Ekologia opakowań

W czasach obecnych idąc do sklepu i kupując jakiekolwiek produkty potrzebne do utrzymania się przy życiu - żywność, czy też jakiekolwiek produkty przemysłowe potrzebne do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa domowego i utrzymania czystości, porządku i higieny wokół siebie i wokół swojego środowiska przynosimy do domu wszystko w opakowaniach.

Opakowania te, to nierzadko wielowarstwowe pokłady folii, metalu lub plastiku, które od razu lądują w śmietniku. Nie zastanawiamy się w większości przypadków co z tymi opakowaniami dalej się dzieje. Nie obchodzi nas to, że te śmieci lądują na wielkich górach odpadów na wysypiskach śmieci i dalej trzeba je przetworzyć by nie zagrażały skażeniu środowiska naturalnego( a wiele z nich nadaje się do powtórnego przetworzenia - recyklingu). Człowiek jest jedynym na świecie producentem śmieci i po tym idzie go poznać gdzie był i się znajdował (np. w lesie nie ma miejsc by nie było widać bytności człowieka - wszędzie puszki, papierki, i inne śmieci pozostawione byle gdzie).W związku z tym powstaje problematyka ochrony środowiska naturalnego. W 1996 roku ludzie wyprodukowali 641 milionów ton opakowań- o prawie 130 milionów ton więcej niż w 1992 roku co znaczy, że równomiernie do produkcji wzrosła ilość zużytych odpadów. Dlatego też w związku z ciągłym wzrostem znaczenia i tym samym zużycia tych opakowań na świecie, tendencje ekologiczne staja się coraz silniejsze. Powstają ruchy ekologiczne zwracające uwagę na problemy opakowań towarów. Krytycznie oceniają przede wszystkim nadmiar wykorzystywanych opakowań, co wiąże się z nieracjonalna eksploatacją zasobów naturalnych, stosowaniem materiałów opakowaniowych oraz opakowań, które jako biologicznie trudno rozkładalne lub wcale nierozkładalne zanieczyszczają środowisko. Społeczeństwa domagają się ograniczania nieuzasadnionego nadmiaru materiałów opakowaniowych. Zmusza to między innymi producentów do produkcji opakowań o mniejszej masie jednostkowej, większej kolorystyce która bardziej przyciągnie uwagę konsumenta aniżeli wielkość opakowania i masa. Ekolodzy postulują by zmniejszać pojemność produktów w opakowaniach poprzez ich prasowanie, kondensowanie i koncentracje produktów by zajmowały mniej miejsca i potrzebowały mniejsze opakowanie. Postulują też aby opakowania miały mniejszą chłonność produktu, np. poprzez zmniejszanie grubości opakowań szklanych lub blaszanych dzięki zmianie ich konstrukcji, modernizacji technologii produkcji opakowania czy też zastosowaniu ulepszonych bardziej wytrzymałych materiałów do ich produkcji. Producenci starają się produkować opakowania (głównie produktów spożywczych ), które konsument nie będzie miał potrzeby wyrzucać tylko wykorzysta w gospodarstwie domowym do innych potrzeb. Jest to zgodne z oczekiwaniami konsumentów, którzy preferują funkcjonalność, wytrzymałość i wielokrotność wykorzystania. Z ochroną środowiska wiążą się takie zagadnienia które mają również wpływ na wyczerpywanie zasobów