Roślinność i jej ochrona w Polsce

Dawno, dawno temu...

W czasach prehistorycznych tereny obecnej Polski porastały zwarte zbiorowiska leśne. W wyniku procesów cywilizacyjnych i ekspansji człowieka obszary leśne stopniowo zmniejszały się. Znaczne przyśpieszenie kurczenia się lasów (deforestacja) nastąpiło w XIX i XX wieku. Jeszcze pod koniec XVIII wieku lesistość Polski wynosiła ok. 40% (w ówczesnych granicach), ale po II wojnie światowej w 1946roku wynosiła ona tylko 20,8%. Gospodarka leśna w latach 1946-1970, polegająca w znacznym stopniu na zalesianiu (głównie plantacjami sosnowymi) zwiększyła lesistość Polski do 28%. Obecnie (stan w dniu 31 grudnia 2008) obszary leśne zajmują 9102 tys. ha, co stanowi 29% powierzchni kraju. Od końca II wojny światowej zasoby leśne Polski systematycznie się powiększają. Zgodnie z Narodowym Programem Zwiększania Lesistości w 2020 roku lasy mają stanowić 30% powierzchni kraju, a w 2050 – 33%.

Lasy w Polsce

Jak Polska długa i szeroka, od zawsze wiadomo było, że można tutaj znaleźć fantastyczne obiekty leśne. To właśnie one są podstawą do tworzenia wszelkiego rodzaju parków oraz zagajników. Lasy w Polsce to ogromny zbiór drzew, z czego większość to drzewa iglaste. Nie jest tajemnicą, że to sosna zwyczajna jest najczęściej występującym obiektem dendrologicznym w Polsce. Kolejne miejsce zajmuje świerk pospolity, znany choćby z tego, że jest wykorzystywany w święta Bożego Narodzenia. W dalszej kolejności możemy znaleźć drzewa liściaste, jednak ich występowanie jest dość ograniczone. Do wymienionej grupy możemy bez wątpienia zaliczyć dąb, brzozę oraz buk. Należy pamiętać, że lasy w Polsce to dobro narodowe, o które powinni dbać wszyscy, a tak naprawdę dba tylko niewielu. Szkoda, tereny leśne to nie tylko piękno przyrody, ale także rekreacja, nauka i zabawa. Polska jest znana ze spektakularnych posunięć dotyczących przyrody. To jej ogromny atut, że w świecie otoczonym z każdej strony techniką i przemysłem, potrafimy jeszcze myśleć o przyrodzie. Sztandarowym pomysłem Polaków jest utworzenie parków narodowych, które mają na celu utrzymanie dotychczasowego poziomu leśnego wraz z całym asortymentem drzewnym. Mowa tutaj o mniej znanych gatunkach, które występują w parkach narodowych w marginalnych ilościach. Obecnie w Polsce mamy dwadzieścia trzy parki narodowe, które mają służyć również naszym potomnym. Oprócz tego mamy też wiele parków krajobrazowych, spełniających podobną rolę.

Szata roślinna

Szata roślinna polski typowa jest dla strefy klimatów umiarkowanych, ciepłych. Zróżnicowanie klimatyczne polski spowodowało znaczne, jak na tak niewielki obszar, zróżnicowanie jej szaty roślinnej. W Polsce północno - wschodniej, która ma klimat stosunkowo chłodny i ulegający wpływowi klimatu kontynentalnego, wykształciła się formacja lasów iglastych. Na obszarach pojezierzy, Niżu Środkowopolskiego i pasa wyżyn rosną lasy mieszane z przewagą drzew iglastych. Na południowym krańcu polski - w Karpatach i Sudetach - występują tzw. piętra roślinne (regiel dolny i górny), zajmowane przez lasy mieszane i iglaste. Dowodem przejściowości klimatu w Polsce są zasięgi występowania niektórych gatunków drzew. Przez Polskę przebiega także wschodnia granica zasięgu występowania buka i lipy. Obecnie powierzchnia lasów w Polsce powoli, lecz stale wzrasta. Od II Wojny Światowej lesistość wzrosła od 20,8% do 28,1% powierzchni kraju. Jednak i tak pod względem lesistości Polska zajmuje 16 miejsce w Europie. Według prognoz w roku 2020 lesistość w Polsce ma wynosić ok. 30% (w krajach zachodnioeuropejskich średnia lesistość wynosi ok. 32% już teraz). Największą lesistość, bo około 48%, ma woj. Zielonogórskie. Najmniejszą - ok. 12% ma woj. Płockie.

