BANKOWOŚĆ SPÓŁDZIELCZA

WYNIKI FINANSOWE BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH NA TLE SEKTORA BANKOWOŚCI KOMERCYJNEJ
W POLSCE

PRZYGOTOWAŁY:

Nagadowska Monika

Rylska Aleksandra

Celem niniejszego referatu jest prezentacja, analiza i ocena wyników finansowych osiągniętych przez banki spółdzielcze i ich odniesienie do wyników banków komercyjnych. Do analizy przyjęto podstawowe miary, takie jak: dynamika aktywów sektora bankowego, ROA i ROE w bankach, współczynnik wypłacalności, udział należności zagrożonych, itp.

Porównanie wyników finansowych banków spółdzielczych i komercyjnych warto zacząć od wykazania różnic między tymi dwoma rodzajami banków. Banki komercyjne (ang. commercial banks) są wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi trudniącymi się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielenie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym. Świadczą usługi klientowi masowemu. Bank komercyjny jako przedsiębiorstwo jest organizacją nastawioną na zysk¹. Banki spółdzielcze są spółdzielniami, które prowadzą działalność bankową. W związku z tym podstawą prawną ich organizacji jest prawo spółdzielcze z dnia 16 września 1982 r. (a także ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku "o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających"), które określa, że spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym w interesie swoich członków wspólną działalność gospodarczą na zasadach rozrachunku gospodarczego i mogącym prowadzić także na ich rzecz działalność społeczną i oświatowo-kulturalną². Z takiego określenia celu działalności spółdzielni wynika, że nadrzędnym celem banku spółdzielczego nie jest jak w przypadku banków komercyjnych maksymalizacja zysku, lecz raczej finansowe wsparcie własnych członków poprzez świadczenie im wielostronnej pomocy i wysokich jakości usług po korzystnych cenach. Kolejną zasadniczą różnicą jest to że udziałowcami banku spółdzielczego są jego klienci a więc jego członkowie, którzy mają bezpośredni wpływ na jego zarządzanie. Decyzje w banku spółdzielczym są podejmowane na miejscu, a nie jak w banku komercyjnego w centrali³.

Podstawowym elementem bilansu przedsiębiorstwa jest suma bilansowa. Jak kształtowała się jej wysokość w sektorze bankowym na przestrzeni lat 2005-2010 pokazuje Wykres 1.

Wykres 1. Suma bilansowa w sektorze bankowym w latach 2005-2010 (mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

W całym analizowanym okresie suma bilansowa zarówno banków komercyjnych jak i banków spółdzielczych systematycznie wzrastała. Na przestrzeni tych lat suma bilansowa całego sektora bankowego wzrosła o 555 954,4 mln zł.( z 586 425,6 mln zł w 2005 roku do 1 142 380 mln zł na koniec września 2010 roku). Największy wzrost sumy bilansowej sektora bankowego ( o 243 723,3 mln zł) odnotowano w 2008 roku. Jak widać z wykresu największy udział w sumie bilansowej sektora bankowego ma suma bilansowa banków komercyjnych ( na 31.09.2010 stanowiła ona 89% sumy bilansowej sektora bankowego). Największy wzrost sumy bilansowej banki spółdzielcze odnotowały w 2006 roku (26%) z sumy bilansowej 33 909,2 mln zł do 42 125,4 mln zł, a najmniejszy na dzień 31.09.2010 roku (9%) z sumy bilansowej 61 715,9mln zł do 66 654 mln zł.

Wykres 2. przedstawia tempo wzrostu aktywów sektora bankowego. W latach 2001-2007 aktywa banków spółdzielczych rosły szybciej niż aktywa banków komercyjnych. Największy wzrost aktywów banków spółdzielczych miał miejsce w 2006 roku. Aktywa banków komercyjnych od 2005 roku ciągle rosną a na przestrzeni lat 2007-2008 tempo wzrostu aktywów banków komercyjnych było wyższe niż banków spółdzielczych Jak widać na wykresie udział banków spółdzielczych w sumie aktywów sektora bankowego w całym analizowanym okresie jest niewielki. Największy udział banków spółdzielczych w aktywach całego sektora bankowego odnotowano w 2006 i 2007 roku.

