H. White Tekst historiograficzny jako artefakt literacki

1. Dyscyplina naukowa może dokonać oceny swojego stanu poprzez refleksję nad jej własną historią. 2. Metahistoria zajmuje się stawianiem pytań (w pisaniu historii jakiejś dziedziny), które niekoniecznie nasuwają się w związku z jej uprawianiem, trzeba wykroczyć poza presupozycje, na których opiera się dany typ badań; trzeba zadać te pytania, które w praktyce badawczej dają się ominąć, a które pozwalają na ustalenie, dlaczego ten właśnie rodzaj badawczego postępowania rozwinął się w odpowiedzi na problemy, jakich dotyczy. W zakres metahistorii wchodzą kwestie:
- jak wygląda struktura specyficznie historycznej świadomości
- jaki status epistemologiczny mają wyjaśnienia historyczne w porównaniu z innymi typami wyjaśnień
- jakie możliwe formy przybiera historyczne przedstawienie i jakie są jego podstawy
-do jakiego rodzaju autorytetu mogą rościć pretensje opisy historiograficzne, pojmowane jako przycznki do pewnej wiedzy o rzeczywistości w sensie ogólnym oraz do nauk humanistycznych w szczególności
3. Istnieje pewien problem, któremu przyjrzeli się teoretycy lit.: status narracji historycznej rozpatrywanej wyłącznie jako werbalny artefakt stanowiący model struktur i procesów dawno minionych
4. White powołuje się na Northropa Fryea , który zakłada, że dzieła fikcji lit. składają się po części z produktów sublimacji archetypowych struktur mitycznych. Struktury te podlegają w obrębie utworu lit. przemieszczeniu, w efekcie którego stają się one jego ukrytymi znaczeniami. Jego zdaniem, na podstawowe znaczenia wszelkich dzieł literackich fikcji składają się „przedgatunkowe struktury fabularne”, wywodzące się z grecko-rzymskiej lub Judeo-chrześcijańskiej lit. religijnej. W związku z tym: jesteśmy w stanie zrozumieć, dlaczego dana opowieść „stała się” taką, jaką jest, jeśli uda nam się zidentyfikować archetypowy mit lub przedgatunkową stukturę fabularną, której egzemplifikację stanowi. „Główny sens” danej opowieści dostrzeżemy wtedy, kiedy zidentyfikujemy jej „temat”, który czyni z niej „parabolę czy też ilustrującą przypowieść”.
5. Wg Frye każde dzieło lit. powiada aspekt fikcyjny i tematyczny. W jego ujęciu historia należy do kat. Pisarstwa dyskursywnego, co oznacza, że w chwili, kiedy element fikcji – bądź struktura fabularna mitu – wychodzi na jaw w sposób oczywisty, tekst historiograficzny całkowicie traci swoją tożsamość i staje się gatunkową hybrydą, czyli owocem związku historii i poezji.
6. Wg White historiografia wyjaśnia, bo ma zdolność do przetworzenia materiału kronik w opowieści, które z kolei powst. na podst. Kronik i on nazywa to fabularyzacją. Przez to pojęcie rozumie kodowanie faktów zawartych w kronice, jako składników specyficznych rodzajów struktur fabularnych.
7. Collingwood utrzymywał, że historyk jest przede wszystkim narratorem. Sugeruje, że historyk podchodzi z faktów wyposażony w wyczucie możliwych form. Wyciągnął on wniosek, że historycy dostarczają wiarygodnych wyjaśnień danych materiałów źródłowych wtedy, kiedy udaje im się odkryć opowieść lub zespół opowieści zawartych w nich implicite.
8. Większość sekwencji wydarzeń historycznych daje się sfabularyzować na kilka różnych sposobów, co pozwala na różne interpretacje i dodaje im różnych znaczeń.
9. Collingwood: warunkiem rozpoznania w tekście lit. gatunkowych atrybutów sytuacji tragicznych, komicznych, romansowych i ironicznych jest uprzednia znajomość odpowiednich pojęć. W odróżnieniu od testów literackich, sytuacji historyczne nie posiadają wewnętrznych dyspozycji znaczeniowych. Wszystko co historyk musi zrobić, aby przekształcić sytuację tragiczną w komiczną, sprowadza się do zmiany punktu widzenia lub zakresu obserwacji.
10. Historyk dzieli ze swoimi czytelnikami ogólne pojęcie o formach . Historycy usiłują zaznajomić nas na powrót z wydarzeniami, które uległy zapomnieniu przez przypadek, zaniedbanie lub wyparcie. Historycy przywracają wydarzenia świadomości nie tylko poprzez dostarczanie informacji, ale także poprzez wskazywanie w jaki sposób informacje te przystają do takie czy innego typu fabuły, do którego uciekamy się, chcąc nadać naszemu życiu sens.
11. Uważa się, że historia jest werbalnym modelem zbioru zdarzeń zewnętrznych wobec świadomości historyka. Struktury i procesy historyczne nie są pierwowzorami, które można porównać, bo nie możemy przekonać się naocznie czy historyk odtworzył je w swej narracji poprawnie.
12. White uważa, że narracje historyczne są nie tylko modelami wydarzeń i procesów z przeszłości, lecz także wypowiedziami metaforycznymi sugerującymi związek odpowiedzialności między tymi wydarzeniami i procesami a typami fabuł, przy pomocy których konwencjonalnie nadajemy zdarzeniom z naszego życia kulturowo usankcjonowane sensy. Z czysto formalnego punktu widzenia, narracja historyczna jest nie tylko odtworzeniem wydarzeń, o których opowiada, lecz także kompleksem symboli, który wyznacza nam kierunek poszukiwania znaku ikonicznego dla struktury wydarzeń w obrębie tradycji literackiej.