Typy lasów
Bory - lasy iglaste, zajmują największą powierzchnię. Spotyka się też bory mieszane, ale w tych lasach obok przeważającej sosny występują dąb, brzoza, osika i lipa. Zajmują ok. 78% wszystkich lasów w Polsce. Bory występują przede wszystkim na glebach bielicowych w klimacie umiarkowanym. Dominującymi gatunkami drzew są tu: różne gatunki sosen, modrzewi, świerków oraz drzew liściastych takich jak osika, jarząb i brzoza. Natomiast w runie leśnym można spotkać przede wszystkim, borówki, wrzosy lub jagody czarne. Jeśli teren, na którym znajduje się las, jest bardzo podmokły to głównym charakterystycznym gatunkiem rosnącym w runie leśnym jest bagno zwyczajne oraz mchy.

Grądy - (zajmują ok. 10% wszystkich lasów w Polsce); wielogatunkowy las liściasty lub mieszany z przewagą grabu i dębu, niekiedy z domieszką lipy drobnolistnej i szerokolistnej, klonu, jawora i świerku. Posiada bogaty podszyt. W Polsce grąd występuje na terenie całego kraju z wyjątkiem wyższych położeń górskich, rosnąc na glebach średnio żyznych i żyznych, nie zalewanych, zwłaszcza brunatnych, na niżu i w piętrze pogórza (do 650 m n.p.m.). Dostarczają więcej ściółki niż lasy iglaste. Powstała pod nimi gleba ma dość grube, stale przyrastające poziomy próchnicze. Grądy były najbardziej niszczone przez człowieka właśnie ze względu na zajmowane i tworzone gleby, a więc przydatne dla rolnictwa. Tam gdzie kiedyś rosły grądy, teraz z reguły są pola uprawne. Resztki grądów zachowały się jedynie w miejscach trudnych do zajęcia ich pod uprawy rolne.

Łęgi - zbiorowisko leśne, występujące nad rzekami i potokami, w zasięgu wód powodziowych, które podczas zalewu nanoszą i osadzają żyzny muł. Najbardziej typową glebą dla lasów łęgowych jest holoceńska mada rzeczna. Siedliska niemal wszystkich łęgów związane są z wodami płynącymi. W drzewostanie łęgów występują m.in.: olsza, topola, wierzba, wiąz, jesion, dąb. Gatunkami występującymi we wszystkich zespołach łęgowych są: podagrycznik pospolity, kostrzewa olbrzymia, pokrzywa zwyczajna, wiązówka błotna i bluszczyk kurdybanek. Lasy łęgowe zaliczane są do roślinności azonalnej, nie związanej z określoną strefą roślinną (klimatyczną), ale ze specyfiką siedliska. Lasy te narażone są na wyniszczenia spowodowane m.in. pracami związanymi z regulacją koryt rzecznych oraz melioracjami wodnymi.

Olsy - (inna nazwa - oles lub olszyna) – las olchowy (olszowy) porastający żyzne, bagienne siedliska, o wysokim poziomie wody stojącej. Ma zwykle charakterystyczną kępową strukturę runa - na kępach wokół szyi korzeniowej olszy rosną gatunki borowe, w dolinkach przynajmniej okresowo wypełnianych wodą - rośliny bagienne. Olsy są zazwyczaj trudno dostępne, głównie ze względu na podmokły grunt. Poziom wody sięga od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Są to najczęściej wody stojące, rzadziej wolno płynące. Kępy w mniej zwartych olsach mogą być znacznie od siebie oddalone, rozdzielone wodą. Zbiorowisko to wytwarzane jest na glebach wytworzonych z torfowisk niskich, lecz często spotyka się je na glebach murszowych wytworzonych na piaskach i madach rzecznych, najczęściej są to gleby murszowo-mineralne, murszowe, mulowo-murszowe, torfowo-murszowe, murszowo-glejowe z mullem murszowatym. Dominującą forma próchnicy typu mull.

Struktura własnościowa polskich lasów

82% polskich lasów to lasy publiczne (w tym lasy pozostające w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe stanowią 78%, lasy parków narodowych to 2%, lasy gminne 0,9% i inne lasy skarbu państwa 1,1%). 18% to lasy prywatne. Udział lasów prywatnych jest zróżnicowany przestrzennie: najwięcej jest ich w województwie małopolskim (43,3% ogólnej powierzchni lasów w tym województwie), mazowieckim (42,9%) i lubelskim (39,6%). Najmniej jest ich w województwie lubuskim (1,2%), zachodniopomorskim (1,6%) i dolnośląskim (2,6%)