naturalnych, zaśmiecanie środowiska naturalnego, zanieczyszczanie powietrza i atmosfery (niszczenie warstwy ozonowej czyli tzw. Efekt cieplarniany), zanieczyszczanie wód powierzchniowych rzek, jezior, mórz, oceanów. Największym problemem dla środowiska naturalnego są opakowania; wśród wielu ich gatunków i rodzajów w ostatnich latach przeważyły te z tworzyw sztucznych. Korzyści wynikające ze stosowania tworzyw sztucznych są wielkie i niezaprzeczalne ponieważ stały się podstawą postępu i rozwoju w wielu dziedzinach. Jednak nadmiar tworzyw sztucznych wprowadzanych wraz z wyrobami jedno i wielorazowego użytku spowodował nadmierne obciążenie wysypisk śmieci i składowisk i spowodował nadmierny wzrost kosztów eksploatacji. Niekorzystny wpływ ma nie tylko wyrzucone opakowanie z tworzywa sztucznego po zużyciu ale także bardzo niekorzystnie na środowisko wpływa proces produkcji takiego opakowania, ponieważ w momencie powstawania występuje zjawisko emisji do atmosfery szkodliwych substancji, takich jak: węgiel, siarka, związki chloru, azot, cyjanowodór, freony i innych wiele szkodliwych pierwiastków. Odpady z tworzyw sztucznych mogą być unieszkodliwiane lub poddawane recyklingowi. Jest to najpopularniejsza metoda ponownego wykorzystania po przeróbce przemysłowej tworzywa do dalszego eksploatowania. Tworzywa, które się nadają do recyklingu to tworzywa termoplastyczne czyli najpopularniejsze butelki typu PET do napoi, opakowania żywności HDPE i LDPE . Następnym sposobem likwidacji opakowań z tworzyw sztucznych jest ich biodegradacja, czyli rozkład w środowisku biologicznym na elementy, które są naturalnymi składnikami środowiska lub pozostają z nimi w zgodności. Nie wszystkie jednak odpady z tworzyw sztucznych podlegają biodegradacji a proces ten jest wieloletni i nie daje skutecznych rezultatów. Inną metodą jest przetwórstwo odpadów dla celu uzyskania energii, jest to metoda dość kosztowna i napotyka się z wieloma trudnościami. To wysoki koszt instalacji pieców do spalania odpadów i zagrożenie powtórnego zanieczyszczenia środowiska w procesie spalania, gdzie do powietrza wydostają się szkodliwe substancje chemiczne. Innym zupełnie problemem jest jeszcze wpływ tworzyw sztucznych na zdrowie człowieka. Tworzywa poprzez bezpośredni kontakt z organizmem ludzkim może niekorzystnie wpływać na przebieg procesów fizjologicznych; może działać rakotwórczo, powodować alergie i stany zapalne. Kontakt z organizmem ludzkim następuje poprzez drogę tzw. pośrednią, czyli żywność pakowaną. Substancje szkodliwe z tworzyw sztucznych mogą przenikać z opakowań do żywności powodując jej powolne zatruwanie. Dlatego też zostały postawione wymogi i regulacje prawne do opakowywania produktów. W celu uniknięcia obecności substancji szkodliwych w Krajach Unii Europejskiej postawione zostały wymogi na tzw. Liście pozytywnej substancji dozwolonych do produkcji opakowań z tworzyw sztucznych. Jako nieszkodliwe pozostają opakowania ze szkła i one nigdy nie zrobią krzywdy człowiekowi.

