Definicja pieniądza elektronicznego
Pieniądz elektroniczny to elektroniczny zasób wartości pieniężnej występujący w urządzeniu technicznym, który może być szeroko wykorzystany do dokonywania płatności na rzecz podmiotów innych niż emitent, bez konieczności angażowania rachunków bankowych, funkcjonujący jako opłacony z góry instrument na okaziciela. Pieniądz elektroniczny był definiowany przez różne instytucje, w tym Europejski Bank Centralny, Bank Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei, Parlament Europejski i Rada Europy. Powyższa definicja jest najogólniejsza, a zaproponowana została przez Europejski Bank Centralny. Pozostałe określenia pieniądza elektronicznego zwracają większą uwagę na jego poszczególne cechy lub starają się odróżnić pieniądz elektroniczny od pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego. Co więcej, poprawna definicja pieniądza elektronicznego nigdy nie mogła być i prawdopodobnie nigdy nie będzie bardziej szczegółowa. Przykładowo, przedstawiona wyżej propozycja Europejskiego Banku Centralnego nie precyzuje określenia „urządzenie techniczne”. To sformułowanie jest bardzo ogólne ze względu na szybkie wprowadzanie nowych rozwiązań technicznych (np. nośników informacji). Gdyby definicja szczegółowo wymieniała akceptowalne urządzenia techniczne, szybko ulegałaby dezaktualizacji. Istnieją również definicje wywodzące się z normatywnych aktów prawnych, np. ustawy Prawo Bankowe.
Definicja pieniądza elektronicznego według Prawa Bankowego
Zgodnie z art.4 ust.1 pkt 5 Prawo Bankowe pieniądz elektroniczny jest to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:
jest przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji
jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość
jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji
na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne
jest wyrażona w jednostkach pieniężnych
Definicja pieniądza elektronicznego według ustawy o usługach płatniczych
Definicja pieniądza elektronicznego zawarta jest obecnie w ustawie z 19.8.2011r. o usługach płatniczych (Dz. U. Nr 199, poz. 1175 ze zm.). Zgodnie z definicją zawartą w jej art. 2 pkt 21a pieniądz elektroniczny stanowi wartość pieniężną przechowywaną elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawaną, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowaną przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego.
Definicja pieniądza elektronicznego według prawa Unii Europejskiej
Według dyrektywy 2000/46/EC pieniądz elektroniczny jest surogatem monet i banknotów, wartością pieniężną, reprezentowany przez roszczenie wobec emitenta, przechowywany na urządzeniu elektronicznym (takim jak karta mikroprocesorowa lub pamięć komputerowa) oraz przeznaczony głównie do dokonywania płatności elektronicznych o ograniczonej wartości.
Instrument pieniądza elektronicznego
Instrumentem pieniądza elektronicznego jest urządzenie elektroniczne, na którym jest przechowywany pieniądz elektroniczny, w szczególności karta elektroniczna zasilana do określonej wartości. Instrument pieniądza elektronicznego jest jednym z elektronicznych instrumentów płatniczych, do których zalicza się każdy instrument płatniczy, w tym z dostępem do środków pieniężnych na odległość, umożliwiający posiadaczowi dokonywanie przy użyciu informatycznych nośników danych lub elektroniczną identyfikację posiadacza niezbędną do dokonania operacji. Instrument pieniądza elektronicznego sam jest urządzeniem, nośnikiem informacji i nie jest udostępniany poprzez urządzenia, lecz w drodze umowy o jego wydanie. Ustawa nie określa katalogu takich instrumentów, a jedynie przykładowo wymienia wśród nich kartę płatniczą oraz instrument pieniądza elektronicznego. Przy użyciu elektronicznych instrumentów płatniczych mogą być wykonywane operacje polegające na wypłacie gotówki, wydaniu polecenia przelewu lub polecenia zapłaty.
Instytucja pieniądza elektronicznego w prawie Unii Europejskiej
Według art. 1 ust. 3 pkt a) dyrektywy 2000/46/EC instytucja pieniądza elektronicznego oznacza przedsiębiorstwo lub inną osobę prawną, inną niż instytucja kredytowa zdefiniowana w art. 1 pkt 1 dyrektywy 2000/12/EC, która emituje środki płatnicze w formie pieniądza elektronicznego. Wynika z tego, że podmiot, którego działalność podlega na przyjmowaniu od ludności wkładów pieniężnych i innych środków podlegających zwrotowi oraz udzielanie kredytów na własny rachunek. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na potrzebę częściowego objęcia instytucji pieniądza elektronicznego niektórymi przepisami dyrektywy 2000/12/EC, na gruncie tej dyrektywy instytucję pieniądza elektronicznego uznaje się za instytucję kredytową.
Instytucja pieniądza elektronicznego w polskim prawie- Prawo Bankowe
Poprzez instytucje pieniądza elektronicznego w ustawie prawo bankowe rozumie się inną niż bank osobę prawną działającą w formie spółki akcyjnej, utworzoną i działającą na podstawie zezwolenia właściwych władz lub przepisów prawa, której przedmiotem działania jest prowadzenie we własnym imieniu i na własny rachunek działalność polegającej na wydawaniu do dyspozycji pieniądza elektronicznego oraz rozliczenie transakcji dokonywanych przy jego użyciu. Wyróżnia się krajową instytucję pieniądz elektronicznego tj. mającą siedzibę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, oraz zagraniczną instytucję tj. mającą siedzibę za granicą, a także oddział zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego, tzn. jednostkę organizacyjną zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego, wykonującą w jej imieniu i na jej rzecz wszystkie lub niektóre rodzaje działalności wynikające z zezwolenia udzielonego tej instytucji, przy czym wszystkie jednostki organizacyjne danej zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego odpowiadające tym cechom, utworzone na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, uważa się za jeden oddział.
