Konwencje MOP (Międzynarodowa Organizacja Pracy) – 3 generacje Konwencji i Zaleceń MOP:
1) I generacji – oparte na koncepcji ubezp. społ., odnoszące się do niektórych kategorii pracowników (a nie całego społeczeństwa) i dotyczyły danego ryzyka (okres międzywojenny)
2) II generacji – rozwinęły się pod wpływem koncepcji zabezpieczenia społ. Określonej w Planie Beveridge’a i w Deklaracji Filadelfijskiej (uchwalone po II wojnie światowej) – są to normy określone głównie przez Konwencję nr 102
3) III generacji – uchwalone po Konwencji nr 102, optujące za wyższym poziomem ochrony na gruncie zasad tej Konwencji
Konwencja nr 102
1) Określone rodzaje świadczeń, jakie powinny być wprowadzone, tj. świad. zdrowotne, zasiłki chorobowe, świad. z tytułu bezrobocia, świad. na starość, świad. w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, świad. rodzinne, macierzyńskie, świad. w razie inwalidztwa, świad. w razie śmierci żywiciela rodziny
2) W każdym rodzaju świadczenia określa się: przedmiot i zakres ochrony, zakres przedmiotowy i podmiotowy, warunki nabycia uprawnień, wysokość, zasady ustalania wysokości świadczeń pieniężnych, okres wypłaty świadczeń, zasady ich zawieszalności, zasady postępowania w sprawach spornych. Zakres podmiotowy dla każdego świad. określa się wskaźnikiem ogółu.
3) Ustala min. wysokość świadczeń (min. normy zabezpieczenia) oraz potrzebę waloryzowania świad. w celu utrzymania ich realnej wartości
4) Dopuściła możliwość częściowej ratyfikacji – co najmniej 3 rodzaje świad. powinny być ratyfikowane
5) Ratyfikowało 41 państw (Polska w 2003)
Wybrane normy MOP III generacji
1) Konwencja nr 121 z 1964 r. dotyczy świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych
Standardy Rady Europy
1) Europejska Karta Społeczna z 1961, z późn. Protokołami 1981, 1991, 1992
2) Zrewidowana Europejska Karta Społeczna 1996
3) Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego z 1964
4) Zrewidowany Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego z 1990
Ad. 1. Celem jest zapewnienie korzystania z praw socjalnych bez dyskryminacji. Część I – zasady. Część II – wiążące uprawnienia socjalne – prawo do zabezp. społ (co najmniej na poziomie Konwencji nr 102). Część III – zakres zobowiązań państwa. Część IV – mechanizm międzynarodowej kontroli wykonywania zobowiązań Karty
Protokół z 1988 – rozszerza zakres praw socjalnych uwzględniając rozwiązania ustawodawstwa pracy i socjalnego
Ad. 2. Zakres zabezp. społ. odpowiada zakresowi w Europejskim Kodeksie Zabezp. Społ. Standardy zabezp. społ. określają oczekiwany poziom rozwoju krajowych systemów zabezp. społ. na XXI w, stopniowe podnoszenie poziomu zabezp. w tym rozszerzenia zakresu przedmiotowego i podmiotowego oraz wzrost poziomu świadczeń.
Ad. 3. Zakres przedmiotowy – podobny do konwencji nr 102. Określa wyższy poziom ochrony i ma szerszy zakres podmiotowy. Wyższe wymogi co do ratyfikacji – min. 6 części. Protokół do Kodeksu – podnosi standardy pod względem zakresu i wysokości świadczeń.
Ad. 4. Ujednolicenie rozwiązań występujących w krajowych systemach. Podniesienie poziomu ochrony i uelastycznienie rozwiązań.
Standardy UE
1) Zasada niedyskryminacji zatrudnienia i koordynacji systemu zabezp. społ. w celu zapewnienia swobodnego przepływu pracowników.
2) ETS – gwarancja jednolitego i poprawnego stosowania przepisów Traktatu i Rozporządzeń Rady UE.
3) Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Społecznych Pracowników z 1989 – prawo do zabezp. społ.
4) Karta Praw Podstawowych UE – deklaracja
5) Zalecenia Rady – sprzyjają kształtowaniu jednolitej praktyki i harmonizacji przepisów
System prawny ubezpieczeń społecznych
Zasady prawne ubezp. społ:
1) Powszechność – dla danej grupy zawodowej
2) przymus (antyselekcja i selekcja ryzyk)
3) wzajemność (prawo do świadczenia w zamian za kładkę)
Antyselekcja ryzyk – najpierw do ZU zgłaszają się ci, którzy są bardziej narażeni na realizację ryzyka
Dyrektywa UE (2010) – państwo może pomóc nieubezpieczonym rolnikom tylko w 50% tak jak tym ubezpieczonym
ZU przeprowadza proces underwitingu – ocena i klasyfikacja ryzyk do poszczególnych grup (selekcja ryzyka)
Ubezp. społ. musi być obowiązkowe, żeby było tanie.
Zakres przedmiotowy: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne
Zakres podmiotowy
1) Działalność przynosząca stały dochód stanowiący środki utrzymania (odmienność systemu emerytalno – rentowego służb mundurowych, sędziów, prokuratorów, inwalidów wojennych i wojskowych)
2) Posiadanie stałych źródeł dochodu – pobieranie świadczeń
Zakres obowiązku ubezpieczenia społecznego
1) Ubezpieczenia emerytalno – rentowe (art. 6 ust z 1998 o systemie ubezp. społ.): * pracownicy * wykonujący prace nakładczą * członkowie Rolniczych Spółdzielni Prac i Kółek Rolniczych * zatrudnienie na podst. umowy agencyjnej lub umowy zlecenia * prowadzący działalność pozarolniczą * posłowie, senatorowie
2) Ubezpieczenie chorobowe
- objęci obowiązkowym ubezpieczeniem: * pracownicy *członkowie RSP i KR *odbywający zastępczą służbę woskową
- dobrowolne: *praca nakładcza *umowa zlecenia *skazani *duchowni *prowadzący działalność gospodarczą
- wyłączeni: *funkcjonariusze służby celnej *posłowie, senatorowie *osoby pobierające stypendia + inne niezagrożone ryzykiem
3) Ubezpieczenia wypadkowe - wyłączeni: *prowadzący prace nakładczą *realizujący umowę zlecenie poza siedzibą pracodawcy *żołnierze niezawodowi służby czynnej + inni niezagrożeni ryzykiem
Tytuły obowiązkowego ubezp. społ.