Powtórne przetwarzanie (recykling) opakowań

Większość z konsumentów kupujących przeróżne artykuły przyzwyczaiło się, że wyrzuca ich opakowania tuż po wykorzystaniu. Dotyczy to w szczególności produktów, które są opakowane wielowarstwowo. Niestety, niewiele osób zastanawia się, co staje się potem z tym, co zostało wyrzucone. Nikt nawet nie pomyśli sobie, że wszystkie te śmieci ostatecznie lądują na gigantycznych górach odpadów, zwanych wysypiskami, a także, że każda z form pozbywania się, czy składowania śmieci wiąże się z problemem dla środowiska. Jakiejkolwiek nazwy nie nadamy temu, co stwarzamy- śmieci, odpadki, odpady, makulatura - musimy pamiętać, że to z naszej winy one powstają. Aż 90% światowych śmieci kończy swój żywot na wysypisku, pomimo że większą część z nich można by powtórnie przetworzyć (w tak zwanym procesie recyklingu), bądź zakompostować.

Opakowania poważnie oddziałują na środowisko. Jest ich wiele, bo np. w gospodarstwach domowych stanowią od 20 do 40% odpadów, pomimo że w wielu sytuacjach nie są one konieczne. Dla naszego domowego budżetu (oraz środowiska) znacznie korzystniejsze by było kupowanie artykułów w ogóle nie opakowanych, albo przynajmniej opakowanych minimalnie, ponieważ cena produktu wzrasta zawsze o wcale nie mały koszt produkcji samego opakowania. Tymczasem aż 40% objętości wszystkich odpadów komunalnych, jakie są wytwarzane w Polsce w ciągu jednego roku, stanowią używane jednorazowo opakowania. Zazwyczaj wytworzone są one ze sztucznych tworzyw, które to bardzo trudno poddają się procesowi biodegradacji. Co ciekawe, większa część konsumentów nie jest świadoma faktu, że produkty w zwrotnych opakowaniach są zdecydowanie tańsze. Dodatkowo ostatnimi czasy znacząco wzrosła w Polsce ilość kupowanych napojów, które są wlane w aluminiowe puszki. Produkcja ich zużywa ogromną ilość surowców i energii, a w momencie powtórnego ich przetwarzania wydzielają się spore ilości odpadów, które są toksyczne. Powinniśmy powstrzymać ten negatywny trend w konsumpcji gazowanych napojów z aluminiowych puszek, a zacząć promować napoje ze szklanych butelek. Tymczasem tworzywa sztuczne są w zasadzie znaczącą częścią naszego życia codziennego, ponieważ wykorzystywane są jako opakowania dla żywności, zaczynając od jogurtu, poprzez kubeczki do napojów gorących wykonanych ze styropianu, a na wszechobecnych plastikowych torebkach, reklamówkach i siatkach kończąc. Należy pamiętać o tym, że sztuczne tworzywa nie są obojętne dla naszej żywności, zawarte w nich syntetyczne substancje przenikają do pożywienia, z którym pozostają w kontakcie. Ogromna liczba przemysłowych wyrobów, które są przedmiotami codziennego użytku, może być szkodliwa dla naszego zdrowia ze względu na zawartość toksycznych materiałów. Chodzi tu o takie wyroby, jak opakowania dla żywności, przeróżne kosmetyki, przybory do pielęgnacji ciała, meble, środki czystości, czy nawet zabawki.

Fakt skażenia odpadami wydaje się być najgroźniejszy dla środowiska, jak i dla samego człowieka. Odpady te to wspomniane wcześniej zużyte opakowania - jednorazówki, jak również odpady bezpośrednio w procesie wytwórczym powstające, czy też już w trakcie konsumpcji. Zdawać by się nawet czasem mogło, że są one przyjazne dla przyrody, ale to tylko pozory, np. hałaśliwi lub zmotoryzowani turyści zwiedzający rezerwat. Liczne skażenia odpadami wody, atmosfery, gleby, żywności są najtrudniejsze w opanowaniu i zarazem chyba najgroźniejsze dla życia ludzkiego, choćby z tego względu, że człowiek to w zasadzie ostatnie ogniwo łańcucha troficznego. Można zaobserwować pewną zależność, a mianowicie liczba komunalnych odpadów rośnie wraz z podniesieniem się w danym kraju standardu życia. Jest takie powiedzenie, że jedno tylko duże amerykańskie miasto wyrzuca tyle odpadów, ile drugiemu dużemu (lecz nie amerykańskiemu) miastu jest potrzebne, aby żyć. Nastawione konsumpcyjnie społeczeństwa posiadają niską kulturę ekologiczną, co sprzyja marnotrawstwu. Również idea wolnego rynku preferującego nieustanne zwiększanie podaży wszelkich dóbr sprzyja temu, bo pod pretekstem filozofii jeszcze wyższej higieny, wymyślane są coraz to nowsze odmiany jakiegoś towaru jednorazowego użytku, imponujące opakowania, agresywne środki chemiczne (np. detergenty) o znacznie podwyższonej skuteczności etc. Niestety, takie postawy coraz częściej dotyczą również Polaków.

