Prawo ubezpieczeń społecznych

dr E. Kulesza

12.15 – 13.45 sala 04

Podręcznik – żadnego nie może polecić; zagadnienia ogólne zostaną krótko omówione na wykładzie a pozostałe zajęcia będą poświęcone aktualnym zagadnieniom

Nie korzystać z prezentacji, materiałów sprzed 2015r – są nieaktualne

Na wykładzie omówione zostaną pewne mechanizmy – to co najważniejsze, nie szczegóły. Pamiętać różnice dotyczące różnych instytucji działających w systemie ubezpieczeń społecznych pod taką samą nazwą np. zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego a zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Podobnie uważać na „wypadek w drodze do pracy, z pracy” jako element ubezpieczenia wypadkowego, a na „wypadek przy pracy” jako instytucję ubezpieczenia.

Podstawą do egzaminu – jest wykład.

Egzamin – pisemny, zestaw 3 pytań, z czego trzeba odpowiedzieć na co najmniej 2 pytania. Pytania dotyczą np. cech ubezpieczeń, co to jest składka, przesłanki nabycia prawa do zasiłku chorobowego, pojęcie wypadku w drodze do pracy i z pracy, jednorazowe odszkodowanie dla osoby poszkodowanej przy wypadku przy pracy. Wystarczający jest materiał z wykładu do zdania egzaminu.

Nie dopuszcza raczej egzaminu ustnego.

Zachęca do zdawania w sesji zimowej – ale można egzaminy z sesji zimowej zdawać do końca września też jako termin I-szy.

Będzie mowa tylko o prawie obecnie obowiązującym.

11.10.2015

Zagadnienia podstawowe

Ubezpieczenia społeczne powstały dobrze ponad 100 lat temu, to czasy Rzeszy Niemieckiej i reformy Bismarcka w celu zabezpieczenia ludzi ze względu na wiek, schorzenia, śmierć. Ubezpieczenia wyrosły z bardzo konkretnych przyczyn i de facto przyczyny te nie zdezaktualizowały się do dnia dzisiejszego (wbrew różnego rodzaju opowiadaniom i wizjom polityków). Ubezpieczenia społeczne są zabezpieczeniem może nie na najwyższym poziomie, ale jednak pełnić mają rolę zabezpieczenia. Podobnie, z ubezpieczeniami wypadkowymi. Jedne i drugie ubezpieczenia powinny być, są tez zresztą w każdym z państw europejskich (nie ma takich ubezpieczeń w USA, jak i w państwach Afryki).

Co to są ubezpieczenia?

Potocznie, to urządzenie mające na celu ochronę przed czymś, zapobieganie czemuś. W znaczeniu prawnym ubezpieczenie oznacza pewną instytucję prawną mającą na celu likwidację a przynajmniej łagodzenie negatywnych materialnych następstw zdarzeń losowych godzących w życie, zdrowie człowieka, ale także w jego mienie (to też jest związane z ubezpieczeniem społecznym, bo na podstawie ubezpieczeń wypadkowych można dochodzić odszkodowań za szkody na mieniu pracownika). Ubezpieczenia społeczne są nakierowane na ochronę skutków nieszczęśliwych zdarzeń w postaci śmierci, choroby, inwalidztwa, starości – takie były założenia ubezpieczeń wspomnianego wyżej Bismarcka.

Ubezpieczenia Bismarcka były oparte na:

1. powszechności – były skierowane przede wszystkim do pracowników, ale każdy pracownik był objęty ubezpieczeniem

2. składkach ubezpieczeniowych – składki były indywidualizowane; do tego wróciliśmy – idea składek jako danin publicznych bez indywidualizowania nie sprawdziła się

3. podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom – co dawało obowiązek nie tylko po stronie osoby która wchodziła do ubezpieczenia, ale także obowiązek spoczywał na pracodawcy. Pracownik nie był pozostawiony sam sobie. To była sprawa także pracodawcy i to nie tylko w sferze ubezpieczenia wypadkowego, związanego z obowiązkiem pracodawcy zabezpieczania bhp.

4. obowiązku zagwarantowania przez państwo świadczeń – państwo musiało brać odpowiedzialność jakby nie było dostatecznych środków na zabezpieczenie świadczeń

Źródła prawa ubezpieczeń

W Polsce obecnie mamy do czynienia nie z jednym ubezpieczeniem społecznym ale ubezpieczeniami społecznymi, regulowanymi różnymi aktami prawnymi:

1. ustawa z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych – określa kto jest odpowiedzialny za wykonywanie ubezpieczenia, wymienia 3 podmioty jako wykonawców ubezpieczenia społecznego (ZUS, płatnicy składek, OFE). Stanowi, jakie postępowanie, procedury, wg jakich reguł jest prowadzone w przypadku postępowania w sprawach z ubezpieczeń społecznych. Reguluje podleganie ubezpieczeniom i to wszystkim ubezpieczeniom, zarówno emerytalno-rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu. Definiuje również niektóre kwestie w art. 8, ustala wysokości składek ubezpieczeniowych, zasady ich podziału, organizacji podmiotów które przyjmują te składki, reguluje prawa i obowiązki podmiotów ubezpieczających i ubezpieczonych.

2. ustawa z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS

3. ustawa z 28.08.1997r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

4. ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyńska

5. ustawa z 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytuły wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Są to podstawowe akty prawne – o nich będzie mowa. Nie będą poruszane zagadnienia ubezpieczenia w szczególnych trybach, ubezpieczeniach mundurowych, sędziów, prokuratorów, o wyjątkach od zasad i kwestii podstawowych, tak samo nie będzie ubezpieczeń rolników (dziś te ostatnie w 95% są finansowane z budżetu państwa, a nie ze składek rolników).

Przepisy polskie nie regulują wszystkich kwestii, wiążą nas także normy prawa międzynarodowego, normy wspólnotowe. Nie zawsze status ubezpieczeniowy osoby ubezpieczonej będzie regulowany tylko przepisami prawa krajowego.

Status ubezpieczeniowy określają poza przepisami krajowymi:

1. umowy międzynarodowe

2. akty prawa wspólnotowego

W okresie międzywojennym Polska wyznaczała bardzo wysokie standardy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Umowy międzynarodowe

Grupa pierwsza – to Konwencje MOP – Polska nie ratyfikowała wszystkich konwencji. Ważna jest m.in. Konwencja nr 102 dot. minimalnych norm zabezpieczenia społecznego.

Drugą grupą to są umowy międzynarodowe dwustronne – np. umowa z Holandią dot. zabezpieczenia społecznego z 2003r. gwarantująca wypłatę świadczeń chorobowych.

Trzecią grupą to są umowy wielostronne np. Międzynarodowy Pakt Praw Społecznych i Kulturalnych, przy czym mają charakter uregulowań ogólnych; aktualne standardy europejskie wyprzedają te rozwiązania.

Czwartą grupę stanowią Konwencje Rady Europy.

Akty prawa wspólnotowego

Gdy chodzi o akty wspólnotowe – to dyrektywy, rozporządzenia. Dyrektywy – każdy z nimi się spotyka często w tekstach ustaw. Z kolei rozporządzenia – wchodzą wprost do porządku prawnego krajowego – głównie z 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Metody (techniki) zabezpieczenia społecznego obywateli

Konstytucja nie gwarantuje prawa do ubezpieczeń społecznych, poza art. 67 który dot. zabezpieczenia społecznego – jest to pojęcie szersze, obejmuje różne techniki zabezpieczenia, opieki. Może to być:

1. metoda ubezpieczeniowa – ta, którą będziemy się zajmować w ramach ubezpieczeń społecznych

2. metoda opiekuńcza (opieka społeczna)

3. metoda zaopatrzeniowa (zaopatrzenie społeczne jak np. fundusz pracy, metody na bezrobocie)

Cechy różniące:

1. sposoby finansowania – gdy chodzi o finansowanie to tylko w ubezpieczeniach społecznych mamy udział ubezpieczonego w finansowaniu świadczeń (to jest składka ubezpieczeniowa, która ewentualnie jest dopełniana przez budżet państwa w postaci dotacji z budżetu państwa, zarówno w metodzie opiekuńczej jak i zaopatrzeniowej)

2. zakres podmiotowy beneficjentów – w ubezpieczeniach społecznych zakres podmiotowy jest ograniczony do osób ubezpieczonych i osób związanych z osobami ubezpieczonymi (tak było od zawsze). W metodzie ubezpieczenia – to ubezpieczenia przesądzają o tym, kto jest podmiotem.

3. przesłanki uzyskania prawa do świadczeń – w przepisach ubezpieczeniowych przesłanką jest podleganie ubezpieczeniu obok innych przesłanek, i opłacanie składek ubezpieczeniowych. W przypadku innych metod zaopatrzenia, może być kryterium dochodowe, niepełnosprawność, ale nie ma przesłanki składki jako uczestniczenia w ubezpieczeniu.

4. charakter prawa do świadczeń (podmiotowe, uznaniowe). W ubezpieczeniach społecznych świadczenie nam się należy.

5. rodzaje podmiotów realizujących zadania – w przypadku ubezpieczeń społecznych to podmiot publiczny (ZUS lub inny podmiot), a w przypadku metody opiekuńczej np. MOPS, kościoły itp.

Cechy ubezpieczenia społecznego

1. związanie z wykonywaniem pracy zarobkowej – chodzi generalnie o bycie pracownikiem, mamy tu pewien automatyzm, pracownik z mocy prawa jest objęty ubezpieczeniem społecznym nawet, gdy pracodawca go nie zgłosi do ubezpieczenia, to obowiązuje ono od momentu zawarcia umowy o pracę. Jest silny związek z pracą, zatrudnieniem.

2. przymusowość – trwa od czasu Bismarcka; ustawodawca pokazuje kto należy do ubezpieczeń społecznych obowiązkowo, a kto może przystąpić fakultatywnie. Gdy ustawodawca nie wymieni jakiejś grupy, to nie może ona przystąpić do ubezpieczenia społecznego. Gdy ktoś musi należeć do ubezpieczenia społecznego, to nie może sam z niego wystąpić. Przymusowość oznacza także to, że gdy osoba jest zgłaszana do ubezpieczenia przez pracodawcę, płatnika składek, to potwierdzenie tego przez ZUS ma tylko charakter deklaratywny – potwierdza to, co wynika już z przepisów prawnych.

3. równość traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny; zasada równości w ubezpieczeniu społecznym dotyczy:

1. warunków objęcia systemem ubezpieczeń

2. obowiązku opłacania i obliczania składek ubezpieczeniowych

3. obliczania wysokości świadczeń

4. okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń

Pewne odstępstwa są przy ubezpieczeniu wypadkowym (krotność albo % przeciętnego wynagrodzenia, równo dla wszystkich, takie same świadczenia). Równość jest bardzo akcentowana zwłaszcza w orzecznictwie TK. Zasad równości podlega nieco załamaniu gdy chodzi o ubezpieczenie emerytalne, bo różny jest nieco status kobiet i mężczyzn w ubezpieczeniu emerytalnym. W razie przywrócenia starego systemu zróżnicowania ze względu na wiek emerytalny to pogłębi to nierówne traktowanie uprawnień kobiet gdy chodzi o świadczenia. Krótszy staż powoduje mniejszą kwotę kapitału, mniejsza pula składek, a dłuższe życie kobiet – w efekcie świadczenia będą mniejsze. Będzie nierówność podkreślana jednak.

1. zakres przedmiotowy – ubezpieczenia społeczne związane są z ryzykiem wystąpienia zdarzenia losowego.

Zdarzenie losowe (to, co się zdarzyło: przypadek, wypadek, zajście, okoliczność, które zaszły w życiu człowieka bez jego woli, choć niekoniecznie bez jego udziału).

Cechą ubezpieczeń społecznych jest ochrona przed skutkami zdarzeń losowych, które dotykają osoby ubezpieczone, zwłaszcza przed skutkami niemożności zarobkowania.

Zdarzenia losowe mające znaczenie w ubezpieczeniach społecznych to: choroby, niepełnosprawność, poród, starość czy śmierć.

Aby określone zdarzenie losowe miało znaczenie ubezpieczeniowe, to musi być określony rodzaj sytuacji w jakiej znalazł się ubezpieczony wskutek zajścia zdarzenia losowego i wystąpienie określonej potrzeby.

Gdy chodzi o bezrobocie – to wchodzi tu pojęcie ryzyka ubezpieczeniowego

Ryzyko ubezpieczeniowe – takie zdarzenie losowe, którego wystąpienie stwarza – zgodnie z warunkami ubezpieczenia – uprawnienie do żądania od ubezpieczyciela wypłaty określonego świadczenia. Ryzyko ubezpieczeniowego jest tworem prawnym – dopiero objęcie określonego skutku zdarzenia losowego ochroną ubezpieczeniową kreuje byt prawny tego zdarzenia i podnosi je do kategorii prawnej.

W efekcie, bezrobocie w Polsce nie jest ryzykiem ubezpieczeniowym przy ubezpieczeniu społecznym.