1) stosunek pracy – zasada automatyzmu (wyłączeni: *prokuratorzy *sędziowie *pracownicy – małżonkowie i najbliżsi krewni wykonujących pozarolniczą działalność gdy prowadzą wspólne gospodarstwo domowe *realizujący umowę zlecenie na rzecz swoich pracodawców *adwokaci)
2)
3) prowadzący działalność pozarolniczą
4) funkcjonariusze służby celnej, posłowie, senatorowie, stypendyści
5) pobierający świadczenia z funduszy publicznych, świadczenia socjalne, zasiłki socjalne
6) zatrudnieni emeryci i renciści
Zbieg obowiązku ubezpieczenia:
1) Tytuły obowiązkowe, tzw. bezwzględne: stosunek pracy, RSP, KR, stosunek na zasadzie służby, pobieranie świadczeń socjalnych, zasiłków socjalnych
2) tytuły pozostałe
Wyjątki od reguł zbiegu: stosunek pracy i umowa zlecenie na rzecz tego samego pracodawcy
Ubezpieczenie na wniosek. Kontynuacja ubezpieczenia
1) Zwolnienie z obowiązkowego ubezp. (np. przy zbiegu tytułów)
2) Prawo do dobrowolnego ubezp. emerytalno – rent. (art. 7 ust)
3) Kontynuacja ubezp. obowiązkowego lub dobrowolnego (emeryt – rent.)
Składka
1) cechy: przymusowa, celowa, odpłatna, bezzwrotna
2) podział wg ryzyka między pracodawcę i pracownika
3) stopa składki: 19,52% (w tym 7,3% na OFE)
4) podstawa wymiaru składki
a) faktyczny dochód
b) przychód zadeklarowany – ubezp. emeryt. – rent. (co najmniej min. wynagrodzenie – umowa agencyjna, umowa zlecenie 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – prowadzący dział. Gosp.)
c) minimalne wynagrodzenie miesięczne: żołnierze niezawodowi w służbie czynnej, duchowni
d) dochód na osobę w rodzinie – bezpośrednia opieka (i rezygnacja z zatrudnienie) nad chorym członkiem rodziny
5) górna granica podstawy wymiaru składki ubezp. emeryta. – rent
6)zasady i tryb opłacania składki
Ubezpieczenie emerytalne – płatność świadczenia następuje gdy realizuje się ryzyko dożycia do wieku emerytalnego
Treść ryzyka emerytalnego:
1) Prawo do zaprzestania pracy i otrzymywania świadczenia emerytalnego
2) Prawo emeryta do pracy
3) Dalsza praca mimo nabycia prawa do emerytury (zawieszenie nabytego prawa)
4) Możliwość wyznaczenia wysokości emerytury (na dzień nabycia prawa do emerytury)
Uprawnieni do emerytury w systemie zdefiniowanego świadczenia:
1) osoby urodzone przed 01.01.1949
a) ukończenie wieku emerytalnego
b) osiągnięcie wymaganego stażu ubezpieczeniowego (okresy składkowe, nieskładkowe)
c) prawo do wcześniejszej emerytury (nieosiągnięcie wieku emerytalnego)
2) osoby urodzone po 31.12.1948
a) jeśli do 31.12.2007 nabędą prawo do emerytury tzw. wcześniejszej, w niższym wieku emerytalnym, emerytury w wieku obniżonym o 5 lat z tytułu pracy górniczej, emerytury górniczej, kolejowej, emerytury bez względu na wiek, emerytury w niższym wieku z tytułu pracy twórczej lub artystycznej oraz
b) jeśli nie przystąpiły do OFE (warunek ten jest obecnie modyfikowany) i rozwiążą stosunek pracy
Warunku nabycia prawa do emerytury
1) wiek emerytalny
a) przesłanki ustalenia wieku emerytalnego (zabezpieczenie środków utrzymania, koncepcja wysługi, wpływ rynku pracy, wpływ kosztów ubezpieczenia emeryt.)
b) koncepcja zróżnicowania wieku emerytalnego (rodzaj pracy, płeć)
2) staż ubezp. (świadczenia uwarunkowane stażem oraz nabywane bez stażu) staż minimalny (15 lat) i podstawowy
a) okresy składkowe i uważane za składkowe (praca przymusowa)
b) okresy nieskładkowe (nie więcej niż 1/3 okresów składkowych)
c) okresy przeliczniki stażu pracy
Prawo do emerytury w wieku niższym
1) zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
2) do 31.12.2007 niezbędne jest spełnienie wymogów wieku – 55/60 (40/45 – dział. twórcza, 45/50 – dział. artystyczna, 55/60 – dział. dziennikarska) i stażu 20/25, minimalny staż pracy w danym zawodzie 15 lat
Prawo do emerytury górniczej
1) wariant 1 – wiek 55 lat, staż w górnictwie: 20/25 lat (w tym 10 lat pracy górniczej)
2) wariant 2 – wiek 50 lat, staż w górnictwie: 20/25 lat (w tym 15 lat pracy górniczej – równorzędnej)
3) przelicznik stażu ubezp.: każdy rok pracy górniczej uwzględnia się w wymiarze 1,5 przy ustaleniu prawa do emerytury
Prawo do emerytury kolejowej
1) wiek 55/60 lat, staż ubezp. 20/25 lat, min. 15 lat zatrudnienia na kolei lub równoważnego
2) przelicznik stażu ubezp. 14 m-cy stażu za każde 12 m-cy zatrudnienia w pojeździe trakcyjnym, w dyżurach konduktorskich, na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy
Prawo do emerytury wcześniejszej pracowniczej (ur. przed 01.01.1949)
1) kobiety: wiek 55, staż ubezpieczeniowy: 30 lat lub całkowita niezdolność do pracy i staż 20 lat
2) mężczyźni: wiek 60 lat, staż 25 lat i całkowita niezdolność do pracy
3) z innych tytułów upoważnieni renciści (renty wypadkowe)
Prawo do emerytury wcześniejszej niepracowniczej
1) inwalidzi wojenni lub wojskowi, kombatanci – częściowo niezdolni do pracy
2) przeliczniki stażu: okresy działalności kombatanckiej i równoważnej oraz pracy przymusowej uwzględnia się w wymiarze podwójnym
Prawo do wcześniejszej emerytury
1) pracownicy urzędów państwowych i samorządowych – w przypadku likwidacji stosunku pracy
2) żołnierze zastępczej służby wojskowej, zatrudnieni przymusowo w kopalniach, wymagany staż pracy
3) nauczyciele
Prawo do emerytury bez względu na wiek
1) Nauczyciele (Karta Nauczyciela) – osoby ur. przed 01.01.1948 – gdy spełniają wymogi okresu zatrudnienia
2) Górnicy (wg ust. Z 01.02.1983) – ur. po 31.12.1948 a przed 01.01.1969: 25 lat pracy górniczej w tym 5 lat górniczego urlopu
3) opiekujący się dziećmi specjalnej troski
Emerytura niepełna
1) Wiek 60/65 lat, staż ubezp. 15/20
2) jest to emerytura bez prawa uzupełnienia do emerytury minimalnej
