Główne zespoły chorobowe dotyczące nerek:
Zespół nerczycowy: białkomocz (utrata białka powyżej 3,5g na dobę) hipoalbuminemia, powstawanie obrzęków
Ostry zespół nefrytyczny: choroba kłębuszków nerkowych, charakteryzuje się wystąpieniem krwiomoczu, białkomoczu średniego stopnia, obrzęków i nadciśnienia
Gwałtowne, postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek: prowadzi do niewydolności nerek w krótkim czasie oraz obecnością krwiomoczu (w osadzie moczu stwierdza się nieprawidłowe krwinki i ich zlepy)
Ostra niewydolność nerek: spowodowana uszkodzeniem kłębków nerkowych, śródmiąższu lub martwicy cewek nerkowych. Stwierdza się skąpomocz lub bezmocz oraz azotemię (podwyższone stężenie mocznika i kreatyniny w surowicy krwi)
Przewlekła niewydolność nerek: narastające występowanie oznak i objawów mocznicy (zaburzenia funkcji wydalniczej nerek oraz zespół zmian metabolicznych i endokrynnych związanych z uszkodzeniem nerek). Jest końcowym etapem wszystkich przewlekłych schorzeń nerek
Kamica nerkowa: tworzenie złogów w nerce, klinicznie przebiega z kolką nerkową i krwiomoczem
Charakterystyka zapaleń wytwórczych:
- dominuje rozplem nad uszkodzeniem i wysiękiem
- może wystąpić wkrótce po zadziałaniu czynnika patogennego: zapalenie ostre lub po długim okresie jego działania: zapalenie przewlekłe
- przebiegają z rozplemem tkanki nabłonkowej (kłykciny kończyste) lub z rozplemem tkanki łącznej śródmiąższowej (marskość wątroby, przewlekłe zapalenie nerek)
- większość zapaleń wytwórczych należy do grupy zapaleń śródmiąższowych i kończy się zwłóknieniem narządu
Szczególną postacią zapaleń wytwórczych jest zapalenie ziarniniakowe, w którym dochodzi do ogniskowego gromadzenia się tkanki, w skład której wchodzą makrofagi, komórki nabłonkowate, komórki olbrzymie, limfocyty, kom. plazmatyczne, fibroblasty i pączkujące naczynia. Przykład: kiła, trąd, gruźlica
Zapalenia nerek – podziały:
1. Podział kliniczny:
- ostre
- podostre
- przewlekłe
2. Podział morfologiczny:
- śródmiąższowe (odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie śródmiąższowe spowodowane przez leki i toksyny)
- kłębuszkowe:
* ze względu na czynnik etiologiczny: zapalenia wywołane przez przeciwciała przeciwko błonie podstawnej kłębuszków, zapalenia wywołane przez odkładanie kompleksów immunologicznych
* ze względu na obraz morfologiczny: zmiany minimalne, rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe błoniaste zapalenie nerek, kłębuszkowe błoniasto-rozplemowe zapalenie nerek, przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek
Zmiany morfologiczne w przebiegu zap. n. mogą być:
- ogniskowe: zajęte pojedyncze kłębuszki
- rozlane: wszystkie kłębuszki objęte procesem chorobowym
- segmentarne: zajęte tylko niektóre pętle naczyniowe w obrębie kłębuszka
- rozległe: wszystkie pętle naczyniowe w kłębuszku objęte procesem zapalnym
Odmiedniczkowe zapalenie nerek – pyelonephritis
jest często występującym zapaleniem nerki i miedniczki nerkowej wywołanym przez zakażenie bakteryjne
Czynnik etiologiczny:
- gram-ujemne pałeczki jelitowe – E. coli
- Proteus
- Klebsiella
- Enterobacter
- Pseudomonas
Drogi zakażenia:
- wstępująca: z dolnego odcinka układu moczowego bakterie przylegają do błony śluzowej, kolonizują dystalną część cewki moczowej i migrują w kierunku nerki
- zstępująca (krwiopochodna): dość rzadko, na skutek rozsiewu bakterii w przebiegu posocznicy lub infekcyjnego zapalenia wsierdzia
- przez ciągłość: z ropnia okołonerkowego
Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek jest postacią zapalenia wytwórczego, w którym dochodzi do przebudowy nerki. Schorzenie to zalicza się do śródmiąższowych zapaleń nerek.
Objawy – w pierwszej fazie choroby:
- silne tępe bóle w okolicach odcinka lędźwiowego
- bóle podbrzusza
- gorączka
- częstomocz
- trudność i bolesność w oddawaniu moczu
- laboratoryjnie, w badanym moczu stwierdza się bakteriomocz
Zejściem przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek jest zanik miąższu nerki i nadciśnienie
Obraz makro:
- pomniejszenie nerek
- pozaciąganie i obecność bruzd w torebce włóknistej nerki
- torebkę nerki trudno się ściąga --> zrośnięta z nerką
- dochodzi do rozrostu tkanki tłuszczowej od strony miedniczki nerkowej
- na przekroju rysunek nerki jest nieco zatarty
Obraz mikro:
- nacieki zapalne z limfocytów w okolicy miedniczki nerkowej
- nacieki zapalne limfocytarne w tkance śródmiąższowej nerki
- spłaszczenie i zanik komórek nabłonka kanalików nerkowych, wraz z zanikiem kanalików nerkowych może pojawić się kwasochłonna wydzielina
- zanik i szkliwienie kłębuszków nerkowych
- włóknienie okołokłębuszkowe
- pogrubienie i szkliwienie tętniczek nerkowych
Leczenie: antybiotykoterapia
Kłębuszkowe zapalenie nerek – glomerulonephritis
większość przypadków glomerulopatii pierwotnych i wtórnych jest spowodowana reakcjami antygen-przeciwciało i tworzącymi się kompleksami immunologicznymi
Kłębuszkowe zapalenie nerek dzieli się na:
1. Zapalenia wywołane przez przeciwciała skierowane przeciwko błonie podstawnej kłębuszków:
- w tym typie zapalenia przeciwciała reagują z antygenami błony podstawnej
- przyczyną są autoprzeciwciała skierowane przeciwko błonie podstawnej kłębuszków
- zapalenia tego rodzaju stanowią mniej niż 1% zapaleń kłębkowych
- charakteryzują się ciężkim uszkodzeniem kłębuszków nerkowych, a w konsekwencji rozwojem gwałtownie postępującego kłębuszkowego zapalenia nerek
2. Zapalenia wywołane przez odkładanie kompleksów immunologicznych:
- kłębuszek nerkowy nie jest inicjatorem reakcji immunologicznej, antygen nie wywodzi się ze struktur kłębka, może być następstwem zakażeń bakteryjnych (paciorkowce), wirusowych (WZW, HIV), czy pasożytniczych (malaria), pochodzenie antygenu często pozostaje nieznane
- w strukturach kłębuszka odkładane są kompleksy immunologiczne powstające w ustroju lub in situ
- w obrębie uszkodzonego kłębuszka pojawia się naciek limfocytarny, rozplem komórek śródbłonka, mezangium i komórek nabłonka torebki Bowmana
- złogi mogą być degradowane, zapalenie może ustąpić (kiedy ekspozycja na antygen jest krótkotrwała, np. zakażenie paciorkowcami)
- w przypadku długotrwałego odkładania się kompleksów zapalenie może przejść w przewlekłe