Zaglądając do kosza ze śmieciami jakiegoś przeciętnego ziemskiego obywatela można zobaczyć w nim najwięcej, bo 26,8%, resztek z różnorakich artykułów spożywczych. Nie dziwi to w zasadzie, bo przecież człowiek coś musi jeść. Na następnych miejscach znajdują się: papier - 14,6% oraz tektura - 4,1%. Opakowania wszelkiego typu: papierowe, plastikowe, z folii aluminiowej, będące zmorą naszego wieku, zajmują 1,2% całości. Pozostałe śmieci, to szkło - 11,2%, sztuczne tworzywa - 6,1%, metal- 3,9%, minerały - 2,9%, tekstyli a- 1,5% oraz drewno i domowe sprzęty.

Na szczęście coraz częściej organizowane są różne akcje uświadamiające ekologicznie społeczeństwo, jak np. coroczne "Sprzątanie świata". Przykładem może też być happening zorganizowany pod hipermarketem Geant zlokalizowanym w Warszawie (wrzesień 2001r.). Jego hasłem przewodnim było stwierdzenie, że "w zwrotnych opakowaniach kupujemy za grosze", które miało na celu uświadomić konsumentom wód mineralnych i wszelkich innych napoi, iż artykuły te umieszczone w opakowaniu zwrotnym są nie tylko tańsze, ale zdecydowanie bardziej przyjazne środowisku. Warszawski oddział Federacji Zielonych przeprowadził akcję sprzedaży wody mineralnej rozlanej do zwrotnych butelek, znacznie tańszej od tych w jednorazowych butelkach oferowanych przez supermarket. Co ciekawe, nie była to żadna promocja obniżająca cenę, tylko zwyczajnie- kupowanie w butelkach zwrotnych pozwala zaoszczędzić cenę opakowania, za które nie musimy płacić. Szklane opakowania dla napoi są najlepsze, ponieważ jako jedyne dobrze się nadają do prawdziwego przetworzenia wtórnego, pod warunkiem powrotu do huty, albo nawet jeszcze lepiej bezpośrednio do producenta danego napoju, jeśli są w całości. Trzeba oczywiście jednak zgodzić się, że nie należą one do najwygodniejszych opakowań, ponieważ łatwo się tłuką, jak i też są ciężkie.

W wielu miejscach na świecie próbuje się znaleźć jakieś sposoby na wykorzystanie śmieci. Przykłady ciekawych pomysłów można odnaleźć w Stanach Zjednoczonych, np. w Waszyngtonie wytworzono ze starych reflektorów i soczewek tafle przezroczystego szkła do budowania nowoczesnych domów. Tymczasem Piąta Aleja na Manhattanie (Nowy Jork) posiada efektownie wyglądającą, połyskliwą nawierzchnię, wykonaną z asfaltu w połączeniu ze szklaną tłuczką. Z kolei w Aspen wykorzystano stare narty do zrobienia leżaków. Natomiast projektanci mody z San Francisco stworzyli dla modelek kreacje wykonane z pociętych opon gumowych. Pomysł chyba bardziej ekstrawagancki i szokujący niż użyteczny, bo cóż później zrobić z takimi ubraniami, niemniej jednak zawsze to jakiś ciekawa propozycja zwracająca uwagę światowej publiczności na problem odpadów.