Wykres 2. Tempo wzrostu aktywów sektora bankowego w latach 2000-2008

Źródło: Banki spółdzielcze w Polsce, NBP, (www.nbp.gov.pl/Aktualnosci/Wiadomosci_2009/090324_kom.pdf - stan na 10.11.2010).

Dane zawarte w Tabeli 1. przedstawiają wartości kredytów sektora niefinansowego udzielanych przez banki spółdzielcze i komercyjne w latach 2005-2009.

Tabela 1. Kredyty sektora niefinansowego (mln zł)

Rodzaje kredytów	Banki spółdzielcze	Banki komercyjne
	2005	2006
Dla gospodarstw domowych	14 947,2	18 215,6
Dla przedsiębiorstw	3 557,5	4 391,8
Dla instytucji niekomercyjnych	62,4	91,7
Dla rolnictwa	8 033,5	10 361,4
Ogółem	18 567,0	22 699,1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Wartość kredytów sektora niefinansowego w analizowanym okresie z roku na rok wzrastała zarówno w bankach spółdzielczych jak i komercyjnych. Największy wzrost kredytów sektora niefinansowego w bankach spółdzielczych odnotowano w 2007 roku (5 152,3 mln zł),a w bankach komercyjnych w 2008 roku(147 291,7 mln zł). Z danych przedstawionych w powyższej tabeli można zaobserwować, że zarówno w bankach komercyjnych jak i spółdzielczych najwyższy udział w kredytach sektora niefinansowego mają kredyty dla gospodarstw domowych, które w bankach spółdzielczych stanowią średnio79% kredytów natomiast w bankach komercyjnych 57%. W bankach komercyjnych w przeciwieństwie do banków spółdzielczych istotny udział w kredytach dla sektora niefinansowego mają również kredyty dla przedsiębiorstw stanowią one średnio 40,8% kredytów (największy udział w 2005 roku – 48%, najmniejszy w 2009 roku – 34%). W bankach spółdzielczych kredyty dla przedsiębiorstw mają udział na poziomie 20% w sumie kredytów sektora niefinansowego. W Tabeli 2. wyszczególnione zostały również kredyty dla rolnictwa ze względu na znaczną działalność banków spółdzielczych w tym obszarze. Wartość udzielonych kredytów dla rolnictwa jest wyższa w bankach spółdzielczych niż w bankach komercyjnych. Kredyty dla rolnictwa w bankach spółdzielczych stanowią blisko 1/3 sumy kredytów sektora niefinansowego. Struktura kredytów sektora niefinansowego za 2009 rok z uwzględnieniem kredytów dla rolnictwa została przedstawiona na Wykresie 3.

Wykres 3. Struktura kredytów sektora niefinansowego w 2009 roku (mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl

Suma depozytów sektora niefinansowego w bankach komercyjnych i spółdzielczych na przestrzeni lat 2005-2009 cały czas wzrastała co obrazują dane zawarte w Tabeli 2. W obu typach banków największy udział w depozytach od sektora niefinansowego stanowią depozyty gospodarstw domowych.

Tabela 2. Depozyty sektora niefinansowego (mln zł)

