Tkanka łączna

• Tkanka pochodzenia mezenchymalnego

• Cechą charakterystyczną jest duża zawartość substancji międzykomórkowej – brak ścisłego przylegania komórek

• W skład wchodzą:

  • Komórki

  • Substancja pozakomórkowa

• Podział tkanki łącznej

  • Tkanka łączna embrionalna(galaretowata)

    • Niedojrzała

    • Dojrzała

  • Tkanka łączna właściwa

    • Tkanka łączna włóknista luźna(wiotka)

    • Tkanka łączna włóknista zbita(zwarta)

      • Tkanka łączna włóknista zbita regularna

      • Tkanka łączna włóknista zbita nieregularna

  • Tkanka łączna siateczkowata(Tkanki limfatyczne)

  • Tkanka łączna elastyczna(Tętnice sprężyste)

  • Tkanka łączna wyspecjalizowana

    • Tkanka tłuszczowa

      • Tkanka tłuszczowa brunatna

      • Tkanka tłuszczowa żółta

    • Tkanka kostna

      • Kość blaszkowata(zbita)

      • Kość beleczkowata(gąbczasta)

    • Tkanka chrzęstna

      • Chrząstka szklista

      • Chrząstka włóknista

      • Chrząstka sprężysta

    • Krew, chłonka i tkanka hemopoetyczna

Substancja pozakomórkowa

• W jej skład wchodzą:

  • Włókna

  • Substancja podstawowa

  • Płyn tkankowy

Włókna tkanki łącznej

• Są upostaciowaną częścią substancji pozakomórkowej

• Wytwarzane są głównie przez fibroblasty

• Wyróżniane są 3 rodzaje włókien różniące się grubością, właściwościami mechanicznymi, składem chemicznym i barwliwością:

  • Włókna kolagenowe

  • Włókna retikulinowe (srebrochłonne)

  • Włókna sprężyste (elastyczne)

Włókna kolagenowe

• Kolagen to białko stanowiące ok. 30% wszystkich białek w organizmie

• Włókienko kolagenowe to podstawowa jednostka budowy kolagenu, agregat wielu włókienek tropokolagenu

1. Wytwarzanie prokolagenu, uformowanego w 3-niciową helisę

   1. Bogaty w Hydroksyprolinę i hydroksylizyne, hydroksylowane w siateczce sarkoplazmatycznej przy udziale witaminy C

2. Uwolnienie prokolagenu z komórki do macierzy zewnątrzkomórkowej

3. Modyfikacja enzymatyczna prokolagenu przy udziale peptydazy prokolagenowej do tropokolagenu

4. Powstanie włókienek kolagenowych poprzez łączenie nici tropokolagenu

   1. Włókienka posiadają charakterystyczne prążkowanie poprzeczne widoczne w mikroskopie elektronowym

5. Agregacja włókienek i powstanie włókien kolagenowych

• Włókna kolagenowe są kwasochłonne, barwione mogą być:

  • Eozyną(różowy)

  • Metodą trójbarwną Massona

  • Metodą Malloriego

• Włókienka wytwarzane są przez

  • Fibroblasty

  • Chondroblasty

  • Osteoblasty

  • Odontoblasty miazgi zęba

  • Komórki mięśni gładkich

  • Lemocyty

  • Komórki nabłonka nerki

• Włókna kolagenowe ulegają odnowie dzięki enzymom kolagenazom uwalnianym przez fibroblast

• Rozpad włókien kolagenowych:

  • Wydzielanie enzymów proteolitycznych, np.. metaloproteinaz do macierzy zewnątrzkomórkowej

  • Fagocytoza z udziałem makrofagów i fibroblastów

• Kolagen dzieli się na:

  • Kolagen tworzący włókienka(włókienka łączą się we włókna przy udziale proteoglikanów, są oporne na rozrywanie, w wodzie tworzą żelatynę)

    • Typ I

      • Główny typ kolagenu(90%)

      • Kości, zębina, ścięgna, więzadła, skóra, torebki włóknistych narządów

    • Typ II

      • Chrząstka szklista i sprężysta, jądra miażdżyste dysków międzykręgowych, ciało szkliste gałki ocznej

    • Typ III

      • Włókna tkanki łącznej siateczkowatej narządów limfatycznych, warstwa brodawkowata skóry, naczynia krwionośne, mięśnie gładkie, narządy miąższowe(wątroba, śledziona)

  • Kolagen nietworzący włókien

    • Typ IV

      • Kolagen tworzący pochewki

      • Główny składnik błon podstawnych – funkcja mechaniczna i filtracyjna (składnik bariery filtracyjnej)

    • Typ VII

      • Kolagen łącznikowy – wzmacnia płączenia błony podstawnej do białek macierzy zewnątrzkomórkowej

      • Błony podstawne tkanek – skóra, oko, macica, przełyk

Włókna Retikulinowe(siateczkowate, srebrochłonne)

• Utworzone przez kolagen III typu

• Rozgałęziona budowa i brak pęczków

• Barwienie:

  • Reakcja histochemiczna PAS

  • Metody wykorzystujące związki srebra

• Główne miejsca występowania

  • Tkanka łączna siateczkowata narządów limfatycznych (za wyjątkiem grasicy)

  • Błony podstawne

  • Otaczają komórki tłuszczowe

  • Podpierają

    • Śródbłonek naczyniowy

    • Sarkolemmę komórek mięśniowych

    • Endoneurium

  • Komórki nabłonkowe wątroby

  • Narządy dokrewne

  • Rusztowanie dla komórek

    • Skóry

    • Błony śluzowej żołądka

    • Jelit

• Istotna rola w gojeniu ran – pojawiają się w pierwszej fazie gojenia stanowiąc podporę dla komórek tkanki łącznej syntetyzujących substancję podstawową

• Tworzone:

  • Głównie przez fibroblasty

  • Komórki Schwanna w endoneurium nerwów

  • Komórki mięśniowe gładkie w warstwie środkowej naczyń krwionośnych

Włókna sprężyste (elastynowe)

• Cieńsze od włókienek kolagenowych

• Postacie

  • Pojedyncze włókna o rozgałęzionej strukturze sieciowej

  • Pęczki

• Barwienie

  • Orceina – brunatne

  • Rezorcyno-fuksyna – stalowoniebieskie

• Charakterystyczne cechy

  • Łatwe rozciąganie

  • Odporność na rozrywanie – pękają dopiero po przekroczeniu 150% długości wyjściowej

• Występowanie (głównie narządy narażone na duże odkształcenia sprężyste)