W Polsce rocznie odpadów produkowane jest około 130 milionów ton, ale z tego zaledwie kilka procent jest poddawane recyklingowi. Wynika to zarówno z braku posegregowanych śmieci, jak i zakładów, które mogłyby je wykorzystać. Czas najwyższy to zmienić, z takich choćby powodów, jak zmniejszenie ilości śmieci oraz kosztów ich składowania i pozbywania się. Jest to korzystne dla gospodarki, dla społeczeństwa, dla środowiska. Wysypiska zostają odciążone, zredukowana zostaje liczba zanieczyszczających środowisko odpadów. Jest to także pewna forma ochrony bogactwa naturalnego, także tego nieodnawialnego. Pozwala oszczędzać energię potrzebną do produkcji, jak również tworzy nowe źródła dochodów i miejsca pracy, co dla naszego kraju o tak wysokim stopniu bezrobocia może być bardzo korzystne. Powtórnemu przetworzeniu może zostać poddane w zasadzie wszystko, czyli np. aluminiowe puszki, szkło (np. słoiki i butelki), papier lub tektura (kartonowe opakowania, gazety, czasopisma, biurowe papiery itp.), część plastikowych opakowań (niektóre kraje stosują specjalne oznaczenia kodowe w celu identyfikacji danego rodzaju plastiku oraz wskazania, które są odpowiednie do poddania recyklingowi), wyroby ze stali (np. samochodowe karoserie, maszyny) oraz całe mnóstwo innych produktów (samochodowe akumulatory, baterie, opony, odzież, olej spożywczy i silnikowy).

Sporym problemem jest niestety fakt, że proces recyklingu jest uzależniony od istnienia samego rynku wtórnych materiałów. Zdarzają się sytuacje, że rynkowe ceny nie pokryją kosztów zbierania, posortowania oraz transportu. Ciekawostką jest jednak to, że taką samą ilość energii pochłonie produkcja aluminiowej puszki, co jej przetworzenie w procesie recyklingu dwadzieścia razy! Proces ten powinien stać się powszechny. W zasadzie to my sami (oraz odpowiednia propaganda recyklingu) odpowiadamy za to, czy będzie ten proces w Polsce powszechnie stosowany. Nie patrzmy z ukosa na osoby maksymalnie zgniatające śmieci nim wyrzucą je do kosza. Popierajmy proekologiczne działania. Zaprowadźmy porządek na swoim własnym podwórku, a później bierzmy się za innych.

Opakowania metalowe wyrabia się z blachy stalowej (czarnej, ocynowanej zwanej białą, ocynkowanej, lakierowanej) lub z aluminium. Folie metalowe wyrabia się obecnie z blachy aluminiowej.

Opakowania metalowe to beczki, konwie, wiadra, bębny, pojemniki, kanistry, fiolki, tacki, puszki, pudelka, tuby i owinięcia. Zależnie od towarów, do pakowania których służą, muszą one mieć odpowiednie zabezpieczania powierzchni, tak aby przechowywane w nich produkty nie reagowały z metalem, z którego opakowania te są wykonane. Z opakowaniami metalowymi należy obchodzie się ostrożnie, tak aby ich nie uszkodzić lub nie zdeformować. Wiele opakowań metalowych to opakowania wielokrotnego użytku. Zużyte i nie nadające się do ponownego użytku opakowania metalowe winny być przeznaczane do recyklingu materiałowego, do którego się nadają. Spośród opakowań metalowych najbardziej przydatne do ponownego przetwórstwa są te, które wykonano z jednego rodzaju blachy (stalowej lub aluminiowej), i są mało zanieczyszczone pozostałościami produktu. Odpady stalowe pochodzące ze zużytych opakowań (puszki po napojach i żywności konserwowanej, pudełka), mogą być oddzielane od pozostałych odpadów za pomocą separatorów magnetycznych, a następnie wykorzystane w hutach jako złom. Po odcynowaniu (w przypadku wyrobów z blach ocynkowanych) stal i cyna są pełnowartościowym surowcem do ponownego wykorzystania. Także aluminium odzyskane z puszek dwuskładnikowych stanowi wartościowy surowiec do powtórnej rafinacji. W Polsce jedynie puszki po napojach są poddawane recyklingowi na znaczącą skalę (poziom recyklingu około 40%). Są one także jedynym rodzajem odpadów metalowych, dla których poziom recyklingu systematycznie rośnie (w 1999 r. było to zaledwie 26%), co jest związane przede wszystkim z opłacalnością wykorzystania surowca wtórnego zamiast pierwotnego, a także z promocją recyklingu prowadzoną przez organizacje producentów puszek oraz napojów w puszkach.

