Opakowania z tworzyw sztucznych - jak byłoby bez nich? Nie ma gospodarki bez opakowań.

 

Takie materiały jak drewno, szkło, papier i metale postrzegane są jako naturalne i przyjazne środowisku, ponieważ są ściśle związane z rozwojem ludzkości na przestrzeni tysiącleci. Epoka tworzyw sztucznych rozpoczęła się zaledwie przed pół wiekiem. Przez ten czas tworzywa stały się szczególnie widoczne w postaci opakowań, chociaż masowo stanowią tylko nieco więcej niż 1/5 masy wszystkich materiałów opakowaniowych. Jednak ze względu na fakt, że opakowania z tworzyw sztucznych są tak lekkie, ze stosunkowo małej ilości surowca, wytwarza się ponad 50% wszystkich opakowań (w przeliczeniu na sztuki). 

Może właśnie dlatego, że udział ten jest tak duży, tworzywa sztuczne, pomimo niewątpliwych zalet i osiągnięć, przez długi czas były w centrum wszystkich dyskusji o opakowaniach. Jak wynika z reprezentatywnych badań opinii publicznej ponad 80% populacji uważa jednak, że opakowania z tworzyw sztucznych są niezbędne do zachowania dzisiejszego standardu życia.

Pakowanie bez tworzyw sztucznych? 

Opakowania z tworzyw sztucznych stały się tak powszechne, że trudno wyobrazić sobie bez nich współczesną rzeczywistość. Ich wartość często doceniamy dopiero w sytuacji, gdy ich zabraknie. Wśród wielu różnego typu badań dotyczących tworzyw sztucznych, prowadzonych w Europie, znalazł się ciekawy eksperyment, polegający na ocenie, jakie skutki dla gospodarki, człowieka i środowiska naturalnego będzie miało całkowite zastąpienie opakowań z tworzyw sztucznych innymi materiałami.

Założono, że kubki z tworzyw sztucznych, opakowania foliowe, beczki, kanistry i wiadra, butelki i opakowania spienione oraz wszelkiego typu zamknięcia (wylewki, korki, zakrętki, dozowniki itp.) zostaną zastąpione przez funkcjonalne odpowiedniki z papieru, tektury, kartonu, szkła, białej blachy i stali, aluminium lub drewna. Wyniki tych badań były bardzo pouczające, choć nie tak oczywiste, jakby się mogło pierwotnie wydawać. Okazało się masa opakowania wzrosłaby czterokrotnie, zużycie energii do wyprodukowania jego - 1,5 rażą, a koszty produkcji byłyby prawie dwa razy większe. Wszystko to spowodowałoby w konsekwencji znaczny wzrost cen produktów.

Z punktu widzenia obciążenia środowiska naturalnego istotne okazało się także to, że zastąpienie tworzyw w opakowaniach materiałami alternatywnymi spowodowałaby uwolnienie podwójnej ilości szkodliwych dla klimatu gazów cieplarnianych. Studium to pokazało również, że dla wielu wyrobów nie ma odpowiednich opakowań zamiennych. Co więcej, niektóre z nich nie mogłoby być -oferowane na rynku w swojej dotychczasowej formie. Przykładem mogą być dozowniki, puszki i kasety dla filmów, naboje atramentowe, opakowania tłoczone, wkładki do beczek, kontenery elastyczne z tkanin (big-bag), czy woreczki na sałatę lub porcjowane produkty surowe. Omawiane badania jasno pokazały, że opakowania z tworzyw sztucznych:

- zmniejszają masę transportową,
- przyczyniają się do oszczędności energii,
- wpływają na obniżkę kosztów opakowań.

Uzasadnione wydaje się więc stwierdzenie, że odejście od opakowań z tworzyw sztucznych działałoby w kierunku przeciwnym ochronie środowiska naturalnego i byłoby tzw. "niedźwiedzią przysługą". Natomiast celowe stosowanie opakowań z tworzyw sztucznych może mieć pozytywny wpływ na zmniejszenie obciążenia środowiska naturalnego. Dla zobrazowania słuszności tych stwierdzeń warto przyjrzeć się kilku konkretnym przykładom.

