod koniec 1 miesiąca dziecko mimicznie wyraża swoje stany emocjonalne:
Radość w 1 miesiącu
Strach w 7 miesiącu
Reaguje na stany emocjonalne osób dorosłych:
W 2 miesiącu uspokaja się pod wpływem spokojnego przemawiania
W 3 miesiącu odwzajemnia uśmiech dorosłego
Życie uczuciowe
W 6 miesiącu dzieci rozpoznają mimiczne wyrazy emocji u dorosłych
Dla prawidłowego rozwoju dziecka niezbędne jest przywiązanie
Rozwija się od chwili narodzin, jednak w drugim półroczu 1 roku życia dziecka pojawia się nieufność wobec obcych, lęk przed separacją, śmiałość w obecność opiekuna.
Życie uczuciowe
Ainsworth - „tylko dzieci ufnie przywiązane, które przeżywają negatywne emocje, gdy matka je opuszcza i reaguje entuzjazmem na jej powrót - rokuje prawidłowy rozwój w przyszłości”
Wytworzenie się przywiązania u dziecka zależy od wrażliwości matki i temperamentu dziecka
Przywiązanie ma wpływ na eksplorację otoczenia fizycznego i społecznego dziecka.
Życie uczuciowe
W 2 roku życia dziecko chętnie przebywa z dorosłymi których zna. Naśladuje ich i stara się pomóc w niektórych czynnościach
Od drugiej połowy 1 roku dziecko zaczyna interesować się rówieśnikami.
Zaczyna naśladować ich zachowania, podobnie jak zachowanie dorosłych
Zabawy wśród dzieci
... Czyli jak się bawią dzieci
Funkcje zabawy
Czemu służą zabawy?
Czy tylko ludzie bawią się?
Zabawa jest głównym źródłem rozwoju dzieci do wieku szkolnego (Wygotski, 1966)
Rozwój:
Percepcji
Wyobraźni
Myślenia
Funkcje zabawy
Kształtuje osobowość: „zabawa jest manifestacją całej osobowości dziecka” (Okoń)
Rozwija możliwości manipulacyjne
Dziecko za pomocą zabawy poznaje możliwości stosowania przyborów i narzędzi
Uczy się planować, rozwija wyobraźnię przestrzenną
Funkcje zabawy
Uczenie się co jest przyczyną a co skutkiem
Przyrost doświadczenia
Wyrabianie zdolności twórczych
Kierowanie własnymi działaniami i jaki rezultat przyniosą
Zabawa jako element budowy osobowości
Sfera popędowo - emocjonalna:
Bawienie sprawia przyjemność dziecku, zaspokajanie wielu potrzeb również emocjonalnych, np. ekspresja emocji i uczuć
Jako mechanizm obronny - przygotowuje na późniejsze podobne sytuacje.
Zabawa jako element budowy osobowości
Sfera wartości:
Dziecko zaczyna postrzegać świat zasad i reguł jakimi kierują się dorośli w swoim życiu
Uczy dostosowywać się do norm i zasad społecznych
Uspołeczniają i uczą dyscypliny
Zabawa jako element budowy osobowości
Sfera „ja”
Zabawa pozwala wyodrębnić siebie z otoczenia
Dziecko osiąga poczucie tożsamości dzięki poszerzeniu się „przestrzeni psychologicznej”
Zabawa vs. diagnoza
Czasami można wykorzystać zabawę jako element diagnozy
W jaki sposób?
Sygnał orientacji w świecie
Manifestacja uczuć
Role podejmowane w zabawie
Sposób ich odgrywania
Stosunek do przedmiotów i zabawek ujawnia stany psychiczne
Rodzaje zabaw
Funkcjonalne
Manipulacyjne
Konstrukcyjne
Symboliczne
Tematyczne
Funkcjonalne
Dominują w wieku niemowlęcym do 3 roku życia
Są to ćwiczenia funkcji sensoryczno - motorycznych
Motywacja takich zachowań jest nieświadoma
Przykłady: pełzanie, gaworzenia, chwytanie, rzucanie itp.
