1. Cele i treści i wychowania przedszkolnego : według nowej podstawy programowej.

Celem wychowania przedszkolnego jest:

1)  wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;

2)  budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;

3)  kształtowanie odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;

4)  rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;

5)  stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;

6)  troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych;

7)  budowanie dziecięcej wiedzy o  świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;

8)  wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;

9)  kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;

10)  zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej.

Treści wychowania przedszkolnego:

1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.

2.Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.

3.Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.

4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.

5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.

6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.

7. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.

8. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.

9. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne.

10. Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych.

11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych

i w unikaniu zagrożeń.

12. Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.

13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.

14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.

15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.

 

2. Wspomaganie rozwoju umysłowego, wychowanie i kształcenie- ustalenia terminologiczne:

Wychowanie: świadome i celowe działania pedagogiczne, zmierzające do osiągnięcia korzystnych zmian rozwojowych w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo-instrumentalną, związaną z poznawaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę aksjologiczną, które polega na kształtowaniu stosunków człowieka do świata, ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia. Proces i wyniki wychowania kształtują się pod wpływem: 1) świadomego i celowego oddziaływania odpowiedzialnych za wychowanie osób i instytucji (rodziców, nauczycieli, rodziny, szkoły, org. społ.-politycznych i kulturalnych), 2)systemu wychowania równoległego, a zwłaszcza odpowiednio zorganizowanej działalności środków masowego przekazu, 3) wysiłków jednostki nad kształtowaniem własnej osobowości. To całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, estetycznym, moralnym i umysłowym w celu przygotowania go do życia w społeczeństwie.

(Słownik pedagogiczny, W. Okoń)l

Kształcenie: ogół czynności i procesów umożliwiający ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa, kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań i postaw, oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. W ostatnich latach przez kształcenie rozumie się  łącznie nauczanie i uczenie się. Proces kształcenia, w którym uczestniczy jednostka, może być organizowany przez instytucje, zwłaszcza rodzinę i szkołę, jak i przez pojedyncze osoby, kształcenie może być podejmowane samorzutnie przez jednostkę (samokształcenie). Rezultatem kształcenia jest wykształcenie.

(Słownik pedagogiczny, W. Okoń)

Wspomaganie rozwoju umysłowego: istotę wspomagania rozwoju umysłowego stanowi mądrze, celowo organizowany proces uczenia się. Najważniejsze w tym procesie są osobiste doświadczenia dziecka. Stanowią one budulec, z którego dziecięcy umysł tworzy pojęcia i umiejętności. Jeśli doświadczenia są specjalnie dobrane i korzystnie dostosowane do potrzeb dziecka, przyczyniają się do rozwijania dziecięcego myślenia i hartowania odporności emocjonalnej. Tego typu działanie jest potrzebne wszystkim dzieciom. Tym, które rozwijają się wolniej, pomagają dogonić rówieśników. Dzieci o nieharmonijnym rozwoju mogą osiągną równowagę i lepiej radzić sobie w życiu codziennym i w szkole. Dzieciom, mieszczącym się szeroko pojętej normie, jak również dzieciom bardzo zdolnym pomagają ujawnić i rozwinąć drzemiące w nich zdolności, a to sprawia, że są podziwiane i bardziej szczęśliwe.  Wychowanie i edukacja nie są tożsame z procesem wspomagania rozwoju. Przy uświadomieniu sobie czym różnią się te pojęcia, warto przywołać jedną def. uczenia się: efektem uczenia się jest każda stosunkowo trwała zmiana w zachowaniu, w myślach i uczuciach jednostki, będąca rezultatem przeszłego doświadczenia. Doświadczenia te stanowią rodzaj budulca, z którego dziecięcy umysł tworzy schematy poznawcze i wykonawcze. Jeśli dorosły chce, by dziecko czegoś się nauczyło, musi zorganizować taką sytuację (najlepiej ciąg sytuacji), w której dziecko ma szansę zgromadzić odpowiednią porcję doświadczeń. Muszą to być jednak dokładnie te doświadczenia, które mu są w danej chwili potrzebne do budowania schematu. Wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka różni się od procesu wychowania i edukacji (edukacja- ogół procesów oświatowo- wychowawczych) głównie intensywnością procesu uczenia się, nasyceniem doświadczeniami. W wychowaniu i edukacji intensywność procesu uczenia się jest zdecydowanie mniejsza, od tej, jaka jest wymagana przy wspomaganiu i korygowaniu rozwoju psychoruchowego dziecka.

Aby zmienić przebieg rozwoju dziecka, trzeba odgazować proces uczenia się dziecka w taki sposób:

1)      Proces uczenia się trzeba korzystnie dopasować do rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka – powinien mieścić się w strefie najbliższego rozwoju  (sfery n. rozwoju (Lew Wygotski)- obejmuje zadnia, które nie mogą być wykonane przez dziecko samodzielnie, ale już przy niewielkiej pomocy nauczyciela potrafią, poszerza się ona na coraz bardziej skomplikowane zadania w miarę zdobywania doświadczeń). Ustalenie rozwoju dziecka na podstawie diagnozy rozwoju psychoruchowego).

2)      Organizując proces uczeni się trzeba bezwzględnie przestrzegać prawidłowości rozwojowych. Nie wolno ignorować naturalnych potrzeb rozwojowych dziecka.

3)      Procesem uczenia się trzeba objąć możliwie szeroki zakres funkcjonowania dziecka, a to wymaga dłuższego czasu oraz niebywałej systematyczności.

4)      Proces uczenia się musi być intensywny- będzie wymagać dużego wysiłku ze strony dziecka i dorosłego. Jednak ma być przyjemny dla obydwu stron.

5)      Dorosły musi wierzyć w możliwości dziecka. Dorosły musi mieć takie uzdolnienia, które pozwolą nawiązać bliski kontakt z dzieckiem, sprawiają, że jest ono ufne i pogodne, chętnie uczestniczy w procesie uczenia się.

(Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków- E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska)

 

3. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci a proces wychowania ; wzajemne relacje.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1)   obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy;

2)   przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych;

3)   w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań;

4)   wie, że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także, że nie należy wyszydzać i szykanować innych;

5)   umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania; wie, komu można podawać takie informacje.

 

4. Cele wychowania działalności pedagogicznej przedszkola na przykładzie wspomagania rozwoju mowy.

Okres edukacji przedszkolnej jest niezwykle istotny w życiu człowieka przede wszystkim dla kształtowania jego osobowości, jak i nabywania różnorodnych doświadczeń i umiejętności. Przedszkole pełni ogromnie ważne role przede wszystkim w kształtowaniu samodzielności, budowaniu zaufania do samego siebie, oraz nabywaniu umiejętności adaptacyjnych. Grupa rówieśnicza pozwala dziecku doświadczyć różnorodnych interakcji (na pewno innych niż te, które występują w środowisku rodzinnym). Wychowanek doświadcza uczuć i emocji zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, przez to uczy się sposobów rozwiązywania konfliktów, poznaje podstawowe normy zachowania obowiązujące w społeczeństwie.Przedszkole jest ogniwem łączącym zarówno wychowanie rodzinne jak i wychowanie w szkole, pełniąc zarówno funkcję opiekuńczą, wychowawczą, wyrównawczą i społeczną.