Niezastąpione folie 

Folie jednowarstwowe, produkowane w różnych grubościach (od kilku dziesiętnych do tysięcznych części milimetra) i przy stosunkowo niewielkich nakładach materiałowych spełniają najróżniejsze funkcje: od zabezpieczania ładunków do pakowania artykułów spożywczych (pieczywa, nabiału, słodyczy, produktów do głębokiego schładzania itd.). Na przykład przy próbie zastąpienia folii polietylenowych innymi materiałami, natychmiast widoczne są trudności, jakie powstałyby w przypadku produktów ciekłych lub wrażliwych na wilgoć. Takie rozwiązania zastępcze, jak worki papierowe dla cementu lub zaprawy czy opakowania kartonowe dla napojów, przy bliższym rozpoznaniu muszą być wyeliminowane.

W tym przypadku potrzebna jest bowiem wewnętrzna warstwa folii z tworzywa sztucznego, zapewniająca szczelność. Dla zastosowań, w których jednak wyeliminowano by tworzywa sztuczne, masa opakowań wzrosłaby czterokrotnie, a koszty wytwarzania prawie trzykrotnie. Wielkości te są jeszcze większe w przypadku folii wielowarstwowej, stosowanej zwykle do produkcji opakowań o dobrych właściwościach barierowych, co ma duże znaczenie przy pakowaniu łatwo psujących się artykułów spożywczych (kiełbasa, sery, mięso) czy produktów aromatycznych (kawa, przyprawy).

Masa opakowań alternatywnych, najczęściej puszek metalowych lub szklanych słoików, może wzrosnąć nawet 9-krotnie. Innym przykładem mogą być wspomniane wcześniej stojące woreczki, stosowane jako opakowania uzupełniające do środków piorących i czyszczących czy środków pielęgnacji ciała, które w porównaniu do sztywnych pojemników umożliwiają oszczędność do 50 % masy opakowania.

Profil ekologiczny tworzyw sztucznych 

Przy obecnym stopniu rozwoju gospodarczego coraz bardziej powszechne staje się przekonanie, że wszystkim co wytwarzamy, obciążamy środowisko naturalne. Zużywamy energię i surowce, powietrze i wodę oraz wytwarzamy odpady. Dlatego podstawą współczesnej gospodarki powinien być zrównoważony rozwój (sustainable development), oznaczający zapewnienie wzrostu gospodarczego przy równoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego i oszczędnym wykorzystywaniu jego zasobów.

Wśród wielu pytań pojawiających się w kontekście aspektów ekologicznych opakowań z tworzyw sztucznych są np. takie: W co najlepiej pakować mleko: w klejone kartony, szklane butelki czy butelki PET? Czy tworzywa sztuczne są bardziej ekologiczne niż papier opakowaniowy?

Co daje bilans ekologiczny? 

Możliwość odpowiedzi na tego typu pytania daje sporządzenie tzw. profili ekologicznych materiałów lub produktów o porównywalnych funkcjach. Dla każdego produktu (począwszy od surowców) określa się zapotrzebowanie na energię zużywaną przy wytworzeniu, sposób i ilość emisji do powietrza i wód oraz ilość powstających odpadów. Bilansy takie przeprowadzano już 20 lat temu, badając np. czy torby papierowe są bardziej ekologiczne niż torby z tworzyw sztucznych. Wynik był dla wielu zaskoczeniem: stosowanie toreb z tworzyw sztucznych, od wyprodukowania do utylizacji/recyklingu, obciąża środowisko naturalne nie więcej niż stosowanie toreb papierowych.

Bilanse ekologiczne przemawiają za opakowaniami z tworzyw sztucznych 

Od tamtego czasu metodyka badań została znormalizowana na poziomie międzynarodowym i podlega obecnie ścisłym regulacjom. Ale i teraz bilansy ekologiczne dla tworzyw sztucznych są korzystne i pokazują, że opakowania z tworzyw sztucznych są bardzo dobrą alternatywą dla opakowań z innych materiałów. Badania takie pokazują również, jak mylne okazują się często obiegowe opinie. Po szczegółowej ocenie nierzadko widać, że opakowanie, które uważane było za godne zaufania i naturalne, obciąża środowisko bardziej, niż zwykle się sądzi.

Na przykład:

• bilans ekologiczny dla opakowań czekolady pokazuje przewagę folii PP nad papierem i aluminium;
• okładziny opakowaniowe ze styropianu okazały się mniej obciążające środowisko, niż chroniące przed uderzeniami kształtki z tektury falistej lub tkanina (co jest zrozumiałe, ponieważ pianka opakowaniowa składa się w 98% z powietrza).

Dynamiczny rozwój opakowań z tworzyw sztucznych był możliwy dzięki konsumentom, którzy codziennie wybierają produkty w opakowaniach z takich materiałów. Bilanse ekologiczne potwierdzają, że wybór ten jest prawidłowy, także ze względu na środowisko naturalne.