  • Tętnice typu sprężystego – aorta

  • Ściany pęcherzyków płucnych i oskrzeli

  • Skóra

  • Chrząstka sprężysta

  • Niektóre więzadła – więzadło karkowe, struny głosowe

  • Tkanka łączna wiotka

• Wytwarzanie

1. Uwalnianie z komórek tkanki łącznej w postaci tropoelastyny

2. Wytworzenie włókien elastynowych poprzez połączenie tropoelastyny z białkami włókienkowymi fibryliną 1 i fibryliną 2

   1. Część centralna zajęta jest przez elastynę otoczoną mikrowłókienkami fibryliny

   2. Elastyna zawiera specyficzne aminokwasy – dosmosynę i izodesmosynę, które umożliwiają łączenie się między sobą włókien elastynowych

Substancja podstawowa

• Wypełnia przestrzeń pomiędzy komórkami i włóknami tkanki łącznej

• Pod mikroskopem ma charakter bezpostaciowy, wybarwia się metodą PAS

• Istotną cechą jest krążenie w niej płynu tkankowego

  • Pochodzi z osocza krwi, jako przesącz w odcinku tętniczym naczyń włosowatych

  • Przepływa przez tkankę łączną właściwą i w odcinku żylnym naczyń włosowatych przenika do krwi

  • Zawiera duże ilości wody która ulega związaniu z proteoglikanami substancji podstawowej

  • Znaczne zwiększenie ilości płynu tkankowego, czyli obrzęk może być spowodowany:

    • Zaczopowaniem żył

    • Niewydolnością mięśnia sercowego

    • Miejscowym zwiększeniem stężenia histaminy

• Składa się z:

  • Proteoglikanów

    • Kompleksy składające się z glikozaminoglikanów – powtarzające się dwucukry i białka(stanowiące rdzeń kompleksu)

    • Tylko kwas hialuronowy nie posiada w składzie siarki

    • Funkcje wynikające z właściwości wiązania wody (dzięki niej istota podstawowa ma charakter porowatego żelu):

      • Przemieszczanie dużych ilości hydrofilnych cząsteczek

      • Tworzenie podłoża dla ruchu komórek

      • Ochrona przed trwałym odkształceniem komórek

    • Dodatkową funkcją jest wiązanie wielu białek, w tym czynników wzrostu

    • Przykładowo

      • Siarczan chondroityny

      • Siarczan dermatanu

      • Siarczan heparanu

  • Glikoprotein

    • Białka wielkocząsteczkowe zawierające niewielką ilość cukru

    • Funkcje

      • Stabilizacja substancji pozakomórkowej

      • Wiązanie komórek tkanki łącznej z substancją pozakomórkową

      • Zawierają miejsca wiążące dla białek kolagenowych i Proteoglikanów

    • Wyróżnia się:

      • Fibronektyna

        • Postać dwułańcuchowa

        • Wiąże się z kolagenem (I, II i III typu) i integryną zakotwiczając komórki w subst. Międzykomórkowej

      • Laminina

        • Składa się z 3 łańcuchów polipeptydowych

        • Posiada miejsca wiążące dla kolagenu IV typu i integryny

      • Tenascyna

        • Sześciołańcuchowa duża cząsteczka

        • Występuje głównie w okresie płodowym

        • Pojawia się w fazie gojenia ran i tkance nowotworowej

      • Osteopontyna

        • Obecna w substancji pozakomórkowej Kości, gdzie wiąże osteoklasty

  • Enzymów substancji podstawowej

Komórki tkanki łącznej

Komórki rezydujące

Fibroblasty

• Właściwe komórki tkanki łącznej

• Występują najliczniej w tkance łącznej właściwej

• Wytwarzają:

  • Włókna kolagenowe

  • Włókna sprężyste

  • Włókna siateczkowate

  • Składniki substancji podstawowej

  • Enzymy z grupy metaloproteaz trawiące składniki substancji międzykomórkowej –
    m. in kolagenaze trawiącą kolagen

• Cechy charakterystyczne

  • Kształt wrzecionowaty

  • Niewielkie wypustki, którymi opierają się o włókna tkanki łącznej

  • Słabo barwiąca się eozyną cytoplazma – dominuje tu ER i Aparat Golgiego

• Odmiany Fibroblastów

  • Miofibroblasty

    • Posiadają cechy komórek mięśniowych gładkich i fibroblastów

      • Różnią się od fibroblastów możliwością ruchu wynikającą z obecności pęczków włókien kolagenowych

      • Od komórek mięśniowych gładkich różnią się brakiem błony podstawnej

    • Powstają z:

      • Miofibroblastów w taknce łącznej

      • Z fibroblastów w następstwie uszkodzenia tkanki i procesów naprawczych

    • Funkcje

      • Wytwarzają kolagen

      • Powodują obkurczenie tkanki włóknistej w wytwarzającej się bliźnie

  • Melanofory

    • Zawierają w cytoplazmie ziarna brunatnej melaniny, wytwarzanej w melanocytach

    • Występują w

      • Naczyniówce i tęczówce oka

      • Brodawce sutka

      • Skórze narządów płciowych zewnętrznych

Makrofagi (histiocyty)

• Populacja monocytów, które opuściły układ krążenia, osiadły w otaczających tkankach i przekształciły się w makrofagi

• Cechy charakterystyczne widoczne w mikroskopie elektronowym

  • Liczne palczaste wypustki

  • Liczne wakuole ze sfagocytowanym materiałem – fagocytoza

• Barwienie immunohistochemiczne przy pomocy przeciwciał anty-CD68

• Odmiany

  • Komórki Kupffera w wątrobie

  • Osteoklasy w kościach

  • Komórki mikrogleju w mózgu

• Główne funkcje:

  • Synteza i rozkład substancji zewnątrzkomórkowej

  • Prezentacja antygenów limfocytom

  • Produkcja cytokin

    • Interleukiny-1

    • TNF-α

Komórki Tuczne (mastocyty, heparynocyty)

• Pochodzą ze szpiku z komórek pleuropotencjalnych(CD34+)

• Główna funkcja to wywoływanie lokalnego stanu zapalnego w reakcji na substancje obce – zlokalizowane głównie w tkance łącznej narządów stykających się z środowiskiem zewnętrznym

• Cechy charakterystyczne

  • Duże owalne komórki

  • Duże zasadochłonne ziarnistości zwierające:

    • Heparyna, stąd nazwa heparynocyty

      • Hamuje krzepnięcie krwi

      • Inaktywuje histaminę

      • Przeciwdziała miażdżycy przez silna aktywację lipazy lipoproteinowej

    • Histamina

      • Powstaje przez dekarboksylację tlenową aminokwasu – histydyny, dlatego komórki tuczne należą do układu komórkowego APUD, czyli pobieranie prekursorów aminokwasowych i dekarboksylacja

      • Zwiększ przepuszczalność naczyń krwionośnych

      • Powoduje rozszerzenie małych żył

      • Wywołuj skurcz mięśni gładkich dużych naczyń krwionośnych

      • Pobudza wydzielanie śluzu i soku żołądkowego

      • Bierze udział w reakcjach anafilaktycznych i alergicznych

    • Enzymy proteolityczne (proteazy)

      • Rozkładają białka substancji międzykomórkowej

      • Prowadzą do powstania kinin poprzez odszczepienie od białek surowicy krótkich peptydów

        • Bradykinina zwiększająca przepuszczalność naczyń krwionośnych, powoduje ich rozszerzenie, wywołuje ból.