13. Należy pamiętać o rozróżnieniu znaku właściwego, symbolu i znaku ikonicznego ( G.S. Pierce), pomoże ono uchwycić to, co fikcyjne w rzekomo realistycznych przedstawieniach świata, i na odwrót, tego, co realistyczne w przedstawieniach ewidentnie fikcyjnych. Podział pomoże nam odpowiedzieć na pytanie co jest przedmiotem przedstawienia historycznego. Frye ustalił w odniesieniu do poezji i historiozofii, że rozpatrywana jako system znaków narracja historyczna wskazuje jednocześnie dwa kierunki:
-z jednej strony opisywane wydarzenia
-z drugiej strony typ fabuły bądź mit, który historyk wybrał jako odpowiadający strukturze wydarzeń znak ikoniczny.
Sama narracja nie jest takim znakiem: opisuje ona jedynie wydarzenia zaświadczone w źródłach historycznych w taki sposób, aby czytelnik mógł się zorientować jaki znak ikoniczny sprawi, ze wydadzą mu się one ( wydarzenia) „znajome”. W konsekwencji narracja historyczna stanowi zapośredniczenie między wydarzeniami, o których opowiada, a pregatunkowymi strukturami fabularnymi konwencjonalnie wykorzystywanymi w obrębie naszej kultury do nadawania sensów zdarzeniom i sytuacjom nierozpoznanym.
14. „Historię” można przeciwstawiać „nauce” i „literaturze”, bo jej przedmiotem jest to, co „rzeczywiste’, a nie to, co „możliwe”. Historię uznawano za swoisty archetyp „realistycznego” bieguna reprezentacji.
15. Funkcja zapośredniczenia pozwala nam mówić o opowiadaniu historycznym jako rozbudowanej metaforze. Jako struktura symboliczna, opowieść historyczna nie odtwarza wydarzeń, które opisuje – mówi nam ona, jaki ma być kierunek naszego myślenia. Opowieść historyczna nie obrazuje przedmiotu opisu, lecz przywołuje go na myśl tak, jak czyni to metafora. Jeśli dany splot wydarzeń przybiera narracyjny kształt „tragedii”, oznacza to po prostu, iż historyk opisał je w taki sposób, aby wywołać w nas skojarzenie z formą literacką związaną z pojęciem „tragiczności”. Rozumiane właściwie, dzieła historyczne nie powinny być odczytywane jako znaki odnoszące się bezpośrednio do opisywanych wydarzeń, lecz raczej jako struktury symboliczne; rozbudowane metafory, które „upodabniają” te wydarzenia do jakiejś formy literackiej znanej w naszej kulturze. Jako przekaz metafora niesie wskazówki dotyczące przedmiotu ewokującego w obrębie naszej kultury. Metafora nie obrazuje przedmiotu, do którego się odnosi, a jedynie niesie wskazówki dotyczące zespołu wyobrażeń z tym przedmiotem związanych. Funkcjonuje raczej jako symbol niż jako znak, czyli nie jest ani opisem, ani znakiem ikonicznym przedstawianego przedmiotu, lecz mówi nam, jakich wyobrażeń z nim związanych winniśmy poszukiwać w obrębie naszego kulturowo zakodowanego doświadczenia, narzucając nam w ten sposób również określoną postawę emocjonalną.
16. Historiografia nie posiada powszechnie uznanej terminologii. Dla historyka narzędziem kodowania, komunikacji i wymiany jest potoczny język ludzi wykształconych. Oznacza to, iż jedynymi instrumentami, przy pomocy którym może on nadawać swym danym znaczenie, przeistaczać to, co obce, w znajome oraz sprawiać, by tajemnicza przeszłość nabierała sensu, są tropy retoryki. Każda opowieść historyczna zakłada retoryczne ujęcie wydarzeń, które podejmuje się przedstawić i wyjaśnić. W konsekwencji, rozpatrywane jako artefakty czysto werbalne, narracje historyczne podlegają klasyfikacji według typów dyskursu retorycznego, w obrębie których zostały ukształtowane.
17. Opisując świat historyczny pozostajemy zależni od retorycznego repertuaru języka, i to zarówno w wymiarze charakterystyki przedmiotów narracyjnych przedstawień, jak i strategii konstruowania narracyjnych przekształceń tych przedmiotów w czasie.
18. Dawniejsze rozróżnienie pomiędzy fikcją(przedstawienie tego co wyobrażalne) a historią ( to co rzeczywiste) musi ustąpić świadomości, iż to, co rzeczywiste, daje się poznać tylko poprzez kontrast lub porównanie z tym co wyobrażalne. Ujmowane z takiej perspektywy narracje historyczne są złożonymi strukturami, w obrębie których wyobrażony świat doświadczenia może istniej przynajmniej na dwa sposoby:
-jeden kodowany jest jako „rzeczywisty”
-drugi natomiast „demaskowany” w toku opowieści jako złudzenie.
19. Opowieść historyczna nie jest po prostu zapisem „tego, co zdarzyło się” pomiędzy jakimiś dwoma stanami rzeczy, lecz postępującą redeskrypcją zespołów wydarzeń w taki sposób, aby wstępny demontaż konkretnej struktury zakodowanej w obrębie określonego typu wypowiedzi uzasadniał w końcu jej ponowne zakodowanie w obrębie innego.