Butelki do napojów 

Butelki PET do różnego rodzaju napojów cieszą się coraz większą popularnością, odnotowując stały wzrost ich zastosowania, co przynosi duże korzyści zarówno handlowcom, jak i użytkownikom. Przede wszystkim gwarantują przezroczystość - typową cechę szkła, ale w przeciwieństwie do tego materiału są nietłukące się i lekkie (1/10 - 1/20 ciężaru porównywalnych opakowań szklanych). W większości krajów europejskich dominują butelki jednorazowe.

Wyjątek stanowią Niemcy, gdzie przyjęły się butelki PET wielokrotnego użytku, wypierając dużą część ciężkich, zwrotnych butelek szklanych. Kaucjonowane butelki po zwrocie do placówek handlowych zostają bezpośrednio posortowane i użyte jako pełnowartościowe wyroby. Tworzywo PET nadaje się do tego szczególnie dobrze, a bilanse ekologiczne są dla butelek PET korzystne.

Czy wielokrotny użytek jest lepszy? 

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat systematycznie zmniejsza się udział opakowań wielokrotnego użytku na korzyść opakowań jednorazowych (przede wszystkim z tworzyw sztucznych). Ważne jest przy tym, aby były to opakowania z gwarancją recyklingu. Jednak ogólnie przeważa przekonanie, że opakowania wielokrotnego użytku są z zasady przyjazne dla środowiska, w przeciwieństwie do opakowań jednorazowych. I mimo, że tworzywa sztuczne uważane są za typowy materiał na opakowania jednorazowe, to należy pamiętać, że około 15 % wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych znajdujących się w obrocie to opakowania wielokrotnego użytku.

Przykład rynku niemieckiego dobrze pokazuje zastosowania butelek PET wielokrotnego użytku, ważących w stosunku do szklanych odpowiedników dziesięciokrotnie mniej. Stosuje się je tam nawet do mleka, wody mineralnej, soków czy piwa. W wielu przypadkach lekkie opakowania z tworzyw sztucznych są lepszą alternatywą nie tylko dla użytkowników, ale również dla środowiska naturalnego. Min. uznano, że ze względu na korzystny bilans ekologiczny jednorazowych woreczków foliowych z PE jako opakowań do mleka*, mogą być one uwzględnione przy obliczaniu udziału opakowań wielokrotnego użytku. Okazało się także, że 1,51 jednorazowe butelki PET posiadają taką samą wartość ekologiczną jak 0,71 butelki szklane wielokrotnego użytku.

Znaczenie małych opakowań 

Przy okazji kolejnych nowelizacji rozporządzeń związanych z opakowaniami przeprowadzono dyskusję nad niecelowością uznania małych opakowań z tworzyw sztucznych jako nieprzydatnych do odzysku. Badania o charakterze ekologicznym i socjodemograficznym, które wówczas przeprowadzono, wykazały, że z wielu powodów nie można zrezygnować z takich opakowań. Przyczyniają się one do eliminowania odpadów i mają inne zalety, istotne także z punktu widzenia ochrony środowiska.

Na przykład jako opakowanie porcjowanych produktów zapobiegają psuciu się żywności, która pozostawiona byłaby do późniejszego spożycia w przypadku otwarcia większego opakowania. Ponadto zastąpienie małych opakowań przez większe jednostki opakowaniowe lub przez inne materiały miałoby znaczne negatywne skutki dla środowiska naturalnego i dla użytkowników. Przy zastąpieniu małych opakowań z tworzyw sztucznych takimi samymi z innych materiałów, masa opakowania wzrosłaby nawet trzy razy, co w konsekwencji istotnie zwiększyłoby zużycie energii.

Obecnie, dzięki nowoczesnym, w pełni automatycznym liniom do sortowania lekkich opakowań pochodzących z selektywnej zbiórki odpadów, można oddzielać także małe opakowania i poddawać je wysokowartościowemu recyklingowi, co przyczynia się również do oszczędności deficytowych surowców.

Ile ciężarówek ma przewieźć twój produkt? 