Instytucja pieniądza elektronicznego w polskim prawie- ustawa o usługach płatniczych
Zgodnie z ustawą dnia 19 sierpnia 2011r o usługach płatniczych Wydawanie pieniądza elektronicznego oraz świadczenie usług płatniczych w charakterze krajowej instytucji pieniądza elektronicznego wymaga uzyskania zezwolenia KNF. Działalność w zakresie wydawania pieniądza elektronicznego, podobnie jak świadczenie usług płatniczych, podlega nadzorowi sprawowanemu przez KNF. Przepisy ustawy stosuje się do wydawania pieniądza elektronicznego w każdej walucie. Warunkiem udzielenia zezwolenia dla instytucji pieniądza elektronicznego, jest spełnienie określonych w ustawie wymogów w tym posiadanie przez podmiot rozwiązań organizacyjnych mających służyć ochronie środków pieniężnych otrzymanych w zamian za wydany pieniądz elektroniczny. KNF prowadzi rejestr instytucji pieniądza elektronicznego. Prowadzenie na terytorium Polski działalności w zakresie wydawania pieniądza elektronicznego przez oddział zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego także wymaga uzyskania zezwolenia KNF. Komisja ta ma również możliwość żądania zwiększenia funduszy własnych przez instytucję pieniądza elektronicznego. Żądanie to może jednak dotyczyć zwiększenia funduszy własnych do wysokości nie większej niż 120% kwoty, która byłaby wynikiem zastosowania określonej w ustawie metody obliczania funduszy własnych. Wymaganiem KNF może być równeż kapitał założycielski w wysokości co najmniej równowartości w walucie polskiej kwoty 350 000 euro ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wydania zezwolenia.
Usługi dodatkowe instytucji pieniądza elektronicznego:
Instytucja pieniądza elektronicznego oprócz działalności w zakresie wydawania pieniądza elektronicznego i świadczenia usług płatniczych może świadczyć usługi dodatkowe ściśle powiązane z wydawaniem pieniądza elektronicznego i świadczeniem usług płatniczych, takie jak:
usługi wymiany walut,
usługi bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych przekazanych w celu
wykonania transakcji płatniczej,
usługi przechowywania i przetwarzania danych;
prowadzić systemy płatności;
prowadzić inną działalność gospodarczą.
Zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 2011r. wydawcą pieniądza elektronicznego może być:
bank krajowy w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo bankowe;
oddział banku zagranicznego w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 20 ustawy – Prawo bankowe;
instytucja kredytowa w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 17 ustawy – Prawo bankowe i odpowiednio oddział instytucji kredytowej w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 18 ustawy – Prawo bankowe;
instytucja pieniądza elektronicznego;
instytucja płatnicza;
Europejski Bank Centralny, Narodowy Bank Polski, zwany dalej „NBP”, oraz bank centralny innego państwa członkowskiego – gdy nie działają w charakterze władz monetarnych lub organów administracji publicznej;
organ administracji publicznej;
oddział zagranicznej instytucji pieniądza elektronicznego;
oddział podmiotu świadczącego w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim, zgodnie z prawem tego państwa, pocztowe usługi płatnicze, uprawnionego zgodnie z prawem tego państwa do wydawania pieniądza elektronicznego oraz Poczta Polska Spółka Akcyjna w zakresie, w jakim odrębne przepisy uprawniającą do wydawania pieniądza elektronicznego;
kasa oszczędnościowo-kredytowa w zakresie, w jakim odrębne przepisy uprawniają ją do wydawania pieniądza elektronicznego (chodzi tu o ustawę o skok 2009, która zostanie odpowiednio znowelizowana).
Pieniądzem elektronicznym są:
Karty kredytowe i debetowe
Karty debetowe powiązane z rachunkiem bankowym
Imienne debetowe karty prepaid
Rachunki Paypal
Czeki elektroniczne
Pieniądzem elektronicznym nie są:
W szczególności w świetle prawa pieniądzem elektronicznym nie są kryptowaluta gdyż nie są one surogatem monet i banknotów emitowanych przez państwo. Kryptowaluta nie jest przez większość krajów (w tym Polskę) uznawana za jednostkę walutową, czy pieniądz elektroniczny, dzięki czemu tworzenie jednostek w ramach wbudowanego w system algorytmu (tzw. Wykopywanie) jest legalne. Zwykle z tych samych powodów nie korzysta jednak z ulg podatkowych przewidzianych dla handlu walutą, np. może dotyczyć jej VAT. Najpopularniejszą kryptowalutą jest bitcoin.
Zalety pieniądza elektronicznego:
niskie koszty – transfer może być bezpłatny
możliwość transferu przez Internet
możliwość dokonywania zarówno bardzo małych jak i znacznych płatności
możliwość dokonywania dalszych płatności przez odbiorcę
szeroki krąg użytkowników
możliwość dokonywania płatności w każdym miejscu na świecie
brak utożsamienia z jedną walutą
anonimowość
Wady pieniądza elektronicznego:
brak jakiegokolwiek zabezpieczenia w przypadku dostarczenia nieodpowiedniego towaru lub niedostarczenia go wcale
możliwość przejęcia danych podczas dokonywania transmisji
Bibliografia:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo Bankowe
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011r. o usługach płatniczych
Dyrektywa 2000/46/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 18 września 2000 r.
Dyrektywa 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 20 marca 2000 r.
Ofiarski Z., Prawo Bankowe, LEX Grupa Wolters Kluwer, Warszawa 2011