MATURA Z GEOGRAFII

Poziom rozszerzony

Maj 2011

POZIOM ROZSZERZONY

1. Zaznacz nazwę góry, z której wykonano fotografię.

C. Rogacz (C5)

2. Wpisz nazwy kartograficznych metod prezentacji, które zastosowano na mapie „Kaskada Soły” do przedstawienia

– występowania lasów - metoda powierzchniowa
– rzeźby terenu - metoda izolinii

3. Zaznacz wartość azymutu zmierzonego z tego punktu widokowego w kierunku szczytu Cisowej Grapy.

B. 100°

4. Na podstawie mapy oblicz średnie nachylenie trasy kolei linowo-terenowej. Podaj wynik w %. Zapisz obliczenia.

Średnie nachylenie 23 %

5. Oblicz wysokość górowania Słońca w dniu przesilenia letniego na Przełęczy u Panienki (B2/B3). Zapisz obliczenia.

h = 90° - 49°49' + 23°27' = 63°38'

Wysokość górowania Słońca 63°38'

6. Wyjaśnij, dlaczego buduje się elektrownie szczytowo-pompowe, mimo że produkują mniej energii elektrycznej niż pobierają podczas pompowania wody.

Są budowane, aby uzupełnić system energetyczny w konkretnym obszarze - dostarczają energii, gdy zapotrzebowanie na nią jest najwyższe

7. a) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
C. osadowe.

b) Na podstawie mapy i własnej wiedzy wymień dwie zmiany w litosferze, hydrosferze lub pedosferze, które nastąpiły na północnym stoku Hrobaczej Łąki (B2) na skutek eksploatacji surowców skalnych.
powstanie jezior wyrobiskowych, zmiany w rzeźbie terenu

8. Wymień dwa działania człowieka sprzyjające powstawaniu osuwisk.

wycinanie lasów pod budownictwo i rolnictwo, budowa domów na terenach osuwiskowych

9. Wpisz obok każdego zdania literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, gdy zdanie jest fałszywe.

Rysunek przedstawia oświetlenie Ziemi w dniu równonocy - FAŁSZ
W miejscu oznaczonym literą A jest dzień polarny - PRAWDA
W miejscu oznaczonym literą E Słońce przez całą dobę znajduje się na horyzoncie - FAŁSZ
W miejscu oznaczonym literą C Słońce podczas górowania znajduje się w zenicie - FAŁSZ
Wysokość górowania Słońca w miejscu oznaczonym literą D jest niższa niż w miejscu oznaczonym literą B - PRAWDA

10. Podaj nazwę kontynentu, na którym znajdują się miejsca zaznaczone na rysunku literami X i Y.

Afryka

11. Utwórz ciąg przyczynowo-skutkowy przedstawiający powstanie dwóch rodzajów osadów atmosferycznych. Wpisz we właściwe miejsca litery, którymi oznaczono podane niżej określenia.

F Bezchmurna i bezwietrzna pogoda w ciągu nocy -> A Nocne wypromieniowanie ciepła z podłoża- > D Spadek temperatury powietrza do temperatury punktu rosy o wartości powyżej 0 °C-> B Powstanie rosy
A Nocne wypromieniowanie ciepła z podłoża -> E Spadek temperatury powietrza do temperatury punktu rosy o wartości poniżej 0 °C -> C Powstanie szronu

12. Przyporządkuj do każdego klimatogramu odpowiednią formację roślinną wybraną spośród podanych poniżej.

1 - tundra
2 - tajga
3 - roślinność śródziemnomorska
4 - roślinność śródziemnomorska

W arkuszu maturalnym z geografii na poziomie rozszerzonym w zadaniu 12 umieszczono dwa razy ten sam klimatogram. Za poprawne przyporządkowanie trzech różnych formacji roślinnych zdający otrzyma 2 punkty, za poprawne przyporządkowanie dwóch różnych formacji zdający otrzyma 1 punkt.

13. a) Spośród prądów morskich zaznaczonych na mapie wybierz dwa, które odpowiadają temu opisowi. Podaj nazwy tych prądów oraz numery, którymi je oznaczono na mapie.
Prąd Benguelski - 5
Prąd Peruwiański - 15

b) Porównaj wpływ prądów morskich oznaczonych na mapie numerami 4 i 5 na temperaturę powietrza i sumę opadów atmosferycznych wybrzeży, wzdłuż których te prądy płyną.
Prąd Benguelski (nr 5) jest prądem zimnym i przynosi chłodniejsze powietrze oraz mniejszą ilość opadów wzdłuż wybrzeży, których płynie, natomiast Prąd Brazylijski (nr 4) jest prądem ciepłym - podwyższa temperaturę powietrza oraz zwiększa opady.