1. roszczeniowy charakter świadczeń po spełnieniu przesłanek; warunki nabywania prawa do świadczeń – można rościć sobie prawo do świadczeń, można samemu obliczyć należne świadczenie

2. formalizm i schematyzm ubezpieczenia – formalizm, bo wszystkie warunki niezbędne są określone w ustawie i muszą być spełnione dla ubezpieczenia społecznego. Tylko określone dowody mogą stanowić podstawę do przyznania świadczenia (np. zwolnienie lekarskie L4 w określonej postaci i tylko przez lekarza uprawnionego). Pewne odejście od formalizmu jest przy ubezpieczeniach emerytalnych.

3. finansowanie z funduszów celowych pochodzących ze składek ubezpieczonych – składka jest ceną kupienia sobie prawa do świadczeń. Składki w ubezpieczeniu emerytalnym nie wystarczają, państwo jest zobowiązane dofinansowywać. Gdy chodzi o ubezpieczenie rentowe, wypadkowe, chorobowe – z reguły wystarczające są składki.

4. niedochodowość ubezpieczenia społecznego – ubezpieczenie gospodarcze ma charakter komercyjny, czyli może tak kształtować składki by był zysk dla ubezpieczyciela. W ubezpieczeniach społecznych nie ma miejsca na zysk, ale ZUS może uczestniczyć w obrocie gospodarczym.

5. zasada wzajemności – zależność pomiędzy opłacaniem składki i jej wysokością oraz okresem płacenia składek a prawem do świadczeń i ich wysokością

6. zasada solidaryzmu – składki pokrywają świadczenia dla wszystkich ubezpieczonych bez względu na ryzyko. Zatem składki idą na pokrycie świadczeń. Powstaje tu nierówność statusu bo świadczenie emerytalne narusza zasadę pewności świadczeń, równego traktowania. Nie ma pewności, że osoba płacąca dziś określonej wysokości składki, że będzie otrzymywała godne świadczenie emerytalne.

7. zasada samorządności ubezpieczeń – wpływ ubezpieczonych na administrowanie ubezpieczeniem. Ta zasada nie w pełni jest realizowana, bo kryteria naboru do Rady Nadzorczej w ZUS są „niejasne” i trudno powiedzieć, czy ma ona jakiś realny wpływ na funkcjonowanie ZUS.

18.10.2015

Składka ubezpieczenia – pojęcie i cechy

- jest świadczeniem pieniężnym o charakterze:

1. przymusowym – przymusowość jest potwierdzona przepisami nakazującymi obowiązek zapłaty składki, odprowadzenia przez osoby wskazane przepisami. Jeżeli ubezpieczony lub płatnik nie wywiąże się z tego obowiązku, to mogą być wdrożone przepisy w takim zakresie, jak do danin publicznych (podatków). Dość rzadko można ubiegać się o zwolnienie ze składki, bądź uchylenie tego obowiązku gdy nie wypełnimy tego zobowiązania. Składka nie będzie dochodzona tylko praktycznie, gdy nie ma żadnych możliwości ściągnięcia składki. Przymusowość oznacza także, że w razie zwłoki, naliczane są odsetki. Znów ustawa stanowi o zwolnieniu z obowiązku naliczania odsetek gdyby nie przekraczały 6,60zł. Na straży interesów ZUS jako podmiotu uprawnionego do egzekwowania składek, stoją przepisy o egzekucjach należności, o kontrolowaniu prawidłowości płatnika składek, to instrumenty także dotyczące zabezpieczania należności (tak wobec płatnika jak i osób takich jak choćby współmałżonkowie). Składki mogą być zabezpieczone hipoteką, prawem zastawu, ulegają przedawnieniu dopiero po 10 latach. Ustawodawca zabezpieczył się też środkami karnymi – np. prawo naliczenia dodatkowo 100% niezapłaconych składek a także karą w postępowaniu karnym. Trzystopniowość kar była rozstrzygana przez TK – nie można płatnika składek karać za to samo z kilku jednocześnie podstaw – zmieniono w wyniku tego przepisy.

2. celowym – celowość oznacza obowiązek przeznaczenia funduszy ze składek wyłącznie na wypłaty świadczeń. Zarzuty wobec ZUS że buduje siedziby, nie ma uzasadnienia, bo ani złotówka ze składek nie może iść na organizację i działanie ZUS. Składki są kierowane do funduszy celowych w ramach FUS (składka emerytalna na fundusz emerytalny; wypadkowa na fundusz wypadkowy; rentowa na fundusz rentowy itd.). Zupełnie odrębnym jest fundusz rezerwy demograficznej – jest dodatkowy, tworzony z % od wpływających składek na fundusz emerytalny. Składki są co do zasady odprowadzane na fundusze tworzące FUS, są rejestrowane na kontach składek osób ubezpieczonych – u każdego indywidualnie składki są rejestrowane.

3. odpłatnym – oznacza związek między obowiązkiem zapłacenia składki a prawem doświadczeń. Składka jest ceną kupienia sobie świadczenia. Nie do końca tak jest, bo są sytuacje, że mimo niezapłacenia składki świadczenie przysługuje (np. nabywa się prawo do świadczenia chorobowego gdy składka nie została jeszcze zapłacona).

4. bezzwrotnym – składka nie podlega zwrotowi nawet gdybyśmy nigdy nie korzystali ze świadczeń ubezpieczeniowych. Ta zasada bezzwrotności podlega pewnej modyfikacji w przypadku ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczenia w II filarze. W I filarze, tj. ubezpieczenia ZUSowskiego, bezzwrotność jest zasadą. W II filarze, tj. ubezpieczenia kapitałowego, przy rozwodzie małżonków jest prawo do połowy środków; innym przykładem jest sytuacja śmierci ubezpieczonego – spadkobiercy uzyskują prawo do zgromadzonego kapitału w II filarze (jako wspólny dorobek dla członków rodziny po śmierci ubezpieczonego).

Wysokość składki jest ustalana procentowo od podstawy wymiaru. Jest to % wskazanie jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych od danego ryzyka, nie ma zróżnicowania.

Konstrukcja składki:

1. Podział w zależności od sposobu obliczania i odprowadzania składki:

   1. składka łączna na wszystkie rodzaje ubezpieczeń

   2. składka płacona odrębnie na poszczególne rodzaje ryzyk

2. Podział w zależności od podmiotu płacącego składki:

   1. płacona tylko przez pracodawcę

   2. płacona tylko przez pracownika

   3. płacona przez oba podmioty

W polskim prawie długo zróżnicowanie dotyczyło sytuacji czy chodzi o ubezpieczenie robotnika czy pracownika umysłowego, zwłaszcza przy ubezpieczeniu chorobowym – dla pracowników umysłowych były 100% aż do lat 90tych. Robotnicy dostawali 75%.

Gdy chodzi o składkę jako cenę gwarancji, to bywa ona płacona przez różne podmioty.

Podział i finansowanie składki wg ryzyk ubezpieczeniowych:

1. składka na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru (płacona po połowie przez płatnika składek i ubezpieczonego: 9,76% płatnik i 9,76% ubezpieczony) ; wszystkie czynności dokonuje płatnik

- ale, część pokrywana z wynagrodzenia ubezpieczonego, część płatnika składek przekazywana jest w całości do FUS. Dzielona jest natomiast część składki ubezpieczonego między FUS i otwarty fundusz emerytalny wg proporcji 2,43% do ZUS, 7,3% do OFE, gdy ktoś należy do OFE. (art. 22 ust. 3 ustawy). Z tym, że do OFE przekazywane jest 2,92%, a 4,38% ewidencjonowane jest na subkoncie w ZUS. Formalnie, kapitał tworzy 7,3% składki naszej, ta część, tyle, że te składki idą w dwóch różnych kierunkach, częściowo do ZUS, częściowo do OFE. Zysk z ewidencjonowania na subkoncie jest taka, że wartość tych składek jest waloryzowana. Ta waloryzacja nie ma nic wspólnego z grą na giełdzie, nie zwiększa się wartość gdy na giełdzie jest hossa, ale waloryzacja jest na niskim poziomie 1-2% co kwartał. Ma to wady i zalety. Nie można osiągać takich zysków jak na giełdzie, ale nie ma zagrożenia wynikającego z bessy na giełdzie (np. w OFE wartość kapitału się zmienia w zależności od notowań giełdy).

2) składka na ubezpieczenie rentowe – 8% podstawy wymiaru (płaci 1,5% ubezpieczony; 6,5% płatnik składek).

3) składka na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru – płaci wyłącznie ubezpieczony

4) składka na ubezpieczenie wypadkowe – płacona wyłącznie przez płatnika składek w wysokości od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru – zróżnicowana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń (art. 15 ust. 2 ustawy). Od zawsze, gdy ubezpieczenie wypadkowe było w czasach Bismarcka, płacił składkę na ubezpieczenie wypadkowe zawsze płatnik (pracodawca). To miało dyscyplinować pracodawcę do eliminowania zagrożeń zawodowych. W różnych branżach stopień zagrożeń zawodowych na stanowiskach pracy jest oczywiście różny. Drugą cechą jest indywidualizacja składek w zależności od faktycznie występujących skutków. Nawet w górnictwie, składka może być zróżnicowana w zależności od tego o jaki zakład chodzi – tam gdzie nie ma wypadków, będzie niższa, tam gdzie były wypadki, czy były wypadki ze skutkiem śmiertelnym, będzie składka wyższa. Wszystkie informacje dotyczące wypadków przy pracy idą do ZUS. Składkę wypadkową ustala się z pewnym opóźnieniem, nawet 2-letnim, ze względu na sprawozdawczość pracodawców do ZUS dla celów ustalania składki wypadkowej. Przedmiotem obliczeń jest zakład pracy jako taki.

Podstawa wymiaru – na ubezpieczenie emerytalne i rentowe – jest to przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia (art. 18 ustawy ) a w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą przez pierwsze 24 miesiące – zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% najniższego wynagrodzenia.

Zasady i tryb opłacania składek – zadania płatnika składek

1. Obliczanie, potrącanie i odprowadzanie składki

2. Opłacanie części składek ubezpieczeniowych

3. Zaprzestanie obliczania i przekazywania składki emerytalnej i rentowej po przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek określonej w art. 19 ustawy systemowej – nie dotyczy to składki wypadkowej i chorobowej. Mamy do czynienia z ubezpieczeniami społecznymi. Ze względu na równość wobec prawa, nie można przekraczać pewnych kwot świadczeń, bo byłby to przejaw niejawności. Gdy miarkujemy wysokość świadczeń, to nie można żądać odprowadzania składek bez względu na wysokość rocznej podstawy wymiaru składek, wysokość przychodów. Składka jest miarkowana więc do wysokości 30 krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Za to w ubezpieczeniu społecznym świadczenie (emerytura, renta) jest też ograniczone co do maksimum.

4. Odpowiedzialność płatnika składek za niewykonanie obowiązków związanych z odprowadzaniem składek:

   1. odsetki za zwłokę w odprowadzeniu składek na zasadach określonych w ordynacji podatkowej (art.23) – odsetek nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60zł

Podleganie ubezpieczeniom społecznym – zasady

Ustawa z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych – określa te zasady.

Ustawa mówi o:

1. ubezpieczeniach obowiązkowych – jest tu fundamentem art. 6 ustawy – ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Podlegają mu.:

   1. pracownicy (definicja pracownika – art. 8 ust. 1, 2 – za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, bez względu na podstawę stosunku pracy. Pracownicy są obowiązkowo objęci ubezpieczeniem emerytalno-rentowym.

   2. osoby wykonujące pracę nakładczą (definicja – art. 8 ust. 3) –osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę nakładczą („chałupnicy”).

   3. członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych – ustawodawca w art. 8 definiuje to pojęcie. Gdy w spółdzielni mamy np. księgową, to podlega ubezpieczeniu na podstawie pkt 1 art. 6.

   4. (definicje terminów art. 8)

   5. osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z KC stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

   6. osoby prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące – to osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą: rzemieślnicy, twórcy i artyści (ustawa wymienia kto może być traktowany za artystę), wolne zawody np. adwokaci, wspólnicy spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej, itd.

   7. posłowie i senatorowie – od momentu rozpoczęcia kadencji do momentu jej zakończenia, płatnikiem jest odpowiednio kancelaria sejmu lub senatu. Po kadencji prawo do ochrony ubezpieczeniowej wygasa, ale jeżeli w ciągu 90 dni po zostaną objęci ubezpieczeniem chorobowym to nie muszą spełniać szczególnych warunków nabycia prawa do zasiłku chorobowego.

   8. osoby pobierające stypendium sportowe – stypendium nie jest przychodem wynikającym z zatrudnienia. To jest szczególne źródło przychodów.

   9. pobierający stypendium słuchacze KSAP – to jedyny przypadek, gdy słuchacze szkoły wyższej są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Są też słuchacze nie pobierający stypendium – mogą się ubezpieczyć na wniosek.