      • Głównie chymaza i tryptaza

    • Cytokiny

      • TNF-α

      • Czynnik chemotaktyczny dla eozynofilii

      • Czynnik chemotaktyczny dla neutrofili

      • Czynnik aktywujący płytki krwi

      • Peptyd rozszerzający naczynia – VIP

  • Błona komórkowa jest pofałdowana i tworzy liczne mikrokosmki

• Markerem komórek tucznych, który nie występuje w bazofilach jest tryptaza

• Syntetyzują one i wiążą na swojej powierzchni IgE – ich stymulacja powoduje uwolnienie substancji z ziarnistości, np. w reakcjach alergicznych

• Wytwarzają one substancje czynne, które nie są magazynowane w ziarnistościach i natychmiast ulegają wydzieleniu poza komórkę.

  • Leukotrieny i prostagladyny

    • Pochodne kwasu arachidonowego

    • Leukotrieny są bardzo aktywnymi czynnikami miejscowego stanu zapalnego

  • Interleukiny

  • Aktywne rodniki tlenowe, hydroksylowe i nadtlenek wodoru

• Uwalnianie substancji z ziarnistości jest specyficzne:

  • Stale uwalniane

    • Histamina – bezpośrednio z ziarnistości do substancji międzykomórkowej

    • Heparyna – usuwana powoli jako związana z białkiem

  • Uwalnianie całych ziaren(degranulacja) poprzez aktywację komórki

• Substancje uwalniane z komórek tucznych to mediatory anafilaksji

  • Wywołują miejscowe reakcje alergiczne – natychmiastowa odpowiedź organizmu na wniknięty antygen, na który organizm jest nadmiernie wrażliwy

  • Przykładami reakcji anafilaktycznej są

    • Obrzęk

    • Katar sienny

    • Astma oskrzelowa atopowa

    • Pokrzywka

Komórki tłuszczowe

• Powstają z lipoblastów, czyli niezróżnicowanych komórek mezenchymalnych

• Zdolność gromadzenia tłuszczu w cytoplazmie

• Występowanie:

  • W skupiskach tworząc tkankę tłuszczową

  • Pojedynczo

• Podstawowe funkcje

  • Gromadzenie tłuszczy

  • Regulacja gospodarki energetycznej

  • Ochrona mechaniczna narządów

Komórki tłuszczowe żółte

• Kuliste komórki

• Cytoplazma tylko na obwodzie

• Wielość zależna od stopnia nagromadzonego tłuszczu – wnętrze wypełnione przez jedną dużą kroplę tłuszczu zawierającą trójglicerydy z domieszką wolnych kwasów tłuszczowych

• Funkcje to

  • Synteza hormonów

    • Leptyna – reguluje gospodarkę energetyczną hamując łaknienie

    • Angiotensynogen

    • Adiponektyna

    • Rezystyna

    • Steroidy

  • Synteza czynników wrostu

  • Uwalnianie cytokin

    • Interleukina-6

    • TNF-α

• Otoczone włóknami retikulinowymi (kolagen III) wydzielanymi przez same komórki

Komórki tłuszczowe brunatne

• Znacznie mniejsze od komórek tłuszczowych żółtych

• Jądro kuliste, położone centralnie

• Tłuszcz w postaci licznych, drobnych kropelek rozmieszczonych równomiernie w cytoplazmie

• Mają więcej cytoplazmy niż komórki tłuszczowe żółte

• Zawierają liczne mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami bogatymi w cytochromy nadające komórkom barwę

• Nie występują pojedynczo

Komórki mezenchymalne

• Wyglądem przypominają fibroblasty

• Leżą w tkankach łącznych w pobliżu naczyń

• Są multipotencjalne w wyniku pobudzenia i mogą różnicować się w nowe rodzaje komórek tkanki łącznej właściwej i oporowej

Komórki migrujące

Komórki plazmatyczne (plazmocyty)

• Występują w miejscach narażonych na kontakt z obcym antygenem – szczególnie bakteryjnym

  • Narządy limfatyczne

  • Błony śluzowe przewodu pokarmowego

• Mogą występować w stanach zapalnych

• Cechy charakterystyczne

  • Duże komórki

  • Okrągłe jądra o szprychowatym ułożeniu chromatyny

  • Cytoplazma barwi się zasadochłonnie

  • Organella świadczące o produkcji białka na eksport

    • Dobrze rozwinięta siateczka śródplazmatyczna szorstka

    • Aparat golgiego

• Powstają z limfocytów B w procesie transformacji blastycznej

• Główna funkcja to produkcja immunoglobulin, przeciwciał biorących udział w odpowiedzi humoralnej

Komórki przydanki (perycyty)

• Mają cechy komórek mezenchymalnych i mięśniowych gładkich

• Cytoplazma zawiera aktynę i miozynę, dzięki czemu mają zdolności kurczliwe

• Występują wzdłuż naczyń krwionośnych, szczególnie:

  • Naczyń włosowatych

  • Tętniczek

  • Żyłek

• W pewnych warunkach mogą różnicować się w fibroblasty i osteoblasty

Komórki napływowe

• Stały składnik tkanki łącznej właściwej

• Są to leukocyty pełniące funkcje obronne

• Granulocyty zasadochłonne

• Granulocyty obojętnochłonne(neutrofile)

  • W dużych ilościach w tkance łącznej pojawiają się w stanach zapalnych

  • Posiadają zdolność ruchu pełzakowatego

  • Tworzą mikrofagi w tkance łącznej

  • Biorą udział w fagocytozie, głównie bakterii

• Eozynofile

  • Zwiększona ilość w alergiach i chorobach pasożytniczych przewodu pokarmowego

  • Znajdują się głównie w:

    • Grasicy

    • Błonie śluzowej przewodu pokarmowego

    • Macicy

    • Tkance łącznej przytarczyc, płuc i gruczołu mlecznego

  • Kuliste, lub owalne

  • Jądro rozpłatowane, składa się z 2-3 płątów

  • W cytoplazmie kwasochłonne ziarnistości

  • Wykazują zdolność ruchu pełzakowatego

  • Fagocytują, głównie kompleksy antygen-rzeciwciało

• Limfocyty – mogą krążyć pomiędzy krwią a tkankami

Rodzaje tkanek łącznych

Tkanka galaretowata dojrzała

• Występuje tylko w okresie zarodkowym i płodowym

• Powstają z niej wszystkie inne typy tkanki łącznej

• Zbudowana z:

  • Gwiaździstych komórek łączących się wypustkami

    • Przekształcają się w fibroblasty i pozostałe komórki tkanki łącznej

  • Bezpostaciowej substancji międzykomórkowej

    • Silnie uwodniona

    • Nie zawiera włókien kolagenowych

Tkanka galaretowata dojrzała

• Głównie w okresie płodowym – tworzy zrąb pępowiny (galareta Whartona)

• W życiu pozapłodowym wchodzi w skład miazgi zęba

• Główne cechy

  • Obecność fibroblastów

  • Substancja międzykomórkowa

    • Bogata w proteoglikany

    • Posiada włókna kolagenowe

Tkanka łączna właściwa

• Przeważa substancja międzykomórkowa

• W zależności od ilości substancji podstawowej i włókien można ją podzielić na:

  • Tkankę łączną wiotką

  • Tkankę łączną zbitą

• Jest to najczęściej występujący rodzaj tkanki łącznej w organizmie

• Pełni ona funkcje:

  • Bierze udział w transporcie substancji odżywczych i metabolitów z krwi do tkanek i odwrotnie – transport jest możliwy dzięki naczyniom krwionośnym, które otacza tkanka łaczna

  • Wchodzi w skład wielu narządów i podtrzymuje je

  • Broni organizm przez różnymi szkodliwymi substancjami i obcymi komórkami

  • Bierze udział w naprawie uszkodzonych narządów

• Na jej czynność wpływają hormony

  • ACTH

  • Glikokortykoidy kory nadnerczy

  • Hormony tarczycy

  • Hormony gonad

Tkanka łączna włóknista wiotka

• Zbudowana z:

  • Wszystkich komórek tkanki łącznej – fibroblasty, plazmocyty, mastocyty, komórki tłuszczowe, makrofagi, koórki napływowe

  • Substancji międzykomórkowej

    • Substancja podstawowa zawiera dużo wody i wykazuje niski stopień agregacji Proteoglikanów

    • Występują wszystkie rodzaje włokien

      • Kolagenowe

        • W przeważającej ilości

        • Ułożone w pęczki o luźnym i nieregularnym układzie

      • Sprężyste

      • Siateczkowe – nieliczne

• Funkcje

  • Pełni ważną rolę w wymianie tkankowej

  • Otacza naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy

  • Buduje

    • błony surowicze dużych jam ciała – otrzewna, opłucna i osierdzie

    • warstwę siateczkowatą skóry i

    • oponę pajęczą

    • zrąb dla wielu narządów, jako tkanka śródmiąższowa

    • większość błon śluzowych i podśluzowych

    • torebki narządów i przegrody łącznotkankowe

  • Występuje:

    • Pomiędzy włóknami mięśniowymi

    • W warstwie brodawkowatej skóry właściwej

    • Tkance podskórnej

    • W przestrzeniach pomiędzy tkankami i narządami

Tkanka łączna włóknista zbita

• Przewaga włókien kolagenowych i sprężystych w stosunku do substancji międzykomórkowej

• Włókna kolagenowe grube, przylegają do siebie.

• Mniej liczne komórki niż w tkance łącznej wiotkiej – fibroblasty

• Włókna mogą być ułożone

  • Regularnie

  • Nieregularnie

• Pełni funkcje mechaniczne

Tkanka zbita nieregularna

• Głównie występuje w:

  • Skórze właściwej

  • Błonie śluzowej niektórych odcinków dróg moczowych

  • Torebkach włóknistych niektórych narządów – wątroba, śledziona, nerki

  • Twardówce gałki ocznej

• Charakterystyczne

  • Duża ilość włókien kolagenowych zbitych w grube pęczki, ułożonych w różnych kierunkach i wytwarzających sieć przestrzenną

  • Pomiędzy włóknami kolagenowymi znajdują się włókna sprężyste

Tkanka zbita regularna

• Duża ilość włókien kolagenowych ułożonych w sposób uporządkowany w grube pęczki

• Występuje w:

  • Ścięgnach

    • Zbudowane z pęczków włókien kolagenowych biegnących równolegle, ściśle obok siebie

    • Między pęczkami włókien leżą nieliczne komórki tkanki zwartej – komórki skrzydełkowe/ścięgniste – są to fibrocyty układające się wzdłuż włókien i tworzące szeregi Ranviera

    • Ościęgna wewnętrzna tkanka łączna wiotka otaczająca pęczki włókien wraz z fibrocytami

    • Ościęgna zewnętrzna tkanka łączna zbita otaczająca ścięgno od zewnątrz

    • Łączy mięśnie z przyczepem kostnym

  • Więzadła

    • Otaczają stawy maziowe

    • Przyczepiają się do kości i do zewnętrznej powierzchni torebki stawowej

    • W budowie podobne do ścięgien – różnica to występowanie włókien sprężystych

  • Rozcięgna

    • Razem z powięziami mają budowę podobną do ścięgien

    • Pęczki włókien kolagenowych układają się w warstwy

      • Biegną równolegle do siebie w poszczególnych warstwach

      • Biegną pod kątem w stosunku do warstw sąsiednich

Tkanka łączna siateczkowata (retikulinowa)

• Tworzy

  • Zrąb narządów limfatycznych – węzły chłonne, migdałki, śledziona

  • Błony śluzowe właściwe przewodu pokarmowego – jelito grube i cienkie

• Zbudowana z:

  • Fibroblastów (komórki siateczki)

    • Łączą się ze sobą długimi wypustkami

    • Tworzą sieć – nazwa siateczkowata

  • Włókna siateczkowate (retikulinowe) wytwarzane przez fibroblasty

Tkanka tłuszczowa

• W budowie tkanki przeważają komórki tłuszczowe – lipocyty, adipocyty

• Mało substancji międzykomórkowej

• Komórki tworzą zraziki, oddzielone tkanką łączną wiotką z naczyniami krwionośnymi i nerwami

Tkanka tłuszczowa żółta (jednopęcherzykowa)

• Występuje

  • W tkance podskórnej, jako podściółka tłuszczowa

  • Otacza naczynia krwionośne, nerki i serce

  • W sieci dużej i małej

• Zabarwienie spowodowane występowaniem karotenoidów – lipochromów

• Morfologia komórek

  • Komórki wielokątne

  • Sygnetowaty wygląd

  • Cytoplazma z jądrem na obwodzie

  • Wnętrze zajęte przez jedną, dużą kroplę tłuszczu

• Funkcje

  • Magazyn energetyczny organizmu

  • Izolator termiczny

  • Amortyzator urazów mechanicznych

  • Uczestnictwo w procesach lipogenezy i lipolizy

  • Narząd endokrynowy syntezujący aktywne białka adipocytokiny

• Na czynność wpływają

  • Hormony tarczycy

  • Hormon wzrostu

  • Prolaktyna

  • Glikokortykoidy

  • ACTH

  • Hormon przysadki mózgowej – lipotropina powodująca lipolizę

Tkanka tłuszczowa brunatna (wielopęcherzykowa)

