Rozdział 2- Proces gospodarowania

2.1. Potrzeby i ich rodzaje

GOSPODAROWANIE- działalność gospodarcza ludzi obejmuje procesy produkcji, dystrybucji, wymiany i konsumpcji środków zaspokojenia potrzeb ludzkich.

POTRZEBA- to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, połączony z dążeniem do jego zaspokojenia.

-podział potrzeb:

• Ze względu na genezę:

• Potrzeby podstawowe -zwane inaczej biologicznymi lub pierwotnymi. Warunkują normalną egzystencję człowieka.

• Potrzeby wyższego rzędu- nazywane również wtórnymi. Związane z psychicznym życiem człowieka oraz ze środowiskiem społecznym, w którym żyje.

• Według hierarchii ważności (Abraham Maslow):

• Potrzeby biologiczne

• Potrzeby bezpieczeństwa i zachowania życia

• Potrzeby kontaktów społecznych

• Potrzeby uznania i akceptacji

• Potrzeby samorealizacji

-cechy potrzeb:

1) są ilościowo nieograniczone

2) mają charakter subiektywny i obiektywny

3) mają charakter społeczny

4) mają zmienny historycznie charakter

5) nieustannie się odradzają

2.2.Środki zaspokajania potrzeb

ŚRODKI ZASPOKAJANIA POTRZEB DZIELIMY NA:

1. Dobra materialne (dobra wolne i gospodarcze)

2. Usługi

DOBRA WOLNE- są ilościowo nieograniczone i dostępne w przyrodzie w formie gotowej, np. powietrze, światło słoneczne, woda w rzekach, itp.

DOBRA GOSPODARCZE- są ilościowo ograniczone. Są efektem działalności gospodarczej i otrzymywane są w drodze wydobywania, przetwarzania i przemieszczania zasobów przyrody.

- Mogą zaspokajać potrzeby w sposób:

• Bezpośredni- dobra konsumpcyjne

• Pośredni- dobra produkcyjne

- Podział dóbr gospodarczych:

1- Dobra prywatne- dotyczą konsumpcji indywidualnej

2. Dobra publiczne- to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być konsumowane jednocześnie przez innych ludzi.

1. Dobra społecznie pożądane

2. Dobra społecznie niepożądane

-Relacje pomiędzy dobrami:

• Dobra komplementarne

• Dobra substytucyjne

USŁUGI NIEMATERIALNE- ich rola systematycznie wzrasta. Wraz z rozwojem postępu technicznego i kulturowego pojawiają się nieustannie nowe usługi, zaspokajające coraz bardziej zróżnicowane i wyrafinowane potrzeby człowieka.

2.3.Produkcja i czynniki produkcji

PRODUKCJA- działalność ludzka świadoma i celowa, przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu wytworzenia dóbr służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich. Rezultatem produkcji są produkty.

CZYNNIKI PRODUKCJI- zasoby ekonomiczne wykorzystywane w procesie produkcji.

-Podział czynników produkcji:

• Zasoby naturalne- ziemia i zawarte w niej bogactwa naturalne

• Zasoby ludzkie- praca

• Zasoby kapitałowe:

• Rzeczowe (kapitał fizyczny- środki finansowe wniesione przez właścicieli)

• Finansowe

KAPITAŁ LUDZKI- zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawartej w człowieku.

KAPITAŁ RZECZOWY- obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej środki produkcji, które dzielą się na: środki pracy (np. narzędzia) oraz przedmioty pracy(np. półfabrykaty). Do kapitału rzeczowego zalicza się również elementy wyposażenia infrastrukturalnego (np. mosty).

INFORMACJA- czynnik wytwórczy, który stopniowo nabiera coraz większej wagi. Od zasobu posiadanej wiedzy zależy technologia produkcji. Technologia wiąże się natomiast z przedsiębiorczością.

2.4.Granica możliwości produkcyjnych

RZADKOŚĆ- jest odzwierciedleniem stosunku potencjalnego zapotrzebowania ludzi na dane dobro do ograniczonych ich ilości (rzadka jest np. ziemia, bogactwa naturalne).