Funkcje przedszkola wobec dziecka:- opiekuńczaDziałalność opiekuńcza jest podstawowym elementem w wychowywaniu małych dzieci. Czynności opiekuńcze wytwarzają u dzieci poczucie bezpieczeństwa, warunkujące efektywność kształcenia i wychowania.Funkcja opiekuńcza przedszkola wobec dziecka polega nie tylko na sprawowaniu nad nim opieki i nadzoru w zastępstwie rodziny, ale również na zaspokajaniu jego potrzeb oraz czuwaniu nad jego zdrowiem .- wychowawczaFunkcja wychowawcza w przedszkolu jest ściśle związana z działalnością grona pedagogicznego. Celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości młodego człowieka. Nauczyciel kieruje działalnością dziecka przez tworzenie takich sytuacji wychowawczych, które dostarczą odpowiednich treści poprzez różnorodność stosowanych metod i form pracy oraz przez organizowanie środowiska wychowującego.Anna Klim-Klimaszewska pisze: „ Działalność wychowawcza ma na uwadze wszechstronny rozwój dzieci i przygotowanie do szkoły” .- wyrównawcza (kompensacyjna)Autorka książki pt. „Przedszkole, rzeczywistość i szanse”, Krystyna Rubomirska, pisze: „ Pobudzenie i kierowanie rozwojem dziecka wymaga od nauczycieli dobrej orientacji w jego możliwościach. Jak wiadomo, rozwój jednostki ludzkiej nie przebiega w sposób jednolity. Obserwuje się różnice indywidualne pomiędzy poszczególnymi dziećmi w rozwoju różnych sfer osobowości. Dlatego tez przedszkole podejmuje również funkcję wyrównawczą, kompensacyjną, starając się zapewnić tym samym wszystkim dzieciom pomyślny start szkolny” .Funkcja ta występuje, kiedy wychowanek wymaga specjalistycznych zabiegów czysto pedagogicznych. Często są one ukierunkowane przez specjalistę- lekarza bądź psychologa.- społecznaDziałalność ta ma na celu współdziałanie przedszkola z rodziną wychowanka oraz innymi lokalnymi instytucjami. M. Kwiatkowska pisze, że „głównym celem [...] placówek wychowania przedszkolnego jest wszechstronny rozwój prospołecznej osobowości, która rozwija się niepodzielnie w sferze intelektualnej, emocjonalnej, wolicjonalnej .Przedstawione funkcje przedszkola ściśle związane są z realizacją celów wychowania przedszkolnego.Podstawa programowa wychowania przedszkolnego określa, iż celem wychowania przedszkolnego jest:1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;5) stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych;7) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;9) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej .Przedstawione przeze mnie funkcje wychowania przedszkolnego zazębiają się ściśle z celami wychowania przedszkolnego tworząc całość. Przy realizacji funkcji i celów olbrzymią rolę ogrywa nauczyciel. To on odpowiedzialny jest za istotną kwestię, jaką jest wychowanie dzieci, dlatego tez istotne jest to, jakim człowiekiem jest w życiu prywatnym. Jego zespół cech osobowościowych ma duży wpływ na przekazaniu wychowankom przykładu życia opartego na prawdzie i dobru.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1)   zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym;

2)   mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;

3)   uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach;

4)   w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach.

  Aby proces edukacji w wychowaniu przedszkolnym przebiegał sprawnie i pozwolił odnosić sukcesy w realizacji wytyczonych celów konieczne jest stosowanie i odpowiedni dobór metod wychowania przedszkolnego, które muszą być dostosowane do właściwości rozwojowych dziecka. Różnią się one od metod stosowanych w szkole. 

POJĘCIE METODY I RODZAJE METOD WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO 

     Termin„ metoda” pochodzi od greckiego słowa„ methodos” i znaczy badanie, sposób, droga dochodzenia do prawdy.[1] Tadeusz Kotarbiński stwierdza w swoim dziele–„ Wybór pism”, t.1, Warszawa 1957, PWN,s., 430– że przez metodę„ rozumie się zwykle sposób z góry obmyślony dla zastosowania go w licznych a podobnych przypadkach. Pojęcie metody wiąże się wtedy nierozerwalnie z pojęciem planu, to zaś– z pojęciem celu działania.[2] 

     Metody w pedagogice to czynność i nauczyciela i dziecka. Obejmują w wychowaniu świadomie zaplanowany tok i rodzaj czynności nauczyciela i czynności dziecka ściśle powiązanych ze sobą, które powtarzane w analogicznych sytuacjach mogą przynieść oczekiwane wyniki i osiągnięcie celu. 

     Metody mają służyć włączaniu wżycie dzieci, kształtujących ich rozwój, bodźców, bodźców treści. Klasyfikacja metod w pedagogice przedszkolnej obejmuje zintegrowany system wychowania i kształcenia oparty na teorii odzwierciedlenie przez człowieka materialnej rzeczywistości.[3] 

     W dydaktyce ogólnej wyodrębniono trzy grupy metod:

·         oglądowe

·         słowne

·         praktyczne.

      W pracy przedszkola metody te wzajemnie się przenikają i niezbyt często występują w czystej postaci.[4] 

     Maria Kwiatowska  dokonała podziału metod wychowania w przedszkolu, które dotyczą wszystkich dziedzin pracy pedagogicznej przedszkola. Są to:

·         metody czynne

·         metody percepcyjne

·         metody słowne

     Wśród metod stosowanych w przedszkolu przeważają metody czynne, oparte na działalności dziecka, którym towarzyszą metody percepcyjne i słowne.[5] 

     Do głównych metod czynnych w pracy z  dziećmi sześcioletnimi zalicza się:

·         metodę samodzielnych doświadczeń dziecka

·         metodę kierowania własną aktywnością dziecka

·         metodę zadań stawianych do wykonania

·         metodę ćwiczeń utrwalających wcześniej nabyte umiejętności.

     Metodę samodzielnych doświadczeń należy rozumieć jako stwarzanie dzieciom optymalnych warunków do samorzutnej zabawy i innych działań, swobodnego wypowiadania się, podejmowania prób, poszukiwania i bezpośredniego przeżywania poprzez zapewnienie dzieciom bezpośredniego kontaktu z przyrodą, sztuką, otoczeniem społecznym i technicznym. Stosując tę metodę nauczyciel sam wyznacza sobie rolę czynnego obserwatora, pośrednika, doradcy oraz bardzo często powiernika. 

      Niekiedy jednak staje się inspiratorem zabawy, zainteresowania, działania. Dzieje się tak wtedy, gdy dzieciom zabraknie ich własnej aktywności. Wtedy przybiera ona kształt metody kierowania własną działalnością dziecka. 

     Gromadzenie samodzielnych doświadczeń przejawia się u dzieci 6– letnich w zabawach tematycznych, ruchowych, konstrukcyjnych, dydaktycznych i badawczych. Mają one często charakter eksperymentowania wynikający z przypadkowego spostrzeżenia lub doznania. Samodzielna działalność dziecka jest bardzo ważna i nieodzowna w rozwoju osobowości.[6] 

     Metoda zadań stawianych do wykonania ma na celu pobudzanie aktywności dzieci w kierunku z góry przewidzianym przez nauczyciela. Zadanie mobilizuje dzieci do skupienia uwagi i wysiłku na wyraźnie sprecyzowanym temacie i skłania do podejmowania określonych zadań. Metoda ta ma zastosowanie wtedy, gdy celem jest przyswajanie przez dzieci umiejętności, wiadomości, wdrażanie do koncentrowania uwagi na wybranych spostrzeżeniach, skierowanie myślenia i działanie na określone treści w toku działania. Również wtedy, gdy jest sformułowany cel, jasno określony sposób wykonania kolejnych czynności, wykorzystanie narzędzi i materiału, gdy trzeba dzieci wdrożyć do prawidłowego, zgodnego z ustalonymi normami zadania. Szczególnym rodzajem tej metody jest odtwarzanie wzoru podanego przez nauczyciela.[7] 

      Metoda zadań stawianych do wykonania stwarza każdemu 6– latkowi możliwość działania. 

     Metoda ćwiczeń utrwalających to metoda stanowiąca niejako uzupełnienie samodzielnych doświadczeń dzieci i zadań przez nie wykonywanych. Jej podstawową rolą jest usprawnianie i utrwalanie zdobytych wcześniej doświadczeń czy sprawności. Najwartościowsze są te ćwiczenia, które dzieci podejmują spontanicznie i z własnej woli. Należy, więc utrwalać pozytywną motywację dzieci do samorzutnego utrwalania wcześniej poznanych czynności.[8] 

     Metody percepcyjne obejmują obserwację i pokaz przedmiotów, zjawisk i czynności, na których nauczycielka chce skupić uwagę dzieci, osobisty przykład nauczycielki i innych dorosłych, a także i dzieci jako wzór postępowania. Wzór dostarczają również widowiska teatralne, ilustrowane utwory literackie. Metody te dotyczą również percepcji dzieł sztuki plastycznej, teatralnej i muzycznej. 

      Metody słowne rozwijają procesy poznawcze i poszerzają zasób wiadomości dziecka. Objaśnienie i instrukcje towarzyszą nabywaniu przez dzieci różnych umiejętności i sprawności ruchowej, stosowane są przy stawianiu im różnych zadań, wpływają na postępowanie dzieci, przekazują ustalone zasady współżycia w grupie, pobudzają uczucia i procesy poznawcze, działają na wyobraźnię i motywację dziecka, służą przekazywaniu wartości literatury pięknej. 