   10. osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. Ten przepis potwierdza, że nie ma pracy przymusowej więźniów i aresztantów (to co było kiedyś stosowane szeroko). Więźniowie i aresztanci mają prawo do pracy, które jest realizowane na ich wniosek. Wykonywanie pracy jest ważnym elementem resocjalizacji – nie można zabronić wykonywania pracy, gdy więzień czy aresztant chce pracować, o ile jest zapotrzebowanie na taką pracę.

   11. osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w czasie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez PUP (tzw. „bezrobotni”). Samo bycie bezrobotnym nie daje podstawy do obowiązkowego objęcia ubezpieczeniem emerytalno-rentowym – konieczne jest pobieranie jakiegoś świadczenia

   12. osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne podmioty niż PUP

   13. osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia, w czasie odbywania studiów podyplomowych

   14. duchowni – chodzi o duchownych, którzy są duchownymi, nie chodzi o studentów ani o osoby zatrudnione jako katechetów (nieduchownych). Za nich składka płacona jest przez kurię a częściowo z funduszu kościelnego.

   15. żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wojskową

   16. osoby odbywające służbę zastępczą

   17. funkcjonariusze służby celnej

   18. osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

   19. osoby pobierające świadczenia socjalnej wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na okres przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych

   20. osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia

   21. członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tych funkcji

   22. wyjątki od tych zasad określone w art. 6 ust. 4 i ust. 4a

Dodatkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu – art. 6a i następne.

1. ubezpieczeniach na wniosek – art. 7 – prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Każdy kto nie został wymieniony w art. 6 może przystąpić dobrowolnie do ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Dobrowolne objęcie w tym zakresie dotyczy tylko I filaru, nie dotyczy to II filaru – do OFE mogą zgłosić się tylko osoby ubezpieczone ubezpieczeniem obowiązkowym.

Zbieg tytułów ubezpieczenia emerytalno-rentowego (nie dotyczy ten problem innych rodzajów ubezpieczeń)

1. Zasada pierwszeństwa albo rangi.

Zasada pierwszeństwa – polega na tym, że ważne jest to ubezpieczenie które zostało zawarte wcześniej (objęcie ubezpieczeniem obowiązkowo z tego tytułu, który powstał najwcześniej)

Zasada rangi (ważności) – pierwszeństwo tytułu ubezpieczenia (np. z tytułu zatrudnienia)

1. Art. 9 ust. 1: w przypadku zbiegu tytułów – zastosowana zasada rangi: objęcie ubezpieczeniem tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, albo umowy o dzieło; możliwość objęcia ubezpieczeniem z innych tytułów ale dobrowolnie. Gdy mamy umowę o pracę, to zawsze będziemy podlegać ubezpieczeniu obowiązkowemu nawet, gdy będą dodatkowo jeszcze inne umowy np. cywilnoprawne.

2. Art. 9 ust. 2 – zasada pierwszeństwa w czasie

Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ustawy)

Ubezpieczenie obowiązkowe

1. pracownicy (z wyłączeniem prokuratorów)

2. członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych

3. osoby odbywające służbę zastępczą

Ubezpieczenie dobrowolne – osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym:

1. osoby wykonujące pracę nakładczą

2. …

3. osoby prowadzące….mogą ale nie muszą….

4. osoby wykonujące

5. duchowni

Do ubezpieczenia chorobowego nie może wstąpić np. bezrobotny – nie otrzyma zasiłku chorobowego.

Podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ustawy)

Obowiązkowo podlegają wszystkie osoby wykonujące pracę poza wyłączonymi, i nie może podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu osoba na wniosek. To jest ubezpieczenie tylko obowiązkowe – wszystkie osoby podlegające ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu poza:

1. osobami wykonującymi pracę nakładczą

2. bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne; nie są wyłączeni bezrobotni pobierający stypendium w okresie odbywania szkolenia (art. 6 pkt 9)

3. osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu.

4. żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbą

5. osoby na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

6. ……

Czas podlegania ubezpieczeniom społecznym

25.10.2015

Ubezpieczenie chorobowe

Podstawą jest ustawa z 25.06.1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu – określa ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczenie chorobowe – w okresie międzywojennym Polska miała dobre rozwiązania w tym zakresie. Pierwsza polska ustawa ubezpieczeniowa to ustawa na wypadek choroby (początkowo rozporządzenie Prezydenta RP, później ustawa z 1920r.). Było to polskie rozwiązanie bez żadnych naleciałości obcych. Ustawa gwarantowała ubezpieczonym świadczenia finansowe i świadczenia rzeczowe (czyli opiekę zdrowotną – co obecnie jest odrębnym ubezpieczeniem zdrowotnym).

Przedmiot ubezpieczenia chorobowego – jest to ryzyko ubezpieczeniowe w postaci czasowej (przejściowej) niezdolności do wykonywania pracy (ryzyko socjalne w zakresie ubezpieczeń społecznych). Niezdolność do pracy ma trwać max. 182 dni. Tutaj nie tylko chodzi o niemożność wykonywania pracy z powodu choroby. Ubezpieczenie chorobowe obejmuje też inne sytuacje: macierzyństwo, odsunięcie od wykonywania pracy na podstawie decyzji Sanepidu. Świadczenie przysługuje nie tylko z tytułu niezdolności do pracy przez samego ubezpieczonego, ale także z powodu sprawowania opieki nad bliskimi (członków rodziny) pracownika – wtedy jest zasiłek opiekuńczy.

Ubezpieczenie chorobowe – ustawa systemowa w art. 11 stanowi kto podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Ustawa systemowa w tym przypadku rozdziela na ubezp. obowiązkowe i ubezp. na wniosek (powrót do poprzedniego wykładu) –tylko te wyraźnie wskazane osoby mogą być objęte ubezpieczeniem chorobowym (inaczej niż przy ubezpieczeniu emerytalno-rentowym). Osoby mogą być w ubezpieczeniu chorobowym tylko wtedy, gdy podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu (studenci jako nieobowiązkowo ubezpieczeni nie mogą być w ubezp.chorobowym, mimo, że mogą na wniosek być w ubezpieczeniu emerytalnym).

Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11):

1. obowiązkowo: pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych

2. na wniosek….

(wyjaśnienie pojęć – zdefiniowane w art. 8 ustawy systemowej).

Zakres podmiotowy ubezpieczenia chorobowego jest węższy niż ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Gdy chodzi o to podleganie ubezpieczeniu, to osoby podlegają od momentu nawiązania stosunku będącego podstawą ubezpieczenia (od momentu nawiązania stosunku pracy), a osoby które ubezpieczają się na wniosek – to od daty wskazanej we wniosku ale nie wcześniej niż od daty złożenia wniosku. To ubezpieczenie trwa przez okres będący tytułem ubezpieczenia, z tym że to ubezpieczenie trwa także dłużej – prawo do świadczeń w niektórych przypadkach (zasiłek chorobowy) trwa ponad okres podlegania ubezpieczeniu. Gdy choroba trwająca co najmniej 30 dni, powstanie w ciągu 14 dni po ustaniu ubezpieczenia, to świadczenie nadal będzie przysługiwać.

Składka na ubezpieczenie chorobowe – art. 22 ustawy systemowej – stopa procentowa wynosi 2,45% podstawy wymiaru. Świadczenia z tego ubezpieczenia nie rekompensują w całości utraconych „zarobków”.

Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego:

1. zasiłek chorobowy

2. świadczenie rehabilitacyjne

3. zasiłek wyrównawczy

4. zasiłek macierzyński

5. zasiłek opiekuńczy

Zasiłek chorobowy

Przysługuje po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (jeżeli ubezpieczony podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo) bądź po upływie 90 dni ubezpieczenia (w przypadku ubezpieczenia na wniosek) – tzw. okres wyczekiwania.

Do okresów ubezpieczenia wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, pod warunkiem, że przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywania czynnej służby przez żołnierza niezawodowego. Czyli nawet gdy ktoś się ubezpieczy na wniosek ale zachowa ciągłość, to zachowuje prawo do tego ubezpieczenia.

Jest faktem, że jak świadczenie jest wysokie, to jest nadużywane.

Z góry założono, że zasiłek chorobowy nie rekompensuje w całości 100% wynagrodzenia – ma łagodzić skutki, a nie rekompensować całość szkody. Wynika to z taniości ubezpieczenia chorobowego (niska składka ubezpieczeniowa 2,45%), mówi się też o zasadzie prymatu wynagrodzenia przed świadczeniem. Mówi się też o mechanizmie z ubezpieczeń prywatnych – niewypłacona część świadczenia jest traktowana jako skutek naszego ryzyka (by powstrzymywać przed nadmiernym wykorzystywaniem).

Warunki uzyskania zasiłku chorobowego:

1. niezdolność do pracy potwierdzona zwolnieniem lekarskim

2. okres wyczekiwania (j/w)

Prawo do zasiłku przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego:

1. absolwentom szkół którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych

2. jeżeli niezdolność do pracy była spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy

3. ubezpieczonym obowiązkowo którzy mają uprzedni co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia

4. posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji

5. kobietom w ciąży

Zasiłek chorobowy przysługuje również w przypadku niemożności wykonywania pracy w związku z :

1. wydaniem decyzji przez właściwy organ uprawniony na podstawie przepisów o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych (decyzja administracyjna), co nie musi wiązać się z niezdolnością do pracy ze względu na chorobę

2. przebywaniem w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego, środków odurzających lub substancji psychotropowych,

3. poddaniem się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla dawców komórek, tkanek i narządów – zaświadczenie potwierdzające wykonanie takiego zabiegu (tu również nie ma choroby)

Prawo do zasiłku przysługuje – po spełnieniu kryteriów:

1. w ciągu trwania ubezpieczenia chorobowego od momentu powstania tytułu ubezpieczenia obowiązkowego do momentu ustania tytułu ubezpieczenia, a w przypadku ubezpieczenia na wniosek (wg ogólnych zasad)

2. zasiłek przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego. W przypadku choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby o takim charakterze – nie później niż w ciągu 3 miesięcy

Zasiłek chorobowy – okres pobierania:

1. 182 dni

2. 280 dni jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą lub występuje w czasie ciąży

Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy na podstawach wskazanych w ustawie. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresu poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa miedzy ustaniem poprzedniej a powstaniem nowej niezdolności nie przekraczała 60 dni.

Wysokość zasiłku chorobowego:

1. 80% podstawy wymiaru

2. 70% podstawy wymiaru za okres pobytu w szpitalu

3. 80% podstawy wymiaru za okres pobytu w szpitalu od 15 do 33 dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, w przypadku osoby która ukończyła 50 lat

4. 100% podstawy wymiaru jeżeli niezdolność do pracy:

   1. przypada w okresie ciąży

   2. powstała wskutek poddania się badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów

   3. powstała wskutek poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek narządów

   4. wskutek wypadku w drodze do /z pracy

Podobne przepisy gdy chodzi o zasiłek chorobowy są w przepisach o ubezpieczeniu wypadkowym.

Wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego:

1. Przepisy określające brak prawa do zasiłku chorobowego

2. Przepisy określające utratę prawa do zasiłku (rodzaj sankcji)

Ad.1. Prawo do zasiłku nie przysługuje:

1. w przypadku nie spełnienie kryterium okresu wyczekiwania

2. po wyczerpaniu okresu zasiłkowego

3. w przypadku zachowania prawa do wynagrodzenia w czasie choroby na podstawie odrębnych przepisów

4. za okresy niezdolności do pracy w czasie niewykonywania pracy (urlopu bezpłatnego, wychowawczego, tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności, chyba, że osoba odpłatnie wykonuje pracę). Jeżeli osoba wraca do pracodawcy to zasiłek chorobowy będzie miała. Gdy w czasie np. tymczasowego aresztowania podejmie się pracę – jest się objętym ubezpieczeniem chorobowym i można otrzymać zasiłek chorobowy z tego tytułu nowego ubezpieczenia.

5. za okres pierwszych 5 dni niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność spowodowana została nadużyciem alkoholu

6. zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

   1. ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy; ale jeżeli ktoś ma emeryturę lub rentę i jest zatrudniony, to w trakcie zatrudnienia ma prawo do zasiłku chorobowego z tytułu ubezpieczenia chorobowego w okresie tego zatrudnienia. Ograniczenie dotyczy tylko sytuacji, gdy nie ma aktualnego ubezpieczenia chorobowego

   2. kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby

   3. nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia

   4. jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego,

   5. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Ad. 2 Utrata prawa do zasiłku chorobowego przez ubezpieczonego, który:

1. będąc odsunięty od pracy z powodu nosicielstwa zarazków choroby zakaźnej nie podjął zaproponowanej przez pracodawcę innej pracy niezabronionej, odpowiadającej jego kwalifikacjom lub możliwej do wykonywania po przeszkoleniu

2. dopuścił się umyślnego przestępstwa lub wykroczenia będącego przyczyną niezdolności do pracy (okoliczności stwierdza się na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu – zasiłek jest wypłacany a po zakończeniu postępowania prawomocnym wyrokiem żąda się zwrotu z odsetkami).