Emerytura z urzędu (od 01.01.2006) – pobierający renty z tytułu niezdolności do pracy, jeśli osiągnęli wiek 60/65
Wymiar emerytury
1) Formuła: E = 24% KB + {(s * 1,3%) + (ns * 0,7%)} P
2) Podstawa wymiaru
a) średnia 10-letnia przychodów kolejnych lat kalendarzowych z ostatnich 20 lat poprzedzających rok, w którym zgłoszono wniosek, w jednostkach przeciętnej płacy z danego roku
b) maksymalna podstawa wymiary 250%
3) Przeliczniki stażu (do wymiaru świadczenia)
a) 1,5 za każdy rok pracy górniczej pod ziemią
b) 1,8 w podziemiach przy przodkach w pracy górniczej
c) 1,4 przy pracy górniczej częściowo pod ziemią i częściowo na powierzchni
d) 1,2 na odkrywkach w kopalniach siarki i węgla brunatnego
Dodatki do emerytur
1) Dodatek kombatancki
2) Dodatek z tytułu tajnego nauczania
Waloryzacja świadczeń emerytalnych
1) koncepcje waloryzacji
2) waloryzacja cenowa (wskaźnik 105% punktem odniesienia)
Trójfilarowy system ubezpieczenia emerytalnego
Identyfikacja systemu zabezpieczenia emerytalnego
Podstawowe cechy systemu emerytalnego
1) system repartycyjny
2) kapitałowy
3) repartycyjno – kapitałowy
4) sposób funkcjonowania: wg zasady ubezpieczeniowej, zaopatrzeniowej czy ubezp. – zaopatrz., o zdefiniowanym świadczeniu czy zdefiniowanej składce
5) reguły uczestnictwa w systemie
a) wysokość i zasady opłacania (i kredytowania) składek
b) minimalne okresy członkostwa w systemie
c) wymogi (warunki) otrzymywania emerytury (pełnej, minimalnej)
d) wiek emerytalny (standardowy, wcześniejszy, ochronny)
6) czynniki determinujące wysokość świadczeń
a) sposób (formuła) wyznaczania wysokości świadczenia
b) zakres, sposób wyznaczenia podstawy wymiaru świadczenia
c) zakres okresów nieskładkowych
Zasady finansowania systemów emerytalnych
1) Finansowanie repartycyjne (pay as you go)
a) zobowiązania międzypokoleniowe
b) finansowanie emerytur z budżetu też jest o charakterze repartycyjnym (finansowanie z podatków)
c) znaczna odporność na inflację
d) istotne bieżące obciążenie pracodawców i ewentualnie budżetu państwa
2) Finansowanie kapitałowe
a)
b) osiągnięte w ten sposób kapitały są źródłem finansowania świadczeń emerytalnych
c) niska odporność na inflację i ponoszenie ryzyka rezultatu długoterminowego inwestycji finansowych
Koncepcja systemów o zdefiniowanym świadczeniu i zdefiniowanej składce
1) System emerytalny o zdefiniowanym świadczeniu – sposób płatności świadczeń, który wymaga dopasowania składek (Fundusz emerytalny) do:
a) spodziewanych wypłat świadczeń (w systemie repartycyjnym)
b) osiągania odpowiednich względem spodziewanych wypłat świadczeń wyników inwestycyjnych (w systemie kapitałowym)
2) System o zdefiniowanej składce – sposób płatności świadczeń, których wysokość jest ściśle uzależniona od zgromadzonych przez składki kapitałów i uprawnień emerytalnych
Zakres pojęciowy emerytury
a) renta dożywotnia na podst. prawa cywilnego z ZU na życie
b) uposażenie funkcjonariuszy państwowych (cywilnych i wojskowych), zapewnienie środków utrzymania na wymaganym poziomie życia
c) świadczenie na wypadek utraty zdolności do pracy (zarobkowania) z powodu podeszłego wieku
Przyczyny reformy emerytalnej
a) starzenie się społeczeństwa, spadek przewidywanej liczby osób zdolnych do pracy w przeliczeniu na 1 emeryta (z 2,17 w 1995 do 1,94 w 2010 i 1,76 w 2020)
b) wydłużanie się przeciętnego dalszego trwania życia w okresie pobieranie emerytury
c) polepszenie zabezpieczenia na starość przez rozłożenie ryzyka na 3 filary
Założenia i realizacja reformy emerytalnej
1) Trójfilarowa organizacja systemu emerytalnego
a) I filar – obowiązkowy, quasi repartycyjny, zarządzany przez ZUS
b) II filar – obowiązkowy, kapitałowy (OFE), zarządzany przez prywatne PTE
c) III filar – PPE i IKE
2) Zasady I filaru różnią sie od wytycznych BŚ wzorowanych na rozwiązaniach anglosaskich, wysokość świadczenia zależy od zaewidencjonowanej wielkości opłaconej składki
3) Metoda ta czyni I filar podobnym do ubezp. społ, ale wysokośc świadczeń zależy od indywidualnego wkładu z pominięciem zasady solidarności i wspólnego funduszu. II filar – OFE. Po osiągnięciu wieku emerytalnego OFE przetransferuje kapitały zgromadzone. III filar – IKE i PPE (pracownicze zakładowe systemy emerytalne funkcjonujące na zasadzie kapitalizacji)
4) Zasady nabywania prawa do emerytury w I filarze
a) spełnienie wieku emerytalnego (60/65 lat)
b) okres przejściowy (31.12.2007), emerytury pomostowe
c) rola stażu
d) nowa formuła wymiaru emerytury:
* $E = \sum_{}^{}{S/n}$ (przy założeniu braku kapitału początkowego i braku uczestnictwa w OFE)
* $\sum_{}^{}{(S + Kp)/n}$
5) Wysokość emerytury będzie zależeć od:
a) kwoty wpłaconych składek
b) wskaźnika waloryzacji składek
Kapitał początkowy
1) Emerytura hipotetyczna na 01.01.1999
2) Przeciętne dalsze trwanie życia dla osób w wieku 62 lat (w 1999) – 209 m-cy
3) Wyznaczenie emerytury hipotetycznej (wg formuły w starym systemie z uwzględnieniem współczynnika) EM = PC +In = p*24% KB + [1,3%S + 0,7%nS]*Pw
Na wniosek zainteresowanego (zatrudnionego emeryta)
Emerytura w okresie przejściowym (2009-2013)
1) osoby, które osiągną wiek emerytalny w latach 2009-2013 mogą otrzymać emerytury składające się z części kwoty liczonej w starym i nowym systemie
2) proporcje kwot w zależności od roku złożenia wniosku: 2009 (80% wg starego, 20% wg nowego), 2010 (70%, 30%), 2011 (55%, 45%), 2012 (35%, 65%), 2013 (20%, 80%)
System ubezpieczenia społecznego przed 01.01.1999 i po 01.01.1999
Zaopatrzenie od ubezpieczenia społecznego różni się źródłem finansowania. Zaopatrzenie jest finansowane z budżetu państwa. Ubezpieczenia są generalnie finansowane ze składek lub z budżetu jako finansowanie dodatkowe.
