PRÓCHNICA POPROMIENNA I ZMIANA KOLORU ZĘBA PO RADIOTERAPII

Radioterapia stosowana w leczeniu nowotworów głowy i szyi jest przyczyną licznych powikłań ze strony jamy ustnej. Należą do nich: próchnica popromienna, kserostomia, zaburzenia smaku, zapalenie śluzówki oraz popromienna martwica kości.

Radioterapia – obok leczenia chirurgicznego – jest jedną z podstawowych metod walki z nowotworami jamy ustnej. Niestety, terapia ta poważnie uszkadza gruczoły ślinowe i negatywnie wpływa na jakość oraz ilość śliny. Najbardziej wrażliwa na napromienienie jest ślinianka przyuszna – bywa, że po radioterapii 100% jej miąższu staje się niewydolna. Przy zachowaniu 10-20% zdrowego miąższu gruczoł ślinowy produkuje ślinę, jednak zmienia one swoje właściwości: staje się bardzo gęsta, lepka i ciągnąca.

W praktyce stopień uszkodzenia ślinianek przyusznych oraz podżuchwowych zależy od dawki promieniowania i obszaru napromienienia (z reguły w terenie napromienianym znajduje się część twarzoczaszki, jama ustna, żuchwa oraz – wspomniane wcześniej – gruczoły ślinowe).

Jak wiemy, ślina jest nam niezbędna do połykania, odczuwania smaku i mówienia. Niemniej jej najważniejszą rolą jest zapobieganie próchnicy poprzez neutralizowanie kwasów oraz oczyszczanie zębów i dziąseł. Niestety, w efekcie radioterapii ślina traci swoje zdolności ochronne, co przyczynia się do zachwiania równowagi bakteryjnej w jamy ustnej oraz powoduje kserostomię. Kserostomia zwiększa ryzyko rozwinięcia się próchnicy, a problem ten może się nasilać, jeśli leczenie stomatologiczne nie zostanie odpowiednio wcześnie podjęte.

Próchnica popromienna
Należy podkreślić, iż próchnica popromienna nie jest efektem bezpośredniego działania promieniowania na struktury zęba, ale wynikiem powikłań związanych ze zmniejszonym wydzielaniem śliny.

Z reguły próchnica rozwija się w okresie od 4 do 6 miesięcy od zakończenia radioterapii, atakuje wszystkie zęby i wyróżnia się bardzo agresywnym, szybkim przebiegiem. Jej cechą charakterystyczną jest to, że rozpoczyna się od szyjki zęba, aby w następnym etapie objąć całą jego powierzchnię. Ta kolejność jest spowodowana właśnie brakiem ochronnego działania śliny, której przepływ jest znacznie ograniczony.

Zmiana koloru zęba
U części chorych poddanych radioterapii może dojść do zmiany naturalnego koloru zęba na brunatny. Najczęściej przebarwienie to jest związane z nadkażeniem bakteryjnym lub grzybiczym w obrębie jamy ustnej, jednak zmiany tego typu mogą również towarzyszyć próchnicy. Ponadto niektóre płyny używane do płukania jamy ustnej mogą zawierać chlorhexydynę, która przy odczynie kwaśnym w jamie ustnej może zabarwiać na brunatno szkliwo zębów.
 

Ważne: Ze względu na zwiększone ryzyko powstawania w bardzo krótkim czasie wielu ubytków, osoby poddawane radioterapii głowy i szyi powinny znacznie częściej niż do tej pory odwiedzać dentystę.