Prostanoidy (prostaglandyny)

Są to związki mające charakter hormonów tkankowych – autokoidów. Substancje te są związana i wywodzą się z nienasyconych kwasów tłuszczowych o długości łańcucha węglowego powyżej 20 at. C. Podstawowym składnikiem budowy prostaglandyn jest kwas arachidonowy. Prostanoidy występują głównie w tkankach zwierzęcych, natomiast w świecie roślinnym wyróżnia się je w cebuli Allium cepa i u koralowców morskich.

Wyróżniamy prostaglandyny A, B, E, F: rdzeniem prostaglandyn jest cyklopentan.

Prostaglandyny występują w różnych miejscach w organizmie, wywierają różne działanie farmakologiczne, m.in. występują w ścianie naczyń krwionośnych: efekt skierowany jest na układ krwionośny; funkcja ochronna. Występują w układzie nerwowym. Wpływają na metabolizm tłuszczowy oraz funkcje mięśni gładkich.

Dzięki różnym środkom farmakologicznym, które mają zdolność przerywania biosyntezy prostaglandyn z kwasu arachidonowego możemy np. zwalczać bóle lub przeciwdziałać stanom zapalnym, ponieważ prostaglandyny są jednym z najistotniejszych składników w szlaku stanu zapalnego, którego wtórnym efektem jest ból lub gorączka (są to reakcje, które mają za zadanie ostrzegać organizm).

Do grupy substancji ostrzegających o różnych niekorzystnych sytuacjach w organizmie, jednocześnie wywodzących się z 20 – węglowych nienasyconych kwasów tłuszczowych zaliczyć należy leukotrieny.

Leukotrieny występują na powierzchni leukocytów. W organizmie pełnią rolę substancji sprzyjających stanom zapalnym; są przyczyną ataków astmy oskrzelowej.

Woski

To substancje tłuszczowe stanowiące chemicznie grupę estrów ponieważ w skład ich budowy wchodzą kwasy tłuszczowe i wyższe alkohole zwane alkoholami woskowymi.

Najczęściej w skład wosków wchodzą następujące kwasy:

• Kwas palmitynowy

• Kwas lignocerynowy

• Kwas cerotynowy

• Kwas montanowy

• Kwas melisynowy

Oraz alkohole:

• Alkohol cetylowy

• Alkohol lignocerynowy

• Alkohol cerylowy

• Alkohol mirycylowy

Woski są substancjami odpornymi na czynniki chemiczne; pochodzą najczęściej ze świata roślinnego i zwierzęcego.

Wosk żółty – Cera flava

najprostszy wosk jaki znamy; otrzymywany jest przez stopienie uprzednio oczyszczonych z miodu plastrów wytworzonych przez pszczołę miodną Apis mellifica.

Wosk biały – Cera alba

poddane wybieleniu na słońcu oczyszczone plastry pszczele.

Woski pszczele stosuje się do utworzenia zbyt płynnych podłoży na bazie pochodnych ropy naftowej.

Woski otrzymuje się też ze zwierząt, z ich wytworów skóry.

Lanolina – Lanolinum anhydricum wosk z wełny owczej, składnik podstawy emulsyjnej na bazie podłoży węglowodorowych.

Olbrot – Cetaceum tłuscz z jamy głowowej wielorybów z rodzaju Cetodon.

Innym woskiem są naloty zbierane ze skórek roślinnych lub liści zwanych kutykulą (cienka warstwa kutyny – złożona z trudno rozpuszczalnych estrów kwasów tłuszczowych).

Fosfolipidy

Są to związki o charakterze tłuszczów złożonych stanowiących trójwarstwowe połączenia glicerolu, w których jedna z grup hydroksylowych estryfikowana jest kwasem fosforowym. Do tej grupy zaliczamy lecytyny, które oprócz reszty kwasu fosforowego zawierają IV – rzędową zasadę zwana choliną.

Ze względu na budowę działają dwukierunkowo:

• Reszta fosforowa powoduje, że działa uspokajająco

• Obecność choliny ma znaczenie w zaburzeniach metabolizmu tłuszczowego wątroby

Fosfolipidy są źródłem organicznie związanego fosforu. Są trudno wchłaniane, dość wolno przechodzą przez jelita i dopiero w nadtrawianiu dostarczają organizmowi Wit. F.

Fosfolipidy w świecie roślinnym występują przede wszystkim w nasionach.

W grupie roślin, w jej innych częściach, wyróżniamy inne związki należące do fosfolipidów zwane lecytynami. Wyróżniamy lecytyny α i β.

Chemicznie lecytyny to estry glicerolu, które są połączone z choliną.