System ubezpieczenia społecznego:
*system ubezpieczenia pracowniczego
*system ubezpieczenia niepracowniczego
*system zaopatrzenia społecznego
1) Przed 1.I.1999
System ubezpieczenia pracowniczego regulowało 5 podstawowych ustaw:
*ustawa o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń
*ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (14.12.1982)
*ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (17.12.1974)
*ustawa o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (14.06.1975)
*ustawa o rewaloryzacji emerytur i rent
Obok wymienionych ustaw obwiązywały odrębne ustawy regulujące prawo do emerytur i rent 2 grup zawodowych: górników i kolejarzy
System niepracowniczy obejmował: *twórców *osoby zatrudnione na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenie *duchownych *osoby prowadzące działalność gospodarczą *rolników indywidualnych *członków rolniczych spółdzielni
System zaopatrzenia społecznego obejmował: *inwalidów wojennych i wojskowych *kombatantów *służby mundurowe
Do sytemu zaopatrzenia społecznego włączono sędziów (ich emerytury również były finansowane z budżetu państwa).
Emerytury były finansowane ze środków FUS, do którego wpływała cała składka wpłacana w całości przez pracodawców (system pracowniczy) albo przez pracownika (system niepracowniczy). Składka była składką ogólną, tzn. przeznaczoną na wszystkie rodzaje ubezpieczeń.
W systemie pracowniczym prawo do świadczeń było niezależne od faktycznego opłacania składek przez pracodawcę (automatyzm ubezpieczenia). W systemie niepracowniczym nieopłacone w terminie składki były potrącane z należnych świadczeń.
Ubezpieczenie społeczne liczone jest metodą degresywną. Emerytury odnoszono do zarobku ubezpieczonego, od którego była wymierzana składka. W 1991 roku ograniczono wysokość zarobków uwzględniając przy wysokości emerytur do 250% przeciętnego wynagrodzenia. Ta granica jednak nie obowiązywała w odniesieniu do zarobków, od których była wymierzana składka. Wymiaru emerytury dokonywano metodą degresywną, której efektem było zmniejszanie się stopy zastąpienia wynagrodzenia przez emeryturę.
2) Po 1.I.1999
Reforma prawa emerytalnego spowodowała konieczność uchylenia wielu ustaw. Przestały obowiązywać:
*ustawa o organizacji i funkcjonowaniu ubezpieczeń społecznych
*ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
*ustawa o rewaloryzacji emerytur i rent
Problematyka tych ustaw została uregulowana w 2 ustawach:
*ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
*ustawa o emeryturach i rentach z FUS
Ustawa o emeryturach i rentach z FUS reguluje prawo do emerytur oraz rent inwalidzkich i rodzinnych wszystkich grup ubezpieczonych bez względu na to, czy pozostają w stosunku pracy, czy w innym, z którym łączy się obowiązek ubezpieczenia społecznego.
Zbędne stały się zatem regulacje dotyczące systemu niepracowniczego. Straciły też moc ustawy regulujące prawo do emerytur i rent górników oraz kolejarzy. Jeżeli chodzi o system zaopatrzenia społecznego, prawo do emerytur i rent funkcjonariuszy podejmujących służbę po 01.01.1999 regulowała ustawa o emeryturach i rentach z FUS. Natomiast prawo do emerytury i rent funkcjonariuszy służb mundurowych, którzy w stanie służby pozostawali w dniu 01.01.1999 regulują stare ustawy.
System zaopatrzenia społecznego obejmował: *inwalidów wojennych i wojskowych *kombatantów *sędziów i prokuratorów. Od 1.X.2003 służby mundurowe (oprócz celników) włączono do systemu zaopatrzenia społecznego.
Trójfilarowa konstrukcja systemu emerytalnego:
I filar
*obowiązkowy
*zreformowany ZUS
*repartycyjny
*konta indywidualne
*gwarancja państwa
II filar
*obowiązkowy (dla urodzonych po 31.XII.1968)
*OFE zarządzane przez prywatne instytucje
*kapitałowy
*konta indywidualne
*nadzór państwowy KNF
III filar
*dobrowolny
*pracownicze fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, TUW, zakłady ubezpieczeń
*kapitałowy
*konta indywidualne
*nadzór państwowy KNF
Specyfika i zagadnienia II filaru
1. filar II wraz z filarem I stanowią standardowe świadczenie emerytalne – filar II nie jest swoistym podwyższeniem standardu emerytalnego
2. filar II (oraz III) wymaga dodatkowego uczestnictwa w kształtowaniu przyszłej emerytury
3. filar II wymaga identyfikacji ubezpieczonych (na etapie wpływu składek poprzez ZUS oraz na r-kach OFE)
4. rozwiązania wymaga kwestia powołania zakładów emerytalnych wypłacających świadczenia z II filaru
5. formuła przymusowych oszczędności oznacza rezygnację z zasady solidaryzmu i redystrybucji ryzyka pomiędzy ubezpieczonymi – ubezpieczeni sami ponoszą skutki różnych zdarzeń losowych, które istotnie ograniczają zdolność oszczędzania w II filarze a także dekoniunktury gospodarczej mogącej mieć wpływ na wyniki inwestycyjne środków OFE
Charakterystyka OFE
1. fundusz posiada osobowość prawną i wyodrębnioną masę majątkową – składki członków funduszu wraz z dochodami z lokat są przeznaczane na zakup dożywotnich emerytur
2. organem zarządzającym OFE jest PTE
3. OFE nie posiada wewnętrznego organu kontrolnego, jest nim nadzór ubezpieczeniowy (finansowy); członkowie funduszy nie są reprezentowani w organach funduszu
4. przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie składek i ich lokowanie – fundusz odgrywa role zbiorowego inwestora
5. OFE nie może zbywać swoich aktywów (poza działalnością inwestycyjną i wypłatami transferowymi)
6. PTE zarządza środkami OFE we własnym imieniu, ale na r-k członków OFE
7. członek OFE nie odpowiada ani za zobowiązania OFE ani za zobowiązania zarządzającym nim PTE
8. członek OFE może dowolnie zmieniać OFE
Tworzenie i likwidacja OFE
1. Tworzenie Funduszu
a) nadanie statutu przez PTE
b) zawarcie umowy z depozytariuszem o przechowywanie aktywów OFE
c) otrzymanie zezwolenia na utworzenie OFE przez PTE
d) wpis do rejestru OFE
2. Likwidacja OFE – cofnięcie zezwolenia przez organ nadzoru i przejęcie zarządzania funduszem przez inne PTE
a) ogłoszenie upadłości PTE
b) likwidacja PTE – na zasadach art. 459 ksh
c) przejęcie OFE w drodze umowy z innym PTE
d) przejęcie ustawowe – po decyzji organu nadzoru o cofnięciu zezwolenia na utworzenie PTE
3. zasada pierwszeństwa na przejęcie zarządzania OFE przez PTE o najwyższej stopie zwrotu - zasada ta odnosi się do przypadków cofnięcia zezwolenia i nieprzejęcia zarządzania OFE przez inne PTE na podstawie umowy
4. Przejęcie zarządzania OFE w wyniku umowy między poszczególnymi PTE lub przez połączenie PTE wymaga zezwolenia organu nadzoru
Obowiązki informacyjne
1. publikacja prospektu informacyjnego (statut, wyniki inwestycyjne, sprawozdanie finansowe) – raz w roku
2. przesyłanie każdemu członkowi indywidualnej informacji (wysokość środków na r-ku, terminy wpłat składek i wypłat transakcyjnych)
3.