     Nauczycielka, która jest zaangażowana w swoją pracę, poszukuje optymalnych rozwiązań i na tej podstawie odpowiednio dobiera metody wychowawcze, aby uzyskać w swej pracy z dziećmi najlepsze wyniki. 

 

5. Historia wychowania przedszkolnego – ważniejsze osiągnięcia mające wpływ na obecną rzeczywistość  pedagogiczną wychowania i edukacji przedszkolaków.

Wychowanie przedszkolne jest zagadnieniem które posiada bardzo długą historię. Już w starożytności, a nawet we wspólnotach plemiennych, istniało wychowanie dzieci w wieku 3-6 lat czyli obecnie w wieku przedszkolnym.

W opiece nad dziećmi brali udział oboje rodzice. Już wtedy dokonano podziału życia człowieka na okresy. Małe dzieci w wieku 4-5 lat tworzyły już własną społeczność, oddzieloną, w pewnym sensie, od społeczności dorosłych. Przywódcy tej grupy decydowali, na przykład, o zajęciach i zabawach pozostałych dzieci. Grupa ta spełniała istotną rolę wychowawczą, dzieci przygotowywały się w niej do aktywnego udziału w życiu ludzi dorosłych. Dzieci przystosowują się tu do zwyczajów uznawanych przez dorosłych członków społeczności i podporządkowują ustalonym ograniczeniom. Widać więc, iż już od zarania dziejów istniało wychowanie dzieci w wieku 3-6 lat. Warto rozpatrzeć tutaj starożytną Grecję: Spartę i Ateny. W Sparcie każde dziecko było własnością państwa a jego los uzależniony od zdania eforów– dzieci które nie zostały uznane za „pełnowartościowe”– np. kalekie, chore– na polecenie eforów, czyli urzędników państwowych, było, zasadniczo, skazywane na śmierć. W wieku przedszkolnym, do 7 roku życia dużą wagę przywiązywano tu do wychowania domowego i to właśnie jemu podlegało, w tym okresie swego życia, dziecko. Było ono zazwyczaj wychowywane przez matkę. W Atenach dzieci w tym wieku większość czasu spędzały na swobodnej zabawie, słuchały baśni i legend, usypiały przy dźwiękach kołysanek. Opiekunami dzieci byli niewolnicy. Pilnowali ich oni a także wymyślali dla nich różne rozrywki. Właściwe kształcenie rozpoczynało się po ukończeniu przez dziecko siódmego roku życia.

Według filozofów greckich odpowiednie wychowanie bezpośrednio przekładało się na bezpieczeństwo państwa. W praktyce, jednak, Grecy nie przykładali do tego dużej wagi, nie uważali za konieczne przygotowanie dziecka do nauczania szkolnego poprzez wychowanie przedszkolne. Dostrzegano jednak konieczność kształcenia, w odpowiedni sposób, dziecka do lat 7. Chodziło tu nie tylko o wychowanie fizyczne ale także o zagadnienia wychowania moralnego i umysłowego a także kształtowanie uczuć i woli małych dzieci. W dziełach Platona znajdujemy teoretyczny model wychowania człowieka w kolejnych etapach jego życia. Wychowanie powinno być zależne od państwa a nie od rodziców– oni nie powinni mieć żadnego wpływu na ten proces. Planowe wychowanie powinno się rozpoczynać od trzeciego roku życia a do tego czasu należało się troszczyć głównie o rozwój fizyczny dziecka. Grupę dzieci w wieku od 3 do 6 lat powinno się powierzać specjalnie zatrudnionym wychowawczyniom. Według Arystotelesa na okres wychowania przedszkolnego przypada wychowanie fizyczne. Uważał on, iż do siódmego roku życia dziecko powinno pozostawać pod opieką rodziców gdyż nic nie jest mu w stanie zastąpić miłości rodzicielskiej. Do pięciu lat powinno dziecko spędzać cały czas na swobodnych zabawach i grach, na słuchaniu bajek opowiadanych przez niańki, odpowiednich wierszyków, muzyki, na uprawianiu lekkich ćwiczeń fizycznych. Ażeby uchronić dzieci od jakichkolwiek ujemnych wpływów moralnych Arystoteles doradzał nie pozwalać dzieciom przebywać w towarzystwie niewolników od których mogłyby nabrać złego smaku i wulgarnych obyczajów. Państwowi inspektorowie powinni czuwać nad tym czy bajki opowiadane dzieciom zawierają odpowiednią treść moralną i wychowawczą. Arystoteles doradzał aby dziecko do siódmego roku życia nie zajmowało się systematycznie żadną pracą naukową (umysłową). Od piątego roku życia mogło jedynie przysłuchiwać się lekcjom starszego rodzeństwa.

Wychowaniem przedszkolnym zajmował się też John Locke (1632– 1704r). Uważał on, iż człowiek rodzi się jako czysta, niezapisana karta (tabula rasa) i to od wychowania zależy jakim będzie– dobrym czy złym– człowiekiem. W swym memoriale „Szkoły pracy” napisanym dla władz w 1697r. sugerował wydanie specjalnej ustawy nakazującej zakładanie przy każdej parafii elementarnych szkół zawodowych. Uczęszczać miały do nich obowiązkowo wszystkie dzieci robotników korzystających z zapomóg parafialnych w okresie od 4 do 14 roku życia. Dzieci ogólnie należy, według niego, uczyć Boga, miłości, prawdy, uprzejmości we współżyciu z innymi ludźmi i elegancji. Bardzo dużą wagę przykładał on do wychowania fizycznego od którego powinno się rozpoczynać wychowanie dziecka. Locke był przeciwnikiem bicia, uważał, że wychowanie to nie tylko posłuszeństwo wobec autorytetów ale także swobodny rozwój osobowości.

Kolejnym filozofem zajmującym się wychowaniem dziecka, w tym dziecka w wieku przedszkolnym był Jan Jakub Rousseau. Uważał on, iż wychowanie powinno być dostosowane do wieku dziecka. Wyróżniał trzy okresy jego rozwoju: okres dzieciństwa, okres kształcenia umysłu oraz okres wychowania społeczno– ideowego. Okres dzieciństwa trwał do 12 roku życia. Rousseau doradzał w tym okresie wychowanie dziecka na wsi, na łonie przyrody. Do 12 roku życia dziecko powinno być całkowicie wolne od nauki. Dziecka nie trzeba przekonywać do posłuszeństwa wobec wychowawcy. Wystarczy kiedy wie, że jest zdane na jego pomoc. Celem wychowania jest dobrze uporządkowana wolność a ono samo powinno mieć na celu strzeżenie serca przed występkiem a umysłu przed błędem. Nie kształci się umysłu dziecka narzucając mu gotowe formuły i poglądy moralne. Twórcą pierwszej teorii nauczania początkowego był XVIII– wieczny pedagog Johann Heinrich Pestalozzi. Zajmował się on dziećmi z ludu, korzystał z oświeceniowej teorii ogólnego rozwoju i edukacji. Uważał, iż szkoła powinna nauczyć rozumienia rzeczywistości i odnalezienia swojego miejsca w niej. Wypełni ona te zadania jeśli zatroszczy się o wychowanie moralne, intelektualne i fizyczne dziecka. Punkt ciężkości pracy wychowawczej znajduje się w samym dziecku, w jego zdolnościach i siłach. Jego zasługą jest zwrócenie uwagi na działanie w uczeniu się dziecka (rysowanie, mierzenie, wytwarzanie przedmiotów), które odtąd stały się częścią metodyki nauczania. 

Kolejną ważną postacią w obszarze wychowania przedszkolnego był Friedrich Frobel (1782-1852r.). Był to niemiecki pedagog, teoretyk i czołowy kreator wychowania przedszkolnego o orientacji humanistycznej. Był twórcą pierwszego systemu wychowania przedszkolnego zwanego froblizmem. Zainicjował w państwie pruskim zreformowany typ placówki edukacyjnej dla najmłodszych, określanej mianem ogrodu dziecięcego (Kindergarten). Chciał by dzieci czuły się w nim jak rośliny z troską pielęgnowane przez ogrodnika– wychowawcę i od najmłodszych lat uczyły się tam samodzielności myślenia oraz umiejętności współżycia z ludźmi. Szczególną rolę w rozwoju dziecka Froebel przypisywał tzw.„darom”. Wyróżniał trzy dary odpowiednie dla trzech okresów przedszkolnych w rozwoju dziecka: a)I okres w którym dzieci otrzymują piłkę jako kulę (do zabawy w ogródku). Utożsamiać miała ona pierwotną formę wszechświata b) II okres– dzieci otrzymują sześcian– był to wyraz całości wielokrotnie złożonej c) III okres, dzieci otrzymują walec– był to przedmiot łączący pewne cechy dwóch poprzednich.