Depozyty	Przedsiębiorstw	Gospodarstw domowych	Instytucji niekomercyjnych	Ogółem
Lata
Banki spółdzielcze
2005	2 146,1	22 355,1	788,3	25 289,6
2006	2 851,1	28 373,8	944,7	32 169,7
2007	3 455,1	32 121,7	1 141,0	36 717,8
2008	3 712,1	36 512,9	1 303,4	41 528,4
2009	4 388,6	39 982,2	1 469,3	45 840,2
Banki komercyjne
2005	95 212,6	197 526,3	9 236,9	301 975,8
2006	117 012,6	209 884,7	9 912,1	336 809,4
2007	135 756,7	228 064,7	10 898,7	374 720,1
2008	138 840	287 762,3	12 791,6	439 393,9
2009	155 138,6	329 807,6	12 787,6	497 138,6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Główną składową depozytów sektora niefinansowego zgromadzonych w bankach spółdzielczych są depozyty gospodarstw domowych, które w 2009 roku stanowiły 87,2% sumy depozytów całego sektora niefinansowego. Tak znaczny udział depozytów gospodarstw domowych w depozytach sektora niefinansowego wynika ze specyfiki działalności banków spółdzielczych. Depozyty przedsiębiorstw i instytucji kredytowych w całym analizowanym okresie miały niewielki udział w sumie depozytów sektora niefinansowego zdeponowanych w bankach spółdzielczych. W 2009 roku depozyty przedsiębiorstw stanowiły 9%, a instytucji niekomercyjnych 3% sumy depozytów sektora niefinansowego ogółem. W bankach komercyjnych oprócz depozytów gospodarstw domowych znaczny udział w sumie depozytów sektora niefinansowego stanowią depozyty przedsiębiorstw. W 2009 roku depozyty gospodarstw domowych stanowiły 66% ,a przedsiębiorstw 31% sumy depozytów sektora niefinansowego. Podobnie jak w bankach spółdzielczych depozyty instytucji niekomercyjnych mają najmniejszy udział i w 2009 roku stanowiły tak jak w bankach spółdzielczych 3% sumy depozytów sektora niefinansowego. Strukturę depozytów sektora niefinansowego za 2009 rok przedstawia Wykres 4, który lepiej obrazuje udział poszczególnych rodzajów depozytów w sumie depozytów sektora niefinansowego zgromadzonych w bankach komercyjnych i spółdzielczych.

Wykres 4. Struktura depozytów sektora niefinansowego w 2009 roku (mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Tabela 3. Należności i zobowiązania sektora finansowego (mln zł)

	Banki spółdzielcze	Banki komercyjne
	2005	2006
Należności	10 453,3	12 667,2
Zobowiązania	381,1	515,4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Dane zawarte w Tabeli 3. przedstawiają wartości należności i zobowiązań banków spółdzielczych i komercyjnych w latach 2005-2009. W bankach spółdzielczych suma należności sektora finansowego wzrastała i była wyższa od zobowiązań banków spółdzielczych wobec sektora finansowego w całym analizowanym okresie. Wartość zobowiązań banków spółdzielczych wobec sektora finansowego (poza rokiem 2008) również miała tendencję wzrostową. W bankach komercyjnych natomiast suma należności od sektora finansowego malała, a suma zobowiązań rosła (poza rokiem 2008). Od 2007 roku w bankach komercyjnych należności sektora finansowego są niższe niż zobowiązania wobec tego sektora.

Wskaźnikiem stosunkowo dobrze obrazującym tendencje zachodzące w bankowym cyklu koniunkturalnym jest wskaźnik udziału należności zagrożonych w należnościach ogółem (zwłaszcza od sektora niefinansowego). Wzrost tego wskaźnika wskazuje na pogorszenie sytuacji kredytobiorców, a tym samym negatywnie wpływa na działalność banków. Jak wyglądają należności zagrożone w bankach komercyjnych i spółdzielczych przedstawia Tabela 4.

Tabela 4. Należności zagrożone (mln zł)

Należności zagrożone	Banki spółdzielcze	Banki komercyjne
	2005	2006
Sektor finansowy	8,1	7,1
Sektor niefinansowy	920,7	900,8
Sektor instytucji rządowych i samorządowych	1,1	3,4
Należności zagrożone ogółem	929,8	911,2
Udział należności zagrożonych w należnościach ogółem (%)	3,1	2,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

W obu typach banków największa wartość należności zagrożonych notowano w kredytach dla sektora niefinansowego a najniższą w przypadku należności od instytucji rządowych i samorządowych. Oczywiście banki spółdzielcze udzielają mniejszych kredytów dlatego nominalne wartości należności ogółem są w ich przypadku nawet kilkadziesiąt razy niższe niż w bankach komercyjnych (np. 2008 r. BS – 920 mln zł a BK – 26 481,3 mln zł).