3. w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem (SN przyjmował i nadal przyjmuje, że żadnej działalności zarobkowej nie można wykonywać w czasie niezdolności do pracy)

4. w przypadku sfałszowania zaświadczenia (niezależnie od odpowiedzialności karnej za przestępstwo przeciwko dokumentowi)

Świadczenie rehabilitacyjne

Przysługuje ubezpieczonemu po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, jeśli jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do wykonywania pracy. O okolicznościach stanowiących podstawę do przyznania świadczenia orzeka lekarz orzecznik ZUS.

Świadczenie to przysługuje przez czas niezbędny do przywrócenia zdolności do wykonywania pracy, nie dłużej niż przez 12 m-cy. Świadczenie nie przysługuje w przypadku posiadania przez ubezpieczonego prawa do świadczeń ubezpieczeniowych (emerytury, renty), zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz w przypadku przyznania urlopu dla poratowania zdrowia.

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego:

1. 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za pierwsze 3 m-ce

2. 75% podstawy – za pozostały okres

3. 100% podstawy wymiaru, jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży

Świadczenia rehabilitacyjne stanowią 0,5-1% świadczeń wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego.

O świadczeniu wyrównawczym – nie będzie mowy.

08.11.2015

Ubezpieczenie chorobowe ciąg dalszy

W styczniu 2016r. – nowelizacja dot. zasiłku chorobowego, głównie gdy chodzi o procedury

Zasiłek wyrównawczy

Nie jest praktycznie spotykany; znikomość przypadków. Przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną prawnością do pracy, zatrudnionego w zakładowym albo przyzakładowym ….

Cel zasiłku wyrównawczego

1. wyrównywanie poziomu wynagrodzenia na stanowisku dostosowanym do poziomu stanu zdrowia, do wynagrodzenia jakie pracownik w pełni sprawny poprzednio otrzymywał.

Kwota zasiłku – bierze się pod uwagę wynagrodzenie z ostatnich 12 m-cy i sprawdza się, czy nowe wynagrodzenie odpowiada wysokością do przeciętnego wynagrodzenia tej osoby. Różnica będzie stanowiła zasiłek wyrównawczy.

Okres pobierania tego zasiłku wyrównawczego – uzależniony od organu orzekającego. Przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej, ocenia to lekarz orzecznik ZUS. Brak wskazówek co do tego jak długo to świadczenie ma być pobierane, wszystko zależy od stanu zdrowia, potrzeby rehabilitacji zawodowej, potrzeby zatrudniania pracownika na tym stanowisku.

Zasiłek macierzyński

Zastanawiano się czy ryzyka w postaci urodzenia dziecka nie wyodrębnić do innej postaci ubezpieczenia – urodzenie dziecka nie jest chorobą, o tyle trudno mówić o ubezpieczeniu chorobowym w tym przypadku.

Jest to w gruncie rzeczy świadczenie pracownicze, nie tak bardzo ubezpieczeniowe. Podnoszono by zasiłek macierzyński był raczej w Kodeksie pracy. W gruncie rzeczy zasiłek macierzyński powinien przysługiwać każdemu – tak przynajmniej można wywnioskować z głosów w dyskusji nad charakterem tego świadczenia. Jest to świadczenie z zakresu zabezpieczenia społecznego, ale nie bardzo o charakterze ubezpieczeniowym. Obecnie przysługuje z tytułu ryzyka w związku z urodzeniem dziecka jak i w związku z wystąpieniem tego ryzyka.

Warunkiem jest urodzenie dziecka, konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem.

Generalnie świadczenia ubezpieczeniowe z ubezpieczenia chorobowego przysługują od momentu objęcia ubezpieczeniem do zakończenia objęcia ubezpieczeniem. Aktualnie, w ubezpieczeniu chorobowym kobieta ma prawo do zasiłki macierzyńskiego także w czasie przedłużenia umowy o pracę na czas określony do dnia porodu (wjedzie w życie 22.01.2016). Nie trzeba mieć umowy na czas nieokreślony.

Przysługuje przez okres określonego przepisami Kodeksu pracy urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego;

Zasiłek macierzyński przysługuje również ubezpieczonemu ojcu dziecka przez okres ustalony przepisami k.p. jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego przysługującego pracownikowi –ojcu, wychowującemu dziecko.

Ten warunek bycia ubezpieczonym który musi być spełniony osoby zastępującej matkę dotyczy każdej osoby, która wstępuje za matkę.

Prawo do zasiłku przysługuje matce dziecka, a w razie śmierci ubezpieczonej – ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerywa zatrudnienie w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, świadczenie przysługuje wówczas przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał od dnia zgonu matki, albo porzucenia przez nią dziecka, do końca okresu urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu albo urlopu rodzicielskiego.

Ojcu dziecka przysługuje zasiłek macierzyński także w przypadku skrócenia pobierania zasiłku , po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni, pod warunkiem ,że ojciec uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego bądź przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem

W przypadku, gdy matka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu.

Zasiłek przysługuje także ubezpieczonemu – ojcu dziecka przez okres ustalony przepisami KP jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego przysługującego pracownikowi.

Wymiar:

• Miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego , dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru

• Wysokość zasiłku macierzyńskiego pomniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy.

• Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60% podstawy wymiaru

• W przypadku rezygnacji z zasiłku ….

Wysokość 80% - art. 31 ust. 3.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu w związku z koniecznością :

• - opieki na dzieckiem do lat 8

• - opieki nad członkiem rodziny

Przysługuje z powodu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8, w przypadku:

• nieprzewidywanego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły do których dziecko uczęszcza,

• z powodu choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwiają sprawowanie opieki, choroby niani lub dziennego opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem,

• z powodu choroby małżonka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem jeżeli poród lub choroba uniemożliwiają sprawowanie opieki,

• z powodu pobytu małżonka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej albo przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego.

Niania musi dostarczyć zwolnienie lekarskie.

Zasiłek przysługuje również z tytułu konieczności sprawowania bezpośredniej opieki nad:

1. chorym dzieckiem do ukończenia 14 roku życia

2. innym członkiem rodziny – tu nie ma żadnych ograniczeń wiekowych.

Za członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo, dzieci po ukończeniu 14 roku życia pod warunkiem pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka, dzieci przysposobione oraz dzieci przyjęte na utrzymanie i wychowanie.

Chodzi więc o osoby związane więzami krwi albo których związek z ubezpieczonym wynika z jakiegoś innego formalnego związku, np. teściowie. Rodzice konkubenta czy konkubiny tu się nie kwalifikują.

W przypadku gdy pracownik – ojciec dziecka bądź inny członek rodziny, wychowujący dziecko, przerywa zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nabywa prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego.

Zasiłek przysługuje przez okres zwolnienia z wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki, nie dłużej niż:

1. 60 dni kalendarzowych, jeżeli opieka jest sprawowana nad dziećmi

2. 14 dni w roku kalendarzowym – opieka sprawowana jad innymi członkami rodziny

Łączny okres pobierania zasiłku - 60 dni.

Wysokość zasiłku – 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Charakter prawny zasiłku opiekuńczego:

• Zasiłek jest jednym ze świadczeń ubezpieczeniowych,

• W całości finansowany jest z FUS nawet, gdy wypłaca go pracodawca,

• Zasiłek należy do świadczeń krótkookresowych ( wypłacany jednorazowo bądź przez krótki okras czasu,

• celem jest zastąpienie wynagrodzenia, które nie może być wypłacane przez pracodawcę z powodu niewykonywania pracy,

• zasiłek przysługuje bez względu na spełnienie warunku okresu wyczekiwania

Nie ma żadnych przesłanek pozbawiających prawa do zasiłku opiekuńczego, tak jak jest np. przy zasiłku chorobowym. Tu też nie ma okresu wyczekiwania 30 czy 90 dni jak przy zasiłku chorobowym, może być od zaraz.

Postępowanie w sprawach świadczeń z ubezpieczenia chorobowego

Podstawę do wypłaty świadczeń stanowi potwierdzona przez uprawnionego lekarze niezdolność do wykonywania pracy z powodu choroby.

Od 1.01.2016 – zmienia się sposób wystawiania zaświadczeń lekarskich – zaświadczenie w formie dokumentu elektronicznego, wystawiający zaświadczenie przekazuje je na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS. Może być też jeszcze (przez 2 lata okres przejściowy) zaświadczenie tradycyjne albo w formie wydruku zaświadczenia lekarskiego.

Jeżeli przekazanie zaświadczenia lekarskiego do ZUS nie jest możliwe w terminie najpóźniej 3 dni, wystawiający zaświadczenie lekarskie przekazuje je najpóźniej w terminie 3 dni roboczych od ustania przyczyn uniemożliwiających przekazanie zaświadczenia.

Zaświadczenie przekazywane jest płatnikowi posiadającemu tzw. profil informacyjny płatnika składek, bez informacji o numerze statystycznym choroby.

W przypadku gdy płatnik nie posiada profilu informacyjnego, oraz na żądanie ubezpieczonego, a także, gdy wystawienie zaświadczenia nie jest możliwe, wystawiający zaświadczenie przekazuje ubezpieczonemu wydruk wystawionego zaświadczenia, opatrzony jego podpisem i pieczątką.

Zaświadczenie lekarskie zawiera:

1. identyfikator i datę wystawienia zaświadczenia

2. dane ubezpieczonego

3. dane płatnika składek

4. dane lekarza wystawiającego zaświadczenie

5. okres orzeczonej niezdolności do pracy

6. informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku (kod w oparciu o art. 57 ust. 1)

7. wskazania lekarskie

8. okres zwolnienia z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad członkiem rodziny, datę urodzenia tego członka rodziny i stopień pokrewieństwa lub powinowactwa,

9. numer statystyczny choroby

10. oznaczenie instytucji, w której ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia

Zaświadczenie lekarskie pełni rolę potrójną:

• w płaszczyźnie stosunku pracy: uzasadnia zwolnienie z wykonywania pracy przez pracownika i usprawiedliwia jego nieobecność,

• w płaszczyźnie stosunku ubezpieczenia społecznego powoduje powstanie prawa do zasiłku ubezpieczeniowego (zarówno zasiłku chorobowego jak i choćby opiekuńczego),

• zawiesza prawo pracodawcy do rozwiązania stosunku pracy na warunkach określonych Kodeksem pracy

Zasiłki wypłaca się osobie, której zasiłki przysługują, bądź osobom uprawnionym do podjęcia wynagrodzenia,

Wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeśli prawo do zasiłku ustało bądź w ogóle nie istniało;

Zaświadczenie lekarskie stanowi podstawę orzekania o wysokości zasiłków i ich wypłaty;

Prawo do zasiłków ustala i zasiłki wypłaca:

-płatnik składek na ubezpieczenie chorobowe , którzy zgłaszają do ubezpieczenia powyżej 20 ubezpieczonych,

- ZUS:= ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia nie więcej niż 20 ubezpieczonych,

= ubezpieczonym prowadzącym działalność pozarolniczą i osobom z nimi współpracującym,

=ubezpieczonym będącym duchownymi,

=osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,

= ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego;

Prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich podlega kontroli: -lekarzy orzeczników ZUS w ramach zadań własnych ;

Pracodawca może wystąpić do ZUS o przeprowadzenie kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich;

ZUS informuje pracodawcę o wyniku postępowania,

22.11.2015

Ubezpieczenie wypadkowe

Ewolucja przepisów z zakresu ubezpieczeń wypadkowych:

1. ustawa z 12.06.1975r. o świadczeniach z tytuły wypadków przy pracy i chorób zawodowych, tzw. ustawa wypadkowe. Ustawa ta różnicowała status pracodawców w zależności od tego czy chodzi o pracodawców publicznych czy prywatnych. Pracodawca publiczny miał znacznie więcej obowiązków niż pracodawca prywatny. Np. pracodawcy publiczny wypłacali odszkodowania pracownikom z tytuły wypadków przy pracy.

2. orzeczenie TK z 24.04.2002r. (sygn. P 5/01) – zakwestionowanie rozróżnienia statusu pracodawców publicznych i prywatnych. To dało podstawę do nowej, obowiązującej ustawy z 2002r.