Istnieją dwie główne technologie recyklingu puszek stalowych:

- Spalanie - metal odzyskiwany jest w sposób magnetyczny z popiołów i kierowany do ponownego przetopienia w hutach (niemożliwy jest odzysk innych metali z puszek np. cyny),

- Magnetyczna segregacja odpadów, następnie odcynowanie - uzyskana stal i cyna są pełnowartościowymi surowcami do wykorzystania przemysłowego.

APEAL (Związek Europejskich Producentów Stali Opakowaniowej) ogłosił najnowsze wyniki recyklingu złomu po opakowaniach metalowych. Wynika z nich, że w 2010 r. w krajach Europy do ponownego przetworzenia trafiło 71 proc. takich produktów.

Długość rozkładu niektórych odpadów:

- puszka aluminiowa 200 – 400 lat

- puszka po konserwie rozkłada się w wilgotnej ziemi około 10 lat

Ekolodzy lubią opakowania szklane. "Ekologiczne" są nie tylko butelki wielorazowe. Zużyte szkło opakowaniowe może być w stu procentach poddawane recyklingowi. Stłuczkę z wykorzystanych opakowań huty szkła przetapiają na nowe tej samej jakości. Oczywiście surowcem dla nich staje się tylko szkło zbierane z zachowaniem odpowiednich standardów w systemach zbiórki selektywnej. Stłuczka może zastąpić nawet 85 - 90 procent surowców naturalnych. Warto podkreślić, że dobrej jakości stłuczka jest z punktu widzenia polskich hut szkła bardzo poszukiwanym surowcem. Może być też ona wykorzystana do produkcji materiałów izolacyjnych. Recykling opakowań szklanych rośnie w Polsce z roku na rok. W roku 2005 już więcej niż jedna czwarta butelek i słoików wyprodukowanych w polskich hutach szkła trafi do nich z powrotem w postaci stłuczki. Recykling pozwala oszczędzać energię, zmniejszyć objętość odpadów na składowiskach i emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Jest jeszcze jeden argument, by nazwać opakowania szklane przyjaznymi dla środowiska. Huty szkła nie produkują praktycznie odpadów produkcyjnych. Odrzucone podczas kontroli jakości opakowania stają się po prostu surowcem do produkcji nowych.

Wyroby z papieru - książki, czasopisma, gazety, opakowania - po spełnieniu swojej funkcji mogą stać się odpadem zalegającym wysypiska lub surowcem wtórnym. Zależy to od nas samych. W przypadku, gdy wrzucimy wykorzystany papier lub tekturę do właściwego niebieskiego pojemnika - stanie się surowcem wtórnym, czyli makulaturą. W przypadku, gdy wyrzucimy papier lub tekturę do śmieci, czyli pomieszamy z różnymi odpadami nie nadającymi się do wtórnego wykorzystania, trudno będzie ten papier odzyskać i stanie się odpadem.

W zależności od możliwości technologicznych odzyskany papier i tekturę można wykorzystać wtórnie do produkcji różnych papierów i tektur makulaturowych. Kierunki zagospodarowania tych wyrobów to produkcja opakowań i tektur specjalnych, produkcja papierów graficznych - głównie gazetowych oraz produkcja papierów higienicznych (toaletowy i ręczniki).

Aby wyprodukować 1 tonę papieru trzeba ściąć średnio 17 drzew, przy czym należy wiedzieć, że jedno drzewo produkuje w ciągu roku tlen wystarczający dla 10 osób.