W całym analizowanym okresie ryzyko działalności mierzone wskaźnikiem udziału należności zagrożonych w należnościach ogółem było wyższe w bankach komercyjnych, niż w bankach spółdzielczych, a szczególnie w 2005 i 2009 roku. Banki komercyjne bardziej poddawały się tendencjom rynkowym, a wzrosty i spadki wskaźnika były bardziej wyraziste. Banki spółdzielcze mają na ogół niższe wskaźniki należności zagrożonych dzięki lepszej znajomości kredytobiorców.

W latach wysokiej koniunktury gospodarczej wskaźnik należności zagrożonych charakteryzował się tendencją spadkową. Wraz z ochłodzeniem koniunktury gospodarczej (kryzys finansowy z 2007 roku) odsetek należności zagrożonych rósł.. W 2009 roku wielkość wskaźnika dla banków komercyjnych wynosiła 7,1%, zaś dla banków spółdzielczych 2,2%.

Duży wpływ na wyniki finansowe banków ma wartość posiadanych przez nie kapitałów własnych. Wysokość funduszy własnych banków spółdzielczych oraz banków komercyjnych w latach 2005-2010 przedstawia Wykres 5.

Wykres 5. Fundusze własne banków ogółem (mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Fundusze własne banków komercyjnych są kilkanaście razy wyższe niż w bankach spółdzielczych, jednak w obu przypadkach w badanym okresie zaobserwowano tendencje wzrostową. W latach 2005-2010 wielkość funduszy własnych w sektorze banków spółdzielczych zwiększyła się ponad dwukrotnie (ok. 114%), na co wpływ miała m.in. konieczność osiągnięcia kolejnych progów kapitałowych przez banki spółdzielcze zrzeszone. Banki spółdzielcze zrzeszone zobowiązane były do zwiększenia funduszy własnych do poziomu nie niższego niż:

• 300 tys. euro do końca 2001 r. (46 bs nie spełniło wymagań kapitałowych),

• 500 tys. euro do końca 2005 r. (6 bs),

• 1 mln euro do końca 2007 r. (2 bs).

Na przestrzeni badanego okresu fundusze banków komercyjnych wzrosły natomiast o ok. 116% czyli z 42 887,5 mln zł do 93 004,6 mln zł. Wzrost funduszy własnych wynikał przede wszystkim, ze wzrostu funduszy podstawowych głównie na skutek podziału zysku.

Wskaźnikiem bezpośrednio związanym z wysokością funduszy własnych banków jest współczynnik wypłacalności. Informuje on o proporcji kapitałów własnych banku w stosunku do skali prowadzonej działalności. Przyjmowana przez nadzór bankowy wielkość minimalna tego wskaźnika wynosi 8%. Jego niższe wartości wskazują na stosunkowo niski poziom kapitałów własnych i podwyższony poziom ryzyka działalności prowadzonej przez bank, zbyt duże wartości natomiast świadczą o nieumiejętnym zarządzaniu strukturą aktywów/pasywów czyli nie wykorzystywaniu w pełni możliwości kredytowych. Za optymalny poziom uznaje się wartość współczynnika między 10 a 15%.⁴

Wykres 6. Współczynnik wypłacalności (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Wielkość tego wskaźnika dla banków w latach 2005-2010 przedstawia Wykres 6. W całym tym okresie wartość współczynnika w sektorze bankowym wahała się pomiędzy 11,2 % a 14,5% czyli kształtowała się na w miarę optymalnym poziomie. W przypadku banków spółdzielczych wielkość współczynnika wypłacalności w latach 2005-2009 przewyższała nieznacznie wielkości zaobserwowane w bankach komercyjnych, co związane było z re-strukturyzacją następującą w bankach spółdzielczych i stopniowym wzrostem ich kapitałów własnych wymuszonym m.in. przepisami zmieniającego się prawa bankowego. We wrześniu 2010 roku sytuacja się odwróciła i współczynnik wypłacalności w bankach komercyjnych był wyższy o 0,4 pkt. proc.