3. ujednolicenie statusu płatników składek bez względu na sektor w ustawie z dnia 30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym. Nowa ustawa zmieniła swój zakres – ustawodawca nie wiedział co zrobić z wypadkiem w drodze do i z pracy. Orzecznictwo SN wydłużało tą chronioną drogę, pod drzwi mieszkania pracownika. Powstawało pytanie, dlaczego pracodawca który wykonuje za organizację pracy, ma odpowiadać za to, gdy pracownik opuści miejsce pracy po pracy, jak również szereg obowiązków pracodawcy z tym związanych, znacznie poza stricte bhp w zakładzie pracy. Ta ustawa z 2002r. rozdzieliła te dwa ryzyka, zdarzenia. Pozostawiła w ustawie wypadkowej wyłącznie wypadki przy pracy, ale wrzuciła wypadek w drodze do i z pracy do ubezpieczenia rentowego. Zapamiętać – że jak mamy ustawę wypadkową i świadczenia wypadkowe, to dotyczy to wyłącznie wypadku przy pracy (to co się dzieje w zakładzie pracy lub gdy zdarzenie ma związek z wykonywaniem przez niego pracy). Gdy pracownik opuszcza zakład pracy i idzie do domu, to jest to wypadek w drodze do i z pracy, i nie jest to przedmiotem ubezpieczenia wypadkowego – jest to objęte ubezpieczeniem rentowym. Definicja w drodze do pracy i z pracy jak i definicja wypadku przy pracy, jest bardzo podobna.

Podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu:

Generalnie – nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu osoby, które nie są narażone na ryzyko wypadku przy pracy. Osoby mogą podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowego np. bezrobotni, ale nie mogą podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu.

Ubezpieczenie wypadkowe jest tylko obowiązkowe – tylko tam, gdzie ustawodawca postanowił że określone podmioty podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, tam ubezpieczenie wypadkowe jest. Nie ma możliwości wstąpienia do ubezpieczenia wypadkowego dobrowolnie.

To jest to jedyne ubezpieczenie gdzie można tylko obowiązkowo być objętym.

Wg art. 12 ustawy systemowej – ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu poza:

1. bezrobotnymi – nie są wyłączeni bezrobotni pobierający stypendium w okresie szkolenia

2. posłami do Parlamentu Europejskiego, którzy mają odrębne ubezpieczenie (ale, krajowi posłowie i senatorowie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu)

3. osobami wykonującymi pracę nakładczą – chyba że są poddani kierownictwu

4. żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką.

5. osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

6. osoby pobierające świadczenia socjalne

7. członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji

Ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają także:

1. osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalno-rentowym, o których mowa w art. 6a,

2. osoby objęte dobrowolnie ubezpieczeniem emerytalno-rentowym.

Ta wyliczanka z art. 12 się poszerza – co raz więcej podmiotów obowiązkowo podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, dlatego trzeba wyraźnie wskazać kto nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu.

Składka ubezpieczeniowe – obowiązki płatnika składek

Składka 0,4% - 8,12% ustalana w zależności od kategorii ryzyka i grupy ryzyka indywidualnego pracodawcy (mówi się o dwuczęściowej składce, zależnie od kategorii ryzyka i grupy ryzyka indywidualnego). Kwoty składek wyznacza ZUS w oparciu o te dwie przesłanki.

Obowiązki pracodawcy:

1. opłacanie składek ubezpieczeniowych

2. przekazywanie danych niezbędnych do oceny ryzyka płatnika składek za trzy kolejne lata kalendarzowe pod groźbą ustalenia dla płatnika „karnej” stopy procentowej składki

3. obowiązki w zakresie BHP w celu zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, część obowiązków określonych jest w przepisach ubezpieczeniowych, część w KP.

4. ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, powołanie komisji wypadkowej, sporządzanie i dostarczenie protokołu powypadkowego i karty wypadku, zakwalifikowywanie zdarzeń do odpowiedniej kategorii (wypadek przy pracy albo wypadek w drodze do pracy lub z pracy albo gdy pracodawca stwierdzi, że nie ma wypadku przy pacy itp.).

Ryzyko po stronie pracodawcy: tzw. ryzyko działalności, które obejmuje ryzyko grupy działalności i ryzyko indywidualne pracodawcy (jest to podstawą zróżnicowania składki ubezpieczeniowej).

Ryzyko po stronie pracownika:

1. ryzyko wypadku i ryzyko socjalne (w znaczeniu niezdolności do pracy lub śmierci)

2. ryzyko osobiste w przypadku szkody na osobie (uszczerbek na zdrowiu, śmierć, inne szkody).

Ryzyko po stronie pracownika ustawodawca stara się rekompensować w ramach ubezpieczenia. Tu nie ma mowy o niepełnej rekompensacie, ale to rekompensowanie daje także prawo dla członków rodziny.

W odróżnieniu, zasiłek chorobowy nie rekompensuje całości utraconego wynagrodzenia. W przypadku wypadków przy pracy, pracownik nie może ponosić żadnej szkody, ma prawo do odszkodowania jak również członkowie rodziny mają prawo do odszkodowania gdy pracownik zmarł w wyniku wypadku.

Definicja wypadku przy pracy:

Wypadek przy pracy – nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykły czynności lub poleceń przełożonego

2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia (np. pozostaje po godzinach nawet bez polecenia pracodawcy).

3. w czasie pozostawania przez pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Cechy wypadku przy pracy:

1. nagłość zdarzenia – dotyczy samego zdarzenia, nie skutków. Skutki mogą wystąpić dużo później (np. śmierć w ciągu 6m-cy; śmierć po roku – będzie wtedy ciężkie uszkodzenie ciała). Skutki ocenia się często po okresie rehabilitacji. Ale samo zdarzenie ma być nagłe, niespodziewane, nieoczekiwane, coś, co zdarzyło się w sposób zaskakujący dla wszystkich. Jak to jest np. wybuch w zakładzie pracy, coś się urywa, spada, ktoś ulega wypadkowi w ruchu drogowym w czasie pracy. Powstaje pytanie, jak w danym zakładzie pracy następuje rozszczelnienie instalacji to nie ma charakteru nagłego, trudno powiedzieć w którym momencie nastąpiło rozszczelnienie i pracownicy są podtruwani, to ma to charakter nagły? Wg SN będzie zdarzenie nagłe, jak to negatywne oddziaływanie środowiska pracy trwa ciągle nie dłużej niż w ramach jednej dniówki. Jak po jednym dniu wystąpią negatywne skutki, lub nawet później, to to będzie uznane za zdarzenie nagłe

2. zewnętrzna przyczyna zdarzenia – upadek czegoś na pracownika, różne przypadki. Są problemy, gdy w to wkracza jeszcze czynnik taki jak choroba pracownika np. choroba wieńcowa kierownika działu, który wskutek zdenerwowania w pracy dostał zawału i zmarł. Wg SN może się zdarzyć, że przyczyna zewnętrzna daje określone skutki łącznie z przyczyną wewnętrzną (wynikającą ze stanu zdrowia pracownika) i wtedy można uznać, że jest to wypadek przy pracy. Przykład – orzeczenie z 2009r. – za przyczynę wypadku przy pracy można uznać dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie oczywiście błędnego zaświadczenia lekarskiego o zdolności pracownika do pracy. To orzeczenie lekarskie będzie w takim przypadku przyczyną zewnętrzną. Gdy mówimy o zewnętrznej przyczynie zdarzenia to dopuszczalne jest zakwalifikowanie wypadku przy pracy nie tylko gdy przyczyna zewnętrzna jest przyczyną wypadku, ale także łącznie ze stanem zdrowia gdy przyczyna zewnętrzna uruchamia te skutki (przyczyny złożone). Nie będzie wypadkiem tylko przy pracy wystąpienie tylko i wyłącznie przyczyn wewnętrznych, tkwiących w osobie i stanie zdrowia pracownika.

3. związek z pracą.

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1. w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone w art. 3 ust. 1 ustaw wypadkowej, chyba, że spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy związki zawodowe (np. przy wywieszaniu transparentu przez związkowca).

Na równi – oznacza, że wszystkie okoliczności są brane pod uwagę i pracownikowi przysługują wszystkie świadczenia jak z wypadku przy pracy.

Za wypadek przy pracy uważa się również zdarzenie, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

1. uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningu przez osobę pobierającą stypendium sportowe

2. wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania

3. pełnienia mandatu posła i senatora

4. odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia…

5. wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z KC stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

6. wykonywania umowy uaktywniającej na podstawie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3

7. wykonywania zwykłych czynności związany z prowadzeniem działalności pozarolniczej

8. wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi (w ubezpieczeniu chorobowym duchowni ubezpieczają się dobrowolnie)

9. odbywania służby zastępczej

10. nauki w KSAP przez słuchaczy pobierających stypendium

11. itd.

Wszystkie osoby które zostały objęte obowiązkowo ubezpieczeniem wypadkowym chociaż nie są pracownikami także korzystają z tej ochrony ubezpieczenia wypadkowego a zdarzenia które powodują uszczerbek lub śmierć są traktowane jako wypadki przy pracy.

Rodzaje wypadków przy pracy:

1. wypadek „zwykły”

2. wypadek śmiertelny – art. 3 ust. 4 – wypadek w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 m-cy od dnia wypadku. Ten okres 6 m-cy jest przyjęty umownie dla celów statystyki.

3. wypadek ciężki – art. 3 ust. 5 – wypadek w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała. Ustawa tu wylicza przykładowo takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, rozstrój zdrowia, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy itp. Katalog w ustawie jest otwarty.

4. wypadek zbiorowy – art. 3 ust. 6 – wypadek któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej 2 osoby.

Definicja choroby zawodowej

Art. 235¹ KP [Definicja] Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym".

Wykaz chorób – rozporządzenie RM z dnia 30.06.2009r. w sprawie chorób zawodowych (tj. z 2013r.).

Może być zdarzenie, które rzeczywiście powoduje w miejscu pracy, że nasz organizm ma uszczerbek, ale gdy nie jest to wymienione w wykazie chorób zawodowych, to po prostu nie mamy do czynienia z chorobą zawodową.

Wykaz chorób jest ściśle oznaczony – ma znaczenie charakter wykonywanej pracy i związek z możliwymi potencjalnymi narażeniami (np. choroby gardła pracowników uczelni, śpiewaków, nauczycieli).

Inaczej tu jest skonstruowana definicja choroby zawodowej, w jakim zakresie, jak to ma się wiązać z wykonywaniem zawodu i w jakich okolicznościach zachorowanie ma nastąpić.

Ustalanie okoliczności wypadku przy pracy – to obowiązek płatnika składek (art. 5). Zakres tych obowiązków – Kodeks pracy i przepisy wykonawcze. Dużo zależy od pracodawcy, bo jak nie zakwalifikuje wypadku za wypadek przy pracy a od tego się nie odwoła ubezpieczony to może stracić świadczenia z ustawy wypadkowej. Jak źle pracodawca zakwalifikuje zdarzenie, to może tę kwalifikacje podważyć ZUS. Jak pracodawca źle wypełni dokumenty to ZUS ma obowiązek odesłać dokumenty do poprawy.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego

Beneficjentami świadczeń są ubezpieczeni jak i członkowie rodzin ubezpieczonego. Terminologia jest podoba – mamy zasiłek chorobowy, ale trzeba rozróżniać, czy to jest zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego czy ubezpieczenia wypadkowego. Podobnie, mamy rentę, ale trzeba wiedzieć, czy chodzi o rentę z ubezpieczenia rentowego czy ubezpieczenia wypadkowego.

Rodzaje świadczeń dla ubezpieczonego:

1. zasiłek chorobowy wypadkowy

2. świadczenie rehabilitacyjne wypadkowe

3. zasiłek wyrównawczy

4. świadczenia jednorazowe – jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu dla ubezpieczonego

5. renta z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego

6. renta szkoleniowe

7. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą,

8. dodatek pielęgnacyjny

To wszystko na odrębny zasadach właściwych dla ubezpieczenia wypadkowego.

Rodzaje świadczeń dla członków rodziny:

1. jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego w wypadku przy pracy

2. renta rodzinna wypadkowa

3. dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej

4. dodatek pielęgnacyjny

Każde z tych świadczeń jest w innej wysokości. Jednorazowe odszkodowania – podstawą do obliczania tych świadczeń jest przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej (a więc nie wynagrodzenie ubezpieczonego). Ocenia się to jako demokratyzację ubezpieczeń wypadkowych. Będzie to % gdy chodzi o uszczerbek na zdrowiu poszkodowanego, albo krotność gdy chodzi o członków rodziny.

Zasady ustalania prawa do świadczeń

Przy ustalaniu prawa do świadczeń okresowych (zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne) wysokość określa się jako 100% podstawy wymiaru. Podstawą wymiaru jest kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe.

Przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej – wskaźnik nie wyższy niż ….

Przy ustalaniu odszkodowań (jednorazowych świadczeń) – podstawa wymiaru to przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.

Wyłączenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego

Świadczenia nie przysługują ubezpieczonemu gdy:

1. wyłączną przyczyna wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie bądź wskutek rażącego niedbalstwa (orzeczenie SN – zagadnienie współprzyczynienia się pracodawcy do wypadku). Jeżeli pracodawca dopuścił do pracy pracownika wbrew opinii lekarza albo bez wymaganego orzeczenia lekarskiego, to się współprzyczynił do wypadku przy pracy. To współprzyczynienie może sprawić, że pracownik będzie traktowany jako ten który uległ wypadkowi przy pracy nawet jeżeli pracownik naruszał przepisy bhp.