Recykling, czyli wtórne przetworzenie jest najbardziej ekonomicznym i ekologicznym kierunkiem zagospodarowania makulatury. Recykling opakowań to proces polegający na przetworzeniu zużytych opakowań na nowe opakowania, bądź inne nowe produkty, do przygotowania których używa się tych samych surowców, co uprzednio wykorzystanych w produkcji opakowania.

Odpady papierów i tektur można także utylizować poprzez:

• kompostowanie - w przypadku makulatury o niskiej przydatności do recyklingu,

• spalanie (np. w przypadku opakowań kombinowanych - tworzywa sztuczne/papier lub tektura, tworzywa sztuczne/papier lub tektura/aluminium)

Do pojemników nie można wrzucać:

• opakowań z jakąkolwiek zawartością,

• lakierowanego lub foliowanego papieru z folderów reklamowych,

• tapet,

• kalki,

• papieru termicznego,

• zatłuszczonego i brudnego papieru

• opakowań wielomateriałowych (tzw. kartoników, opakowań tetra pak)

• artykułów higienicznych

Od początku 2002 r. obowiązują proekologiczne ustawy, nakładające na każdego producenta towaru opakowanego obowiązek zebrania i przekazania do recyklingu odpowiedniej ilości zużytych opakowań. Jeżeli producent nie wywiąże się z tej powinności, będzie musiał za każdy kilogram nie zebranego opakowania zapłacić wysoką opłatę produktową. Zgromadzone w ten sposób środki mają wesprzeć budowę krajowego systemu recyklingu.

Firmy, które nie będą w stanie same zatroszczyć się o recykling opakowań własnych produktów, a chcą być w zgodzie z prawem, mogą zlecić ich odzysk wyspecjalizowanym instytucjom, zwanym organizacjami odzysku, które za pewną opłatą (o wiele niższą od opłaty produktowej) przejmą na siebie obowiązki przedsiębiorców z tytułu odzysku opakowań.

Statystyczny Polak zużywa rocznie ponad 60 kg papieru. Z tej ilości część jest przechowywana w postaci dokumentów, książek czy zeszytów, część zużywa się doszczętnie (np. papier toaletowy, ręczniki papierowe), jednak znaczna ilość to odpady. Średnio: mieszkaniec naszego kraju zbiera rocznie ok. 22 kg makulatury, zatem przekazuje do recyklingu ok. 36% zużywanego przez siebie papieru. To bardzo mało, gdyż dla porównania w Austrii, Holandii i w Niemczech odzysk przekracza 70%.

Opakowania z tworzyw sztucznych z uwagi na swoją nie biodegradowalność stanowią istotny problem w zakresie ekologii opakowań. Bardzo ważne jest ponowne wykorzystania odpadów i zużytych wyrobów z tworzyw sztucznych. Z tego powodu opracowano recykling materiałów polimerowych. Można go podzielić na recykling materiałowy, chemiczny i termiczny.

1. Recykling materiałowy - polega na wykorzystaniu odpadów i zużytych materiałów do produkcji nowych wyrobów. Bardzo ważne są tu podstawowe systemy zbierania tworzyw sztucznych. Należą do nich:

- gromadzenie odpadów bezpośrednio u producenta wyrobów z tworzyw sztucznych - takie odpady są stosunkowo czyste i nie ma konieczności ich sortowania

- gromadzenie odpadów tworzyw sztucznych bezpośrednio z przemysłu, rzemiosła, handlu, i rolnictwa - uzyskane w ten sposób odpady muszą być czyszczone i sortowane

- zbieranie odpadów z gospodarstw domowych - może być rozwiązane przez dostarczenie mieszkańcom specjalnych kolorowych worków, do których zbierane byłyby różne odpady, a odzyskane w ten sposób tworzywa czyszczone i dodatkowo sortowane, przy czym oznakowanie wyrobów z tworzyw sztucznych ułatwiałoby ich rozdzielenie

- odzyskiwanie tworzyw sztucznych z odpadów komunalnych - ten sposób wymaga szczególnie dużych nakładów na oczyszczanie i sortowanie

- zbieranie zużytych tworzyw sztucznych bezpośrednio u użytkownika, np. w szpitalach; stosunkowo łatwe jest ich sortowanie, natomiast wymagane jest ich dodatkowe czyszczenia stosowanie niemieckiego systemu polegającego na kaucjonowaniu opakowań i obowiązku przyjmowania ich ze zwrotem zastawu.

