1 (1) Przyjmując czynnik geograficzny jako kryterium wyodrębnienia Azji i Pacyfiku w stosunkach międzynarodowych możemy wyodrębnić kilka subregionów. Jakie to są subregiony?
Azja północno-wschodnia –>rosyjski Daleki Wschód, Chiny, Korea, Japonia, Mongolia, Tajwan
Azja południowo-wschodnia –> Birma, Wietnam, Laos, Kambodża, Tajlandia, Brunei, Malezja, Indonezja, Singapur, Filipiny
Oceania –> Australia, Nowa Zelandia, Papua Nowa Gwinea, Mikronezja, Polinezja, Melanezja, 12 niepodległych mini-państw
Ameryka Północna –> Kanada, USA, Meksyk
Ameryka łacińska –> Chile (ze względu na więzi gospodarcze)
1 (2) Co rozumiano i rozumie się obecnie przez termin „Azja”?
Termin Azja posiada kilka wariantów etymologicznych:
„asu” – wschodzące słońce (z języków semickich),
„azjos” – człowiek/wróg, który przychodzi ze wschodu
„asis” (z greckiego), czyli muł rzeczny (od wschodnich brzegów Morza Egejskiego).
Termin po raz pierwszy został użyty przez Herodota do opisania terenów Imperium perskiego. Pojęcie zostało przyjęte przez Greków, którzy określali nim dzisiejszą Azję Mniejszeją. W późniejszych latach pojęcie zaczęło obejmować ziemie leżące coraz dalej na wschód, aż w końcu pojawił się rozdział na Azję właściwą i Azję Mniejszą, jaki znamy obecnie.
1 (3) Uwzględniając różne podejścia oraz kryteria Banku Światowego i Azjatyckiego Banku Rozwoju, w regionie Azji i Pacyfiku można wyróżnić z punktu widzenia poziomu rozwoju gospodarczego kilka grup państw. Jakie to są grupy państw?
Państwa wysoko uprzemysłowione zachodu – Australia, Nowa Zelandia, Japonia, USA, Kanada
I generacja państw uprzemysłowionych wschodu – Singapur, Hong Kong, Korea Południowa, Tajwan
II generacja państw uprzemysłowionych wschodu – Filipiny, Malezja, Tajlandia, Indonezja
Państwa o gospodarce przejściowej – ChRL, Rosja, Wietnam, Mongolia
Słabo rozwinięte państwa regionu – Kambodża, Birma, Laos, Papua Nowa Gwinea, minipaństwa Oceanii
2.1 Przemówienie prezydenta USA T. Roosevelta z 1903r. kończyło pierwszy okres amerykańskiej ekspansji kolonialnej w regionie Azji i Pacyfiku zgodnie z teorią pogranicza. Co głosiła ta teoria pogranicza i jakie sukcesy odnotowała ekspancja Stanów Zjednoczonych w XIX wieku?
Teoria pogranicza, jej twórcą jest Turner Frederick Jackson, amerykański historyk. Głosiła, iż na skutek procesu ustawicznego przesuwania granic osadnictwa ku zachodowi uformowane zostały cechy charakterystyczne dla kultury i instytucji amerykańskich, doprowadzając do wykształcenia w narodzie indywidualizmu, mobilności i przywiązania do demokracji, czyli wyrosła na podstawie ekspansyjnej polityki USA. Do głównych elementów tej teorii zaliczano elementy: panowania, dominacji i misji eksportu wartości demokratycznych. USA uważało się za jedynego gwaranta stabilizacji innych społeczeństw jak również siłę, która przeciwstawiała się ekspansji wartości komunistycznych w krajach regionu.
Do głównych sukcesów należą:
- 1867r. - sprzedaż Alaski przez Rosję, Alaska stanowiła punkt strategiczny dla USA, Rosja nie wiedziała o licznych złożach naturalnych, więc negocjacje przebiegły bardzo szybko.
- kolonizacja wysp Guan i Samoa,
- 1897r. - aneksja Hawajów,
- 1898r. - aneksja Filipin,
- ciągłe rozszerzanie wpływów i jednoczesna eliminacja rywali: Anglii, Niemiec, Rosji, Japonii.