2. w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. W takim wypadku świadczenia wypadkowe przysługują członkom rodziny, bez względu na stopień przyczynienia się ubezpieczonego do wypadku (!) (orzeczenie SN). Tu zagadnienia: obowiązku poddania się badaniom na zawartość alkoholu, środków odurzających bądź psychotropowych i skutki niepoddania się badaniom. Pracodawca może wezwać policję albo skierować pracownika z obowiązkiem poddania się badaniu. Jak pracownik nie wykona badań na polecenie pracodawcy, to traci prawo do świadczeń, niezależnie od innych możliwych sankcji w stosunku pracy ze strony pracodawcy.

3. w przypadku podejrzenia że ubezpieczony znajdował się pod wpływem alkoholu bądź substancji psychotropowych, płatnik składek kieruje ubezpieczonego na badanie zawartości w organizmie tych substancji; odmowa poddania się badaniom powoduje pozbawienie prawa do świadczeń

4. ZUS odmawia prawa do świadczeń w przypadku nie przedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku, bądź nie uznania w protokole zdarzenia jako wypadku przy pracy, bądź gdy dokumenty zawierają stwierdzenia bezpodstawne. Odmowa następuje w formie decyzji ZUS, od której służy odwołanie.

5. braki formalne w protokole powypadkowym lub karcie wypadku powodują obowiązek ZUS niezwłocznego zwrotu protokołu lub karty w celu ich uzupełnienia.

6. świadczenia nie przysługują kiedy pracodawca nie dopełni obowiązku przedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku, w dokumentach zdarzenie nie zostanie uznane za wypadek przy pracy, a także kiedy dokumenty zawierają stwierdzenia bezpodstawne.

Wyłączenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowe nie oznacza, że ta osoba nie będzie miała prawa do świadczeń np. z innego ubezpieczenia, choćby ubezpieczenia chorobowego, ubezpieczenia rentowego.

Nie kwestionuje się w ww. przypadkach, że wypadek zaistniał, ale odmawia się prawa do świadczeń. Zdarzenie miało np. cechy wypadku przy pracy, ale przyczynienie się czy wręcz działanie pod wpływem środków psychotropowych wyłącza prawo do świadczeń dla ubezpieczonego (z wyjątkiem że przysługują świadczenia członkom rodziny ubezpieczonego – bo jest utrata żywiciela rodziny).

29.11.2015

Ubezpieczenia wypadkowe inaczej traktują uprawnienia członków rodziny – to jest takie ubezpieczenie które daje najwięcej członkom rodziny.

Podstawy prawne ubezpieczenia wypadkowego:

1. ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy….

2. obwieszczenie MPiPS z 26.02.2015r. w sprawie kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy lub choroby zawodowej (ustalające kwoty odszkodowań na okres od 1.04.2015r. do 31.03.2016; waloryzacje są corocznie)

Świadczenia dla osób ubezpieczonych w ramach ubezpieczenia wypadkowego

1. zasiłek chorobowy

2. świadczenie rehabilitacyjne

3. zasiłek wyrównawczy

4. jednorazowe odszkodowanie

5. renta z tytułu niezdolności do pracy

6. renta szkoleniowa

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie jest tożsame z zasiłkiem chorobom w ramach ubezpieczenia chorobowego. Przy zwykłej chorobie nie ma 100%; przy chorobie z wypadku jest 100%.

Jak będzie pytanie o zasiłek chorobowy – bez dookreślenia – to trzeba omówić zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego i zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego.

Zasiłek chorobowy wypadkowy:

• przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu

• przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

• zasiłek nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia,

• przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru. Nie ma obniżeń do 80%, 75% itp.

Widać więc, jak istotnie zasiłek chorobowy wypadkowy różni się od zasiłku chorobowego z ubezp. chorobowego.

Świadczenie rehabilitacyjne:

• przysługuje ubezpieczonemu po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, jeśli jest nadal niezdolny do pracy a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do wykonywania pracy

• przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru

• okres pobierania – tak jak przy świadczeniu rehabilitacyjnym z ubezp. chorobowego

Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego:

• takiego świadczenia nie ma w ubezpieczeniu chorobowym, jest tylko w ubezpieczeniu wypadkowym

• ubezpieczonemu któremu wskutek wypadku przy pracy bądź choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku przysługuje jednorazowe odszkodowanie

• oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji

• stały uszczerbek – naruszenie sprawności organizmu które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy

• długotrwały uszczerbek – naruszenie organizmu które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie

• odszkodowanie jest wypłacane kiedy lekarz orzecznik lub komisja lekarska ocenia stan zdrowie na dany moment orzekania

• przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku

• obecnie jest to kwota 757 za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku

• jeżeli wskutek pogorszenia stanu zdrowia uszczerbek na zdrowiu ulegnie zwiększeniu o co najmniej 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent według którego ustalone było odszkodowanie

• jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego orzeczona została całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, bądź całkowita niezdolność nastąpiła wskutek pogorszenia stanu zdrowia – wypłaca się tą dodatkową kwotę obecnie jest to 13.242zł + to co przysługuje ze stwierdzonej niepełnosprawności

Mówiąc o niezdolności do pracy mówimy o niezdolności do pracy w normalnych warunkach. Tak więc osoba np. całkowicie niezdolna do pracy (w normalnych warunkach) może być zdolna do pracy w warunkach dostosowanych dla tej osoby. Ocenia się niezdolność do pracy w zawodzie wykonywanym w chwili wypadku.

Renta z tytułu niezdolności do pracy:

• przysługuje ubezpieczonemu jeżeli stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

• świadczenie przysługuje (podobnie renta szkoleniowa) niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową

• prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, przywraca się w razie ponownego powstania tej niezdolności bez względu na okres jaki upłynął od ustania prawa do renty

• przy ustalaniu podstawy wymiaru renty nie stosuje się ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy, o którym mowa w przepisach ubezpieczenia rentowego

W ubezpieczeniu emerytalnym i rentowym świadczenie jest ograniczane. W przypadku renty z ubezpieczenia wypadkowego nie ma ograniczenia tak jak przy rencie z ubezpieczenia rentowego.

• renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowe nie może być niższa niż:

  • 80% podstawy wymiaru – dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy

  • 60 % podstawy wymiaru - dla częściowo niezdolnej do pracy

  • 100% podstawy wymiaru - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej

• renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa nie mogą być niższe niż 120% kwoty najniższej renty ustalonej z przepisów ubezpieczenia rentowego

W razie ustalania prawa do świadczeń lekarz orzecznik lub komisja ustala również niezdolność do pracy oraz jej związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, a także związek śmierci ubezpieczonego lub rencisty z takim wypadkiem lub chorobą.

Świadczenia dla członków rodziny:

1. jednorazowe odszkodowanie dla członków zmarłego ubezpieczonego lub rencisty

2. renta rodzinna dla członków zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pacy lub choroby zawodowej

3. dodatek do renty dla sieroty zupełnej

Jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny:

• członkom rodziny ubezpieczonego który zmarł w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, bądź rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje jednorazowe odszkodowanie

• uprawnionymi członkami rodziny są:

  • małżonek (poza przypadkami orzeczonej separacji),

  • dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed uzyskaniem pełnoletności, wnuki, rodzeństwo, inne dzieci w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego warunki do uzyskania renty rodzinnej z ubezpieczenia rentowego

  • także rodzice, osoby przysposabiające, macocha, ojczym – jeżeli w chwili śmierci ubezpieczonego prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo miał obowiązek alimentacyjny. Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego nie musi oznaczać mieszkania razem, chodzi o dzielenie się wspólnie kosztami. Przyczynianie się do utrzymania może być w jakiejkolwiek formie, nie musi być to w formie świadczeń pieniężnych, opłacanie jakiś kosztów – to może być pomoc w wyręczaniu jakiś czynności, pomoc przy pewnych czynnościach stałej opieki.

• ma być swojego rodzaju pomocą dla członków rodziny ubezpieczonego

• wysokość odszkodowania – jeżeli do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest tylko jeden członek rodziny odszkodowanie przysługuje w wysokości:

  • 18 krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej dla małżonka lub dziecka (68102zł)

  • 9 krotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej dla innego członka rodziny (34.051zł)

• jeżeli do odszkodowania uprawnieni są równocześnie:

  • małżonek i jedno lub więcej dzieci – odszkodowanie przysługuje w wysokości 18krotności zwiększonej o 3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia na każde dziecko

  • inni członkowie rodziny… Jak jest małżonek i rodzice, to rodzice też dostają.

• kwotę odszkodowania sumuje się i dzieli w równych częściach pomiędzy uprawnionych członków rodziny

• pomniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania wypłaconego zmarłemu ubezpieczonemu lub renciście

Renta rodzinna

• z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego który zmarł w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

• renta przysługuje członkom rodziny zgodnie z zasadami określonymi w ubezpieczeniu rentowym (osoby uprawnione do renty: wdowa, wdowiec, dzieci, rodzice – zasady przyznania świadczenia)

• renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS, tu także jest jedno świadczenie dla wszystkich.

Renta rodzinna z ubezpieczenia rentowego jest ukształtowana inaczej.

Zbieg prawa do świadczeń

• w razie zbiegu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego ze świadczeniami z ubezpieczenia wypadkowego, ubezpieczonemu przysługuje świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego

• w razie zbiegu prawa do kilku rent przewidzianych przepisami, uprawniony otrzymuje rentę wyższą bądź wybraną przez uprawnionego.

• osobie uprawnionej do renty na podstawie ustawy bądź przepisów obowiązujących poprzednio, która jest jednocześnie uprawniona do świadczeń rentowych na podstawie odrębnych przepisów albo do uposażenia w stanie spoczynku, wypłaca się świadczenie wyższe lub wybrane przez nią.

• osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się zależnie od jej wyboru:

  • przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury, albo

  • emeryturę powiększoną o połowę renty

• osobom uprawnionym równocześnie do renty i emerytury wypłaca się jeden dodatek pielęgnacyjny z ubezpieczenia wypadkowego.

Z ubezpieczenia wypadkowego nie będzie korzystać np. pracownik radny w czasie wyjścia na sesję rady gminy – zrywa związek z wykonywaniem obowiązków pracowniczych.

06.12.2015

Ubezpieczenie rentowe

To jest ubezpieczenie regulowane łącznie z ubezpieczeniem emerytalnym. Reguluje to ustawa o emeryturach i rentach z FUS ale i ustawa systemowa.

Art. 6, 6a i 7 jak i art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – określa kto podlega ubezpieczeniu także rentowemu.

Ubezpieczenie rentowe traktujemy je więc odrębnie choć w wielu kwestiach jest traktowane łącznie z ubezpieczeniem emerytalnym. Podobnie jak ubezpieczenie emerytalne to kwestie zbiegu objęcia ubezpieczeniem rentowym z kilku tytułów są podobnie rozstrzygane. Jest zasada pierwszeństwa – pierwsze w dacie jest ubezpieczeniem które obowiązuje, a jak jest kilka tytułów to najważniejsza jest umowa o pracę (o ile występuje). Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia jest najważniejszą podstawą. Inne przesłanki to bierze się pod uwagę zasadę pierwszeństwa.

Okres podlegania ubezpieczeniu rentowemu;

1. podleganie obowiązkowe ubezpieczeniu rentowemu (art. 13 ustawy systemowej) – analogiczne zasady jak w przypadku ubezpieczenia emerytalnego

2. pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy

3. osoby wykonujące pracę nakładczą, zleceniobiorcy – od dnia wskazanego w umowie

Objęcie ubezpieczeniem rentowym na wniosek, dobrowolnie następuje:

1. od dnia wskazanego we wniosku nie wcześniej niż od dnia w którym wniosek został zgłoszony

2. ubezpieczenie ustaje od dnia wskazanego we wniosku nie wcześniej niż od dnia w którym wniosek został złożony

3. w przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą i osób z nimi współpracujących, duchownych, oraz ubezpieczonych na wniosek – od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na ubezpieczenie. W uzasadnionych przypadkach zakład może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie

4. od dnia ustania tytułu tego ubezpieczenia

Przy ubezpieczeniu wypadkowym działa domniemanie objęcia ubezpieczeniem bez względu na to czy płatnik składek zapłacił czy nie składkę ubezpieczeniową. Obowiązki płatnika składek są określone w ten sposób że on musi zgłosić do ubezpieczenia w ciągu 7 dni, może się zdarzyć że osoba która jest objęta ubezpieczeniem wypadkowym, ma umowę o pracę, ulegnie wypadkowi pierwszego dnia, choćby pracodawca jej nie zgłosił jeszcze do ubezpieczenia wypadkowego. To domniemanie działa na korzyść pracownika. Jak płatnik składek był nierzetelny to co najwyżej wobec płatnika składek zostaną wyciągnięte konsekwencja (np. egzekucja, ustanowienie hipoteki przymusowej, także na majątku wspólnym, ukaranie obowiązkiem opłacania składki w podwójnej odpowiedzialności itd.).