Struktura wiekowa polskich lasów

W wiekowej strukturze lasu w PGL Lasy Państwowe dominują drzewostany III i IV klasy wieku (tj. 41-60 lat i 61-80 lat) występujące odpowiednio na 24,7% i 19,2% powierzchni. W lasach prywatnych i gminnych (stan z 1999 r.) 35% powierzchni zajmowały drzewostany II klasy wieku (21–40 lat), a 25% – III klasy wieku. Drzewostany w wieku powyżej 100 lat zajmują w Lasach Państwowych 14,1% powierzchni. Udział powierzchni niezalesionej w Lasach Państwowych wynosi 1,3%, a prawie 5% w lasach prywatnych i gminnych. Średni wiek drzewostanu w 2008 roku wynosił w Lasach Państwowych 60 lat, a w lasach prywatnych 40 lat. Od końca II wojny światowej obserwowany jest stały wzrost udziału drzewostanów w wieku powyżej 80 lat. Powierzchnia tych drzewostanów wzrosła z około 0,9 mln ha w 1945 roku do prawie 1,55 mln ha w roku 2008. W dużej części polskie lasy są zbiorowiskami zastępczymi (monokultury sosnowe lub świerkowe), wytworzonymi sztucznie, w miejscu naturalnego kształtowania się ekosystemów. Zgodnie z polityką leśną państwa w polskich lasach dokonywana jest przebudowa drzewostanów zmierzająca do zwiększenia udziału gatunków liściastych i zróżnicowania struktury wiekowej i gatunkowej drzewostanu. Pierwotne kompleksy puszczańskie zachowały się fragmentarycznie, głównie w obrębie Puszczy Białowieskiej (Białowieski Park Narodowy) i są unikatem na skalę europejską.

Zanieczyszczenia środowiska

Zanieczyszczenie środowiska — stan środowiska wynikający z wprowadzaniado powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany, np. korozję metali.

Źródła zanieczyszczeń

Zanieczyszczenie środowiska może być spowodowane przez źródła naturalne (np. wulkany) lub sztuczne (antropogeniczne – spowodowane działalnością człowieka), które następuje w wyniku niezamierzonej, ale systematycznej działalności człowieka, polegającej na ciągłej emisji czynników degradujących środowisko lub jest następstwem awarii będącej przyczyną nagłego uwolnienia zanieczyszczeń. Oceny stanu środowiska dokonuje się w odniesieniu do stanu naturalnego bez względu na to, czy jego zmiany są spowodowane przez substancje lub oddziaływania, dla których ustalono poziom stężeń dopuszczalnych.

Rodzaje zanieczyszczeń

Zanieczyszczenia środowiska dzielą się na:

Zanieczyszczenie powietrza – występowanie w atmosferze różnych substancji w takiej koncentracji i przez tak długi czas, że prowadzi do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia lub samopoczucia ludzi, dla organizmów żywych albo do uszkodzeń obiektów nieożywionych (np. przezkorozję).

Główne zanieczyszczenia powietrza: dwutlenek siarki (SO₂), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO), ozon troposferyczny (O₃), ołów (Pb), pyły

Zanieczyszczenia wody – zmiany cech fizycznych, chemicznych i biologicznych, uniemożliwiające wykorzystanie wód do celów pitnych lub gospodarczych.

Główne zanieczyszczenia wód: pestycydy, węglowodory, fenole, metale ciężkie

Zanieczyszczenia gleby – zmiana cech gleby uniemożliwiająca jej normalne użytkowanie.

Główne zanieczyszczenia gleby: metale ciężkie, nawozy sztuczne

Skażenia promieniotwórcze – to skażenie wody, gleby lub powietrza substancjami promieniotwórczymi powstałe przeważnie podczas awarii urządzeń jądrowych, wybuchu bomby atomowej itp.

Zanieczyszczenie hałasem to zanieczyszczenie spowodowane dużą emisją hałasu przez urządzenia mechaniczne np. maszyny budowlane, środki transportu – takie jak samoloty, samochody, głośniki nadające muzykę w miejscach publicznych, muzak itp. Jest typowe dla środowiska miejskiego.

Zanieczyszczenie krajobrazu polega na zmniejszeniu wartości estetycznych otoczenia przez ingerencję człowieka np. hałdy.

Zanieczyszczenie światłem to emisja światła, która przeszkadza przeważnie w obserwacjach astronomicznych, i w żerowaniu zwierzętom.