4. informacje o strukturze aktywów – do organu nadzoru i udostępniane na stronach internetowych funduszu – co m-c
5. inne informacje
PTE
1. Wymogi przy tworzeniu PTE
a) kapitał akcyjny (w całości opłacony, akcje tylko imienne) w wysokości co najmniej 5 mln euro
b) niekaralność akcjonariuszy (władz statutowych osób prawnych) oraz brak zaległych zobowiązań podatkowych lub z tytułu ubezp. społ
c) zakaz posiadania akcji więcej niż 1 PTE
d) członkowie zarządu PTE nie mogą pełnić funkcji w organach zarządzających (nadzorczych innych podmiotów rynku kapitałowego)
e) PTE jest spółka prawa handlowego
2. Zadania PTE
a) tworzenie i zarządzanie OFE
b) PTE nie może prowadzić innej działalności
c) zarządzanie środkami OFE następuje w imieniu własnym towarzystwa (dysponują one wszelkimi prawami)
3. Opłata PTE na rzecz ZUS – od każdej zarejestrowanej umowy przystąpienia do OFE
Depozytariusz
1. Rozdzielenie funkcji zarządzania aktywami OFE
2. Depozytariusz – przechowywanie aktywów OFE oraz dokonywanie innych czynności faktycznych i prawnych związanych z obsługą OFE
3. Depozytariusz gwarantem właściwej realizacji zadań OFE, a w szczególności w zakresie …
4. Obowiązek informowania organu nadzoru o działaniach lub zaniechaniach czy nieprawidłowościach funduszu
5. Agent transferowy – prowadzi rejestr członków, nalicza jednostki rozrachunkowe oraz inne
6. KDPW realizuje zadania izby rozliczeniowej dla OFE
a) rozliczenie wypłat transferów między OFE
Opłaty na rzecz OFE
1. opłata dystrybucyjna – od składki przed przeliczeniem na jednostki rozrachunkowe
2. harmonogram obniżania opłaty dystrybucyjnej: 2010 – 7%, 2011 – 6,125%, 2012 – 5,25%, 2013 – 4,375, 2014 i nast. – 3,5%
3. opłata za zarządzanie
a) część stała – nie wyżej niż 0,045% w skali m-ca przy wartości aktywów (powyżej tej kwoty aktywów wartość tej opłaty jest proporcjonalnie niższa)
b) część zmienna – max 0,005% wartości aktywów netto w skali m-ca dla funduszy o najwyższej stopie zwrotu
4. opłata z tytułu wypłaty transakcyjnej przy stażu członkowskim niższym niż 24 m-ce (160 zł i 80 zł w zależności od stażu członkowskiego)
5. inne na pokrycie kosztów pokrywanych przez fundusz bezpośrednio z jego aktywów (nabywanie lub zbywanie aktywów – koszty transakcyjne lub związane z przechowywaniem aktywów – wynagrodzenie depozytariusza)
Zasady działalności inwestycyjnej OFE
1. Główna zasada – lokowanie aktywów przy zapewnieniu maksymalnego stopnia ich bezpieczeństwa i rentowności
2. Limity inwestycyjne (rodzaj i ilość instrumentów finansowych) – nie podlegają limitom inwestycje w obligacje Skarbu Państwa i bony skarbowe
3. Mechanizm minimalnej wymaganej stopy zwrotu – stopa zwrotu niższa o 50% od średniej ważonej stopy zwrotu wszystkich funduszy (w tym okresie) lub niższa o 4 punkty % od tej średniej. Za minimalną przyjmuje się niższą z tych 2 wielkości. Średnia ważona stopa zwrotu wszystkich funduszy obejmuje okres ostatnich 36 m-cy (podawana jest przez organ nadzoru na koniec marca i września każdego roku)
Powstanie i pokrywanie niedoboru
1. Niedobór – stopa zwrotu danego funduszu niższa od minimalnej wymaganej stopy zwrotu
2. Procedura i źródła pokrywania niedoboru
a) środki depozytariusza – jeśli niedobór powstał w następstwie utraty aktywów przez depozytariuszy
b) środki z r-ku rezerwowego PTE przy funduszu
c) środki z części dodatkowej F. Gwarancyjnego PTE
d) środki własne PTE
e) pozostałe środki F. Gwarancyjnego – w pierwszej kolejności ze środków części podstawowej tego funduszu (powiadomienie organu nadzoru, który występuje z wnioskiem do sądu o ogłoszenie upadłości PTE)
f) środki Skarbu Państwa – ostateczna gwarancja pokrycia niedoboru
Realizacja procedury
1. przejęcie tymczasowo zarządzania
2. przejście OFE do innego PTE – prawo członków funduszu do wyboru nowego OFE
Nadzór nad OFE
1. KNF
a) nadzoruje działalność operacyjną, stan majątkowy i politykę lokacyjną funduszy – nadzór instytucjonalny i finansowy
b) uprawnienia nadzorcze: protokół pokontrolny, kara pieniężna na fundusz, żądanie zwołania posiedzenia organów zarządzających i nadzorczych PTE, cofnięcie zezwolenia
c) rejestr osób uprawnionych do czynności akwizycyjnych na rzecz OFE
d) monitorowanie procesu gromadzenia i transferu składek, metody wyceny aktywów, zachowanie limitów inwestycyjnych, poziom minimalnej wymaganej stopy zwrotu, aktywów OFE u depozytariusza
e) współdziałanie z innymi organami państwowymi, w szczególności z ZUS i NBP
2. Depozytariusz
a) obowiązek realizowania dyspozycji funduszu, które są niesprzeczne z przepisami prawa lub statutu i które nie zagrażają bezpieczeństwu aktywów
b) uprawnienia występowania w roszczeniach członków funduszu z powództwem przeciwko towarzystwu z tytułu szkody powstałej w związku z niewykonywaniem (nienależytym wykonywaniem) obowiązków w zakresie zarządzania funduszem (reprezentacji)
c) obowiązek informowania organu nadzoru o naruszeniach prawa, postanowień statutu a także przy określeniu wartości aktywów netto, wartości jednostki rozrachunkowej, wysokości stopy zwrotu itd.