Najważniejszym sprawozdaniem finansowym banków, przydatnym przy ocenie ich wyników finansowych jest rachunek zysków i strat. W Tabeli 5. zostały przedstawione wybrane jego pozycje.

Tabela 5. Wybrane pozycje RZiS (mln zł)

Lata	Wynik działalności bankowej	Koszty działania banku	Wynik finansowy brutto	Wynik finansowy netto
Banki spółdzielcze
12/2005	2 476,1	1 650,3	623,0	511,7
12/2006	2 579,3	1 745,9	624,5	503,4
12/2007	3 007,7	1 944,7	856,8	682,9
12/2008	3 651,4	2 245,8	1 137,2	900,3
12/2009	3 409,2	2 300,7	882,0	698,4
09/2010	2 783,8	1 769,1	-	604,1
Banki komercyjne
12/2005	28 949,7	15 750,7	10 284,7	8 585,0
12/2006	32 174,0	16 823,8	12 522,7	10 305,9
12/2007	37 505,0	19 092,9	15 907,7	13 039,1
12/2008	43 037,6	21 667,7	15 388,8	12 554,5
12/2009	43 941,4	21 507,3	9 901,1	8 099,0
09/2010	35 094,0	16 118,1	-	8 100,4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Wśród nich znajdują się koszty działania, a są to koszty związane z funkcjonowaniem banku. Ich wzrost spowodowany jest najczęściej przez: rozwój banku, tworzenie nowych oddziałów, wzrost zatrudnienia, wdrażanie systemów informatycznych. Analizując dane zawarte w tabeli można zauważyć, iż koszty działania oraz wyniki finansowe banków komercyjnych w porównaniu do banków spółdzielczych są znacznie wyższe. Korzystna sytuacja makroekonomiczna oraz zwiększenie skali działalności sektora bankowego znalazły odzwierciedlenie we wzroście wyników finansowych banków w latach 2005-2007 (w bankach spółdzielczych do 2008r.). W roku 2007:

1. Wynik finansowy netto banków komercyjnych wzrósł o 26,8% dzięki wzrostowi wyniku działalności bankowej (o 16,6%) połączonego z umiarkowanym wzrostem kosztów działania (o 13,5%).

2. Wynik finansowy netto banków spółdzielczych wzrósł o 36,3% dzięki poprawie wyniku na działalności bankowej (o 16,6%) połączonego z umiarkowanym wzrostem kosztów działania (o 11,3%) . Banki spółdzielcze odnotowały więc wyższe tempo wzrostu wyniku finansowego – podobnie jak w roku 2008.

Osłabienie gospodarki na skutek kryzysu wywarło silny negatywny wpływ na wyniki finansowe sektora bankowego w 2009 r.:

1. Wynik finansowy netto banków komercyjnych obniżył się o 35,5% (z 12 554,5 mln zł do 8 099 mln zł), podczas gdy wynik działalności bankowej wzrósł (o 2,1%), a koszty działania obniżyły (o 0,7%).

2. Wynik finansowy netto sektora banków spółdzielczych zmniejszył się o 22,4% (z 900 mln zł do 698 mln zł). spadek wyniku wynikał z pogorszenia wyniku działalności bankowej (o 6,6%) i nieznacznego wzrostu kosztów działania (o 2,4%).

Słabe wyniki banków spowodowane zostały bardzo dużym wzrostem odpisów wynikających z pogorszenia sytuacji finansowej części kredytobiorców.

Obecnie (2010 rok) banki spółdzielcze i komercyjne zaczynają poprawiać rezultaty. Ich zysk netto po trzech kwartałach tego roku wyniósł ponad 604 mln zł w przypadku banków spółdzielczych i ponad 8 100 mln zł w przypadku banków komercyjnych, co dobrze rokuje na najbliższą przyszłość.

