Epitafium Rzymowi
Ty, co Rzym wpośród Rzyma chcąc baczyć, pielgrzymie,
A wżdy baczyć nie możesz w samym Rzyma Rzymie,
Patrzaj na okrąg murów i w rum obrócone
Teatra i kościoły, i słupy stłuczone:
To są Rzym. Widzisz, jako miasta tak możnego ------1-------
I trup szczęścia poważność wypuszcza pierwszego.
To miasto, świat zwalczywszy, i siebie zwalczyło,
By nic niezwalczonego od niego nie było.
Dziś w Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony
(To jest ciało w swym cieniu) leży pogrzebiony.
Wszytko się w nim zmieniło, sam trwa prócz odmiany
Tyber, z piaskiem do morza co bieży zmieszany.
Patrz, co Fortuna broi: to się popsowało,
Co było nieruchome; trwa, co się ruchało.
Przekład wiersza Janusa Vitalisa z XVI w.
Jest to przykład poezji okolicznościowej, epitafium na cześć zmarłej osoby, tzw. liryka funeralna
Autor zastosował lirykę bezpośrednią, wypowiedź kieruje do pielgrzyma i rysuje mu obraz ruin Rzymu
Epitafium składa się z trzech części:
comploratio opis straty, upadku Rzymu, dobitny, oddziałujący na wyobraźnię (apostrofa do pielgrzyma – wędrowca, który przybywa do Rzymu, którego piękno przeminęło. Podmiot lir. stosuje wyliczenie aby podkreślić rozmiar strat w mieście. Obraz zniszczonego miasta dotyczy nie tylko architektury, ale i cywilizacji rzymskiej. Metafora „trupa miasta” pokazuje upadek wielkiego imperium. Widać kontrast czasu między dawnymi czasami chwały a obecnym upadkiem. regularny trzynastozgłoskowiec, średniówka po siódmej sylabie, stały układ rymów parzystych, Wers piąty - trzy jednosylabowe wyrazy zestawione w bezpośrednim sąsiedztwie – w przeciwieństwie do pozostałych wersów o układzie 7+10 – układ 3+10, zwieńczenie komploracji.)
laudatio wysławienie (wyjaśnienie nieobecności Rzymu w Rzymie – miasto musiało zwalczyć samo siebie by pozostać niezwyciężonym. Jest to odpowiadające epitafium rozpamiętywanie straty.)
consolatio część niosąca pointę i podsumowanie (Opisujący rzymskie ruiny utwór przekazuje prawdę o niszczącej sile czasu i powodowanej nią nietrwałości rzeczy materialnych. Upadek Imperium Rzymskiego służy jako punkt wyjścia do refleksji o prawdach uniwersalnych. Fortuna jest niestała a czas bezwzględny, ale zagłada dosięga jedynie rzeczy materialnych, tylko one ulegają rozpadowi. Pocieszenie możemy więc jednak odnaleźć – trwałe są bowiem tradycja i kultura.)