Osoby które podlegają ubezpieczeniu na wniosek lub które same płacą składki, może się okazać że one nie wywiążą się z tych obowiązków – ustawa przewiduje sankcje w postaci zawieszenia tego ubezpieczenia. To ma także takie znaczenie, że jak składka zostanie później ubezpieczona, to w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym okres nieopłacenia składki w terminie nie jest wliczany do okresu ubezpieczenia.

Składki na ubezpieczenie rentowe:

- stopa procentowa składki wynosi 8% podstawy wymiaru w proporcjach: 6,5% opłaca płatnik składek; 1,5% opłaca ubezpieczony (art. 16 ust. 1b ustawy systemowej).

Dawniej składka była 13%, obniżono na 6% ale gdy zaczęło brakować pieniędzy na świadczenia rentowe podniesiono do 8%.

Świadczenia z ubezpieczenia rentowego:

1. świadczenia podstawowe:

   1. dla ubezpieczonego – renta z tytułu niezdolności do pracy

   2. dla członków rodziny ubezpieczonego – renta rodzinna

2. świadczenia wspólne – przysługujące na takich samych zasadach osobom które będą korzystały z ubezpieczenia emerytalnego, ale zawsze jest tylko wypłacane jedno świadczenie.

Świadczenia mają charakter wtórny – są zależne od tego czy członek rodziny będzie należał rodziny.

Renta z tytułu niezdolności do pracy – przesłanki nabycia prawa:

1. niezdolność do pracy

2. posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego

3. powstanie niezdolności do pracy w odpowiednim okresie podlegania ubezpieczeniu rentowemu albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Są pewne warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. By można było ją nabyć, musi dotyczyć osoby która spełnia pewne warunki. Trzeba pamiętać, że gdy chodzi o świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego to one są ściśle związane z pracą. Tutaj natomiast mamy do czynienia ze świadczeniem które wynika wyłącznie z ubezpieczenia rentowego i stan zdrowia przesądzający o niezdolności do pracy nie musi być w ogóle związany z pracą. To może być pogorszenie stanu zdrowia, to może być skutek wieku pracownia, poślizgnięcie w domu, złamanie nogi, wypadek w czasie urlopu, jakiekolwiek inne zdarzenie niekoniecznie mające związek z pracą. – stanowią podstawę do nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy.

Nie musi to być też jakiekolwiek zdarzenie „nagłe”. Każda sytuacja powodująca niezdolność do wykonywania pracy, jest podstawą do nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy.

Niezdolność do pracy – pojęcie:

1. art. 12 – pojęcie niezdolności – niezdolną do pracy jest osoba która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności po przekwalifikowaniu

2. całkowicie niezdolną do pracy – jest osoba która traciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy

3. częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Niezdolność do pracy nie oznacza niemożność wykonywania jakiejkolwiek pracy. Rencista może wykonywać pracę jako osoba niepełnosprawna, także w szczególnych warunkach. Może też wykonywać inną pracę, np. taką która wykracza poza dotychczasowe posiadane kwalifikacje bądź też może to być osoba która nie może wykonywać pracy w zwykłych pracowniczych warunkach wykonywania pracy. Np. portierzy renciści – praca wykonywana nie wymaga żadnych szczególnych kwalifikacji, nie stoi na przeszkodzie jej wykonywania niezdolność do pracy.

Mówimy więc o takim naruszeniu sprawności organizmu który nie pozwala na wykonywanie pracy w normalnym środowisku pracy i przy posiadaniu zwykłych kwalifikacji w swoim zawodzie lub zgodnie ze swoim wykształceniem lub swoimi kwalifikacjami.

Np. lekarz chirurg który złamał rękę w nadgarstku – nie będzie być może chirurgiem ale może się przekwalifikować i wykonywać inną pracę.

Lekarz orzecznik orzeka indywidualnie oceniając możliwości wykonywania pracy ale i otoczenie zewnętrzne jako ograniczające wykonywanie pracy przez daną osobę.

Przy ocenie stopnia i niezdolności do pracy ocenia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenie niezbędnej sprawności w drodze rehabilitacji, jak również możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rozdaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek, predyspozycje psychofizyczne.

Dla stwierdzonej częściowej niezdolności do pracy decydująca jest nie tylko utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu, ale także brak rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Zmiany w organizmie powodujące przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku nie przesądzają o niezdolności do pracy, nawet częściowej, jeżeli została zachowana zdolność do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami. Osoba której stopień naruszenia sprawności organizmu pozwala na wykonywanie pracy jedynie na specjalnych warunkach jest częściowo zdolna do pracy.

Ocena częściowej niezdolności do pracy wymaga wiadomości specjalistycznych. Ocena musi uwzględniać też możliwości ubezpieczonego.

O tym orzeka lekarz orzecznik – nie może pomijać stopnia niepełnosprawności ubezpieczonego ustalonego na podstawie ustawy o rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Zdarza się że osoba która ma orzeczoną niepełnosprawność jest traktowana jako osoba pełnosprawna – stąd postulat by było jedno orzecznictwo które uwzględniałoby wszystkie elementy.

Przesłanki nabycia prawa do renty – moment powstania niezdolności do pracy:

1. niezdolność powstała w okresie trwania ubezpieczenia (albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów), chyba że:

2. ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn i jest całkowicie nie zdolny do pracy.

Wymagane okresy składowe i nieskładkowe do renty:

1. renta przysługuje ubezpieczonemu który ma wymagane okresy składkowe i nieskładkowe zdefiniowane w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach

2. wymaganymi okresami ubezpieczenia są co najmniej:

   1. 1 rok – jeżeli niezdolność powstała przed ukończeniem 20 roku życia

   2. 2 lata - jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 20 roku do 22 lat

   3. 3 lata - jeżeli niezdolność powstała przed w wieku 22 do 25 lat

   4. 4 lata - jeżeli niezdolność powstała przed w wieku 25 do 30 lat

   5. 5 lat - jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 30 lat (okres ten powinien przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tych okresów nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub rodzinnej).

Przesłanki wymaganego okresu ubezpieczenia i wieku muszą być spełnione łącznie.

Wyjątki od zasady:

1. jeżeli ubezpieczony nie posiada wymaganych okresów ubezpieczenia ale został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu szkoły oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nie przekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe

2. udowodnił okres składkowy co najmniej 25 lat dla kobiet i 30 dla mężczyzn oraz jest całkowicie niezdolny do pracy

3. uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy.

Wypadek w drodze do pracy lub z pracy:

1. nagłe zdarzenie

2. wywołane przyczyną zewnętrzną

3. które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia

4. jeżeli droga była najkrótsza i nie została przerwana

5. chyba że przerwa była życiowo uzasadniona a czas przerwy nie przekraczał granic potrzeby

Nagłość zdarzenia – nie oznacza nagłości skutków tylko nagłości samego zdarzenia.

Przyczyna zewnętrzna – np. występowanie w grudniu przejawów zimowej pogody jak śnieg, mróz, lód, śliska nawierzchnia, jest zjawiskiem typowym w polskiej strefie klimatycznej, więc stres pracownika dojeżdżającego do pracy środkiem transportu (komunikacji publicznej) nie może być kwalifikowany jako współistotnie przyczyniający się do powstania zawału serca (SN 2005r.).

Zawsze jest dylemat co będzie przyczyną zewnętrzną. Co gdy jest połączenie przyczyny zewnętrznej z przyczyną wewnętrzną? Przyjmuje się że współistnienie zdarzeń przyczyny zewnętrznej i przyczyny wewnętrznej może być oceniane jako przyczyna zewnętrzna.

Generalnie przyjmuje się że ubezpieczony odbywa drogę do pracy lub z pracy nawet jeśli idzie drogą niedozwoloną (np. przekracza jezdnię nie na pasach), nawet jeśli droga została przerwana (jeśli przerwa ta była uzasadniona życiowo, nieistotna, krótkotrwała i jej czas nie przekraczał granic potrzeby a głównym celem „czynności pokonywania drogi” było dotarcie do domu), chyba, że przerwa w drodze do pracy powoduje, że pracownik „wkracza” w sferę spraw prywatnych (wówczas mamy do czynienia z tzw. przerwami zrywającymi, powodującymi, że zmienia się cel przemieszczania – nie jest już celem droga do domu).

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się również:

1. drogę do innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego

2. drogę do zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych lub społecznych

3. drogę do zwykłego spożywania posiłków

4. drogę do odbywania nauki lub studiów

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku dokonuje w karcie wypadku pracodawca a w pozostałych przypadkach podmioty wskazane w ustawie z 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Świadczenia wypadkowe przysługują członkom rodziny pracownika zmarłego wskutek wypadku w drodze z pracy do domu bez względu na stopień jego przyczynienia się do wypadku (SN 2003r.).

Renta rodzinna – przesłanki nabycia prawa do tej renty

1. Przesłanki leżące po stronie ubezpieczonego

2. Przesłani leżące po stronie członków rodziny

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do wykonywania pracy…

Osoby uprawnione do renty rodzinnej:

1. dzieci własne, drugiego małżonka, dzieci przysposobione – mają prawo do renty rodzinnej:

   1. do ukończenia 16 roku życia

   2. do ukończenia nauki w szkole jeżeli przekroczyły 16 rok życia, nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat (okres pobierania renty przedłuża się do zakończenia ostatniego roku studiów przypadającego na rok ukończenia 25 roku życia)

   3. bez względu na wiek jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy lub całkowicie niezdolne do egzystencji do 16 roku życia lub w okresie nauki.

2. dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka) – mają prawo do renty rodzinnej:

   1. po spełnieniu warunków określonych dla dzieci własnych ubezpieczonego, a ponadto jeżeli:

      1. zostały przyjęte na utrzymanie i wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego

      2. nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, nie mogą im zapewnić utrzymania albo ubezpieczonych lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd

3. małżonek: wdowa, wdowiec – ma prawo do renty rodzinnej jeżeli:

   1. w chwili śmierci ubezpieczonego ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo

   2. wychowuje co najmniej 1 dziecko/wnuka/rodzeństwo uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym ubezpieczonym, które nie osiągnęło 16 roku życia, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat, lub

   3. sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy uprawnionym do renty rodzinnej

   4. osiągnęła 50 lat lub stała się niezdolna do pracy w ciągu 5 lat od śmierci ubezpieczonego lub zaprzestania wychowania dziecka

Wdowa rozwiedziona lub wdowa, które nie pozostawała z ubezpieczonym do dnia śmierci we wspólności małżeńskiej ma prawo do renty rodzinnej, jeśli oprócz spełnienia ww. warunków, miała w chwili śmierci ubezpieczonego prawo do alimentów ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową. (TK 13.05.2014.r. sygn.. SK 61/13)

Wdowa, która nie spełnia warunków do otrzymania renty rodzinnej ma prawo do okresowej renty:

1. przez okres 1 roku od chwili śmierci ubezpieczonego

2. w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji zawodowych do 2 lat.

1. rodzice – mają prawo do renty rodzinnej jeżeli:

   1. ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania

   2. spełniają warunki określone dla wdowy/wdowca (wiek lub wychowanie dzieci uprawnionych do renty rodzinnej).

Te warunki muszą być spełnione łącznie: wiek, opieka, przyczynianie się. Nawet jak rodzice są starzy, spełniają kryterium wieku a nie ma więzi, przyczyniania się, to prawo nie będzie przysługiwać

Renta rodzinna – jest jednym świadczeniem, to nie jest świadczenie dla każdej osoby. Renta rodzinna wynosi:

1. dla jednej osoby – 85% świadczenia które przysługiwałoby ubezpieczonemu

2. dla dwóch osób – 90% świadczenia…

3. dla trzech i więcej osób – 95% świadczenia…

Wszystkim uprawnionym przysługuje jedna łączna renta rodzinna; renta podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

Wypadek w drodze do pracy i z pracy – to jest to zdarzenie które jest objęte ubezpieczeniem wypadkowym. Daje pewne uprawnienia – nie jest wymagany staż ubezpieczeniowy do nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy. Zasiłek chorobowy – okres wyczekiwania wtedy nie jest wymagany, zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru gdy chodzi o wypadek w drodze do pracy lub z pracy.

Gdy mamy natomiast wypadek w pracy – to wtedy mamy ubezpieczenie wypadkowe i oderwanie od statusu ubezpieczonego i inną podstawę naliczania świadczeń.

13.12.2015

Ubezpieczenie emerytalne

Metody finansowania świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego:

1. metoda repartycyjna – polega na tym że administruje świadczeniami i składkami podmiot publiczny, państwo jest gwarantem wypłaty świadczeń w razie potrzeby uzupełnia świadczenia, natomiast składki ubezpieczeniowe są natychmiast przeznaczane na wypłatę świadczeń (to jest słabością tego systemu; to co jest na kontach jest zapisem księgowym ale pieniądze w rzeczywistości idą na wypłatę bieżących świadczeń). Tak jest podobnie zresztą przy innych ubezpieczeniach np. zdrowotnych.