Ważną postacią w tym zakresie był też Jan Władysław Dawid (1859– 1914r). Do największych jego zasług należy szerzenie w Polsce idei prowadzenia badań eksperymentalnych nad dziećmi, nad ich światem wyobrażeń i pojęć, ich myśleniem i inteligencją, a zarazem idei rozwijania umysłu dziecka, jego woli i umiejętności działania. Zainteresowania Dawida związane były z zagadnieniami nauczania początkowego, którego podstawy opracował w dziele„Nauka o rzeczach”. Przedstawiona przez niego struktura lekcji oparta jest na pięciu stopniach formalnych: przygotowanie obserwacji, przedstawienie materiału konkretnego, porównywanie i wielokrotne kojarzenie, uogólnienie (pojęcia, definicje, prawa, reguły).

Wychowaniem przedszkolnym zajmowała się też Maria Montessori (1870– 1952r). Stworzyła system wychowania dzieci w wieku przedszkolnym, nazwany później metodą Montessori. Metoda ta kładzie nacisk na swobodny rozwój dzieci. Przeciwstawia się systemowi szkolnemu, tłumiącemu aktywność dzieci którego symbolem była dla Marii Montessori„szkolna ławka”. Montessori uważała, iż głównym zadaniem pedagogiki jest wspieranie spontaniczności i twórczości dzieci, umożliwianie im wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego. W 1907r. otworzyła przedszkole„Casa dei Bambini”– Dom Dziecięcy. Jej dzieło wydane po polsku to„Domy dziecięce”.

Po 1989r. do szkół i przedszkoli została wprowadzona nauka religii. Nałożenie na gminy obowiązku utrzymywania przedszkoli doprowadziło do spadku ich liczby w latach 1989– 1993 i obniżenia wskaźnika procentowego dzieci w wieku 3-6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym (z 49,5% do 42,7%). Tym niemniej przedszkola działają nadal, dzieci z nich korzystają a wychowanie przedszkole rozwija się od zarania dziejów.

 

6. Klasyczne, alternatywne i inne formy organizacyjne placówek wychowania przedszkolnego.

Obecnie wychowanie przedszkolne może być realizowane w publicznych i niepublicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych (klasyczne formy wychowania przedszkolnego) oraz w innych formach wychowania przedszkolnego: zespołach wychowania przedszkolnego i punktach przedszkolnych (alternatywne formy wychowania przedszkolnego).

 

7. Dlaczego i jak organizuje się „inne” formy wychowania przedszkolnego.

Inne formy wychowania przedszkolnego mogą być organizowane dla dzieci w wieku 3-5 lat, w miejscu możliwie najbliższym miejsca ich zamieszkania. Zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego prowadzi nauczyciel posiadający kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli.

Punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego mogą być zakładane przez:

• gminy,

• osoby prawne (np. organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, fundacje, związki wyznaniowe),

• osoby fizyczne ( nie muszą mieć wykształcenia pedagogicznego, ale wtedy muszą zatrudnić nauczyciela posiadającego kwalifikacje do pracy w przedszkolu).

Punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego mogą być tworzone na przykład w:

• budynku funkcjonującej szkoły lub przedszkola;

• budynku po zlikwidowanej szkole lub przedszkolu;

• świetlicy środowiskowej;

• remizie strażackiej;

• budynku parafialnym;

• domu kultury;

• prywatnym domu lub mieszkaniu;

• wynajętym pomieszczeniu;

• innych, odpowiednio zaadaptowanych lokalach.

 

8. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymania porządku

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1)   umie poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby;

2)   właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie;

3)   samodzielnie korzysta z toalety;

4)   samodzielnie ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież;

5)   utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.

Jak dzieci uczą się czynności samoobsługowych?

W jaki sposób można wdrażać dzieci do utrzymywania porządku wokół siebie?

Jak współpracować z rodzicami w tym zakresie?

Warunkiem usamodzielnienia się dziecka jest jego zaradność w różnych sytuacjach, a więc także umiejętność wykonywania pewnych czynności- głównie samoobsługowych- bez pomocy dorosłych. Ważną rolę odgrywa tu własne Ja, szczególnie w zakresie samokontroli, rosnąca sprawność dziecka oraz wychowawcze oddziaływanie dorosłych.

Z tego wynika, że już młodsze przedszkolaki sporo potrafią, a w czwartym i piątym roku życia doskonałą swoje umiejętności samoobsługowe. Wiele tu jednak zależy od tego:

- na ile dorośli pozwalają dziecku na samodzielne, choć niezdarne, wykonywanie czynności samoobsługowych;

-, w jakim stopniu dziecko jest zachęcane do radzenia sobie w sytuacjach życiowych i czy dorośli okazują radość, gdy dziecko upora się samo z wykonywaniem czynności samoobsługowych.

Kształtowanie umiejętności samoobsługowych i doprowadzenie ich do nawyku dbania o siebie i o otoczenie, niestety, trwa długo. Dlatego od początku pobytu dzieci w przedszkolu trzeba koniecznie rozeznać się w tym, co one potrafią, aby ustalić, które dzieci wymagają szczególnej opieki wychowawczej. Okazji ku temu jest wiele, na przykład:

- gdy dzieci przychodzą do przedszkola, należy zaobserwować, które potrafią się samodzielnie rozebrać i ułożyć swoje ubrania w wyznaczonych miejscach, a które korzystają z pomocy dorosłych i w jakim stopniu;

- w sali zabaw, gdy po skończonych zajęciach dzieci porządkują miejsce, należy zobaczyć, które dzieci odkładają rzeczy na swoje miejsce;

- w trakcie przygotowania się do wyjścia na spacer trzeba skontrolować, czy dzieci potrafią w miarę samodzielnie się ubrać, a po powrocie – rozebrać się.

Na podstawie takich i podobnych obserwacji można zorientować się, które dzieci słabo radzą sobie w opisanych sytuacjach. W tej materii konieczna jest współpraca z rodzicami oraz indywidualne zajęcia, podczas których dziecko nauczy się samoobsługi. Najważniejsze jest ukształtowanie następujących nawyków:

Nawyk pomagania innym

Dobrze wychowane dziecko ma być usłużne i chętne do pomocy. Pomaganie innym leży w naturze dzieci. Szkoda tylko, że w wielu rodzinach nie podtrzymuje się tej naturalnej skłonności. Bywa nawet gorzej – dzieci często obserwują złe wzorce: starsze rodzeństwo i dorośli, zamiast spieszyć z pomocą odwracają się od potrzebującego.

W przedszkolu jest wiele okazji do rozwinięcia naturalnej skłonności dzieci do pomagania innym. Wystarczy skojarzyć pomaganie innym z przyjemnymi przeżyciami, okazywać radość – nawet przesadnie – gdy dziecko stara się pomóc, także wtedy, gdy czyni to niezdarnie.

Należy też w obecności innych głośno opowiadać o tym, co dziecko dobrego zrobiło. Łatwiej jest wtedy zrozumieć, że niesienie pomocy innym jest powinnością i że można być dumnym, jeżeli tak się postąpi. Wielce pomocne są wzorce zachowań altruistycznych przedstawiane w baśniach, bajkach i opowiadaniach oraz występujące w repertuarze teatrzyków dla dzieci.

Nawyk dbałości o to, aby rzeczy były na swoim miejscu

Starszy przedszkolak powinien już umieć dostrzec ład wokół siebie i cieszyć się z niego. Można, więc przystąpić do kształtowania nawyku dbałości o porządek. Wymaga to jednak sporego wysiłku ze strony dorosłego. Trzeba zacząć od wspólnego sprzątania:

- pokazać dziecku rozrzucone przedmioty i stwierdzić:, Ale tu bałagan, musimy posprzątać.

  Pomóż mi, będzie szybciej.

- pokazać dziecku, co i gdzie trzeba położyć;

- razem z dzieckiem sprzątać i podpowiadać mu, co ma robić;

- okazywać radość, gdy uda mu się coś sensownie wykonać;

- nie karcić i wstrzymywać się od ciągłego poprawiania.