14. a) Wymień dwie zmiany w środowisku przyrodniczym obszaru przedstawionego na mapach, które nastąpiły od końca XIII wieku do czasów obecnych.
pojawienie się depresji, zwiększenie powierzchni lądowych

b) Na podstawie rysunków i własnej wiedzy podaj nazwę genetycznego typu jeziora oznaczonego literą X.
jezioro deltowe

15. Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie nazwy skał wybrane spośród podanych poniżej.
Okruchowa skała osadowa powstała na skutek scementowania lepiszczem ziaren żwiru lub okruchów o większej średnicy - zlepieniec
Magmowa skała głębinowa, główny budulec kontynentalnej skorupy ziemskiej. Składa się głównie z kwarcu, skaleni i łyszczyków - granit
Magmowa skała wylewna o strukturze zazwyczaj drobnoziarnistej i barwie szarej, czarnej lub zielonej - bazalt

16. Wykonaj polecenia na podstawie tekstu i własnej wiedzy.
a) Zaznacz nazwę procesu geologicznego, który zdaniem geologów jest przyczyną opisanego trzęsienia ziemi.
C. ruchy izostatyczne

b) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
B. w strefach subdukcji.

17. Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiedni czynnik lub proces rzeźbotwórczy, który doprowadził do powstania podanych form terenu.

Jaskinia Raj - woda podziemna - krasowienie
Wieżyca (329 m n.p.m.) - lądolód - akumulacja
Klif na wyspie Wolin - woda morska - abrazja
Kocioł Czarnego Stawu - lodowiec górski - egzaracja

18. Uszereguj w kolejności od najstarszego do najmłodszego wydarzenia, które doprowadziły do powstawania gór fałdowo-zrębowych, wpisując we właściwe miejsca odpowiadające tym wydarzeniom litery.

C. Powstanie skał osadowych -> B. Fałdowanie skał osadowych -> E. Przesunięcie skał wzdłuż linii uskoków -> A. Erozyjne ścięcie i powstanie powierzchni zrównania -> D. Powstanie współczesnej rzeźby na skutek erozyjnych procesów zewnętrznych

19. Uzupełnij tabelę, wpisując obok każdej krainy geograficznej nazwę gleby przeważającej na jej obszarze.

Kotlina Konga - czerwonożółta gleba ferralitowa (laterytowa)
Pojezierze Fińskie - bielicowa
Nizina Czarnomorska - czarnoziem
Nizina Francuska - brunatna

20. Wpisz do tabeli po jednym kraju, w którym są używane wymienione języki urzędowe. Nazwy krajów wybierz spośród podanych poniżej.

angielski, hindi - Indie
francuski, arabski - Czad

21. Na podstawie wykresu i własnej wiedzy podaj dwie przyczyny przedstawionych na wykresie zmian w strukturze zatrudnienia w Polsce, jakie zaszły w ostatniej dekadzie XX wieku.

spadek zatrudnienia w I sektorze (rolnictwo) związany ze zwiększonym napływem ludzi ze wsi do miast oraz intensyfikacją rolnictwa, spadek zatrudnienia w II sektorze (przemysł) związany jest z restrukturyzacją przemysłu, nowymi technologiami

22. a) Na podstawie wykresu i własnej wiedzy wpisz obok każdego zdania literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, gdy zdanie jest fałszywe.
W grupie ludności w wieku przedprodukcyjnym w 2007 r. na 100 mężczyzn przypadało powyżej 100 kobiet - FAŁSZ
W latach 2008–2009 zwiększyła się liczba mężczyzn w grupie ludności w wieku produkcyjnym - PRAWDA
W grupie ludności urodzonej w okresie wyżu kompensacyjnego jest więcej kobiet niż mężczyzn - PRAWDA

b) Podaj trzy przyczyny różnej liczebności kobiet i mężczyzn w wieku poprodukcyjnym w Polsce w 2007 r.
- kobiety bardziej o siebie dbają, prowadzą zdrowszy tryb życia
- kobiety częściej wykonują lżejszą pracę, nie ulegają śmiertelnym wypadkom w pracy
- w II Wojnie Światowej zginęło więcej mężczyzn niż kobiet

23. a) Wyłącznie na podstawie piramidy wieku i płci określ i uzasadnij przewidywaną tendencję zmiany współczynnika obciążenia demograficznego do 2020 roku.
Tendencja będzie rosnąca
Uzasadnienie: w wiek poprodukcyjny wejdą pokolenia wyżów demograficznych, natomiast w wiek produkcyjny wejdą mało liczne roczniki, do tego dojdzie jeszcze spadająca liczba urodzeń

b) Podaj dwie konsekwencje przewidywanej zmiany współczynnika obciążenia demograficznego dla ludności w grupie w wieku produkcyjnym.
- opłacanie emerytur ludzi w wieku poprodukcyjnym
- wyższe koszty służby zdrowia