Kilkugramowa różnica w masie opakowania często decyduje o tym, ile ton produktu można załadować na jedną ciężarówkę. Kubek z polistyrenu na 150 gramów jogurtu waży z pokrywką z folii aluminiowej 5,5 g. W porównaniu z tym 85-gramowe opakowanie szklane dla takiej samej ilości jogurtu, również z pokrywką aluminiową, stanowi znacznie większe obciążenie. W transporcie oznacza to, że przy wykorzystaniu pełnej ładowności ciężarówki:

- w przypadku jogurtu w plastikowym kubku opakowanie stanowi 3,5% przewożonej masy a 96,5% przypada na produkt właściwy;
- w przypadku opakowań szklanych masa opakowania stanowi aż 36,2% całego ładunku. Innymi słowy oznacza to, że zamiast dwóch ciężarówek, załadowanych jogurtem w opakowaniach z tworzyw sztucznych, muszą być wyekspediowane trzy ciężarówki z jogurtem w opakowaniach szklanych.

Inny przykład:

Do zapakowania 500 g aromatycznej kawy potrzeba 17 g elastycznej folii wielowarstwowej, dla której alternatywą są puszki z białej blachy o masie ok. 116 g lub 540 gramowe opakowania szklane. Przewaga folii jest wyraźnie widoczna już w przypadku transportu pustych opakowań do napełnienia.

Transport do palarni pustych opakowań dla 400 tyś. t. kawy:

- Folia wielowarstwowa - 822 ciężarówki
- Puszki - 20 000 ciężarówek
- Opakowania szklane - 21 000 ciężarówek

Mniejsze obciążenie środowiska naturalnego przez transport 

Zastąpienie wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych wykonanymi z innych materiałów prowadziłoby do wielokrotnego powiększenia masy opakowań. Szacunkowe obliczenia pokazują, że pociągnęłoby to za sobą m.in. znacznie zwiększone zużycie paliw (18 mln l na transport tej dodatkowej masy) oraz zwiększoną emisję C02 (o ok. 40 mln kg). Czy można się było tego spodziewać?

Opakowania z tworzyw sztucznych chronią klimat 

C02, produkt spalania wszystkich substancji, postrzegany jest jako główny sprawca tzw. efektu cieplarnianego. Wiele krajów, zwłaszcza uprzemysłowionych, zobowiązało się do redukcji emisji dwutlenku węgla z procesów spalania, co wiąże się także z oszczędnością energii. Zużycie energii do wytworzenia opakowań z materiałów alternatywnych w stosunku do tworzyw sztucznych byłoby o 50 % większe. W wyniku tego do atmosfery uwolnionych zostałoby dodatkowo około 5 mln t C02. Stosowanie więc opakowań z tworzyw sztucznych przyczynia się do redukcji ilości dwutlenku węgla w wielkości odpowiadającej spaleniu ok. 3 % ropy naftowej zużywanej w Niemczech.

Gdzie podziała się ropa naftowa? 

Chociaż tworzywa sztuczne wytwarzane są z ropy naftowej, produkcja ta pochłania stosunkowo małe ilości tego surowca. Np. w Niemczech jedynie niecałe 2 % ropy naftowej zużywane jest do produkcji opakowań z tworzyw sztucznych. Przeważająca część ropy naftowej- prawie 80% - spalana jest bezpośrednio przy pozyskiwaniu ciepła lub zamieniana na energię w przemyśle, w elektrowniach, a przede wszystkim w ruchu drogowym.

Próba ograniczenia zużycia ropy naftowej przez zastosowanie innych materiałów opakowaniowych byłaby bezskuteczna. Potrzebne do tego zużycie energii byłoby co najmniej o 50 % większe (a przy uwzględnieniu zużycia paliw na potrzeby związanego z tym dodatkowego transportu, prawie dwa razy takie). Tworzywa sztuczne przyczyniają się w sposób aktywny do oszczędności energii i ropy naftowej. Równie ważna jest przy tym funkcjonalność tych opakowań, będąca źródłem dodatkowych oszczędności.

Z całkowitej ilości energii potrzebnej do produkcji i transportu artykułów spożywczych jedynie 10% przypada na wyprodukowanie opakowań ochronnych. Wielkość ta jest swoistym ubezpieczeniem dla środowiska. Unika się przedwczesnego zepsucia i obciążenie środowiska odpadami. Środowisko naturalne i użytkownicy doceniają takie opakowania.

Wyprodukowanie kubka do jogurtu z granulowanego polistyrenu pochłania tylko tyle energii, ile zużywa 100-watowa żarówka przez 90 s. Przyczyną tego jest niższa, w porównaniu z innymi materiałami opakowaniowymi, temperatura przetwórstwa, wynosząca mniej niż 200 °C. To również dowodzi, że opakowania z tworzyw sztucznych mają pozytywny wkład w ochronę środowiska.