Na koniec należy wspólnie obejrzeć posprzątane miejsce i podkreślić, jak miło jest teraz w mieszkaniu. Nie wolno także zapomnieć powiedzieć o szczególnych zasługach małego pomocnika. Niedopuszczalne jest wyręczanie dzieci w pracach porządkowych nawet wówczas, gdy dorosłemu się śpieszy. Dotyczy to zarówno sytuacji domowych, jak i przedszkolnych.

Nawyk poszanowania czyjegoś wysiłku

Dotyczy to zwyczajnych i codziennych spraw. Starszy przedszkolak musi wiedzieć, że:

- zamyka się drzwi, bo może być katastrofa, a otwarte drzwi przeszkadzają innym;

- nie można rozrzucać przedmiotów, bo robi się bałagan i później trzeba sprzątać itd.

Starszy przedszkolak znakomicie rozumie sens takich społecznych umów, gdy sam doświadczy niedogodności ich przestrzegania. Jednak nie wystarczą tu nawet najlepiej prowadzone pogaduszki, pięknie opowiadane baśnie i historyjki.

W sytuacjach codziennych trzeba dzieciom systematycznie zwracać uwagę, przypominać, co mają zrobić, a potem nie szczędzić pochwał. Potrzebna jest też współpraca z domem rodzinnym dziecka. Dorośli muszą wykorzystywać bodaj każdą sytuację do uświadamiania dziecku konieczności poszanowania czyjejś pracy.

Nawyk samodzielnego rozbierania i ubierania się

Od stopnia opanowania tych czynności zależy samodzielność dziecka. Starszy przedszkolak może mieć kłopoty z rozróżnianiem przodu i tyłu przy nakładaniu bluzy, koszulki, kurtki, rajstop itp. Bywa, że jest mu obojętne, na którą nogę zakłada but. Wie, że nogi trzeba włożyć w nogawki, ale myli mu się przód z tyłem i często obie nogi wkłada do jednej nogawki. Warto, więc wprowadzić ułatwienia i oznaczyć:

- przód spodni, koszulki i rajstop, naszywając kółeczko, kokardkę itp.;

- buty po wewnętrznej stronie tak, aby dziecko na podłodze mogło złożyć w parę lewy i prawy but, a potem założyć je.

To jednak nie wystarczy. Trzeba jeszcze nauczyć dzieci czynności nakładania ( i zdejmowania) osobno każdej sztuki garderoby: osobno koszulka, osobno majtki itd. Dotyczy to także kolejności nakładania części garderoby; żeby dzieci nie nakładały najpierw butów a potem spodni. Niby proste, ale wystarczy obserwować, jak trudno dzieciom ubrać się a potem rozebrać i zrozumieć, jak złożone są to umiejętności. Nie trzeba ich, więc komplikować kupowaniem dzieciom ubrań o skomplikowanych zapięciach. Warto uświadomić to rodzicom.

Rozmawiając z dyrektorami i nauczycielami z różnych przedszkoli, zebrałam pomysły w zakresie kształtowania czynności samoobsługowych. Zapisując dziecko do przedszkola rodzice obawiają się kłopotów z przystosowaniem. Martwią się, czy dziecko da sobie radę w nowej i trudnej sytuacji, dlatego chętnie przychodzą {np. w maju}na pierwsze spotkanie dotyczące tych ważnych spraw. Należy omówić wówczas te kwestie . Przez trzy miesiące rodzice mogą wiele zmienić na lepsze. Jeśli dobrze wykorzystają ten czas, dzieci przychodzące do przedszkola będą zapewne bardziej samodzielne. Nauczycielowi będzie trochę łatwiej. Niemniej jednak o kształtowanie czynności samoobsługowych będzie musiał dbać przez pierwszy rok pobytu dzieci w przedszkolu a czasami jeszcze dłużej.

Kształtowanie czynności samoobsługowych rozpoczyna się wcześnie i trwa wiele lat. Im szybciej dziecko je opanuje, tym lepiej dla niego, dla rodziców i dla innych ludzi, z którymi się styka. Jeżeli uda się dorosłemu ukształtować te ważne czynności tak, aby przeszły one w nawyk, to będą one trwałe, do końca życia.

 

9. Wychowanie zdrowotne i rozwijanie sprawności fizycznej dzieci.

(J. Dudzińska- II rozdział)Wychowanie zdrowotne:A) Wdrażanie dzieci do przestrzegania zasad higieny:a) Higiena osobista dziecka- polega na wyrobieniu przyzwyczajeń sprzyjających jego zdrowiu (troska o czystość ciała, mycie rąk, zębów, czesanie włosów, czysty, estetyczny wygląd ubrania, prawidłowe korzystanie z umywalki, ubikacji ( te czynności trzeba tak wdrożyć, aby stały się nawykami).b) Kultura spożywania posiłków- zadaniem przedszkola jest regularne i racjonalne żywienie i wdrożenie dzieci do właściwego, kulturalnego spożywania posiłków.c) Higiena pomieszczeń przedszkolnych- czystość, ład, porządek w pomieszczeniach i ogrodzie, odpowiedzialność za stan i wygląd zabawek.d) Ogród przedszkolny- powinien być w każdym przedszkolu, estetyczny wygląd, teren zielony, piaskownica, daszek chroniący przed deszczem, brodzik z wodą, miejsce do przechowywania sprzętu.e) Ochrona układu nerwowego- w przedszkolu powinna panować atmosfera spokoju, pogody, poczucia bezpieczeństwa, radości, wzajemna życzliwość i swoboda działania. Niedobrze jest jak jest hałas i jak jest za cicho. Hałas zmniejszamy poprzez długie pobyty dziecka na powietrzu. Różnorodność czynności w ciągu dnia, zaspokajających całość potrzeb rozwojowych. Ważne zachowanie proporcji między wysiłkiem a odpoczynkiem i właściwie ułożony rozkład dnia ( regularne i punktualne posiłki, codzienny jak najdłuższy pobyt na świeżym powietrzu, zachowanie proporcji między zabawami i zajęciami).f) Wyrabianie odporności organizmu dziecka- zapewnienie dziecku dostępu do świeżego powietrza (co najmniej 2-3 godz. na zewnątrz), im korzystniejsze warunki, tym dłużej dzieci przebywają na powietrzu; zabawy na śniegu, zabawy w wodzie, hartowanie (powietrze, słońce, woda).

 

10.Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo swoje oraz innych.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić;

2) orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków

transportu;

3) zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich;

4) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości);

5) próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie.

 

11.Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie;

2) odgrywa role w zabawach parateatralnych, posługując się mową, mimiką, gestem

i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. maską).

 

12.Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;

2) dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża je, pląsając lub tańcząc;

3) tworzy muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innychprzedmiotów), a także improwizuje ją ruchem;

4) w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej.

 

13.Wycowanie przez sztukę – różne fazy plastyczne.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;

2) umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych;

3) wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz). 

 

14.Wspomaganie rozwoju umysłowego dziecka w wieku przedszkolnym.

Nie da się przecenić znaczenia pierwszych lat życia człowieka, kiedy to rozwija się połowa możliwości ludzkiego mózgu. W ciągu pierwszych pięciu lat życia rozwija się 50% zdolności do uczenia się, a następne 30% do ósmego roku życia. Cała wiedza zdobyta w późniejszym okresie opiera się na fundamencie zbudowanym w pierwszych latach życia. Jeśli fundament nie jest solidny, budowanie na nim nie będzie skuteczne. Dzieci pozbawione odpowiednich bodźców oraz możliwości przeżywania doświadczeń niezbędnych do właściwego rozwoju, mogą w późniejszym okresie doświadczać niepowodzeń szkolnych. 

Co zatem można zrobić? Jak wspierać rozwój dziecka?

Niezwykle istotne jest rozwijanie cech podstawowych, takich jak: poczucie własnej wartości, ciekawość i niezależność emocjonalna. Są one niezbędne, aby rozwój i uczenie się postępowało. Wyniki badań pokazują, że poczucie własnej wartości może mieć wpływ nie tylko na osiągnięcia dziecka, ale i osoby dorosłej. Zadaniem edukacji jest kształcenie osobowości otwartych, innowacyjnych, uspołecznionych, umiejących współdziałać i współpracować z innymi. Te cechy, dyspozycje osobowościowe i postawy rozwijają się w pierwszych latach edukacji.