2.2 Na jakich założeniach i przy pomocy jakich środów realizowana była przez USA doktryna powstrzymywania do 1969r.?
Doktryna powstrzymywania powstała 12.03.1947, miała na celu powstrzymanie wzrostu wpływów ZSRR a później również Chin, przez niedopuszczenie do ekspansji komunizmu i tworzenie sojuszy wojskowych (bi- lub multilateralnych). Doktryna powstrzymywania była głównym celem polityki Trumana, podstawowymi jej założeniami były:
szczególna odpowiedzialność USA za losy regionu,
jednakowe traktowanie ChRL i ZSRR jako komunistycznego zagrożenia i monolitycznego bloku,
w skład teorii powstrzymywania wchodziła także teoria domina, wszystkie państwa Azji i Pacyfiku były zagrożone komunizmem (wg. rządu amerykańskiego)
ŚRODKI REALIZACJI:
Bezpośrednia interwencja wojskowa, Korea 1950-53; Wietnam 1964-73
Dwustronne sojusze i układy o bezpieczeństwie
1962 z Tajlandią
1954 z Tajwanem
1951 z Filipinami
1954 układ wojskowy Korea Południowa USA
Sojusze wojskowe
ANZUS - Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku – 1951
SEATO - Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej – 1954
CENTO - Organizacja Paktu Centralnego – 1955
NATO - Pakt Północnoatlantycki – 1949
ASEAN - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej - 1961
Dekolonizacja,
4 lipiec 1946r - przyznanie niepodległości Filipinom (warunkiem było utworzenie amerykańskich baz wojskowych)
1949r. - wywieranie wpływów na państwa kolonialne, w konsekwencji Holandia przyznaje niepodległość Indonezji, a Wielka Brytania Indiom,
Stworzenie systemu bezpieczeństwa Azji i Pacyfiku.
2.3 System San Francisco przetrwał w kolejnych latach 70 i 80 XX wieku, m.in. dzięki rewizji jego założeń, jakiej USA dokonały w latach sześćdziesiątych. Założenia te zostały ujęte w ogłoszonej przez prezydenta USA Richarda Nixona doktrynie zwanej doktryną Nixona lub doktryną Guam. Jakie najważniejsze założenia zostały zawarte w tej doktrynie?
Doktryna Nixona ( doktryna Guam) – doktryna przedstawiona przez prezydenta USA R. Nixona 25.07.1969r. podczas pobytu na Guam. Mówiła o tym, że Usa będą wypełniać swoje zobowiązania traktatowe i zapewniać zgodnie z nimi pomoc wojskową i gospodarczą, ale oczekiwać będą, że partnerzy USA stojący w obliczu zagrożeń dla ich bezpieczeństwa będą ponosić główny ciężar (polityczny i finansowy) zapewnienia sobie obrony narodowej. Doktryna Nixona wynikała z rosnących kosztów udziału w wojnie w Indochinach i stanowiła podstawę do „wietnamizacji” wojny (zmniejszanie zaangażowania militarnego w Wietnamie i zwiększenie roli odpowiednio dozbrojonych wojsk południowowietnamskich). Po ogłoszeniu doktryny Nixona nastąpił okres odprężenia. Sojusznicy stali się zobowiązani do wzięcia odpowiedzialności za obronę państwa przed wpływami komunizmu.
3(1) Wśród realizowanych reform w okresie amerykańskiej okupacji Japonii znalazła się reforma rolna. Scharakteryzuj jej przebieg.
Reforma rolna została ogłoszona w 1946r. i dotyczyła zmiany systemu dzierżawy ziemi. W jej wyniku nieużytki rolne zostały wykupione przez państwo, w dzierżawie pozostało tylko 10% ziem, a resztę przekazano rolnikom. Odebrano także ziemie tym, którzy ich nie uprawiali. Ponadto zlikwidowano klasę obszarniczą. W wyniku tej reformy aż 70% ziemi uprawnej zmieniło właściciela.
3(2) Kiedy po II wojnie światowej została proklamowana i weszła w życie nowa konstytucja Japonii? Dlaczego zawarty w niej art. 9 wzbudzał i wzbudza po dzień dzisiejszy tak wiele emocji?
Konstytucja ta została uchwalona po zakończeniu II wojny światowej w dniach 6-7 października 1947 przez Zgromadzenie Narodowe i obowiązywała od 3 maja 1947 roku.
W art. 9 Japonia wyraża swój antymilitarystyczny charakter – Japonia wyrzeka się w nim prawa do wojny oraz używania siły oraz groźby jako jako sposobu na rozwiązanie konfliktów międzynarodowych. Ogranicza on mocarstwowe dążenia Japonii.
3(3) Proces demokratyzacji nie mógł być możliwy bez usunięcia z życia społecznego głównych przedstawicieli militaryzmu japońskiego oraz wszystkich tych którzy realizowali politykę agresji lub w jakikolwiek inny sposób ją popierali. Pierwsze dyrektywy związane z usuwaniem wspomnianych osób z urzędów i stanowisk politycznych zostały wydane przez gen. McArthura 4 stycznia 1946 roku. Do jakich organizacji należały te osoby?
