Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
Mikołaj Doświadczyński to szlachcic, który pochodził z mało wykształconej rodziny. Opowiadał on historię swego życia. Wykształcenie odbierał w szkołach jezuickich, ale nie osiągnął tam rewelacyjnych wyników. Był sprytny, mądry i pojęty, lecz nie lubił się uczyć.
Zamiast nauki pojechał razem ze swoim francuskim opiekunem z lat młodości do Paryża, aby tam nabrać obycia. Damon był osobą podejrzaną. W Paryżu chłopak poznał głównie negatywne strony życia społecznego: metody, jakimi działają oszuści, przekupstwo sędziów.
W tej podróży bohater stracił cały majątek. Był załamany się. Uciekając przed wiezieniem i wierzycielami postanowił zaciągnąć się na statek. Ten jednak rozbił się i morze wyrzuciło Doświadczyńskiego na wyspie Nipu. Był to utopijny świat, nie znano w nim zła i kłamstwa. Mędrzec Xaoo nauczył młodzieńca zasad, jakie panowały w tym kraju.
Po bardzo wielu perypetiach Mikołajowi udało się wrócić do Polski. Usiłował zdobyte wiadomości wykorzystać, by zreformować chorą Rzeczypospolitą. Jednak rozkład polityczny i społeczny był już za bardzo zaawansowany, by dziania Mikołaja przyniosły zamierzone efekty. Zniechęcony zamieszkał zatem na wsi, w należącym do niego majątku, który odziedziczył po rodzicach. Zamierzał prowadzić tam życie ziemianina - filozofa. Wybudował nawet gospodarstwo, które funkcjonowało według zasad, jakie poznał na wyspie Nipu.