Często łączą się z zabawami
Manipulacyjne
Wywodzą się z zabaw funkcjonalnych
Oddziaływanie na przedmioty i zabawki
Są to swobodne czynności podejmowane przez dziecko dla przyjemności
Oddziaływanie manipulacyjne a przedmioty
Manipulacyjne
W 1 roku życia - manipulacje prymitywne
Działania niespecyficzne jakie stwarza przedmiot, np. naciskanie, postukiwanie przedmiotami, smakowanie itp.
w 2 roku życia - manipulacje specyficzne
Otwieranie, zamykanie pudełek, mieszanie łyżeczką w kubku itp..
Od 1 do 3 roku życia rozwijają się złożone zabawy funkcjonalne i manipulacyjne, często wzajemnie sprzężone np. przewożenie klocków, wkładanie przedmiotów do pudełek
W ten sposób zostaje zaspokojona potrzeba ruchu i eksploracji doświadczenia
Konstrukcyjne
W wyniku działania dziecko dąży do uzyskania jakiegoś wytworu i dostrzega rezultat swojego działania, np. wieża z klocków, zamek z piasku, bańki mydlane itp.
Na początku „dzieło” może powstawać w sposób przypadkowy
Później są to działania intencjonalne mające wytworzyć jakieś dzieło nawet nietrwałe, np. wycinanka.
Konstrukcyjne
Etapy budowania z klocków:
Szeregowanie ( około 1- 2 roku)
Budowle 2-d (3 lata)
Budowle 3-d ( około 5 lat)
Etapy wzrostu zainteresowań konstrukcyjnych:
Budowanie chaotyczne (brak planu zabawy)
Pomysły chwiejne (często ulegają zmianie, około 3,4 roku życia)
Dzieci starsze dokładnie wiedzą co i czym robią
Dzieci w wieku przedszkolnym pracują w zespole nawet kilka dni
Symboliczne
Zabawa w udawanie około 1,5-2 roku życia
Zabawa taka wymaga umiejętności rozróżnia rzeczywistości od reprezentacji rzeczywistości np. dziecko sprzedaje klocki jako bułki chociaż zdaje sobie sprawę, że to klocki
Symboliczne
Formy zabawy w udawanie:
Udawanie substytucyjne jakiś obiekt jest czymś czym w rzeczywistości nie jest (klocek jest telefonem)
Forma prawdy: udawanie że obiekt posiada cechy których w rzeczywistości nie posiada (np. mam kuloodporną kamizelkę)
Forma istnienia: wyobrażanie sobie czegoś czego nie ma (np. mam na głowie hełm robota)
Symboliczne
Inny podział
Udawanie skierowane na siebie(piję z pustej filiżanki)
Udawanie skierowane na innych (całuję lalkę)
Sekwencyjne czynności udawanych (całuje lalkę, kładzie w wózeczku i okrywa)
Zabawa w udawanie przedmiotami zastępczymi ( klocek to radio)
Tematyczne
Średnie dzieciństwo 3 - 6,7 lat
Początki pojawiają się już wcześniej, gdy dziecko zaczyna jeść i pić
Zabawy naśladowcze i odtwórcze np. usypianie lalki, kołysanie jej, wożenie wózku - jest to naśladowanie zachowań osoby dorosłej oraz składniki fikcji
Tematyczne
Wczuwanie się w pewne role społeczne np. mama, fryzjer, lekarz, żołnierz itp.
Następują czynności sekwencyjne a nie przypadkowe - planowane
Dziecko preferuje prawdziwe przedmioty a nie zastępcze
Tematyczne
Rozwój zabaw tematycznych:
Dziecko podejmuje coraz więcej ról
Jest coraz bardziej twórcze w wykorzystaniu zabawy
Bawi się dłużej, nawet po kilkudniowej przerwie
Przejście od zabawy samotnej do zespołowej
Język zaczyna odgrywać coraz ważniejszą rolę
Zabawy są coraz silniej związane z życiem społecznym
6