Jak wysokość, wypłata świadczeń jest zależna od tego ile składek wpłynie do systemu, to może się okazać, że za jakiś czas będzie mało osób płacących składki, niska ich suma ogółem, finalnie brak środków na świadczenia.

Zaletą jest niewątpliwie to, że ten system daje poczucie stabilizacji, gwarancji – polega także na tym że jesteśmy niezależni od gospodarki, wahań rynkowych gdy chodzi o wypłatę należnych świadczeń, choćby minimalnych. Tu duża waga gwarancji państwowych.

Cechą tego systemu jest także jego taniość – jeden podmiot publiczny pobiera składki i wypłaca świadczenia.

Wady to m.in. jest uzależniony od polityków, sytuacji politycznej – bo to przekłada się na przepisy. Dodatkowo wadą jest to, że system ten obciąża pracodawców w znacznym rozmiarze co skłania pracodawców do zatrudniania na czarno; to też jest słabością od strony pracowników, bo skoro to ile zgromadzimy nie jest przesądzające o wysokości świadczenia jest pokusą do zatrudniania się na czarno.

1. metoda kapitałowa – oparta na zasadzie osobistej staranności o zgromadzenie kapitału po to by z tego otrzymywać świadczenia emerytalne. Może dać gwarancje gdy zarabiamy odpowiednio dużo, z tym że ma wady – np. system chilijski – w Chile wprowadzono system przed 30 laty oparty o tą metodą, finalnie wybuchła rewolucja pieniędzy nie było, składki przepadły.

System ten opiera się więc na odkładaniu sobie na przyszłą emeryturę. Jak sytuacja na rynku kapitałowym jest dobra, gospodarka się rozwija, to oszczędności rosną. Ale, jak jest odwrotnie – to również nasze oszczędności tracą na wartości. Jest tu jednak poczucie że to my decydujemy jaką będziemy mieć emeryturę na przyszłość niezależnie od wahań politycznych.

Zaletą i wadą jest to, że potencjał gospodarki przesądza o przyszłych świadczeniach, wysokości kapitału. Niewątpliwą wadą jest ścisły związek z gospodarką rynkową, z rynkiem. Także to, że ten system jest kosztowny, nie wystarcza jeden podmiot który zbiera składki, jest szereg podmiotów zbierających składki, pobierają za to opłaty (część składki).

Wady – poczucie niepewności i brak odpowiedzialności państwa za brak emerytur.

Każda metoda ma swoje wady i zalety.

W Polsce – system mieszany – łączy te metody, ma ich wszystkie wady, pytanie czy ma jakieś zalety?! Dawniej system ubezpieczeń emerytalnych (ustawa o ubezpieczeniu społecznym pracowników umysłowych; ustawa scaleniowa z 1933r.) – świadczenia emerytalne pracownikom umysłowym były oparte o model kapitałowy. Robotnicy fizyczni którzy nabyli prawo do świadczeń na gruncie ustawy scaleniowej – nie doczekali świadczeń (wojna).

Podleganie ubezpieczeniu emerytalnemu – wcześniej omówione, art. 6, 6a i 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Składka na ubezpieczenie emerytalne

1. Wysokość składki – 19,52% podstawy wymiaru; roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób wymienionych w art. 6 i 7 nie może przekroczyć w danym roku kalendarzowym kwoty odpowiadającej 30krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej

2. W przypadku odprowadzania składki do OFE część składki:

   1. 2,92% podstawy wymiaru jest odprowadzana do ZUS do OFE

   2. 4,38% podstawy wymiaru jest ewidencjonowane na subkoncie w ZUS

3. W przypadku nieodprowadzania składki lub zaprzestania odprowadzania składki do OFE, składka w wysokości 7,3% podstawy wymiaru jest ewidencjonowana na subkoncie w ZUS.

Podział składki – połowa jest płacona przez ubezpieczonego, połowa przez płatnika składek.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne – art. 18. – stanowi ją przychód określony w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła, senatora, zasiłku dla bezrobotnych (itp.) bądź z innych źródeł na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawa wymiaru składek jest zróżnicowana – ustawa systemowa szczegółowo określa, ale też SN w orzecznictwie wskazuje czego nie wlicza się podstawy wymiaru składki (np. wartości bonów towarowych nie mających charakteru socjalnego, który stanowi przychód pracownika) ale wlicza się np. kwoty opłacanego przez pracodawcę dodatkowego ubezpieczenia pracownika na rzecz towarzystw ubezpieczeniowych. Diet się nie wlicza, ale jak jakieś świadczenia socjalne są stałe – to się je wlicza do podstawy.

Do systemu kapitałowego nie włącza się osób, które nie miałyby szans na zebranie tego kapitału. Umownie przyjęto na dzień 31.12.1998r. (przed wejściem reformy emerytalnej) że nie będą systemem kapitałowym objęte osoby urodzone przed 1.01.1949r. nawet jakby chciały przystąpić do OFE. Z mocy prawa podzielono ubezpieczonych na tych, którzy nie mogą wstąpić do systemu kapitałowego, z mocy prawa objęte tylko systemem redystrybucyjnym, i druga grupa – osób które zakwalifikowano do systemu kapitałowego, z tego część mogła wystąpić i powrócić do redystrybucyjnego.

EMERYTURA OSÓB URODZONYCH PRZED 1.01.1949R.

(tzw. system wygasający albo system zdefiniowanego świadczenia co jest cechą systemu redystrybucyjnego)

(osoby urodzone po tej dacie a przed 1.01.1969r. miały system kapitałowy i mogły wrócić do redystrybucyjnego)

Podstawa – w ustawie o emeryturach i rentach z ubezpieczeń społecznych.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury:

1. wiek – określony w ustawie

2. odpowiednie wskazane w ustawie okresy składkowe i nieskładkowe

W momencie nabywania prawa do emerytury, nie interesuje nas jaką wartość składek mieliśmy, to jest dopiero na etapie obliczania samej wysokości świadczenia.

Art. 6 ustawy o emeryturach i rentach – okresy składkowe to m.in okresy:

1. ubezpieczenia

2. opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, przepisach o adwokaturze, o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, przepisach o pomocy społecznej

3. zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych

4. czynnej służby wojskowej lub okresy jej równorzędne

5. działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego – te okresy są dyktowane polityką, bo przecież za te okresy nikt nie opłacał składek, to nie jedyny przykład zresztą

6. pełnionej w Polsce służby w Policji (MO), UOP, ABW itd.

7. pobierania zasiłku macierzyńskiego

8. osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku za działalność polityczną

Art. 7 – co się uważa także za okresy składkowe:

1. przypadające przed dniem 15.11.1991r. okresy za które została opłacona składka albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w sytuacji m.in.:

   1. zatrudnienia po ukończeniu 15 lat na obszarze Polski w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie

Art. 8 – co się uważa za okresy nieskładkowe:

…

Okresy te są doliczane w wielkości nie wyższej niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych.

Wiek jako kryterium nabycia prawa do emerytury:

1. Tradycyjne granice wieku emerytalnego w ustawodawstwie polskim – zasady ustalania granic wieku emerytalnego wg MOP (przesłanka konieczności zabezpieczenia społecznego bądź przesłanka wysługi, bądź przesłanka zatrudnienia bądź przesłanka kosztów). Gdy chodzi o przesłankę zatrudnienia – osoby w pewnym wieku mogą pracować dłużej niż wiek emerytalny gdy brakuje ludzi do pracy; argument kiedy jest niska stopa bezrobocia, ludzie pracują i nie ma przesłanek by zmieniać wiek emerytalny. Jaki jest wielu chętnych do zatrudnienia, to przemawia to za tym, by obniżać wiek emerytalny tak, by odchodzący zostawiali miejsca pracy na młodych. W Polsce ten argument nie był podnoszony, ale w latach 90` przepisy dotyczące bezrobocia umożliwiały przejście na świadczenie przedemerytalne dość powszechnie – uważano, że lepiej dać pieniądze na czas doczekania na emerytury w zamian możliwości zatrudnienia innych osób na uwalniane miejsce pracy.

Przesłanka kosztów może być rozpatrywana w różny sposób – ludzie młodzi przechodzący na emeryturę oznacza, że będzie dłużej pobierać się świadczenie emerytalne a wobec tego koszty łączne będą wyższe dla państwa. Ale też osoby starsze, częściej chorują, częściej mogą ulegać wypadkom przy pracy – tu znów pytanie, czy nie bardziej opłaca się zatrudniać młodych. Koszty mogą być rozumiane bardzo różnie.

Każde państwo może wyznaczać granicę wieku dowolnie.

1. Obowiązek równego traktowania ubezpieczonych kobiet i mężczyzn, ale jest dopuszczające czasowe zróżnicowanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn – dyrektywy wspólnotowe nr 7 z 19.12.1978r. oraz 378 z 24.07.1986r. Dlatego TK w wyroku z 15.07.2010r. nie dopatrzył się naruszenia zasady równości w zróżnicowaniu wieku emerytalnego, choć zwrócił uwagę na potencjalne niższe emerytury kobiet pracujących krócej. Dyrektywy niczego nie wymuszają, wymagają implementacji do porządku krajowego, mówią o stopniowym wyrównywaniu wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. Różnicowanie wieku emerytalnego nie jest nierównym traktowaniem mimo, że zróżnicowanie wieku to zróżnicowanie wysokości świadczeń.

Przesłanki nabywania prawa do emerytury:

1. Warunki podstawowe:

   1. ubezpieczonym urodzonym przed 1.01.1949r. przysługuje emerytura po spełnieniu przesłanek:

      1. osiągnięcia wieku emerytalnego dla kobiet 60 lat, dla mężczyzn – wg art. 27 ust. 2 – w zależności od daty urodzenia od 65 lat do 65 lat i 4 miesięcy (art. 27 ust. 3)

      2. odpowiedniego okresu składkowego – co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn

2. Emerytura w obniżonym wieku:

   1. osoby które nie osiągnęły wieku emerytalnego mogą przejść na emeryturę po spełnieniu warunków:

      1. kobieta – po osiągnięciu wieku 55 lat, jeśli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, albo co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy i została uznana za całkowicie niezdolną do pracy

      2. mężczyzna – po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35 letni okres składkowy i nieskładkowy, albo co najmniej 25 letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do wykonywania pracy

pod warunkiem że:

ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę byli pracownikami oraz w okresie 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba, że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.

1. Emerytura z obniżonym stażem emerytalnym – prawo do emerytury przysługuje także osobom spełniającym łącznie warunki:

   1. osiągnęli wiek emerytalny

   2. mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn

2. Przepisy szczególne – dodatkowe okoliczności nabycioa prawa do emerytury – mogą przejść na emeryturę osoby:

   1. uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem przy wykonywaniu działalności gospodarczej, twórczej, artystycznej, wykonywania umowy agencyjnej, zlecenia, bądź osoba do renty w związku z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy po 31.12.2002r.:

      1. kobieta – po osiągnięciu wieku 55 lat posiadająca co najmniej 20 letni okres składkowy i nieskładkowy

      2. mężczyzna – po osiągnięciu 60 lat, posiadający co najmniej 25 letni okres składkowy i nieskładkowy.

Okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń – uwzględnia się:

1. okresy składkowe (art. 6)

2. okresy nieskładkowe (art. 7) – w wymiarze nie przekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych

3. okresy działalności kombatanckiej, represji wojennych a gdy chodzi o pracę przymusową – to w podwójnej wysokości

Ustalenie prawa do emerytury to bierze się także pod uwagę okresy ubezpieczenia społecznego rolników, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od wymaganych do przyznania emerytury w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Przy ustalaniu prawa do emerytury płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie emerytalne lub rentowe a także osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą, nie uwzględnia się okresu, za które nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.

Nie uwzględnia się okresów składkowych i nieskładkowych oraz okresów pracy przymusowej, jeżeli z ich tytułów jest wypłacane świadczenie rentowe z instytucji zagranicznej inne niż renta z ubezpieczenia dodatkowego.

Zasady ustalania wysokości świadczeń

Podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne lub ubezpieczenie społeczne – kolejne 10 lat z ostatnich 20 lat – wskazane lata kalendarzowe powinny następować bezpośrednio po sobie choćby ubezpieczony w tym okresie nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym czasie minimalnego wynagrodzenia pracowników (przepis zabezpieczający osoby, których dokumentacja kadrowo-wynagrodzeniowa „przepadła”; nie było kiedyś obowiązku przechowywania akt, przekazywania do archiwów państwowych, wiele osób nie było w stanie udokumentować stażu pracy, wysokości wynagrodzenia ale i składek – w socjalizmie składki były odprowadzane w jednej kwocie za wszystkich pracowników danego pracodawcy; ZUS też nie prowadził indywidualnych kont).

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury może stanowić przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne – w okresie 20 lat kalendarzowych, wybranych dowolnie z całego okresu podlegania ubezpieczeniem, nie muszą być kolejne.