GRANICA (KRZYWA) MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH /krzywa transformacji/- przedstawia w sposób graficzny różne kombinacje ilości dóbr i usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technologii.

Krzywa wykazuje, że ilość dobra, z której trzeba zrezygnować w zamian za konkretną ilość drugiego dobra pozostaje stała w miarę wzrostu produkcji. Wypukła krzywa możliwości produkcyjnych- gdy wzrasta produkcja jednego dobra, trzeba zrezygnować z coraz większej ilości dobra drugiego.

Krzywa transformacji oddziela dwa zbiory kombinacji: osiągalnych i nieosiągalnych przy danej technologii. Wyborów można dokonywać jedynie w ramach kombinacji osiągalnych, które obejmują wszystkie punkty leżące na krzywej i w polu ograniczonym przez tą krzywą i osie współrzędnych.

Przy dłuższym okresie czasu kombinacje nieosiągalne mogą stać się osiągalnymi (np. poprzez postęp techniczno-organizacyjny wprowadzony do produkcji).

Równoczesne zwiększenie zasobów czynników produkcji i efektywniejsze ich wykorzystanie przy pomocy nowych technologii będą powodować, że granica możliwości produkcyjnych będzie coraz bardziej oddalać się od początku układu współrzędnych.

ZWIĘKSZANIE MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH:

• Nowoczesne rozwiązania technologiczne

• Innowacyjne produkty

• Substytucja zasobów

• Specjalizacja pracy

• Wykorzystanie odpadów

• Obniżanie kosztów produkcji

2.5.Istota wyboru ekonomicznego

KOSZT ALTERNATYWNY- koszt utraconych, zaniechanych możliwości. Oznacza utratę korzyści jakie można było osiągnąć z wyboru innego rozwiązania, niż to które zostało wybrane.

-Podmioty podejmujące decyzje alternatywnego wyboru: gospodarstwa domowe lub pojedyncze osoby, przedsiębiorstwa, agendy rządowe.

3 PODSTAWOWE PROBLEMY EKONOMICZNE:

1. Co (jakie dobra) i w jakich ilościach produkować?

2. W jaki sposób produkować?

3. Dla kogo mają być wytwarzane dobra, i w jaki sposób je dzielić?

Te trzy problemy są fundamentalne i wspólne dla wszystkich systemów ekonomicznych.

ROZRÓŻNIA SIĘ 3 SYSTEMY EKONOMICZNE:

• Gospodarka rynkowa- problemy związane z gospodarowaniem rozwiązuje mechanizm rynkowy

• Gospodarka nakazowa- rynek zostaje zastąpiony przez różnego rodzaju zakazy i nakazy

• Gospodarka mieszana- zawierają zarówno samoczynnie działający mechanizm rynkowy, jak i centralny układ regulacji.

2.6.Racjonalność gospodarowania

RACJONALNE GOSPODAROWANIE- dokonywanie najbardziej korzystnych wyborów przy podejmowaniu decyzji oraz środków i sposobów ich realizacji.

ZASADY RACJONALNEGO GOSPODAROWANIA:

• Zasada największego efektu- należy postępować tak aby otrzymać maksymalny stopień realizacji celu.

• Zasada minimalnego nakładu- minimalny nakład środków

RACHUNEK EKONOMICZNY- sposób mierzenia nakładów i efektów działalności gospodarczej, który sprzyja podejmowaniu optymalnych decyzji, zmierzających do maksymalizacji efektów.

-Posługiwanie się rachunkiem ekonomicznym jest uzależnione od spełnienia przynajmniej 3 warunków:

• Efekty działalności gosp. I ponoszone w związku z nią nakłady muszą być mierzalne

• Efekty i nakłady muszą być wyrażone w takich samych jednostkach miary

• Trzeba dysponować jednoznacznym kryterium wyboru

RACJONALNOŚĆ ZACHOWAŃ:

• Mikroekonomiczna (jednostka)

• Makroekonomiczna ( cały system funkcjonowania gosp.)

• Globalna

NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY GLOBALNE:

Zanieczyszczenie środowiska naturalnego, niebezpieczeństwo konfliktu termonuklearnego, problemy demograficzne i żywnościowe, masowe bezrobocie, wzrost chorób cywilizacyjnych.