Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki - pierwsza polska powieść

Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego są uznawane przez historyków literatury za pierwszą nowożytną polską powieść. Utwór powstał na przełomie 1774/ 75 r. wydany natomiast został w 1776 w Warszawie przez znanego wydawcę Michała Gröla. Utwór cieszył się niezmierną popularnością, o czym świadczą kolejne wznowienia w roku 1776, 1778, 1779 i 1801. 

Dzieło Krasickiego to z jednej strony polemika wobec barokowego romansu, z drugiej efekt doświadczeń prozy eseistycznej „Monitora”. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki łączą w sobie elementy różnych typów ówczesnej prozy europejskiej: powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej oraz utopijnej. Utwór ma postać pamiętnika, jest podzielony na trzy części, z których każda ma nieco inny charakter. Warto zaznaczyć, że wcześniej pamiętnik nie był uznawany w Polsce za gatunek literacki, to Krasicki dokonał jego nobilitacji właśnie w Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach. 

Pierwsza część utworu obejmująca dzieciństwo oraz młodość bohatera, została napisana w konwencji powieści satyryczno-obyczajowej, posiada również elementy powiastki filozoficznej oraz robinsonady. Została tu zawarta ostra krytyka edukacji szlacheckiej, stylu życia sarmackiej prowincji oraz stolicy. 

Druga część: przykład utopii, obejmuje pobyt Mikołaja na wyspie Nipu i jego reedukacje.

Trzecia część: Krasicki ponownie zmieszał powieść obyczajową, przygodową oraz powiastkę filozoficzną, opowiadając o bolesnym powrocie odmienionego Doświadczyńskiego do ojczyzny.