Skutki zanieczyszczenia środowiska

Najpoważniejszymi dotychczas odczuwanymi przez nas skutkami degradacji środowiska są:

• Globalne ocieplenie

• Dziura ozonowa

• Smog

• Kwaśne deszcze

• Ozon przygruntowy

• Hałas

• Odory (niepożądane zapachy)

Efekt cieplarniany jest spowodowany przez emisję do atmosfery dużych ilości tzw. gazów cieplarnianych tj. dwutlenku węgla,ozonu oraz freonów. Następstwem efektu cieplarnianego jest podwyższenie się średniej temperatury na Ziemi. Skutkuje to topnieniem lodowców, przesuwaniem się stref klimatycznych na północ, wymieraniem gatunków, gwałtownymi zmianami pogody oraz częstszym występowaniem zjawisk ekstremalnych (fale upałów, susze, huragany, trąby powietrzne, gradobicia).

Dziura ozonowa jest spowodowana głównie przez emisję freonów oraz tlenków azotu. Powłoka ozonu w górnych warstwach atmosfery (przy powierzchni ziemi ozon jest szkodliwy) chroni organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem UV. Bez tej powłoki zaistnienie życia na Ziemi byłoby niemożliwe. Największy ubytek ozonu notowany jest nad Antarktydą. Skutkami ubytku ozonu są: częstsze poparzenia skóry, częstsze występowanie raka skóry, uszkodzenie wzroku oraz niższe plony (ponieważ promieniowanie UV uszkadza chlorofil).

Smog jest spowodowany przez emisję głównie spalin i pyłów do atmosfery przez samochody oraz zakłady przemysłowe. Tworzy się przeważnie nad dużymi metropoliami. Smog może doprowadzić do lokalnego opadu kwaśnego deszczu. Skutki smogu to przeważnie niszczenie elewacji budynków, pomników itp., gorsze samopoczucie, niższy poziom zdrowia mieszkańców, alergie oraz astmę. Miasta borykające się z problemem smogu to np.: Tokio, Ateny, Los Angeles, Pekin.

Kwaśne deszcze są spowodowane przez emisję do atmosfery głównie tlenków siarki i tlenków azotu. W kontakcie z wodą tworzą silne kwasy: kwas siarkowy oraz kwas azotowy. Kwaśne deszcze występują głównie w rejonach silnie zurbanizowanych. Mają bardzo negatywny wpływ na środowisko powodując m.in. niszczenie budynków, niszczenie lasów (Karkonosze) oraz zakwaszanie gleby.

Hałas jest spowodowany głównie przez środki transportu, urządzenia techniczne, ale także zachowania społeczne powodujące nieustanną emisję dźwięków w otoczeniu. Uszkodzenia słuchu są najstarszą i najpowszechniejszą chorobą zawodową w Polsce. Konsekwencją hałasu są również zaburzenia organiczne oraz agresja, depresja i inne.

Odory (niepożądane zapachy) są skutkiem obecności w powietrzu zanieczyszczeń pobudzających receptory węchowe (odoranty). Najczęściej są to mieszaniny bardzo wielu różnych związków, występujących w bardzo małych ilościach. Ich oddziaływanie na zdrowie ludzi ma zwykle charakter psychosomatyczny. Rozwiązywanie problemów związanych z uciążliwością zapachową (zobacz – standardy zapachowej jakości powietrza) wymaga stosowania specyficznych metod analitycznych (analiza sensoryczna, olfaktometria).

Przeciwdziałanie

Wiele krajów zdecydowało się już teraz zapobiegać powstawaniu zanieczyszczeń. Wdrażają postanowienia Protokołu z Kioto (w tym Polska). Niestety najwięksi truciciele nadal go nie ratyfikow

ły – m.in. USA i Chiny.

Obecna i planowana emisja dwutlenku węgla przez najbardziej uprzemysłowione kraje świata

Zanieczyszczenie w Polsce

Najbardziej zanieczyszczonym rejonem w Polsce jest Wyżyna Śląska. Jest to spowodowane dużym zagęszczeniem przemysłu. Występują tu silne zanieczyszczenia powietrza, których skutkiem jest zmniejszenie natężenia promieniowania słonecznego i zwiększenie zachmurzenia. W Górnośląskim Okręgu Przemysłowym na 1 km² opada ok. 1000 t pyłów rocznie. Zgodnie z przyjętymi normami wskaźnik ten nie powinien przekraczać 200 t na km²

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom

Działania, które należy podjąć by przeciwdziałać zanieczyszczeniom środowiska naturalnego:

• Recykling

• Zmniejszenie emisji dwutlenku węgla, pyłów, do atmosfery

• Ograniczenie wydobycia paliw kopalnych

• Promowanie odnawialnych źródeł energii (elektrownia słoneczna, elektrownia wiatrowa itp.)

• Produkcja towarów nadających się do powtórnego użytku

Przygotował:

Imie Nazwisko kl.