Rozwój dzieci w wieku 4 i 5 lat

- Mam pomysł! Zjem jabłko i będę mieć pestkę i ją zasadzę, wtedy urośnie wielkie drzewo! I będę je codziennie podlewać, żeby nie uschło.

Już pięcioletnie dzieci instynktownie wyczuwają, że aby był wzrost, należy coś pielęgnować i otaczać opieką. Co dzień dostarczać składników odżywczych i odpowiednio stymulować. Podobnie powinny wyglądać działania wychowawcze, które oddziałują na dziecko. Kształcenie psychiczne odgrywa tu szczególnie istotną rolę.

Wspomaganie rozwoju umysłowego to mądrze organizowany proces uczenia się. Rozwój umysłowy wyznaczony jest przez to, z czym przychodzimy na świat, oraz oddziaływanie zewnętrzne. Na to, z jakimi zadatkami dziecko przyszło na świat, co skryło się w jego „ziarenku”, nie mamy większego wpływu. Ale od nas zależy, czy owe zadatki wspaniale się rozwiną. Jeśli mądrze pokierujemy procesem uczenia się, możemy w znaczny sposób wpłynąć na rozwój tego, czym dziecko zostało obdarzone. Jeśli nasze dziecko przejawia wzmożone zainteresowanie muzyką, np. reaguje na nią w sposób szczególny, upaja się jej niezwykłą harmonią, pomóżmy dziecku kroczyć dalej tą drogą. Ważna jest obserwacja, aby móc wychwycić te sygnały, kiedy się pojawią i umożliwić dziecku rozwijanie się w tym kierunku. Delikatnie podpowiadajmy i podsuwajmy te rzeczy, które mogłyby je zainteresować, rozbudzać wykluwającą się pasję. Zapiszmy je na naukę gry na skrzypcach, podsuwajmy nagrania kompozytorów klasycznych.

Efektem uczenia się jest każda stosunkowo trwała zmiana w zachowaniu, w myślach i uczuciach jednostki – będąca rezultatem przeszłego doświadczenia. Jak zauważa Lew S. Wygocki, proces uczenia się trzeba korzystnie dopasować do rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka – ma mieścić się w strefie najbliższego rozwoju. Istotną cechą naśladownictwa dziecięcego jest możliwość naśladowania wielu czynności, które leżą dość daleko poza granicami jego własnych możliwości. Dziecko, ucząc się naśladować pod kierunkiem dorosłego, potrafi z kolei wykonać wiele różnych czynności nie tylko ze zrozumieniem, ale również samodzielnie. Różnica między poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem rozwiązywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu określa strefą najbliższego rozwoju dziecka.

To, co dziecko robi dziś przy pomocy dorosłych, zrobi jutro samodzielnie. Strefa najbliższego rozwoju pomaga więc określić „jutro" rozwoju dziecka, dynamiczny stan jego rozwoju, który uwzględnia nie tylko to, co dziecko w tym procesie już osiągnęło, lecz również to, co w nim dopiero dojrzewa. Stan rozwoju intelektualnego dziecka można określić ustalając co najmniej dwa jego poziomy — poziom aktualnego rozwoju i strefę najbliższego rozwoju.

Koncepcja strefy najbliższego rozwoju dziecka pozwala sformułować formułę, że dobre jest tylko takie nauczanie, przez które rozwój jest wyprzedzany. Nauczanie i rozwój nie są pojmowane jako pokrywające się; odpowiednio zaś do tego za prawidłowo organizowany proces nauczania uważany jest ten, który wiedzie rozwój umysłowy dziecka za sobą, dając początek wielu procesom rozwojowym, które bez nauczania stałyby się niemożliwe. Nauczanie jest więc niezbędnym i powszechnym czynnikiem w procesie rozwoju nie przyrodzonych, lecz historycznie ukształtowanych właściwości ludzkich u dziecka. Jak dziecko głuchoniemych rodziców, które nie usłyszy mowy wokół siebie, pozostanie nieme, choć ma wszystkie przyrodzone zadatki rozwoju mowy, jak nie rozwiną się u niego te wyższe funkcje psychiczne, które dotyczą mowy, tak samo nie rozwiną się różne procesy bez nauczania, które pobudza je do życia i jest czynnikiem ich rozwoju.

Uczenie się poprzez zabawę

Poziom aktualnego rozwoju wyznacza budowanie i poszerzanie schematów poznawczych dziecka, które w najnaturalniejszy sposób rozwijają się poprzez zabawę. W trakcie dziecięcej zabawy dziecko uczy się niebywale intensywnie a proces uczenia jest najlepiej dopasowany do potrzeb rozwojowych dziecka. Odgrywa on zatem niebywałą rolę wspomagającą w kształtowaniu się procesów umysłowych w dziecięcych główkach. Dotyczy to m.in. zabawy spontanicznej, na którą warto zwrócić uwagę. Bawmy się jak najwięcej z dzieckiem, a będzie to przy tym wspaniałą okazją do poznania jego potrzeb i wyjściu im na przeciw.

Jak wynika z analiz czynności wykonywanych przez dziecko, zaangażowania w zabawę, jej przebiegu i dramaturgii, podejmuje ono ją z motywacji wewnętrznej. Bawiąc się – intensywnie się uczy i nie ma przy tym mowy o czymś przypadkowym, dowolnym. Dziecko podejmuje zabawę po to, aby zgromadzić maksymalnie dużo doświadczeń potrzebnych mu tu iteraz do budowania określonych schematów poznawczych, albo z potrzeby oswajania się z trudnymi sytuacjami życiowymi i dla doskonalenia umiejętności koniecznych do radzenia sobie, gdy zajdzie taka potrzeba.

Jednak często dzieje się tak, że nie docenia się, czy wręcz lekceważy funkcję zabawy spontanicznej jako intensywnego procesu uczenia się. Dzieje się to wówczas, gdy zezwalamy dzieciom bawić się w co chcą i jak chcą, sami zaczynając się zajmować różnymi „ważnymi sprawami”. Błędnym jest przekonanie, że nie jest ważne, w co dzieci się bawią, byle tylko nie przeszkadzały zbytnio, nie hałasowały i nie wyrządzały sobie krzywdy. Konsekwencją takiego traktowania zabawy spontanicznej jest to, że w każdym momencie jej trwania dorosły przerywa dziecku zabawę, nawet gdy jest ono nią zafascynowane. Jeśli zależy nam na tym, aby dziecko się pięknie rozwijało, należy zrobić wszystko, aby bawiło się możliwie długo – im dłużej tym lepiej. Aby dziecko się szybko nie nudziło daną zabawą, np. edukacyjną, a było nią wciąż zaciekawione trzeba ją przerywać, gdy pojawiają się pierwsze oznaki znudzenia. W ten sposób podtrzymujemy ochotę dziecka do kontynuacji tej zabawy później i uniemożliwiamy znudzenie się nią. Jest to bardzo ważne. Powinniśmy zadbać o różnorodność, dobrze jest, gdy różnych np.: gier jest jak najwięcej, ale z uwzględnieniem powyższej zależności. W tym celu wystarczy pochylić się nad bawiącym się dzieckiem i obdarzyć je uwagą, spytać, w co się bawi i wyrazić swe uznanie, podsunąć kilka nowych przedmiotów pasujących do zabawy. Dziecko stopniowo pragnie poszerzać zakres swego schematu poznawczego, chce dobudowywać do niego coraz to nowe struktury. A taka mądra postawa, jaką w tej sytuacji może wykazać się rodzic gwarantuje to, że dziecko będzie się odtąd bawić o wiele dłużej, i będzie szczęśliwsze!

Zapewnianie dziecku aktywności odpowiednio stymulującej różne obszary jego mózgu, który w tym okresie życia jest najbardziej podatny na kształtowanie, jest bardzo ważnym punktem na drodze rozwoju. Uważny rodzic z pewnością poradzi sobie w tym odpowiedzialnym zadaniu, obserwując swoje dziecko i wychodząc mu naprzeciw w jego oczekiwaniach i dążeniach.

 

15.Wspomaganie dzieci w poznawaniu praw przyrody nieożywionej oraz wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.