System wielokrotnego użytku 

Posługując się przykładem Niemiec, które wśród krajów europejskich mają najlepiej rozwinięty system opakowań zwrotnych oraz recyklingu, widać, że działania takie mają sens i są korzystne ekonomicznie. Opakowania zwrotne stanowią już 15 % produkowanych w Niemczech opakowań z tworzyw sztucznych. Na przykład w obiegu jest ponad 200 min skrzynek na butelki i około 1 mld butelek PET wielokrotnego użytku do napojów. Użytkownik ma wybór. Może kupować mleko i jogurt w opakowaniach z tworzyw sztucznych jednorazowego- i wielokrotnego użytku.

Wśród opakowań wielokrotnego użytku ważne miejsce zajmują wszelkiego rodzaju opakowania transportowe. Na przykład w dostawach dla handlu detalicznego niezastąpione są skrzynki z PE do pieczywa, owoców i warzyw, mięsa i wędlin, nie wspominając o skrzynkach do butelek. Coraz bardziej popularne są małe i średnie palety z tworzyw sztucznych. W przemyśle elektronicznym i maszynowym beczki, kanistry i inne pojemniki transportowe (wraz z dużymi pojemnikami przydatnymi w transporcie towarów niebezpiecznych) to gwarancja wieloletniego bezpieczeństwa, zarówno dla produktu, jak i dla środowiska.

Podobnie jest w przypadku tzw. „nośników ładunkowych", które są używane jako transportowe pojemniki wielokrotnego użytku z wewnętrznymi półkami, dostosowanymi do konkretnych systemów, z możliwością spiętrzania, do transportu dostarczanych części dla przemysłu elektrycznego, maszynowego i do taśm montażowych przy produkcji samochodów.

Drożej i tworzywami sztucznymi czy bez nich? 

Szacunkowe obliczenia pokazały, że gdyby środki opakowaniowe zastąpić w większości przez inne materiały, to koszty transportu i sprzedaży tych samych towarów (dane z 2002 r.) wzrosłyby łącznie o około 5,2 mld euro. Pojawiłyby się ponadto dodatkowe koszty transportu, w wyniku 4-krotnego wzrostu masy, a objętość byłaby 2 razy większa niż zastąpionych opakowań z tworzyw sztucznych. Widać więc, jak korzystne ekonomicznie jest stosowanie opakowań z tworzyw sztucznych przy dostawach różnego rodzaju produktów (nie tylko spożywczych) w całym cyklu „od zapakowania do rozpakowania".

Wiodące na rynku opakowań 

Branża opakowań wytwarza około 2% polskiego PKB, a wartość tego rynku szacuje się na ok. 11 mld zł. Pomimo wzrostu produkcji opakowań w ostatnich latach, w Polsce nadal zużywa się ich dwukrotnie mniej (78 kg) niż w krajach dawnej Unii Europejskiej (140 kg). Jak wcześniej wspomniano w większości krajów na świecie, także i w Polsce, opakowania z tworzyw sztucznych stanowią drugą co do wielkości, po opakowaniach z papieru i kartonu, grupę opakowań i udział ten systematycznie wzrasta. Wg szacunkowych danych na 2005 r. w Polsce wyniesie on ok. 32 % , a na papier i karton przypadnie ok. 52 %.

W krajach o znacznie większym niż w Polsce zużyciu opakowań per capita, takich jak Niemcy, Włochy, Francja czy Wielka Brytania, udziały dwóch głównych grup opakowań są zbliżone (pomiędzy 30 a 40%). W Niemczech, w 2004 r., po raz pierwszy rynkowy udział opakowań z tworzyw sztucznych był większy niż dominujących do tej pory opakowań z papieru i kartonu. Wśród opakowań z tworzyw sztucznych blisko połowę stanowią folie. W ciągu minionych kilkunastu lat znacznie wzrósł udział butelek PET. Ponadto zyskują na popularności butelki z polietylenu i polipropylenu, zwłaszcza jako opakowania w przemyśle kosmetycznym i środków czystości, farmaceutycznym i w medycynie, a także jako opakowania artykułów spożywczych i wyrobów delikatesowych.

Źródło:

Źródło: Plastics Europe

http://opakowania.com.pl/Wiadomo%C5%9Bci/Opakowania-z-tworzyw-sztucznych-jak-by%C5%82oby-bez-nich-Nie-ma-gospodarki-bez-opakowa%C5%84-26455.html

---