Zasady członkostwa w OFE
1. Kryterium wieku
a) wyłączenie obowiązku przynależności do funduszu dla osób, które do osiągnięcia wieku emerytalnego miały poniżej 15 lat (ur. przed 01.01.1949)
b) dobrowolne uczestnictwo – osoby ur. po 31.12.1948 a przed 01.01.1969 – brakowało im wieku emerytalnego od 15-35 lat, prawa tego są pozbawione osoby, które podjęły już emeryturę
c) bezwzględny obowiązek przynależności do funduszu – osoby ur. po 31.12.1968
2. Kryterium tytułu ubezpieczenia – osoby podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu oraz osoby, które dobrowolnie przystąpiły do tego ubezpieczenia
Sposób powstania członkostwa w OFE
1. zawarcie umowy z OFE – podstawowy sposób uzyskania członkostwa
- pisemna forma umowy
- zakaz selekcji uczestników
- członek OFE nie może w tym samym czasie należeć do innego OFE
2. losowaniu funduszu przez ZUS
- bez potrzeby zawierania umowy
- informacyjne obowiązki ZUS po dokonaniu wyboru OFE
3. otwarcie rachunku przez małżonka w razie ustania wspólności małżeńskiej lub zgonu współmałżonka czy rozwodu
- obejmuje wszystkie uprawnione do wypłaty transferowej
- jest niezależne od posiadania tytułu do ubezpieczenia
- bez obowiązku odprowadzania składki do OFE
- nie powoduje utraty prawa do wcześniejszej emerytury
- prawo do jednorazowej wypłaty wszystkich środków w określonych sytuacjach
Obowiązki członka OFE
1. w przypadku zawarcia małżeństwa – konieczność powiadomienia
2. informacja o każdorazowej zmianie danych teleadresowych
3. przystąpienie do innego OFE – konieczność powiadomienia o zawarciu nowej umowy
Zmiana funduszu
1. Zmiana w następstwie decyzji członka – 4 razy do roku po dokonaniu wypłaty transferowej do nowego funduszu (II, V, VIII, XI)
a) opłata za zmianę funduszu przez 24 m-cem stażu (max 20% minimalnego wynagrodzenia -z wyłączeniem likwidacji OFE)
b) opłata transferowa (max 4% minimalnego wynagrodzenia – ustalana przez stosownego ministra)
2. zmiana w następstwie decyzji zewnętrznej – w drodze przeniesienia (likwidacja / połączenie), członkowi funduszu przysługuje wtedy prawo wyboru funduszu bez ponoszenia opłat
Ustanie członkostwa
1. osiągnięcie wieku emerytalnego (z możliwością przedłużenia, ale nie dłużej niż do przejścia na emeryturę)
2. zgon członka – wypłata transferowa (50% środków) na rzecz współmałżonka, pozostała część na rzecz osób wskazanych przez zmarłego lub członka najbliższej rodziny
Kryteria wyodrębnienia filaru emerytalnego
1. Ujęcie stosowane w UE
a) kryterium podmiotowe (czyja inicjatywa) – państwo, pracodawca, gospodarstwo domowe
b) kryterium dochodowe – jaka jest waga poszczególnych świadczeń emerytalnych
2. Koncepcja BŚ – ujęcie stosowane w Polsce
a) forma przystąpienia do sytemu emerytalnego (obligatoryjna, dobrowolna)
b) metodyka finansowania (repartycyjna, kapitałowa)
3. Nowa formuła systemu emerytalnego BS – ujęcie 5-filarowe
a) emerytura socjalna
b) emerytura z systemu publicznego
c) emerytura z obligatoryjnego systemu zakładowego lub indywidualnego
d) emerytura z dobrowolnego systemu zakładowego lub indywidualnego
e) dobrowolne zabezpieczenie z innych źródeł / inicjatyw
Geneza pracowniczych (zakładowych) programów emerytalnych
1. Czynniki wpływające na charakter zakładowych systemów emerytalnych
a) systemy emerytalne niektórych grup zatrudnionych w sektorze publicznym (żołnierze, urzędnicy, nauczyciele) oraz w niektórych gałęziach gospodarki (kolej, żegluga)
b) system zakładowy jako dodatkowy bodziec płacowy przy braku lub niedorozwoju państwowych systemów emerytalnych (faza wzmożonej industrializacji i procesów koncentracji kapitału i centralizacji produkcji – koniec XIX i XX w)
c) stabilizacja i ograniczenia w rozwoju programów emerytalnych – zmiany struktury zatrudnienia (na korzyść sektora usług), ograniczanie roli sektora publicznego, wzrost kosztów programów emerytalnych (od lat 70. XX w)
2. Postać współczesnych programów emerytalnych – obligatoryjność a dobrowolność (wielkość replacement rate)
3. Znaczenie zakładowych programów emerytalnych
a) im wyższe dochody tym coraz większa rola tych programów dla zatrudnionych
b) dla pracodawców stanowią współczynnik rekrutacji i zatrzymania zatrudnionych, mogą być źródłem kapitału na inwestycje
Formy i zasady działania PPE
1. Instytucjonalne formy III filaru w Polsce
a) PPE – zbiorowa postać oszczędzania na przyszłą emerytur
– są dobrowolne – pracodawca nie ma obowiązku tworzenia a pracownik uczestnictwa
- cel – zgromadzone środki są przeznaczane na emeryturę (wypłata następuje po nabyciu prawa do emerytury lub po przejściu na emeryturę)
b) IKE – zorganizowane indywidualne oszczędzanie
2. Istota PPE – grupowe systematyczne oszczędzanie – składki są odprowadzane przez pracodawcę do wybranej, określonej przez ustawodawcę instytucji finansowej, względnie do tworzonego specjalnego PTE. Sposób funkcjonowania PPE określa umowa zakładowa pracodawcy z reprezentacją pracowników oraz umowa z wybraną instytucją finansową, względnie statut PTE
3. Formy PPE
a) umowa z funduszem inwestycyjnym – z jednym lub różnymi funduszami zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych (prawo uczestnika do przenoszenia środków w obrębie tych funduszy inwestycyjnych)
b) umowa grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – z ZU na życie (co najmniej 85% każdorazowej składki na UFK przeznaczony tylko na ubezpieczenie emerytalne i co najmniej 1% na ochronę ubezpieczeniową – na wypadek zgonu)
c) pracowniczy fundusz emerytalny (PFE) – zarządzany przez pracownicze towarzystwo emerytalne (PTE), instytucje non-profit
d) zagraniczny zarządzający – umowa z tym podmiotem lub statut funduszu nie mogą przewidywać pokrywania ze składek ryzyk o charakterze ubezpieczeniowym
PPE może być realizowany bądź jako samodzielny program zakładowy (1 pracodawca) bądź jako program międzyzakładowy (wspólny dla kliku pracodawców)
Źródła i metody finansowania PPE
