Julia Liszewska

Geografia turystyczna

Sukiennice w Krakowie

Sukiennice w Krakowie to zabytkowy budynek kupiecki , który znajduje się w samym centrum Rynku Głównego w Krakowie.

Sukiennice były budynkami handlowymi, w którym znajdowały się kramy (lub też składy) najczęściej z suknem (stąd nazwa). Zwykło się je umieszczać na środku rynku w europejskich miastach, które leżały na szlakach handlowych.

W Polsce, poza Krakowem, sukiennice wybudowano również w Poznaniu i Wrocławiu, jednak nie zachowały się one do dziś. Na miejscu sukiennic poznańskich stoi Wielkopolskie Muzeum Wojskowe, natomiast wrocławskie zostały rozebrane w 1820 roku. Toruńskie sukiennice są obecnie włączone w obręb ratusza.

Sukiennice są jednym z najbardziej charakterystycznych i najlepiej rozpoznawalnych miejsc na zabytkowej mapie Krakowa. Obecnie ten pierwszy supermarket naszego miasta tylko w niewielkim stopniu przypomina sukiennice sprzed dwustu czy trzystu lat, a całkowicie różni się od pierwotnych kramów pochodzących z czasów lokacji miasta. 

Historia sukiennic rozpoczyna się za czasów panowania księcia Bolesława Wstydliwego, który zobowiązał się wybudować kramy sukienne wymienione w przywileju lokacyjnym Krakowa. Był to rok 1257.

Pierwsze trzynastowieczne Sukiennice były po prostu podwójnym rzędem kramów wzniesionych z kamienia, tworzących uliczkę, zamkniętą kratami od północy i południa. W połowie XIV wieku nowy, murowany budynek Sukiennic ufundował Kazimierz Wielki. Fragmenty tej gotyckiej budowli możemy dostrzec dziś. Są nimi parzyste, ostrołukowe arkady stanowiące wejście do Sukiennic od północy i południa, dziś jak i ponad 600 lat temu.

Gotyckie Sukiennice uległy zniszczeniu podczas pożaru w 1555 roku. W latach 1556-1559 odnowiono je zgodnie z panującym stylem w architekturze - efektem współpracy kilku znanych twórców był piękny renesansowy budynek. 

Najważniejszymi pracami w trakcie odbudowy kierował mistrz Pankracy. Jest on autorem kolebkowego sklepienia hali. Budowlę zwieńczono wtedy attyką ozdobioną maszkaronami, które zostały zaprojektowane przez Santi Gucciego. Architekt z Padwy: Giovanni il Mosca nazywany w Rzeczpospolitej Padovano jest autorem arkadowej loggi.

Attyka – górny element budynku w postaci ścianki osłaniającej dach. Pełni dwie funkcje: estetyczną jako element dekoracyjny oraz użytkowo-konstrukcyjną jako zabezpieczenie sąsiednich budynków przed przeniesieniem się ognia w przypadku pożaru.	Maszkaron – rzeźbiarski detal architektoniczny w formie ludzkiej, zwierzęcej lub fantazyjnej głowy.. Loggia – wnęka w zewnętrznej płaszczyźnie budynku, otwarta na zewnątrz, oddzielona drzwiami i oknem od pomieszczeń wewnętrznych.

Tak więc pożar z połowy XVI stulecia "przyczynił się" do powstania wybitnego dzieła epoki renesansu. Rozszerzeniu uległa wtedy również funkcja Sukiennic - na pierwszym piętrze, gdzie obecnie mieści się galeria Muzeum Narodowego, umieszczono smatruz - miejsce sprzedaży różnego rodzaju drobiazgów. 

Kolejne istotne wydarzenie przyniósł rok 1601, kiedy z inicjatywy członka rady miejskiej, Joachima Ciepielowskiego, wybito przejście w połowie długości hali targowej znacznie usprawniając komunikację między zachodnią i wschodnią częścią Rynku.

W drugiej połowie XIX wieku stało się jasne, że obrosłe mnóstwem przybudówek Sukiennice, wymagają pilnego remontu. Konkurs na modernizację wygrał Tomasz Pyrliński, który przy poparciu i pomocy Jana Matejki dokonał największych zmian od czasów renesansowej odbudowy. 

W czasie trwania prac:

• zburzono wszystkie kramy i budy przylegające do Sukiennic

• wybudowano ryzality na osi wschód-zachód

• na całej długości budowli stworzono arkadowe, ostrołukowe podcienia

• kapitele kolumn podtrzymujących arkady ozdobiono rzeźbionymi głowami

• na krawędziach ryzalitów umieszczone zostały nowe maszkarony, wzorowane na postaciach ówczesnych prezydentów Krakowa.

• Hala dolna została udekorowana herbami miast polskich, godłami cechowymi i pieczęciami, sala górna została zaadaptowana na potrzeby muzeum

Współczesność

Współcześnie w Sukiennicach znajdują się dwa rzędy kramów, głownie z biżuterią, pamiątkami czy rękodziełami. Na piętrze Sukiennic znajduje się Galeria Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Stanowi ona oddział Muzeum Narodowego. Na parterze Sukiennic znajduje się również słynna kawiarnia Noworolski. Pod zewnętrzną częścią sukiennic jako ciekawostkę obejrzeć można zachowane zabytkowe i sprawne oświetlenie gazowe.

W 2010 roku otwarto oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Podziemia Rynku Głównego, do którego wejście znajduje się w Sukiennicach. Zwiedzający wędrują pod ziemią wokół Sukiennic szklanymi pochylniami i kładkami, zawieszonymi ponad dawnymi traktami, w tym brukami średniowiecznych Sukiennic.

Na stronie internetowej muzeum czytamy taki oto opis: „Podziemia Rynku krakowskiego to podróż w przeszłość, ożywioną po wiekach przez archeologów. To rezerwat z nienaruszonymi w wielu miejscach reliktami konstrukcji, obiektów i architektury, to kamienne drogi z koleinami wyżłobionymi przez koła wozów transportujących towary w czasach króla Władysława Łokietka; to najstarsze murowane budowle handlowe Krakowa; ozdoby, monety i różnorakie przedmioty zagubione lub celowo pozostawione przez odwiedzających to miejsce w dawnych czasach. Ale jest to zarazem miejsce, którego klimat buduje także współczesna technika, proponująca nową, inną płaszczyznę spotkań z historią i zabytkami.”

W usytuowanym na krótszej osi budynku przejściu wisi na łańcuchu duży żelazny nóż, dawny znak prawa magdeburskiego, przypominający, że złodziei każe się obcięciem ucha. Związana jest z nim legenda o dwóch braciach, budowniczych wież kościoła Mariackiego. Gdy jeden zorientował się, że budowana przezeń wieża nie może być z powodu słabszego fundamentu tak wysoka jak druga, z zazdrości zabił brata tym właśnie nożem. Jednak wyrzuty sumienia doprowadziły go do śmierci. Popełnił samobójstwo, skacząc ze zbudowanej przez siebie wieży.