Jak kształtował się wynik finansowy netto w bankach spółdzielczych oraz bankach komercyjnych w latach 2005-2010 przedstawia także Wykres. 7.

Wykres 7. Wynik finansowy netto (mln zł)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Potwierdza się tu, że wyniki finansowe banków spółdzielczych dzieli ogromna przepaść w stosunku do wyników banków komercyjnych. Z wykresu tego łatwo można też odczytać jaka tendencja panowała w kształtowaniu się wyników finansowych badanych banków. W przypadku banków komercyjnych w początkowych latach następował systematyczny wzrost wartości wyniku finansowego, natomiast w roku 2007 (na skutek kryzysu finansowego) nastąpiło załamanie tej tendencji. Wyniki finansowe obniżały się aż do ok. 8 mld zł w 2009 roku i poziom ten zachowały do końca badanego okresu. Natomiast wyniki finansowe banków spółdzielczych w badanym okresie były stosunkowo stabilne bez większych wahań co potwierdza, iż BSy dużo lepiej poradziły sobie z kryzysem.

Drugim etapem oceny wyników działalności banków spółdzielczych na tle banków komercyjnych jest analiza podstawowych wskaźników finansowych. Efektywność sektora bankowego została zmierzona wskaźnikami ROA i ROE.

Wskaźnik rentowności aktywów ROA informuje o wielkości zysku netto przypadającego na każdą złotówkę zaangażowaną w aktywa firmy. Oblicza się go przy pomocy wzoru:

ROA = ( zysk netto / aktywa ogółem) * 100%

Przy czym, aktywa ogółem jest to wartość bilansową aktywów na koniec okresu (najczęściej roku), natomiast za zysk netto rozumie się zysk wypracowany w tym samym okresie. wzrastająca wartość ROA świadczy o poprawiającej się zyskowności.⁵

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych ROE opisuje relację pomiędzy wypracowanym zyskiem netto, a wielkością zaangażowanych kapitałów własnych. Wylicza się go na podstawie formuły:

ROA = ( zysk netto / kapitały własne ogółem) * 100%

Uznaje się, że jest to najważniejszy wskaźnik rentowności, ponieważ informuje właścicieli firmy jak efektywnie „pracuje” ich kapitał.⁶

Wskaźniki rentowności aktywów i kapitałów własnych banków spółdzielczych oraz komercyjnych w latach 2005-2009 przedstawia Wykres 8.

Wykres 8. Wskaźniki rentowności aktywów i kapitałów własnych banków spółdzielczych oraz komercyjnych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Na podstawie Wykresu 8. zauważalne są różnice między bankowością komercyjną a spółdzielczą. W dwóch z pięciu analizowanych lat wskaźniki ROA były wyższe w bankach spółdzielczych niż w bankach komercyjnych – lata 2008 i 2009, natomiast w roku 2005 miały identyczną wartość w obu rodzajach banków. Można również zaobserwować, że ROA zarówno w bankowości komercyjnej, jak i spółdzielczej osiągały bardzo zbliżone wielkości. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku wskaźników ROE, gdzie różnice są znacznie większe, i tak np. w roku 2006 ROE banków spółdzielczych było niższe od banków komercyjnych o 8,6 pkt. proc. W badanym okresie tylko w 2009 roku ROE banków spółdzielczych przekroczyło wartość tego wskaźnika w bankach komercyjnych (BS-y mniej zostały dotknięte przez kryzys finansowy zapoczątkowany w roku 2007). ROE w bankach komercyjnych rosło do roku 2007, później zaczęło spadać, natomiast w przypadku banków spółdzielczych w badanym okresie nie zaobserwowano żadnej tendencji (stabilny poziom).