1. Składka podstawowa – koszt pracodawcy (do 7% wynagrodzenia zatrudnianego, nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społ.) a zarazem przychód uczestnika programu podlegający opodatkowaniu. Wysokość składki ustala się
- % od wynagrodzenia uczestnika
- w jednakowej kwocie dla wszystkich uczestników
- % od wynagrodzenia z górnym limitem kwotowym
2. Składka dodatkowa – dobrowolna, deklarowana (z możliwością zmiany kwoty deklaracji) przez uczestnika (jej minimalną wysokość może określać umowa zakładowa), ustalana % lub kwotowo z jego wynagrodzenia (po opodatkowaniu). Suma składek dodatkowych uczestnika do 1 PPE w ciągu roku nie może przekroczyć 3-krotności maksymalnej rocznej wpłaty na IKE, wynoszącej 150% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej
3. Obowiązki pracodawcy w zakresie opłacania składek – terminowe i prawidłowe naliczenie i odprowadzenie składek podstawowych i dodatkowych
4. Zawieszenie odprowadzania składki podstawowej
a) jednostronna decyzja pracodawcy – do 3 m-cy w okresie kolejnych 12 m-cy (maksymalne zawieszenie do 6 m-cy – w przypadkach określonych w umowie)
b) porozumienie z reprezentacją pracowników o zawieszeniu naliczania i odprowadzania składki podstawowej lub czasowym ograniczeniu ich wysokości – do 24 m-cy w okresie kolejnych 48 m-cy
5. Wycofywanie i przenoszenie środków w PPE – środki zgromadzone w PPE są własnością uczestników
a) mogą być wypłacone uczestnikom lub uprawnionym (wypłaty)
b) mogą być przeniesione do innego PPE lub do IKE (wypłata transferowa)
c) w szczególnym przypadku podlegają zwróceniu uczestnikowi (zwrot)
Powstanie i rejestracja PPE
1) Oferta pracodawcy projektu
a) zakładowej umowy emerytalnej
b) umowy z podmiotami zarządzającymi składkami
2. Struktura umowy zakładowej
a) forma programu ze wskazaniem zarządzającego składkami
b) warunki i tryb przystąpienia / wystąpienia do / z programu
c) warunki gromadzenia i zarządzania środkami finansowymi
d) warunki, terminy i sposób dokonywania wypłaty, wypłaty transferowej i zwrotu
e) przypadki i warunki wypowiedzenia umowy między pracodawcą a instytucją finansową zarządzającą programem
f) przypadki i warunki zmian formy programu przez zarządzającego
g) wypłata składki podstawowej minimalnej i maksymalnej, wypłata składki dodatkowej
h) koszty i opłaty obciążające uczestników oraz pracodawcę
i) warunki zmiany i wypowiedzenia umowy zakładowej
3. Umowa z podmiotami gromadzącymi i zarządzającymi składkami
a) warunki gromadzenia i zarządzania środkami a także koszty i opłaty ponoszone przez pracodawcę i uczestników
b) przypadki i warunki wypowiedzenia umowy
c) warunki dokonywania tzw. wypłaty, wypłaty transferowej i zwrotu
4. Rejestrowanie programu – KNF
a)
b) wymogi merytoryczne – stosowane umowy i zaświadczenia a w przypadku zarządzania zagranicznego także informacja zagranicznej organizacji nadzoru o akceptacji zarządzania programem
c) wpis programu do rejestru (odmowa wpisu) – forma decyzji administracyjnej
Prawa i obowiązki uczestnika / pracodawcy
1. Prawa uczestnika
a) uczestnictwo w programie (co najmniej 3 miesięczne zatrudnienie względnie..)
b) możliwość wskazania osoby / osób uprawnionych na wypadek śmierci uczestnika
c) możliwość wypowiedzenia uczestnictwa w programie (środki uczestnika pozostają na rachunku w programie do czasu)
d) zmiana miejsca pracy i możliwość wypłaty transferowej do innego programu
2. Prawa (obowiązki) pracodawcy
a) utworzenie programu
b) terminowe rozliczanie i odprowadzanie składki
c) informowanie wszystkich uczestników o zasadach (i ich zmianach) funkcjonowania programu
d) przedkładanie rocznej informacji nt. PPE do organu zarządzającego
Zasady polityki lokacyjnej PPE
1) zasada maksymalnego bezpieczeństwa i rentowności lokat
2) limity instrumentów finansowych oraz limity na poszczególne instrumenty (co najmniej 95% akt. funduszu emerytalnego)
3) inne limity (wewn. polityki podmiotów zarządz.)
Wypłata zgromadzonych środków
1) wypłata
a) na wniosek po osiągnięciu przez uczestników 60 lat lub w przypadku wcześniejszego nabycia uprawnień emerytalnych z tytułu niezdolności do pracy i gdy nie jest uczestnikiem innego programu emerytalnego
b) po ukończeniu 70 lat (jednorazowo)
c) w rzypadku zgonu uczestnika (wypłata na rzecz uprawnionego / uprawnionych)
d) wypłata z urzedu – likwidacja PTE lub PFE, ZU, jeśli nie jest możliwa wypłata transferowa lub przejęcie PFE względnie przeniesienie środków zarządzającego przez to samo towarzystwo
e) wypłata środków (poza d) oznacza utratę prawa do uczestniczenia w przyszłości w PPE
2) wypłata transferowa – przeniesienie środków jednego PPE do innego PPE wskutek:
a) zmiany pracodawcy
b) wypowiedzenia udziału w danym PPE uczestnika
c) likwidacji PPE
d) zmiany formy PPE
e) zmiany podmiotu zarządzającego
3) zwrot środków – w przypadku wypowiedzenia umowy przez uczestnika w następstwie likwidacji PPE wskutek obniżenia wartości wniesionych środków poniżej kwoty określonej w umowie z zarządzającym podmiotem, jeśli nie można dokonać tzw. wypłaty lub wypłaty transferowej)
Nadzór nad PPE
KNF – w zakresie zgodności działalności z prawem
a) wezwanie pracodawcy do usunięcia nieprawidłowości
b) możliwość nałożenia kary pieniężnej na pracodawcę (do 0,5 mln zł)
c) nadzór nad podmiotami zarządzającymi PPE
PPE w 2007: 1019 funkcjonujących PPE, 310 tys. pracowników, 3,8 mld zł wartość aktywów, 2% czynnych zawodowo w PPE, ↓ wniosków o likwidację, ↑ programów o max składce podstawowej, ↑ finansowania składką podstawową, ↑ czynnika oszczędnościowego
Formy IKE
1. koncepcja indywidualnych planów emerytalnych
a) uczestnictwo w IKE – osoba o ukończonych 16 latach i mająca tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy na terenie RP
b) możliwość oszczędzania na tylko 1 IKE
2. prawo uczestnika IKE do zwolnienia podatkowego od dochodów kapitałowych (tylko 1 IKE)
3. umowa na prowadzenie IKE (alternatywne) z:
a) funduszem inwestycyjnym
b) podmiotem prowadzącym dział. maklerską o świadczenie usług brokerskich i prowadzenie r-ku pap. wart. oraz r-ku pieniężnego służącego do jego obsługi