Edukacja przyrodnicza w przedszkolu zwrócona jest ku dziecku – umożliwia mu rozwój       w „dialogu ze światem”. Celem realizacji jej zadań, jak podaje M. Rościszewska – Woźniak, jest „rozwijanie i wzmacnianie u dzieci ich naturalnego pędu do poznawania świata                 i ciekawości poznawczej, poprzez stwarzanie okazji do eksperymentowania, zadawania pyta    i uzyskiwania odpowiedzi, do obserwacji, planowania, własnych badań, testowania własnych hipotez, kształtowania postawy szacunku dla wiedzy oraz szacunku dla środowiska”.

Treści dotyczące poznawania przyrody obejmują przyrodę ożywioną i nieożywioną                w zakresie odpowiadającym możliwościom dzieci i uwzględniającym warunki środowiska lokalnego. Przedszkolaki poznają przyrodę w rozmaity sposób. W sposób pośredni za pomocą obrazów, dźwięków i mowy, ale przede wszystkim przez bezpośredni kontakt z jej wytworami lub zjawiskami. Poznają przyrodę tym lepiej, im bardziej interesują się danym obiektem, zjawiskiem, gdy obiekt ten czy zjawisko wymaga wykonywania określonych czynności praktycznych, gdy spełnienie operacji badawczych nie jest trudne, a badanie daje dzieciom radość z odkrycia.

W ramach edukacji przyrodniczej w przedszkolu dzieci rozwijają kompetencje intelektualne – umiejętność krytycznego i logicznego myślenia, koncentrację uwagi, pamięć, umiejętność działania twórczego, podejmują i doskonalą współpracę.

Czynności poznawcze u dzieci w wieku przedszkolnym są mocno uwarunkowane przez uczucia, dlatego przeżycia związane z przyrodą mogą prowadzić do szczególnie intensywnego rozwoju umysłowego. Dziecko obserwując otaczający świat napotyka wiele problemów, z którymi nie zawsze radzi sobie samodzielnie. Szukając odpowiedzi na pytania dostrzega pewne zależności występujące w przyrodzie, np. „Dlaczego śnieg topnieje?” W ten sposób tworzą się podstawy do wyjaśniania przyczynowości zjawisk. Wyjaśnienie przyczyn, szukanie skutków, zależności prowadzi do intensywnego rozwoju myślenia przyczynowo – skutkowego.

Świat przyrody jest doskonałym materiałem do rozwoju mowy. Poznając nowe zjawiska, zwierzęta, rośliny, oznaczenia czynności i właściwości dziecko poznaje nowe słowa. Wzbogaca się zasób słownictwa dziecka, zdolność i jasność wyrażania myśli, formułowania spostrzeżeń.

W toku zabaw czy zajęć przyrodniczych powstają wielorakie możliwości ciekawych obserwacji i badań o różnym stopniu trudności. Różnorodne i systematycznie prowadzone zajęcia przyrodnicze w znacznym stopniu rozwijają zdolność koncentrowania uwagi, uogólnień, umiejętność dokonywania klasyfikacji obiektów przyrodniczych ze względu na ich istotne cechy wyglądu i egzystencji.

Wiek przedszkolny sprzyja kształtowaniu właściwych postaw i przekonań, takich jak na przykład troskliwość wobec żywych organizmów i związane z tym pragnienie ich ochrony i pielęgnacji. Opiekując się zwierzętami, roślinami, dbając na miarę swoich sił o środowisko, dzieci uczą się cierpliwości, wytrwałości, poczucia odpowiedzialności i koleżeństwa.

Do tej grupy motywów należy również chęć aktywnego udziału w dokonywaniu zmian         w przyrodzie. Zdaniem M.Arndt jest naturalne, że „w wieku przedszkolnym dominuje uczucie radości z dokonanej zmiany, a jednocześnie rodzi się chęć tworzenia piękniejszego życia dla wszystkich. Taka motywacja mieści się w kręgu ideałów społecznych, w normach działalności ludzkiej…”.

Kontakty z przyrodą poza tym, że mają wartości poznawcze i kształtują postawę społeczno – moralną, wpływają również na rozwijanie uczuć estetycznych. Nie zawsze chodzi o odczuwanie piękna zachodzącego słońca lub widoku wzburzonych fal w czasie burzy. Ileż piękna dostarcza widok rosy osadzonej na liściach kwiatka lub na sieci pająka czy kolorowe skrzydła motyla.

Dzieci przedszkolne poznają przyrodę wszystkimi zmysłami i reagują na nią w sposób bezpośredni, czynny, wyrażając przy tym swoją radość. Zdaniem E.,J.Frątczaków, nie poetyzują one swoich wrażeń, rzadko wypowiadają się na temat piękna, koloru, kształtu           i innych cech rzeczy i zjawisk. W charakterystyczny dla nich sposób swój zachwyt wyrażają uśmiechem, podskokiem, okrzykiem, tańcem, śpiewem. Toteż przyroda jest sprzymierzeńcem dorosłych w rozbudzaniu nowych zaciekawień i zainteresowań dziecka.

Dzieci w wieku przedszkolnym, kierujące się własnym odczuciem estetycznym, są jednak jeszcze bardzo zależne od przykładu dorosłych. Dorośli muszą im „otwierać oczy” i wyraźnie uzewnętrzniać swoje uczucia. Dzieci stają się wtedy bardziej wrażliwe, szybko pojmują          i same szukają piękna. Toteż przeżycia estetyczne związane z przyrodą są nieodzowne dla wzbogacania osobowości dziecka.

W zetknięciu ze zwierzętami, roślinami lub zjawiskami przyrody maluch stale napotyka nowe problemy. Wyzwala to jego ciekawość, pobudza aktywność. Zainteresowania ważne są przede wszystkim dla rozwoju umysłowego dziecka w danej dziedzinie, stanowią impuls do zdobywania wiedzy i rozwoju zdolności obserwacyjnych, a także wyobraźni.

Dzieci, które przyzwyczaiły się odkrywać w swoim otoczeniu przyrodniczym ciągle coś nowego, chętnie wędrują, sprawnie przechodzą po kamieniach i żwirze, nie odstrasza je zła pogoda. To wszystko wzmacnia je fizycznie, hartuje, odpręża ich układ nerwowy, rozwija sprawność i zręczność ruchową.

W czasie zabaw, prac użytecznych, spacerów i wycieczek , obserwacji i doświadczeń dzieci poznają różne środowiska przyrodnicze (pole uprawne, łąkę, staw, las, ogród warzywny, sad, park, ogród botaniczny i zoo, działka przedszkolna, wiejskie podwórko), zapoznają się z występującymi tam roślinami i żyjącymi zwierzętami, przypatrują się pracom ludzi i używanym przy tych pracach narzędziom. Obcowanie z przyrodą umożliwia obserwowanie zjawisk zachodzących wraz ze zmiana pór roku w świecie roślin i zwierząt. Realizacja treści przyrodniczych umożliwia poznawanie zjawisk występujących w przyrodzie ( np. zamarzanie wody, topnienie śniegu i lodu, nasłonecznienie, wilgotność powietrza, parowanie wody i skraplanie pary, rozpuszczanie się niektórych substancji w wodzie a innych nie, itp.), dostrzeganie zależności pomiędzy temperaturą i długością dnia a porami roku oraz prowadzenie kalendarza pogody. Dzieci dowiadują się także o najczęściej spotykanych chronionych roślinach i zwierzętach, o niebezpieczeństwach zagrażających środowisku przyrodniczemu ze strony człowieka ( np. pożary lasu, zatruwanie powietrza, wody i gleby) oraz o sposobach ochrony przyrody. W ramach poznawania środowiska przyrodniczego dzieci dokarmiają zimą ptaki i zwierzęta oraz utrzymują porządek w karmnikach i paśnikach. Rozwijaniu zainteresowań przyrodniczych służy także zbieranie i kolekcjonowanie różnych zbiorów przyrodniczych, ilustracji i fotografii o tematyce przyrodniczej.

Otaczający świat mocno dziecko zaciekawia, angażuje emocjonalnie, wyzwala chęć poznania. Dzieci stopniowo dostrzegają w świecie przestrzeń i miejsce, rzeczy, zjawiska         i procesy, związki i zależności. W obcowaniu z przyrodą przeżywają jej piękno, dostrzegają dobro i zawartą w nim prawdę. Poprzez właściwy każdej jednostce odbiór świata, dzieci tworzą własny jego obraz i widzenie siebie w tym świecie. Poznawanie przyrody dostarcza doskonałych możliwości rozszerzania wiedzy i kształtowania takich uczuć i cech, które przyczyniają się do rozwoju osobowości. Dlatego sprawą bardzo istotną w realizacji zadań     i celów edukacji przyrodniczej w przedszkolu staje się przemyślane planowanie i właściwa realizacja procesu dydaktycznego.