Kolejnym wskaźnikiem przyjętym do analizy jest wskaźniki kosztów operacyjnych C/I (cost to income) zwany również wskaźnikiem efektywności kosztowej to relacja kosztów operacyjnych (działania oraz amortyzacji) do wyniku działalności bankowej skorygowanego o wynik pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych w okresie sprawozdawczym.⁷

Wykres 9. Wskaźniki kosztów operacyjnych C/I (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów KNF, www.knf.gov.pl.

Na podstawie Wykresu 9. można stwierdzić, że w całym badanym okresie wskaźnik cost to income był wyższy w bankach spółdzielczych niż w bankach komercyjnych. Największa różnica wystąpiła w roku 2009 – 18,8 pkt. proc., natomiast najmniejsza w roku 2005 – 11,6 pkt. proc. Wyższy wskaźnik kosztów operacyjnych w bankach spółdzielczych wynika ze znacznie wyższego udziału kosztów pracy w kosztach działania niż w bankach komercyjnych. Banki spółdzielcze nie mają rozbudowanej dystrybucji drogą elektroniczną, obsługują klienta w sposób bezpośredni (wysoki stopień indywidualizacji kontaktów z klientami), co wszystko sprowadza się do dużego zapotrzebowania personalnego oraz wysokich kosztów zatrudnienia i funkcjonowania banku. Urząd KNF uważa, że gdyby banki spółdzielcze miały wskaźnik kosztów operacyjnych na podobnym poziomie jak banki komercyjne, to ich wyniki finansowe mogłyby być o wiele wyższe. Wskaźnik C/I można poprawić przez większe wsparcie procesów technologią oraz przebudowę struktury zatrudnienia.

Banki spółdzielcze są w mniejszym stopniu narażone na niekorzystny wpływ aktualnych wydarzeń na rynkach finansowych niż banki komercyjne Powodów jest kilka. Ale najważniejsze to brak zagrożeń wynikających z finansowania działalności z rynku międzybankowego, nieznaczny wpływ wahań kursów walut na przychody i koszty z działalności operacyjnej oraz brak powiązań kapitałowych z zagranicznymi instytucjami finansowymi. Globalny kryzys w największym stopniu dotyka natomiast banki międzynarodowe, prowadzące działalność również na rynkach o podwyższonym ryzyku. Ponadto banki spółdzielcze nie mają problemów, z którymi boryka się sektor komercyjny, czyli wartość ich depozytów jest znacznie większa niż wartość udzielonych kredytów. BSy udzielają kredytów tylko z zebranych wcześniej od klientów depozytów, nie przekraczają granic ryzyka w pogoni za zyskiem, gdyż to nie jest najważniejsze w ich działalności. Banki te znają także dobrze swoich klientów, ich plany i potrzeby, a to w dużym stopniu eliminuje ryzyko. Kryzys na rynkach finansowych, choć wiąże się z zagrożeniami, stwarza niepowtarzalną okazję do zwiększenia udziału w rynku sektora banków spółdzielczych. Tym bardziej, że banki spółdzielcze cieszą się bardzo dobrą reputacją i zaufaniem wśród swoich klientów. A poza tym ich oferta w niczym nie odbiega od oferty banków komercyjnych⁸.

Wykres 10. Zabezpieczenie polskich banków przed kryzysem światowym wg opinii bankowców (%)

Źródło: E. Śmiłowski, Banki spółdzielcze opinie bankowców i klientów, Forum Liderów Banków Spółdzielczych, Warszawa, 14-15 wrzesień 2009 , s. 6.

Ankieta na temat zabezpieczenia polskich banków przed kryzysem finansowym, którą przeprowadzono wśród bankowców w okresie ostatniego kryzysu finansowego dała następujące wyniki:

1. 3% ankietowanych twierdziło, iż banki spółdzielcze są w pełni zabezpieczone przed kryzysem,

2. 36% ankietowanych było zdania, że BSy są w dużym stopniu przygotowane na kryzys,

3. Aż 56% zapytanych bankowców uważało, że BSy są średnio gotowe na walkę z kryzysem,

4. Tylko 6% bankowców zabezpieczenie BSów oceniało jako słabe.

W porównaniu do oceny zabezpieczenia banków ogółem BSy wypadają dość dobrze.