• Występuje w

  • tkance podskórnej okolicy:

    • Międzyłopatkowej

    • Szyi

    • Śródpiersia

  • Okolicy:

    • Nerek

    • Nadnercza

    • Grasicy

    • Przytarczyc

    • Tętnic szyjnych i podobojczykowych

• W dużych ilościach występuje u noworodków i dzieci, po czym przekształca się w tkankę tłuszczową żółtą

• Komórki układają się w zraziki przedzielone tkanką łączną właściwą wiotką

• Jest obficie unaczyniona, co ma wpływ na jej udział w termoregulacji

• Funkcje:

  • Bierze udział w termoregulacji poprzez wytwarzanie ciepła, regulowane przez układ nerwowy, noradrenalinę i hormony tarczycy

  • Narząd endokrynowy syntezujący

    • Leptyna

    • Resystyna

    • Adiponektyna

    • Angiotensyna

    • IL-G

    • TNF-α

• Morfologia komórek

  • Jądro położone centralnie

  • Tłuszcz występuje w postaci drobnych kropelek

Tkanka chrzęstna

• Jest to tkanka podporowa

• Jest ona sztywna i sprężysta

• Chrząstka zbudowana jest z

  • Komórek chrzęstnych – chondrocytów

  • Substancji międzykomórkowej

    • Włókna – kolagenowe i sprężyste

    • Substancja podstawowa

• Jest ona pochodzenia mezenchymalnego

• Jest tkanką o bardzo niskim metabolizmie – brak naczyń krwionośnych, limfatycznych i nerwów

• Powierzchnia chrząstki pokryta jest ochrzęstną

  • Ochrzęstnej brak na powierzchniach stawowych

  • Zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej

  • Zawiera naczynia krwionośne i komórki mezenchymalne różnicujące się w chondroblasty

  • Umożliwia odżywianie chrząstki, poprzez dyfuzje substancji odżywczych (dyfuzja bardzo wolna z powodu braku wody w substancji podstawowej)

    • chrząstki stawowe odżywiają się przy pomocy mazi stawowej

  • Umożliwia wzrost chrząstki przez dobudowę od zewnątrz(apozycję) dzięki chondroblastom

Chondrocyty

• Leżą w jamkach chrzęstnych otoczone przez substancje międzykomórkową

• Ułożone pojedynczo, lub w grupach izogenicznych(powstałych przez podział jednej komórki)

• W chrząstkach nasadowych modeli chrzęstnych, stanowiących podłoże dla rozwoju kości długich mają układ słupkowy

• Morfologia

  • Kształt kulisty, lub owalny

  • Rozmiar zależy od położenia w chrząstce

    • Większe w części środkowej

    • Mniejsze na obwodzie

  • Jedno, lub rzadziej dwa jądra

  • Organella charakterystyczne dla komórek syntezujących białka wydzielnicze

• Syntetyzują one

  • proteoglikany będące składnikiem substancji międzykomórkowej

  • enzymy niszczące stare włókna i substancję podstawową

• Na syntezę substancji produkowanych przez chondrocyty i ich zdolność do podziałów wpływają hormony

  • Pobudzająco

    • Hormon wzrostu

    • Tyroksyna

    • Testosteron

    • Somatomedyna

  • Hamująco

    • Kortyzon

    • Estrogeny

Substancja międzykomórkowa chrząstki

Substancja podstawowa

• Głównie składa się z:

  • Kwas hialuronowy

  • Proteoglikany bogate w chondroitynosiarczany(chondroityna A i C) i siarczan keratanu

  • Chlorek sodowy

  • Woda

  • Białka niekolagenowe

• W miarę starzenia zwiększa się ilość siarczanu keratanu

• Reszty cukrowe siarczanów chondroityny i siarczanu keratanu

  • Decydują o zasadochłonności substancji podstawowej

  • Wpływają na twardość i sprężystość chrząstki(dzięki wiązaniu dużych ilości wody)

• Pełni ona funkcje:

  • Mechaniczną – twardość i sprężystość(odporność na ściskanie)

  • Pośredniczy w wymianie substancji odżywczych między naczyniami ochrzęstnej i chondrocytami.

Włókna

• W zależności od występujących włókien chrząstki można podzielić na:

  • Włókna kolagenowe

    • Chrząstka szklista

    • Chrząstka włóknista

  • Włókna sprężyste

    • Chrząstka sprężysta

• Występowanie włókien kolagenowych powoduje

  • Dwułomność – anizotropię

  • Kwasochłonność

Rodzaje tkanek chrzęstnych

Chrząstki dzielą się ze względu na:

• Rodzaj i ułożenie włókien

• Ilość i organizację substancji podstawowej

• Pełnioną funkcję

Chrząstka szklista

• Najczęściej występująca chrząstka w organizmie

• Występuje w

  • Okresie zarodkowym i płodowym tworzy modele chrzęstne prawie całego szkieletu

  • Okresie rozwojowym na granicy nasady i trzonu, dzięki czemu możliwy jest wzrost kości na długość

  • Organizmie dojrzałym

    • W układzie oddechowym

      • Tworzy pierścienie chrzęstne tchawicy

      • Występuje w ścianie oskrzeli

      • Buduje duże chrząstki krtani

      • Tworzy przegrody nosowe

    • Pokrywa powierzchnie stawowe

    • Znajduje się w częściach chrzęstnych żeber

• Włókna kolagenowe

  • Stanowią 40% suchej masy chrząstki

  • Zbudowane głównie z kolagenu typu II

  • Występują w postaci cienkich włókienek, ułożonych nieregularnie. Nie tworzą pęczków tylko gęstą sieć

    • Bardziej uporządkowany układ występuje w chrząstce szklistej nasadowej

• Wraz z wiekiem zmienia się zawartość włókien kolagenowych i substancji podstawowej, co ma wpływ na barwliwość substancji międzykomórkowej:

  • W młodości substancja międzykomórkowa jest zasadochłonna

  • W miarę starzenia zwiększa się ilość włókien kolagenowych i substancja międzykomórkowa staje się kwasochłonna

• Substancja podstawowa jest zbudowana z

  • Kwasu hialuronowego

  • Proteoglikanów – mają zdolność wiązania dużych ilości wody, która może stanowić nawet 70% masy chrząstki i nadawać jej sprężystość.

