Podczas drugich zajęć z psychoonkologii omawiane były zagadnienia zawarte w literaturze :

-I. Heszen i H. Sęk „Psychologia zdrowia”, rozdział XVIII

-H. Sęk „Psychologia kliniczna”, rozdział XI

Rozdział „ Psychologia zdrowia w wybranych zagadnieniach medycyny” zawarty w książce „Psychologia zdrowia” wprowadza nas w zagadnienie klinicznej psychologii zdrowia jako dziedziny stosowanej. Wybrane dziedziny medycyny charakteryzują się nasyceniem problematyką psychologiczną, a co za tym idzie potrzebą udziału w nich psychologów. Szczególnie kardiologia i onkologia narażone są na dużą śmiertelność chorych. Jakie osobowości narażone są w szczególny sposób na zachorowania ? Jakie zadania stoją przed psychologami?

W XVIII rozdziale ukazano typ osobowości, który szczególnie narażony jest na choroby kardiologiczne . Osobowość typu A, bo o niej mowa charakteryzuje się wysokim poziomem stresu wywołanego presją czasu, tendencją do zachowań rywalizacyjnych, wysokim poziomem ambicji, agresywnością oraz wrogością wobec innych.

Aby wyelminować zagrożenie chorobami krążenia można podjąć następujące kroki:

-edukacja zdrowotna

-postępowanie psychologiczne (w wypadku wystąpienia choroby układu krążenia) przy leczeniu i rehabilitacji

Choroby nowotworowe natomiast uważane są za najbardziej obciążające psychicznie, oraz najbardziej stresowe. Kluczowe dla rozwoju procesu nowotworowego są jednak mechanizmy psychoneuroimmunologiczne. Silny i dobrze funkcjonujący układ odpornościowy, powoduje, że komórki rakowe znajdują się pod kontrolą. Osobowością szczególnie narażoną na zachorowania onkologiczne jest osobowość C. Są to osoby konwencjonalne, spokojne, reagujące na stres poczuciem bezradności i beznadziejności, skłonne do depresji i wypierania reakcji emocjonalnych na stresowe doświadczenia.

W fazie przypuszczania o chorobie nowotworowej występuje często reakcja zaprzeczania oraz reakcja odwlekania. Ważnym elementem jest też obraz siebie, który często jest niekompletny. Czołowe miejsce zajmuje także pesymizm terapeutyczny, który związany jest z generalizowaniem przekonania o aktywnej prognozie. W fazie oczekiwania na wyniki badań ciągłe myślenie o chorobie (ruminacja) powodowała u chorych poczucie bezradności i obniżało optymizm.

Strategię radzenia sobie z chorobą nowotworową:

-stoicka akceptacja, fatalizm-„ muszę się z chorobą pogodzić”

-pozytywne unikanie, zaprzeczenie - „to na pewno nie jest rak”

-bezradność i beznadzieja

-walka z chorobą, postawa ducha walki

-ruminacja i zachowania lękowe

Zadania psychologów

Przy chorobach nowotworowych pomoc powinna być dopasowana do stadium choroby i indywidualnych potrzeb pacjenta. W procesie postawienia diagnozy potrzebna jest pomoc w akceptacji choroby, rozumienie i pomoc w podjęciu decyzji o leczeniu. Równie ważne w tym czasie jest wsparcie udzielne rodzinie. Pomoc pacjentom w sytuacji rozpoznania raka może mieć charakter interwencji kryzysowej, która polega na udzielaniu pacjentowi i jego rodzinie podtrzymywania, wzbudzania nadziei i skłonieniu do szukania fachowej pomocy lekarskiej. Zdarza się też prowadzenie grup edukacyjnych dla małżeństw, w których jeden z partnerów choruje na raka, dla rodziców chorych dzieci i dla rodzin. Tu interwencja powinna polegać na wzmocnieniu naturalnych i prozdrowotnych więzi uczyć różnych form trafnego wspierania emocjonalnego.

Rola psychologa równie ważna jest u pacjentów operacyjnych. Lęk przedoperacyjny, który towarzyszy pacjentom czasem nawet doprowadza do rezygnacji z operacji. Najważniejsze powody lęku to utrata kontroli i całkowite poddanie się chirurgowi, możliwość odkrycia groźnej choroby przy operacji czy też ryzyko zgonu. Obok lęku dużym problemem adaptacyjnym jest tez samopoczucie pacjentów po operacji , które w wypadku operacji planowanych są zazwyczaj gorsze, niż przy operacjach nieplanowanych. Dostarczenie pacjentom informacji odnośnie operacji zostało uznane, że najlepszą formę psychologicznego przygotowania do operacji. Nawe u pacjentów, którzy są skłonni do unikania informacji należy spróbować przekazać komunikaty odnośnie stanu zdrowia i zagrożenia.

Psychologowie odnajda się również w dziedzinie medycyny jaką jest ginekologia czy położnictwo. Stres czy długotrwałe obciązenia pogarszają zdecydowanie zdrowie psychoseksualne, zdolności prokreacyjne czy więzi partnerskie. Zaburzenia funkcji płciowcyh czy prokreacja bywają również uwarunkowane czynnikami osobowościowymi. Może to być problem z identyfikacją z rolą płciową, powiązane często z neurotyczną lub depresyjną strukturą osobowości. Również traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa-przemoc czy nadużycia seksualne rzutują na zaburzenia osobowości. Dla wielu poważnym problemem psychologicznym i społecznym jest nieplanowana bezdzietność, wynikająca z niepłodności. Zadaniem psychologa są także, te związane z ciążą wysokiego ryzyka. Czynniki te dzielą się na biologiczne, psychologiczne i społeczne. Często też psycholodzy włączają się do opieki nad młodymi kobietami, które w czasie ciąży nie przestają zażywania substancji psychoaktywnych.