c) ZU o ubezpieczeniu na życie z ubezp. funduszem kapitałowym
d) bankiem o prowadzenie r-ku bankowego
Wpłaty na IKE
1. roczny limit wpłat – łącznie w roku kalendarzowym do 1,5-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia m-nego w gospodarce narodowej (2006 – 3546 zł)
2. w ramach umowy ubezpieczenia na życie z ubezp. funduszem kapitałowym – limit dotyczy tylko kapitałowej części składki, nie dotyczy składki na ochronę ubezpieczeniową
3. po przekroczeniu rocznego limitu nadpłacona składka przekazywana jest na uzgodniony w umowie inny r-k
4. wszystkie IKE i operacje na ich konatch SA odrębnie oznakowane przez instytucje je prowadzące w celu umożliwienia zakładania kilku IKE przez tę samą osobę oraz dokonywania wpłat powyżej rocznego limitu
Umowa o prowadzenie IKE – określa w szczególności:
1. sposób identyfikacji IKE
2. sposób oznaczania dyspozycji dotyczących …
3. sposób postępowania instytucji finansowej, gdy suma wpłat w danym roku kalendarzowym przekroczy max dopuszczalną kwotę wpłat
4. zakres, formę i częstość informowania oszczędzającego o środkach zgromadzonych na IKE
5. koszty i opłaty obciążające oszczędzającego w związku z prowadzeniem IKE w części nieregulowanej przez przepisy ustawowe
6. okres wypowiedzenia umowy
7. termin dokonania tzw. wypłaty, wypłaty transferowej i zwrotu
8. sposób postępowania z pożytkami z pap. wart. zgromadzonych na IKE
Ponadto w przypadku zawarcia umowy z zakładem ubezp. powinny być określone:
1. Zasady wyodrębniania z płaconej składki części przeznaczonej na r-k IKE w ubezp. funduszu kapitałowym
2. Cel i wielkość pozostałej części składki wykorzystanej do jego realizacji
Zasady prowadzenia IKE
Sposób prowadzenia IKE oraz tryb i warunki zawarcia i rozwiązania umowy prowadzenia IKE określające dla:
a) funduszu inwestycyjnego – statut funduszu
b) podmiotu prowadzącego działalność maklerską – regulamin prowadzenia r-ku pap. wart. I r-ku pieniężnego
c) ZU – OWU oraz regulaminy ubezp. funduszy kapitałowych
d) banku – umowa r-ku bankowego
Niewypłacalność podmiotu prowadzącego IKE
1. rozpoczęcie likwidacji instytucji prowadzącej IKE, ogłoszenie jej upadłości lub oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości, lub umorzenie postępowania upadłościowego, gdy jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów tego postępowania, względnie przy ostatecznej decyzji organu nadzoru o cofnięciu (wygaśnięciu) zezwolenia na prowadzenie działalności instytucji finansowej zobowiązuje tę instytucję lub syndyka (w terminie 30 dni od wystąpienia któregoś z tych zdarzeń) do powiadomienia oszczędzającego o zaistniałej sytuacji
2. informacja powyższa powinna określać:
a) termin dostarczenia przez oszczędzającego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy lub przystąpienia do programu emerytalnego z danym podmiotem
b) skutki jego niedostarczenia (w ciągu 45 dni)
3. obowiązek oszczędzającego zawarcia (w ciągu 45 dni) umowy o prowadzenie IKE z inną instytucją finansową w celu dokonania wypłaty transferowej przez poprzednią instytucję (syndyka)
4. niedopełnienie powyższych obowiązków przez oszczędzającego (gdy nie spełnia warunków tzw. wypłaty) skutkuje zwrotem środków przyznanych w postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym właściwym dla danej instytucji
5. spełnienie przez oszczędzającego wymaganych warunków skutkuje dokonaniem wypłaty transferowej przez instytucję prowadzącą r-k jego IKE lub przez inne stosowne instytucje w postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym
Wypłata zgromadzonych środków
1) Wypłata
1. na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończenia 55 lat oraz przy:
a) dokonywaniu wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo
b) dokonaniu ponad ½ wartości wpłat nie powyżej niż na 5 lat przed złożeniem wniosku
2. w przypadku zgonu oszczędzającego – na wniosek uprawnionego
3. oszczędzający, który dokonał wypłaty nie może ponownie założyć IKE
2) Wypłata transferowa
1. Dokonywana jest na podstawie dyspozycji oszczędzającego (os. uprawnionej) po uprzednim zawarciu umowy o prowadzenie IKE z instytucją finansową lub po przystąpieniu do PPE
2. wypłata ta dokonywana jest:
a) z instytucją finansową prowadzącą IKE do innej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE
b) z instytucją finansową prowadzącą IKE do programu emerytalnego, do którego przystąpił oszczędzający
c) z programem emerytalnym (w określonych przypadkach) do instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE
d) z IKE zmarłego oszczędzającego na IKE osobie uprawnionej albo do programu emerytalnego, do którego uprawniony przystąpił
3. dokonanie wypłaty transferowej (przekazanie środków oznacza rozwiązanie umowy o prowadzenie IKE)
4. przedmiotem wypłaty i wypłaty transferowej jest całość środków, poza przypadkami wypłaty transferowej pomiędzy funduszami inwestycyjnymi zarządzającymi przez to samo towarzystwo oraz zawiązanymi z likwidacją bądź upadłością instytucji finansowej
3) Zwrot
1. dokonuje się w następstwie wypowiedzenia umowy przez którakolwiek ze stron, jeśli nie przysługuje wypłata bądź wypłata transferowa
2. równoznaczne ze zwrotem jest pozostawienie środków na r-ku oszczędzającego IKE w przypadku wygaśnięcia umowy a nie przysługuje wypłata bądź wypłata transferowa
3. w przypadku gdy na …. (i przekazywanie do ZUS) 30% sumy składek podstawowych wpłaconych do programu emerytalnego
4. zwrotowi podlegają środki zgromadzone na IKE pomniejszone o każdy podatek
Funkcjonuje od 2004
Liczba IKE na koniec 2007: 915 tys. kont
Struktura: 73,4% ZU, 21% - f. inwestycyjne, 1% - dział. maklerska, 4,6% - banki
Średnia wysokość wpłaty na IKE (2007 r.): ZU – 1386zł, FI – 2327zł, DM – 3102zł, Banki – 1214zł
Przeciętny stan r-ku: ZU – 1075zł, FI – 4404zł, DM – 10949zł, B – 4687zł
Struktura wiekowa oszczędzających w IKE: 41-50 – 25,1%; 51-60 – 26,5%
Płeć: 496,8 tys. kobiet oraz 418,5 tys mężczyzn
Wnioski:
* Wzrost wartości zgromadzonych środków o 4% (2007/2006)
* 5,9% ogółu zatrudnionych należy do IKE