• Terytorium komórkowe(chondron)

  • Jest to jednostka budulcowa chrząstki szklistej

  • Są utworzone przez grupę izogeniczną chondrocytów leżących w jamkach chrzęstnych, oraz otoczone grubą warstwą substancji międzykomórkowej

  • Ma on kształt kulisty

  • Przestrzeń pomiędzy chondronami wypełniona jest substancją międzyterytorialną

  • W miarę starzenia struktura chondronu całkowicie ulega zatarciu i zmienia barwliwość na zasadochłonną

• Powierzchnię chrząstki szklistej(z wyjątkiem powierzchni stawowych) pokrywa ochrzęstna

Chrząstka włóknista

• Występuje w

  • Krążki międzykręgowe

  • Spojenie łonowe

  • Miejsce przyczepu ścięgien i więzadeł do kości

  • Chrząstki śródstawowe

• Cecha charakterystyczna to mała ilość substancji podstawowej i duża ilość włókien kolagenowych

• Włókna kolagenowe

  • Zbudowane z kolagenu typu I

  • Układają się w grube równoległe pęczki i są dobrze widoczne w podstawowych metodach barwienia

• Chondrony

  • Nieliczne

  • Jedno-, lub dwukomórkowe

  • Małe

  • Nieregularnie rozmieszczone

• Duża ilość kolagenu wpływa na dużą odporność na rozciąganie

Chrząstka sprężysta(siatkowata)

• Występuje w:

  • Małżowina uszna

  • Przewód słuchowy zewnętrzny

  • Trąbka słuchowa Eustachiusza

  • Małe chrząstki krtani

  • Ściany małych oskrzeli

• Przypomina chrząstkę szklistą, ale chondrony są słabiej rozwinięte i rozmieszczone regularnie

• Włókna kolagenowe

  • Niewiele

  • Zbudowane z kolagenu typu II

• Charakterystyczną cechą jest siateczka z włókien sprężystych w substancji międzykomórkowej

  • Posiada dużą sprężystość i podatność na zginanie, a odkształcona wraca do poprzedniego kształtu.

Rozwój chrząstki

1. Powstaje w życiu zarodkowym i płodowym z komórek mezenchymy

2. Przekształcają się one w komórki twórcze chrząstki, czyli chondroblasty

3. Intensywne wytwarzanie substancji międzykomórkowej przez chondroblasty

   1. Na początku rozwoju chrząstki wytwarzana jest substancja prochondralna jest zasadochłonna

   2. Następnie produkowana jest wtórna substancja prochondralna(zasadochłonna), a substancja prochondralna przekształca się w kwasochłonną substancję protochondralną

   3. W chrząstkach włóknistych i sprężystych chondroblasty tracą zdolność dalszego wydzielania substancji międzykomórkowej i przekształcają się w chondrocyty.

   4. W chrząstce szklistej występuje dłuższa czynność wydzielnicza chondroblastów, substancja protochondralna przekształca się w zasadochłonną substancję metachondralną.

• W ciągu życia chrząstki, rozmieszczenie kolejno wytwarzających się substancji ulega całkowitemu zatarciu, jest to spowodowane

  • Zmianami barwliwości substancji międzykomórkowej

  • Działaniem różnych sił środowiska

• Ochrzęstna

  • Rozwija się z fibroblastów – powstają one z obwodowych komórek mezenchymy podczas rozwoju chrząstki

  • Pod ochrzęstną powstają chondroblasty warunkujące apozycyjny wzrost chrząstki

Tkanka kostna

• Specyficzny rodzaj tkanki łącznej ze zmineralizowaną substancją międzykomórkową i związkami nieorganicznymi w postaci kryształów

• Charakteryzuje się sztywnością i dużą twardością

• Jest głównym składnikiem kośćca dorosłego człowieka

• Pełni ona funkcje

  • Tworzy mechaniczną podporę organizmu

  • Umożliwia poruszanie się

  • Stanowi ochronę dla tkanek miękkich

  • Jest metabolicznym magazynem soli mineralnych

• Jest aktywną metabolicznie tkanką, jej homeostaza i poziom wapnia w organizmie zależą od równowagi procesów resporpcji i tworzenia się kości

• Tkanka kostna jest zbudowana z:

  • Komórek kości

  • Substancji międzykomórkowej, która składa się z:

    • Części organicznej(niezmineralizowana) – osseomukoidu

    • Części nieorganicznej(zmineralizowanej) – sole wapnia

Komórki tkanki kostnej

Dzielą się na:

• Komórki osteogenne

• Osteoblasty

• Osteocyty

• Osteoklasty

Komórki osteogenne

• Powstają z komórek pierwotnej mezenchymy

• Różnicują się w osteoblasty i chondroblasty

• W dojrzałej kości występują w stanie spoczynku:

  • W okostnej

  • W śródkostnej tworząc warstwy kambialne

  • Wyścielają kanały Haversa

  • Przylegają do beleczek kostnych i nazywane są nieaktywnymi osteoblastami

  • W małej ilości w szpiku kostnym

• Przekształcają się z nieaktywnych form w aktywne osteoblasty w przypadku zadziałania bodźca pobudzającego wytwarzanie nowej tkanki kostnej – np. przy złamaniu kości

Osteoblasty

• Biorą udział w syntezie składników organicznych substancji międzykomórowej kości:

  • Kolagen typu I

  • Glikozaminoglikany

  • Proteoglikany

• Uczestniczą w procesie mineralizacji tkanki kostnej

• Budowa w zależności od stanu czynnościowego

  • Stan nieaktywny

    • Spłaszczone

    • Wrzecionowate

    • Jądra wydłużone

    • Ściśle przylegają do powierzchni kości

  • Stan aktywny

    • Sześcienne

    • Okrągłe jądro z wyraźnym jąderkiem

    • Silnie zasadochłonna cytoplazma

• Zmieniają się w osteocyty w wyniku otoczenia przez wydzielaną substancję międzykomórkową

• Na czynność osteoblastów wpływają

  • Pobudzająco

    • Hormony: parathormon, hormony tarczycy, hormon wzrostu

    • Witamina D₃

    • Cytokiny: czynniki wzrostu i różnicowania

    • Prostaglandyny

  • Hamująco

    • Kortykosteroidy kory nadnerczy

• Występują głównie w okresie rozwoju kości i leżą na powierzchni zewnętrznej tworzących się blaszek kostnych. W dojrzałych kościach osteoblasty ulegają zanikowi i pojawiają się ponownie w przypadku ich złamań lub innych uszkodzeń

Osteocyty

• Występują w dojrzałej tkance kostnej

• Leżą w jamkach kostnych i są otoczone substancją międzykomórkową ze wszystkich stron

• Komunikują się pomiędzy sobą za pomocą licznych wypustek cytoplazmatycznych, biegnących w kanalikach kostnych

  • Pomiędzy wypustkami istnieją połączenia typu neksus, które umożliwiają wymianę substancji odżywczych i metabolitów

• Jamki i kanaliki kostne wysłane są cienką warstwą substancji międzykomórkowej pozbawionej soli wapniowych

• Dojrzałe osteocyty są płaskie z zasadochłonną cytoplazmą

Osteoklasty

• Duże, owalne komórki

• Powstają przez zlanie się kilku komórek prekursorowych wywodzących się ze szpiku kostnego