Doktryna dotycząca usunięcia osób związanych z poprzednim reżimem nazywana była „McArthurowski tajfun”, dotyczyła osób związanych z administracją, członków parlamentu cesarskiego, oficerów cesarskiej armii i marynarki, wpływowych członków tajnych stowarzyszeń patriotycznych, liderów Stowarzyszenia wspierania Rządu Cesarskiego, członków tajnej policji- Kempeitai, dyrektorów towarzystw finansujących kolonizację terytoriów okupowanych, gubernatorów terytoriów okupowanych.
4.1 W pierwszej dekadzie po zawarciu Traktatu pokojowego w San Francisco we wrześniu 1951 r. Japonia i USA zawarły ponad sześćdziesiąt układów i porozumień. Wymień kilka najwazniejszych.
Układy USA – Japonia:
Układ o obronie – obronę militarną Japonii przejmują USA – 28.04.1952 r.
Układ administracyjny precyzujący układ o obronie (1952 r.) – dot. stacjonowania wojsk USA w Japonii
Układ o przyjaźni, handlu i nawigacji – 1953 r.
Układ o pomocy wojskowej – 1954 r.
Nowy układ o bezpieczeństwie – 1954 r.
4.2 1 lipca 1954r. parlament japoński uchwalił ustawę o przekształceniu Narodowych Sił Bezpieczeństwa Narodowego w Siły Samoobrony (National Self-Defense Forces). Jakie znaczenie miała ta ustawa dla stosunków japońsko-amerykańskich?
W związku z tym przekształceniem remilitaryzacja Japonii mogła przebiegać bez konieczności zmiany konstytucji. Co do stosunków z USA, to 8 marca 1954 r. zawarto układ o wzajemnej pomocy wojskowej w celu zapewnienia wzajemnego bezpieczeństwa.
Zasady udzielania wzajemnej pomocy:
Art 8 – Japonia ma przyłączyć się do rozwoju międzynarodowego pokoju, zrozumienia i dobrej woli w celu usunięcia międzynarodowego napięcia (w razie potrzeby Japonia stanie po stronie USA), efektywne wykorzystanie amerykańskiej pomocy wojskowej przez Japonię.
USA pomagły Japonii w jej przyjęciu do organizacji międzynarodowych: Komisji Ekonomicznej ds. Azji i Dalekiego Wschodu, 10 organizacji wyspecjalizowanych ONZ (Japonia nie mogła wejść do ONZ ze względu na negatywny stosunek do ZSRR).
4.3 W grudniu 1954r. premier Shigeru Yoshida podał się do dymisji. Premierem został Ichiro Hatoyama, który sprawował rządy do końca grudnia 1956r. Gabinet Hatoyamy opowiadając się za ścisłymi związkami ze Stanami Zjednoczonymi dążył do uzyskania większej niezależności Japonii na arenie międzynarodowej. Na czym ona miała polegać i jak została zrealizowana?
Ichiro Hatoyama był zwolennikiem nawiązania stosunków dyplomatycznych z ZSRR, ponieważ społeczeństwo japońskie podnosiło kwestie braku pokoju, a w związku z tym niemożliwością stania się członkonkiem ONZ. Hatoyamie udało się podpisać 19.10.1954 r. deklarację październikową z ZSRR o zniesieniu stanu wojny, dzięki czemu w grudniu 1954 r. Japonia weszła do ONZ.
5 (1) Przedstaw genezę polityczno-wojskowego sojuszu amerykańsko - japońskiego po II wojnie światowej.
Sojusz amerykańsko-japoński ukształtował się w pierwszej dekadzie po zakończeniu II wojny światowej, gdy w Azji gwałtownie zaczęła nasilać się konfrontacja zimnowojenna, przejawiająca się powstaniem Chińskiej Republiki Ludowej w październiku 1949 roku i wybuchem wojny koreańskiej w czerwcu 1950 roku. Wydarzenia te skłoniły USA do uczynienia z Japonii głównego sprzymierzeńca w Azji, by w ten sposób powstrzymać rozprzestrzenianie się komunizmu. Amerykanie mieli ułatwiony wpływ na rozwój sojuszu ze względu na antyjapońskie nastroje.
