Znaczenie prawidłowej diety w profilaktyce i leczeniu próchnicy

Związek między rodzajem, częstotliwością i jakością spożywanych pokarmów a występowaniem próchnicy został udowodniony w wielu badaniach naukowych. Jednym z głównych elementów instruktażu prawidłowej higieny jamy ustnej jest uświadomienie pacjentowi, że to, co je, ma wpływ na zdrowie jego zębów.

Z badań przeprowadzonych przez wielu naukowców wynika, że największy wpływ na powstawanie próchnicy mają węglowodany. Według różnych szacunków, stanowią one około 70% spożywanych pokarmów, a to głównie ze względu na duże ilości energii, koniecznej do właściwego funkcjonowania organizmu. Tymczasem węglowodany są równocześnie najważniejszym składnikiem metabolizmu bakterii bytujących w jamie ustnej. Efektem ubocznym metabolizmu drobnoustrojów są natomiast kwasy, które niszczą szkliwo i tym samym powodują powstawanie próchnicy. Największe ilości węglowodanów zawierają w swoim składzie słodycze, owoce i słodzone produkty mleczne (jogurty, desery, kaszki itp.). I o ile z niektórych z nich nie można zrezygnować – np. owoce są cennym źródłem witamin i składników mineralnych – o tyle bardziej wskazane jest ich jednorazowe zjedzenie jako posiłku niż długotrwałe podjadanie. Wynika to z faktu, że im dłużej cukry zawarte w pokarmach mają kontakt z zębami, tym bardziej ich próchnicotwórczość wzrasta.

Oczywiście w unikaniu produktów zawierających węglowodany również należy zachować umiar. Spore ilości laktozy – która jest przecież cukrem – zawiera bowiem mleko, będące głównym pokarmem niemowląt. Mimo to, nie przyczynia się ono zbytnio do powstawania próchnicy, gdyż jednocześnie jest bogate w wapń i fosforany pomagające w mineralizacji szkliwa oraz kazeinę, która pokrywa powierzchnię zębów i spowalnia postęp choroby próchnicowej. Równie ważna dla prawidłowego rozwoju szkliwa jest witamina D – jej niedobór, zwłaszcza u dzieci, może prowadzić do jego niedorozwoju, czyli tzw. hipoplazji szkliwa. Duże ilości witaminy D zawierają m.in. ryby morskie, jajka, oleje roślinne oraz wątroba.

Naturalną substancją przywracającą prawidłowy poziom pH w jamie ustnej, oczyszczającą powierzchnię zębów z resztek pokarmowych oraz wykazującą działanie przeciwbakteryjne jest ślina. Istnieje wiele produktów spożywczych, których jedzenie stymuluje produkcję śliny. Zaliczają się do nich twarde, surowe warzywa (marchewka, kalafior, seler naciowy), twarde żółte sery (zawierają one ponadto duże ilości wapnia oraz kazeiny), a także bezcukrowa guma do żucia, która pobudza ślinianki do pracy. Normalnym stanem fizjologicznym jest zmniejszenie produkcji śliny w nocy, dlatego ważne jest uświadomienie rodzicom, aby możliwie jak najszybciej rezygnowali z karmienia i pojenia dziecka w nocy.

Prawidłowe żywienie to tylko jeden z wielu aspektów zapobiegania próchnicy, niestety, pomijany lub lekceważony przez wielu pacjentów. Dlatego też informacje dotyczące właściwej diety oraz jej wpływu na zdrowie zębów powinny stać się jednym z elementów pełnego instruktażu higieny jamy ustnej dla wszystkich osób, bez względu na płeć, wiek czy ogólny stan zdrowia.