Zbieranie tworzyw sztucznych jest bardzo ważnym problemem w całym łańcuchu recyklingu. Duże znaczenie ma tu uświadomienie społeczeństwa i znalezienie odpowiednich do tego motywacji, gdyż w ten sposób można odzyskać tworzywa przy stosunkowo małych nakładach na ich sortowanie i oczyszczanie.

1. Recykling chemiczny - polega na rozpadzie materiału polimerowego w wyniku reakcji chemicznej z wodą lub innymi związkami chemicznymi w wyniku, której powstają związki małocząsteczkowe, służące do ponownego otrzymania czystych polimerów lub do innych celów.

2. Recykling termiczny polega na rozpadzie materiału polimerowego pod wpływem temperatury. Do recyklingu termicznego zaliczamy pirolizę, hydrokraking, czyli uwodornienie, zgazowanie i bezpośrednie spalanie z odzyskiem ciepła.

• Piroliza polega za rozkładzie termicznym polimerów bez dostępu powietrza w temperaturze 700-1000°C. Otrzymuje się produkty w postaci gazu (44%), oleju (26%) i odpadów stałych (30%). Gaz i odpady stałe używa się do celów opałowych natomiast olej przerabia się na surowce do syntezy polimerów.

• Hydrokraking polega na uwodornieniu substancji powstałych w wyniku rozpadu polimeru pod ciśnieniem w wysokiej temperaturze. Produkty po odpowiedniej przeróbce można rozdzielić na benzynę i olej opałowy.

• Zgazowanie odpadów z tworzyw sztucznych polega na częściowym utlenieniu produktów rozpadu w temperaturze 1350-1600°C pod zwiększonym ciśnieniem. Powstający gaz palny składa się z tlenku węgla i wodoru, natomiast pozostałość stanowi węgiel i nieorganiczne i napełniacze. W procesie tym nie tworzą się produkty ciekłe.

• Spalenie odpadów polimerowych dla celów energetycznych jest technicznie możliwe i od dawna stosowane. W Niemczech spala się około 30% odpadów komunalnych i uzyskuje się znaczną ilość energii. Ciepło spalania większości polimerów jest duże, a masa popiołu powstałego po spaleniu stanowi poniżej 10% masy materiału wejściowego, przez co uzyskuje się znaczną oszczędność kosztów składowania odpadów. Spalanie musi być jednak prowadzone w odpowiednich instalacjach w wysokiej temperaturze, aby nie powstawały niekompletnie spalone półprodukty rozpadu takie jak toksyczne dioksyny. Pomimo łatwości utylizacji odpadów tworzyw sztucznych metodą spalania należy ją stosować tylko wówczas, gdy nie ma możliwości ponownego wykorzystania materiałów polimerowych.

W celu uproszczenia recyklingu tworzyw sztucznych został wprowadzony w 1988r. w USA kod oznaczania tych tworzyw. Symbole te ułatwiają ich sortowanie w sortowniach odpadów. Dodatkowo informują też konsumentów z jakim tworzywem mają do czynienia. Kody zawierają trzy strzałki, tworzące trójkąt, z grotami skierowanymi zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Wewnątrz trójkąta znajduje się liczba oznaczająca kod tworzywa, a pod trójkątem umieszczany jest skrót literowy, pochodzący z angielskiej nazwy głównego polimeru wchodzącego w skład oznakowanego tworzywa.

Piotr Rogowski

Paweł Tarantowicz

Paweł Wolwark

Adam Trusiewicz

Krzysztof Stępniak

Konrad Wąsowicz