W XI rozdziale „ Psychologii klinicznej” H. Sęk opisane zostały modele diagnozy psychologicznej. Diagnoza psychologiczna była przed długi czas traktowana jako drugorzędna, zaraz za diagnozą psychiatryczna.

- psychologiczna diagnoza różnicowa

Diagnoza ta zawiera takie składniki jak:

-osobę badaną

-wskaźnik diagnostyczny będący reakcjami na zadanie testowe

-objawy chorobowe

-wynik diagnozy psychiatrycznej

-system klasyfikacji zaburzeń psychiatrycznych

Wspólna decyzja diagnostyczna

-psychologiczna diagnoza funkcjonalna

Diagnoza zawiera takie składniki jak:

-opis trudności w przystosowaniu, które uwidaczniają się najczęściej w postaci braku możliwości samodzielnego zaspokojenia własnych potrzeb

-teorię osobowości lub teorię konkretnych procesów psychicznych

-metody diagnostyczne umożliwiające pomiar wielkości zaburzeń przystosowania

-psychologa-diagnostę

Wyjaśnienie trudności

Opis i pomiar projektowanie

Terapii i ewaluacja

Diagnoza ta znajduje zastosowanie nie tylko w psychologii klinicznej, ale i w doborze pracowników na właściwe stanowiska pracy, badania procesów psychologicznych określonych cech osobowości pod kątem trafnego wyboru profilu kształcenia . Docenia nieuszkodzone elementy psychiki.

-diagnoza psychospołeczna

-problem psychologiczny osoby badanej (obiektywny lub subiektywny)

-protodiagnozę sformułowaną przez społeczne otoczenie osoby badanej

-rezultat profesjonalnej diagnozy oparty na naukowej wiedzy psychologicznej

-negocjowanie tej diagnozy z definicją własnych problemów

negocjacje

ijijijijijijijifijfijj

-osoba badana ma wpływ na ostateczny rezultat diagnozy

-poszerzeniu ulega obszar zagadnień, które stają się obiektem zainteresowania

Psychologia chorób nowotworowych

Wg Le Shana pacjentów nowotworowych charakteryzuje:

-fasada łagodnej dobroci i niezdolności do gniewu

-wyraźny brak swobody w kontaktach interpersonalnych

-niska satysfakcja z życia seksualnego

-mała aktywność społeczne

-problemy z należnością do otoczenia

Waga doświadczeń wczesnodziecięcych w kształtowaniu predyspozycji osobowościowych, predysponujące do zachorowań na raka

Baltrusch wyróżnia trzy fazy, które sprzyjają powstawaniu raka.

I faza- okres dzieciństwa

Następuje osłabienie związków emocjonalnych z rodzicami lub osobą znaczącą, co prowadzi do poczucia winy, zagrożenia, niepewności. Negatywne stany emocjonalne ulegają kompresacji poprzez silne przylegnięcie do jednego z rodziców i wytworzenie mechanizmów mózgowych wzorców zachowania.

II faza- utrwalająca się nieprawidłowa relacja rodzic-dziecko , nie dająca podstaw do ukształtowania się pozytywnych nastawień na siebie i świat, owocuje narastającym konfliktem wewnętrznym. Uczucia odrzucenia są maskowane pod spokojem. W tej fazie nie rejestruje się często u osób objawów neurotycznych czy psychosomatycznych, u innych pojawiają się silne syndromy lękowe, depresyjne. Przed wystąpieniem klinicznych objawów raka często znikają.

III faza- Sytuacja wywoławcza: dotyczy okresu bezpośrednio poprzedzającego nawrót na nowotwór złośliwy.

Baltrusch zaobserwował, że wystąpienie objawów chorobowych poprzedzają zazwyczaj zaburzenia traumatyczne

Seligman uważał, że punktem wyjścia jest założenie, że znaczącym czynnikiem pośredniczącym między sytuacją stresową, a jej konsekwencjami jest sposób odbioru położenia, w którym się znajdujemy. Można wyróżnić indywidualne style wyjaśniania:

-skałość- wyraża się w przekonaniu osoby odnoszący się do aspektu czasowego zdarzeń, tj. ich trwania w czasie

-zasięg- dotyczy aspektu przestrzennego, tłumaczenie sobie własnych niepowodzeń w danej dziedzinie zjawiskami o zasięgu uniwersalnym

-personalizacja- wyraża się przekonanie osoby o źródłach niepowodzenia tkwiących w niej lub poza nią.

U podstaw optymizmu życiowego leży odkrywanie krótkotrwałych, o ograniczonym zasięgu przyczyn niepowodzeń oraz zewnętrzna personalizacja.

Związek między optymizmem, a stanem zdrowia polega na zapobieganiu bezradności i tym samym wzmacnianiu systemu immunologicznego.

Terapia kognitywna- „uzbrojenie” organizmu w nowy sposób myślenia o porażkach, efekt: zwiększenie liczby komórek cytotoksycznych.

Zmiany osobowościowe pod wpływem nowotworu:

-obraz samego siebie-> obniżenie samooceny

-postawa wobec innych-> introwersja

-system wartości-> naczelną wartością staje się zdrowie

-stosunek do przyszłości i przeszłości-> pesymizm w widzeniu przeszłości

Trzy rodzaje aktywności poznawczej u osób chorych na nowotwór:

-poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o źródle choroby i jej konsekwencji

-próba znalezienia czynników umożliwiających wpływanie na przebieg choroby

-przetwarzanie informacji o sobie i śmierci, tak aby wzmocnić poczucie własnej wartości.

Na zajęciach odbyło się również krótkie kolokwium.