Kluczowymi elementami rozwoju sojuszy USA-Japonia:
1951 – traktat sojuszniczy w San Francisco – traktat o bezpieczeństwie, przewidujący pozostanie wojsk amerykańskich w Japonii na czas nieokreślony, USA przejęły odpowiedzialność za obronę terytorium Japonii, na wniosek rządu japońskiego oddziały USA mogły uczestniczyć także w likwidacji niepokojów wewnętrznych;
1952 – układ administracyjny
Konserwatywne siły w Japonii oraz konserwatywne partie w USA
1960 – Nowy traktat o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie (rewizja tego z 1951) – przewidywał obustronne zobowiązania, atak zbrojny na którąkolwiek ze stron będzie uważany za zagrożenie dla bezpieczeństwa drugiej strony
USA zapewniło sobie rynek zbytu swoich towarów
Postawy antyjapońskie na świecie pomogły we współpracy USA – Japonia oraz w uzyskaniu przez Japonię pozycji hegemona w regionie.
5 (2) W 1960 roku w dniu 19 stycznia USA i Japonia podpisały nowy zrewidowany układ sojuszniczy - Układ o Wzajemnej Współpracy i Bezpieczeństwie między USA i Japonią (Treaty of Mutual Cooperation and Security between Japan and The United States). Czym różnił się on od poprzedniego i jaką cenę przyszło zapłacić premierowi Nobusuke Kishiemu za jego podpisanie i ratyfikację?
19.01.1960 – układ o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie, znany też jako Nowy układ o wzajemnej współpracy i bezpieczeństwie, rewizja układu z 1951 roku.
układ likwidował jednostronny charakter układu z 1951r., USA nie ponosiły już wyłącznej odpowiedzialności za ochronę Japonię, Japonia też otrzymała pewne obowiązki w tym zakresie (dwustronność układu, atak zbrojny na którąkolwiek ze stron będzie uważany za zagrożenie dla bezpieczeństwa drugiej strony)
Japonia nadal uzależniona od parasola nuklearnego USA, traktat zezwalał na stacjonowanie 60 tys. żołnierzy amerykańskich (zapewnienie baz wojskowych) w Japonii oraz 140 instalacji wojskowych, które miały być współfinansowane z japońskiego budżetu
społeczeństwo opowiadało się przeciwko podpisaniu układu z powodu jego mało pacyfistycznego charakteru, obawiano się, że w sytuacji ataku Chin lub ZSRR Japonia zostanie uwikłana w działa militarne
mógł być wypowiedziany po 10 latach, tuż przed upływem terminu (obecnie jest odnawiany co 10 lat)
Przeciw układowi miały miejsce protesty w Tokio, a parlament nie chciał go ratyfikować. Premier Nobosuke Kishi (proamerykański) wysyła policję, aby uspokoić protestujących. Układ został podpisany i ratyfikowany, ale Nobosuke Kishi został pociągnięty do odpowiedzialności politycznej i musiał podać się do dymisji ze stanowiska premiera.
5(3) Podczas wizyty prezydenta USA Billa Clintona w Japonii w kwietniu 1996 roku doszło do podpisania dokumentu o nazwie „Wspólna japońsko-amerykańska Deklaracja Bezpieczeństwa - Sojusz na XXI wiek" (US Japan Joint Declaration on Security - Alliance for the 21 Century). Jakie zostały uzgodnione cele w tej deklaracji i jakie ma ona znaczenie dla stosunków pomiędzy obu państwami i rejonu Azji i Pacyfiku?
17 kwietnia 1996 roku (tuż po kryzysie tajwańskim) premier Japonii Ryutaro Hashimoto i prezydent USA Bill Clinton podpisali w Tokio wspólną deklarację o sojuszu na XXI wiek. Oba państwa zobowiązały się do utrzymania sojuszu w nowej formie zawierającej szerszą rolę Japonii w sferze bezpieczeństwa regionalnego, co oznaczało poszerzenie zasięgu terytorialnego sojuszu o „obszary otaczające Japonię.”
Najważniejsze założenia, elementy sojuszu:
wspólne podejście wobec polityki ChRL i Rosji w rejonie
USA narzuca Japonii szerszy udział w polityce międzynarodowej (USA chcą związać Japonię z polityką globalną) oraz za własne bezpieczeństwo
konsultacja, wymiana informacji rozszerzona na politykę globalną
podejmowanie wspólnych prac badawczo-rozwojowych
wspólne przeciwdziałania przekazywania broni masowej zakłady (art.6 – określono obszar docelowy – skala globalna)
rozszerzone zasady współpracy obronnej
zwiększenie interoperacyjności sił zbrojnych oraz transfer technologii, wymiana uzbrojeń
potrzeba przeartykułowania art 9 konstytucji Japonii(niedokonano do teraz)
problem niestabilności płw. koreańskiego oraz arsenałów nuklearnych, przyszłego statusu Tajwanu, nierozwiązanych konfliktów terytorialnych