• Są odmianą komórek układu makrofagalnego

• Cechą charakterystyczną jest obecność wielu jąder i kwasochłonna cytoplazma

• Znajdują się głównie na powierzchni kości w miejscach aktywnej resorpcji kości, w charakterystycznych zagłębieniach(zatoki erozyjne, zatoki Howshipa)

  • Na powierzchni stykającej się z kością znajduje się rąbek szczoteczkowy zwiększający powierzchnię resorpcyjną

• Funkcja polega na rozpuszczaniu kości, czyli przebudowywaniu jej w warunkach fizjologicznych – wykazują one wysoką aktywność fosfatazy kwaśnej

• Na ich czynność wpływają

  • Pobudzająco

    • Parathormon – hormon przytarczyc wydzielany w odpowiedzi na niskie stężenie Ca²⁺

    • Metabolity witaminy D

    • Cytokiny: czynnik martwicy nowotworów, IL-1

  • Hamująco

    • Kalcytonina – hormon tarczycy wydzielany w odpowiedzi na wysokie stężenie Ca²⁺ w osoczu.

    • Estrogeny

    • Interferon

    • Prostaglandyny

    • Tlenek azotu

Substancja międzykomórkowa

• Składa się z

  • Osseomukoid – włókna kolagenowe i substancja podstawowa

  • Substancja nieorganicza

• Włókna kolagenowe

  • Zbudowane z kolagenu typu I syntezowanego przez osteoblasty.

  • Stanowi 90% wszystkich składników organicznych tkanki kostnej.

• Substancja podstawowa składa się z:

  • Proteoglikanów – głównie siarczan chondroityny

  • Białka niekolagenowe wpływające na mineralizację kości

    • Osteonektyna

    • Osteokalcyna

  • Sialoproteiny

  • Lipidy

  • Białka związane z osteogenezą – czynnik wzrostu kości

• Substancje nieorganiczne stanowią 60-70% masy dojrzałej kości, nadają jej one twardość i sztywność, składają się z:

  • Fosforanów wapnia

  • Fosforanów magnezu

  • Węglanu wapnia

  • Jonów sodu i niewielkiej ilości jonów potasu i chloru

• Sole mineralne odkładane są w kościw postaci bardzo małych kryształków hydroksyapatytu

Typy tkanki kostnej

• W zależności od ułożenia włókien wyróżnia się następujące typy tkanki kostnej

  • Grubowłóknista, czyli splotowata

  • Drobnowłóknista, czyli blaszkowata

Tkanka kostna grubowłóknista

• Występuje w okresie rozwoju kości w kościach młodych

  • Życie płodowe

  • Na początku życia pozapłodowego

• Jest nazywana kością płodową, ponieważ przez jej stadium przechodzą wszystkie kości organizmu człowieka, w procesie przemodelowania ulega przekształceniu do tkanki kostnej blaszkowatej

• U dorosłego człowieka występuje:

  • W błędniku kostnym ucha wewnętrznego

  • Wyrostkach zębodołowych szczęki

  • Szwach kostnych, np. w czaszce

  • Podczas naprawy uszkodzeń kości

  • W rozwoju wielu chorób, np. osteoporoza, choroba Pageta

• Budowa

  • Duża ilość osteocytów o bezładnym układzie

  • Duża ilość osseomukoidu w porównaniu do substancji nieorganicznych

  • Włókna kolagenowe ułożone w grube pęczki o nieregularnym przebiegu

Tkanka kostna drobnowłóknista

• Zbudowana jest z blaszek kostnych

  • Są zbudowane z substancji międzykomórkowej

  • W każdej blaszce występują pojedyncze drobne włókna kolagenowe(stąd nazwa drobnowłóknista), które leżą równolegle do siebie i nie tworzą pęczków

  • Pomiędzy blaszkami kostnymi leżą komórki kostne

• Tkanka drobnowłóknista dzieli się na

  • kość gąbczastą

    • Występuje

      • W nasadach kości długich

      • Wewnątrz kości płaskich

    • Zbudowana z beleczek kostnych ułożonych w różnych kierunkach, które łącząc się wytwarzają układ gąbczasty

    • Pomiędzy beleczkami znajduje się szpik

    • Wewnątrz beleczek kostnych znajdują się osteocyty leżące w jamkach kostnych

      • łączą się ze sobą wypustkami cytoplazmatycznymi biegnącymi w kanalikach kostnych

      • Odżywiają się poprzez kanaliki od naczyń szpiku

    • Na powierzchni beleczek mogą występować komórki osteogenne, osteoblasty i osteoklasty

  • Kość zbita

    • Występuje w:

      • trzonach kości długich

      • w zewnętrznych warstwach kości płaskiej

    • Zbudowana jest z blaszek kostnych, wyróżniamy

      • Blaszki systemowe budujące osteon

      • Blaszki międzysystemowe występujące między osteonami powstają dzięki stale zachodzącej przebudowie kości

      • Blaszki podstawowe zewnętrzne pokrywają kości od strony zewnętrznej

      • Blaszki podstawowe wewnętrzne pokrywają kość od strony jamy szpikowej

    • Podstawową jednostką strukturalną i czynnościową kości zbitej jest osteon, czyli system Haversa mający kształt walca i tworzony przez kanał osteonu z otaczającymi go blaszkami kostnymi.

      • Kanał Haversa wypełniony jest tkanką łączną wiotką, w której leżą głównie włosowate naczynia krwionośne i nerwy.

      • Blaszki kostne ułożone są koncentrycznie wokół kanału Haversa – są to blaszki systemowe, a ich ilość jest różna – włókna kolagenowe poszczególnych blaszek ułożone są równolegle

      • W kanalikach kostnych biegną wypustki cytoplazmatyczne osteocytów, sieć kanalików kostnych łączy wszystkie jamki jednego osteonu

      • Naczynia krwionośne kanałów Haversa łączą się ze sobą za pomocą bocznych odgałęzień zawartych w kanałach odżywczych(Volkmanna)

Okostna

• Pokrywa zewnętrzną powierzchnie kości, z wyjątkiem powierzchni stawowych

• Zbudowana z tkanki łącznej włóknistej zwartej

• Połączona z kością za pomocą licznych odchodzących od niej włókien kolagenowych

• Pełni funkcje odżywcze w stosunku do kości i szpiku dzięki dużej ilości naczyń

• Składa się z 2 warstw

  • Zewnętrzna

    • Dużo włókien kolagenowych

    • Mało komórek

  • Wewnętrzna

    • Liczne komórki osteogenne, które mogą się różnicować w osteoblasty i chondroblasty

    • Zawiera liczne naczynia

Śródkostna

• Pokrywa kości od strony jamy szpikowej

• Składa się z warstwy komórek osteogennych

Jeśli na powierzchni kości nie występuje okostna lub śródkostna to powoduje to gromadzenie się osteoklastów i niszczenie kości.