Podsumowanie:

Przeprowadzona analiza potwierdza, że:

1. Banki komercyjne różnią się od banków spółdzielczych pod względem najważniejszych zmiennych wynikowych charakteryzujących działalność bankową.

2. Wskaźniki przyjęte do analizy wskazują, że banki komercyjne bardziej niż banki spółdzielcze poddawały się cyklowi koniunkturalnemu – banki spółdzielcze łagodniej zareagowały na kryzys.

3. Banki komercyjne charakteryzowały się większą zmiennością takich wskaźników jak: ROA, ROE, współczynnik wypłacalności.

4. Banki spółdzielcze charakteryzowały się większą zmiennością takich wskaźników jak dynamika aktywów.

5. W sektorze banków spółdzielczych drzemie duży, nie w pełni wykorzystywany, potencjał. Ich udział w rynku usług bankowych wydaje się być zdecydowanie za niski i nieadekwatny do posiadanych zasobów i potencjału. Wyzwaniem dla spółdzielców jest przede wszystkim poprawa efektywności działania.

Literatura:

1. Szambelańczyk J., Banki spółdzielcze w Polsce w procesach zmian systemowych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006 .

2. Śmiłowski E., Banki spółdzielcze opinie bankowców i klientów, Forum Liderów Banków Spółdzielczych, Warszawa, 14-15 wrzesień 2009 .

3. Banki spółdzielcze w Polsce, NBP, (www.nbp.gov.pl/Aktualnosci/Wiadomosci_2009/090324_kom.pdf - stan na 10.11.2010).

4. Ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze, Dz.U. z 1982 r. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.

5. http://www.newtrader.pl/Zaawansowane-kryteria-klasyfikacji-bankow,pp_4,32.php (z dnia 15.11.2010r.).

6. http://www.bankier.pl/wiadomosc/Eugeniusz-Laszkiewicz-Banki-spoldzielcze-skuteczniej-zarzadzaja-portfe-lem-kredytowym-1180125.html (z dnia 15.11.2010r.).

7. Wąsowski W., Ekonomika i finanse banku komercyjnego. Difin, Warszawa 2004.

8. Raport o sytuacji banków w 2007 roku, Urząd KNF, Warszawa 2008 (www.knf.gov.pl).

9. Raport o sytuacji banków w 2009 roku, Urząd KNF, Warszawa 2010 (www.knf.gov.pl).

10. Informacja o sytuacji krajowych banków komercyjnych, banków spółdzielczych i oddziałów instytucji kredytowych (stan na 31.09.2010), Urząd KNF, Warszawa 2010 (www.knf.gov.pl).

11. K Sytuacja finansowa banków spółdzielczych w ocenie BFG, Warszawa 2008 (www.bs.net.pl).

---

1. http://www.newtrader.pl/Zaawansowane-kryteria-klasyfikacji-bankow,pp_4,32.php (z  dnia 15.11.2010r.).↩

2. Ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze, Dz.U. z 1982 r. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.↩

3. http://www.bankier.pl/wiadomosc/Eugeniusz-Laszkiewicz-Banki-spoldzielcze-skuteczniej-zarzadzaja-portfe-lem-kredytowym-1180125.html (z dnia 15.11.2010r.).↩

4. W. Wąsowski: Ekonomika i finanse banku komercyjnego. Difin, Warszawa 2004, s. 283.↩

5. J. Szambelańczyk, Banki spółdzielcze w Polsce w procesach zmian systemowych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006, s. 134.↩

6. Ibidem, s. 134.↩

7. Ibidem, s. 134.↩

8. Źródło: http://www.bankier.pl/wiadomosc/Sukcesy-i-niepokoje-1958125.html oraz

   http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/119570,banki_spoldzielcze_nie_czuja_kryzysu.html(z dnia 15.11.2010r.).↩