24. Podanym rejonom wydobycia przyporządkuj po jednym eksploatowanym tam surowcu mineralnym.

A. Zagłębie Kuźnieckie, Zagłębie Appalachijskie - węgiel kamienny
B. Zagłębie Łużyckie, Zagłębie Podmoskiewskie - węgiel brunatny
C. Morze Północne, Zatoka Meksykańska - ropa naftowa
D. stan Minas Gerais w Brazylii, okolice Kiruny w Szwecji - rudy żelaza

25. Przyporządkuj technopoliom litery, którymi oznaczono ich położenie.

Droga 128 (Boston Route 128) C
Dolina Krzemowa (Silicon Valley) A
Korytarz Zachodni (M4 Corridor) D
Wyspa Krzemowa (Silicon Island) F

26. Uzupełnij tabelę, rysując obok każdej nazwy hut sygnaturę, którą na mapie oznaczono ich położenie, oraz wpisz ich główny czynnik lokalizacji.

Miedzi - kwadrat - bliskość występowania złóż rud miedzi
Aluminium - trapez - duże zasoby energii, huty przy elektrowniach
Cynku i ołowiu - trójkąt - bliskość pokładów cynku i ołowiu

27. Na podstawie mapy sformułuj prawidłowość dotyczącą rozmieszczenia elektrowni:
– cieplnych, zużywających węgiel kamienny lub węgiel brunatny

Elektrownie te w dużej mierze są zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie złóż tych surowców

– jądrowych.

Położone one są nad dużymi rzekami

28. Wymienionym w tabeli typom rolnictwa przyporządkuj po jednej z podanych cech (A–D) oraz po jednym regionie ich występowania (1–4).

D - rolnictwo ekstensywne kapitałochłonne - 2
A - rolnictwo intensywne kapitałochłonne - 1
C - rolnictwo intensywne pracochłonne - 3

29. a) Podaj nazwy opisanych poniżej roślin uprawnych.
A. oliwki
B. kawa

b) Wyjaśnij, uwzględniając różnice kulturowe, dlaczego kraje północnej Afryki mają niższe wskaźniki produkcji i spożycia wina niż kraje południowej Europy.
Religia muzułmańska zakazuje spożywania alkoholu, a w krajach Afryki Północnej dominującą religią jest islam.

30. a) Podaj dwie cechy klimatu, które sprzyjają występowaniu malarii.
duża wilgotność powietrza, wysoka temperatura

b) Podaj dwie społeczno-gospodarcze przyczyny trudności w zwalczaniu malarii na obszarach, na których ona występuje.
słaby dostęp do opieki zdrowotnej, bieda - niskie dochody wiążą się z niemożnością zakupu lekarstw

31. a) Podaj przykład działania, które można podejmować na obszarze wyłącznej strefy ekonomicznej bez zgody państwa, do którego ta strefa należy.
Mogą tam przepływać jednostki cywilne.

b) Podaj dwie korzyści, jakie mają państwa nadmorskie z przysługujących im praw w ich wyłącznych strefach ekonomicznych.
- eksploatacja surowców z dna morskiego
- możliwość wyłącznego korzystania z połowów w tym obszarze

32. Na podstawie analizy wartości wskaźników społeczno-gospodarczych wpisz we właściwe miejsca tabeli nazwy trzech krajów wybrane spośród podanych poniżej.

1. Finlandia
2. Japonia
3. Chiny

33. Na podstawie danych w tabeli oblicz saldo handlu zagranicznego dla Indii.

Saldo handlu zagranicznego 104 mld $

34. Wykonaj polecenia na podstawie mapy i własnej wiedzy.
a) Podaj przyczynę dużego natężenia przewozu towarów statkami na wodach Zatoki Adeńskiej i Morza Czerwonego.
Jest to najkrótszy szlak transportowy ropy naftowej z Zatoki Perskiej do Europy.

b) Podaj dwa przykłady problemów ekonomicznych lub politycznych utrudniających transport towarów na zaznaczonym na mapie fragmencie szlaku żeglugi.
- u wybrzeży Somalii grasują piraci
- Egipt żąda wysokich opłat za przepływanie Kanałem Sueski

35. Uzupełnij tabelę, wpisując litery, którymi oznaczono na mapie miejsca przedstawione na fotografiach.

„Bezkrwawe łowy” na sawannie w Afryce - F
Fiord - A
Wodospad Niagara - B
Formacja skalna Uluru (Ayers Rock) - G

36. a) Podaj nazwę (pełną lub skrót) organizacji, do której należą państwa zaznaczone na mapie.
OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową

b) Wpisz do tabeli po dwie nazwy państw członkowskich tej organizacji na każdym z podanych kontynentów.
Afryka: Libia, Nigeria
Ameryka Południowa: Ekwador, Wenezuela
Azja: Irak, Iran