Kostnienie na podłożu mezenchymatycznym(łącznotkankowym, błoniastym)

• Powstaje tak większość kości płaskich – kości czaszki, twarzy i obojczyk

• Przebieg

1. Gromadzenie tkanki mezenchymalnej w postaci unaczynionej błony w miejscu powstania kości. Komórki mezenchymalne w pobliżu naczyń dzielą się i różnicują w komórki osteogenne, z których powstają następnie osteoblasty

2. Osteoblasty produkują substancję międzykomórkową, jednocześnie wydzielając niezbędne do mineralizacji osseomukoidu:

• Osteonektyne – łączy się z kolagenem typu I i umożliwia odkładanie soli wapnia i wiązanie kryształów hydroksyapatytu

• Osteokalcyne – dostarcza Ca²⁺ do wytwarzania soli mineralnych

1. Osteoblasty przekształcają się w osteocyty przez otaczanie się substancją międzykomórkową. Powstają beleczki kostne kości grubowłóknistej wewnątrz których leżą osteocyty w jamkach kostnych

2. Pogrubianie beleczek kostnych dzięki licznym osteoblastom na ich powierzchni, które produkują nowe warstwy substancji międzykomórkowej.

3. Powstanie grubej płyty kostnej, przez połączenie wielu beleczek kostnych ułożonych w różnych kierunkach. Przestrzenie między beleczkami wypełnione są tkanką mezenchymatyczną, która przekształca się w szpik kostny. Powstaje kość płodowa, czyli grubowłóknista splotowata

4. Beleczki kostne na zewnętrznej powierzchni tworzącej się kości łączą się i pogrubiają tworząc tkankę kostną zbitą. Zmniejsza się ilość tkanki mezenchymalnej.

5. W części środkowej wzrost beleczek ulega zahamowaniu, oraz powstaje kość beleczkowata gąbczasta tworząca śródkoście.

6. Osteoklasy niszcząc kość płodową przekształcają ją w kość kostateczną. Osteoblasty tworzą na podłożu tkanki kostnej splotowatej kość blaszkowatą.

Kostnienie na podłożu chrzęstnym

• Sposób rozwoju kości długich

• Rozwój kości poprzedzony pojawieniem się modelu chrzęstnego z chrząstki szklistej

• Kostnienie to przebiega jednocześnie:

  • Naokoło modelu chrzęstnego – kostnienie okołochrzęstne

  • Wewnątrz modelu chrzęstnego – kostnienie śródchrzęstne

• Przebieg:

1. Rozwój chrząstki szklistej z tkanki mezenchymatycznej. Utworzony model ma kształt zbliżony do kości ostatecznej. Składa się z 2 nasad i trzonu. Kostnienie rozpoczyna się w trzonie.

2. Formowanie ochrzęstnej na powierzchni kości.

   1. Jej komórki różnicują się w osteoblasty produkujące substancję międzykomórkową i beleczki kości grubowłóknistej, której ulegają mineralizacji – prowadzi to do powstania mankietu kostnego wokół trzonu

   2. Wzrasta ilość naczyń w ochrzęstnej, oraz komórek osteogennych i osteoblastów – przekształca się ona w okostną

3. Mankiet kostny uniemożliwia dalsze odżywianie chrząstki, w wyniku, czego komórki chrzęstne centralnej części trzonu degenerują:

   1. Komórki ulegają przerostowi

   2. Cytoplazma silnie wakuolizuje

   3. Substancja miedzykomórkowa ścieśnia się, oraz ulega częściowemu rozkładowi

   4. Mineralizacja pierwotnego punktu kostnienia

Powstanie pierwotnego punktu kostnienia

1. Od okostnej do pierwotnego punktu kostnienia wnika pęczek naczyniowy wraz z tkanką mezenchymatyczną, który zawiera:

   1. Komórki prekursorowe osteoklastów

   2. Osteoblasty, które na pozostałych częściach zwapniałej chrząstki wytwarzają substancję międzykomórkową – tworzą się beleczki kości grubowłóknistej splotowatej

   3. Naczynia krwionośne

Pojawiają się chondroklasty, które niszczą chrząstkę, dzięki czemu niszczona jest chrząstka i istnieje miejsce dla nowo powstających beleczek chrzęstnych.
Jest to kostnienie śródchrzęstne

1. Degeneracja chrząstki i tworzenie substancji kostnej postępuje w kierunku nasad. Jednocześnie osteoklasty niszczą powstające beleczki kostne w wyniku czego powstaje stopniowo powiększająca się jama szpikowa, w której pojawiają się komórki macierzyste szpiku.

2. Komórki chrząstki szklistej znajdujące się w części przynasadowej, dzielą się intensywnie i wytwarzają płytkę wzrostową(chrząstka wzrostowa/nasadowa).

   1. Podziały chondrocytów pobudzane są przez somatomedynę

   2. Dzięki chrząstce nasadowej możliwy jest wzrost chrząstki

   3. Chondrocyty ułożone są w grupy izogeniczne słupkowe podzielone na kilka stref:

      1. Chrząstka spoczynkowa – od strony nasady, podobna do chrząstki szklistej

      2. Chrząstka proliferująca – płaskie komórki ułożone jedna na drugiej

      3. Chrząstka hipertroficzna

      4. Chrząstka wapniejąca i degenerująca

      5. Beleczki przynasady(beleczki kierunkowe) – pierwotne beleczki kostne

   4. W obrębie chrząstki nasadowej odbywa się stały wzrost kości na długość, aż do okresu pokwitania.

3. Pojawienie się wtórnych punktów kostnienia w części środkowej nasad modelu chrzęstnego

4. Chrząstka znajduje się tylko w przynasadach, dzięki niej odbywa się wzrost kości na długość. Jednocześnie odbywa się stałe pogrubianie mankietu kostnego, z jednoczesnym jego niszczeniem od wewnątrz – warunkuje to wzrost kości na grubość i powiększanie jamy szpikowej

5. Znika chrząstka nasadowa i zastępuje ją tkanka kostna – zahamowanie wzrostu kości ok. 18/20 r.ż.

Przebudowa tkanki kostnej

• Tkanka kostna jest tkanką dynamiczną, stale podlega procesom przebudowy

• W przebudowie biorą udział

  • Osteoklasty – niszczące kość

  • Osteoblasty – wytwarzają kość

• Jest najintensywniejsza u dzieci w okresie wzrostu.

• W okresie wzrostu przeważa powstawanie kości, w starszym wieku następuje jej niszczenie – osłabienie mechaniczne kości i osteoporoza

• U dorosłych ludzi przemiany kości wzrastają podczas złamań

• Najintensywniejsza przebudowa zachodzi w kości gąbczastej, kość zbita podlega znacznie mniejszej przebudowie.