Według Marii Studzińskiej, przygotowując zajęcia przyrodnicze w przedszkolu, należy uwzględnić:

„- zakres treści, aby nie było w nich zbyt mało lub zbyt dużo elementów nowych dla dzieci,    i aby były one dla nich interesujące; - metody, wykorzystujące w szerokim zakresie procesy porównywania i klasyfikowania; - środki dydaktyczne – możliwie bogate; - budzenie i rozwijanie motywacji przez stosowanie pochwał, zachęt i elementów współzawodnictwa, z uwzględnieniem właściwości psychicznych każdego dziecka; - sposób przekazywania treści, - organizowanie sytuacji, w których dzieci mogą swobodnie wymieniać uwagi na temat obserwowanych obiektów (…).”

Aby realizować edukację przyrodniczą z dziećmi grupach wieku przedszkolnego stosuje się różnorodne metody i formy pracy dydaktycznej. Przez metodę rozumie się sposób i tok, czyli kolejność działania, które daje pożądane rezultaty . Wychowaniu przedszkolnemu bliska jest koncepcja wszechstronnego uczenia się. Polega ona na : przyswajaniu, odkrywaniu, przeżywaniu oraz działaniu.

 Metody aktywnego poznawania zachęcają dzieci do samodzielności w rozwiązywaniu problemów, uczą współpracy w grupie, poprawnego wypowiadania się z poszanowaniem godności rówieśników, wzmacniają wiarę we własne siły, rozwijają wyobraźnię, myślenie       i spostrzeganie.

 Metody pracy z dziećmi bywają dzielone na:

•       czynne,

•       słowne,

•       oglądowe .              Pierwsza z nich to metoda samodzielnych doświadczeń , polegająca na pobudzaniu własnej inicjatywy dziecka nawiązującego kontakty z otoczeniem.  Drugi typ metody czynnej to metoda zadań stawianych dziecku, które ono wykonuje samodzielnie, często z zaangażowaniem własnej pomysłowości.Metoda ćwiczeń polega na zachęcaniu dziecka do powtarzania poznanych czynności. Jej celem jest utrwalanie poznanych nawyków i umiejętności praktycznych.

Wspomniane metody słowne (podające) pobudzają procesy poznawcze i emocjonalne. Do metod tych zalicza się:

•       rozmowy, gawędy, zagadki. Dzieci mogą uczyć się na pamięć nieskomplikowanych tekstów, wierszy i piosenek.

•       objaśnienia i instrukcje. Mają na celu wyjaśnianie różnych sposobów działań praktycznych.

•       opowiadanie,

•       pogadanka,

•       opis, 

•       piosenki,

•       czytanie

Trzecia grupa metod - metody aktywizujące to  kierowanie postępowaniem dziecka, które bazuje na umożliwianiu poznawania otaczającego świata drogą oglądową - dokonywania spostrzeżeń poprzez: słuch, dotyk, wzrok.

         Praca w przedszkolu, zarówno w jego budynku jak i w terenie wymaga określonych form organizacyjnych. Do podstawowych form pracywychowawczej i edukacyjnej w przedszkolu należą:

•       zabawa i inne rodzaje działalności dzieci pozwalające na rozwijanie własnej inicjatywy;

•       czynności samoobsługowe dzieci np. związane z utrzymaniem higieny osobistej;

•       zajęcia organizowane przez nauczycielkę z całą grupą lub prowadzone w mniejszych zespołach;

Efektywna realizacja programu wymaga od nauczycieli stosowania atrakcyjnych

i urozmaiconych form prowadzenia zajęć.

    Do podstawowych form edukacji przyrodniczej dzieci przedszkolnych zalicza się:

•          wycieczki, spacery do określonych ekosystemów, ogrodów, do instytucji, zakładów pracy, do parków, lasów muzeuów przyrody itp.;

•          prace praktyczne na rzecz ochrony, kształtowanie i ulepszanie środowiska jak:-

- porządkowanie terenu,

- pielęgnowanie upraw- drzew, krzewów, zieleńców, trawników, kwietników,

  doniczkowych roślin ozdobnych,

- opiekę nad drzewami, krzewami , zieleńcami, ptakami, ssakami, pomnikami

  przyrody, roślinami, stanowiącymi tzw. naturalne spiżarnie karmy dla zwierząt,

- oszczędzanie zasobów materialnych człowieka- wody, artykułów spożywczych, papieru

 a także zbieranie makulatury, owoców leśnych, ziół, grzybów,

-  uprawę roślin w ogrodzie i w kąciku przyrody,

-  rejestrowanie przyrody za pomocą aparatu fotograficznego, ołówka, magnetofonu,

-  budowanie urządzeń użytkowych, jak karmniki, pojniki, budki lęgowe;

•          uczestniczenie w pracach koła LOP;

•          udział w tzw. akcjach ochrony środowiska np. Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi;

•          ścieżki przyrodniczo-edukacyjne;

•           marsze i biesiady ekologiczne;

•          zabawy badawcze i eksperymenty;

•           akcje, konkursy, turnieje ekologiczne;

•          zabawy i gry dydaktyczne;

•           inscenizacje;

•           filmy i pokazy multimedialne;

•           literatura przyrodnicza;

•          twórczość plastyczno-konstrukcyjna i manipulacyjna z tworzywem przyrodniczym.

 

Ze względów organizacyjnych można wyróżnić zabawy o charakterze kameralnym   (w pomieszczeniach zamkniętych) oraz zajęcia terenowe prowadzone w ogrodzie przedszkolnym lub poza jego obrębem np. w parkach, skwerach lub w lesie. Wszystkie wymienione metody i formypracy mogą być stosowane w edukacji przyrodniczej. Kameralne to np. pogadanki w salach przedszkolnych, praca w kąciku przyrody. Atrakcyjną formą łączącą zajęcia kameralne z obserwacją zjawisk przyrodniczych przed budynkiem przedszkola jest prowadzenie kalendarza pogody. Polega ono na sporządzaniu rysunków ilustrujących pogodę w dniu obserwacji. Dydaktycy zwracają uwagę , a potwierdzają to moje obserwacje z praktyki, że każdy rysunek powinien być przedmiotem zainteresowania              i życzliwej oceny nauczyciela, a także musi być zauważony i pochwalony przez rodziców. Jednak prowadzenie go systematycznie przez cały rok byłoby dla dzieci nużące. Można zatem stosować tę formę np. przy zmianie pór roku. Bliższy kontakt z przyrodą dziecko może mieć w przedszkolnym ogrodzie. Niektórzy autorzy zwracają uwagę, że dziecko chętnie będzie uczestniczyło w pracach pielęgnacyjnych ogrodu. Pod kierunkiem nauczycielki może małą konewką podlewać rabatki kwiatowe, zbierać owoce (nie powodujące niebezpieczeństwa pokłucia się np. gruszki, śliwki). Przy wszystkich tych atrakcyjnych dla dziecka czynnościach jest okazja pogłębiania jego wiedzy   o roślinach.  Atrakcyjną formą edukacji przyrodniczej na terenie ogrodu przedszkolnego jest dokarmianie ptaków w zimie. Zajęcia te kształtują umysł dziecka a jednocześnie rozwijają jego opiekuńcze nastawienie do przyrody

Aby w sposób trwały wpływać na rozwój wychowanka, trzeba przede wszystkim znać i brać pod uwagę specyficzne właściwości rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym.           U wszystkich przedszkolaków znaczącą rolę w ich rozwoju odgrywa aktywność. Jej motorem, siłą napędową, według M. Arndt, „jest głód wiedzy, zainteresowanie wszystkimi żywymi istotami, tym wszystkim, co się zmienia, radość odkrywania oraz chęć spożytkowania zdobytych wiadomości w samodzielnym wpływaniu na przyrodę”. Jeżeli uda nam się rozbudzić tę aktywność, właściwie ją wykorzystać w realizacji celów edukacji przyrodniczej, wówczas wpłyniemy znacząco na ogólny rozwój wychowanka. Dlatego każde dziecko należy pobudzać do poznawania przyrody tak wcześnie i tak często, jak to tylko jest możliwe. Zyskuje ono wtedy tak bogaty zasób przeżyć i doświadczeń, że może z niego czerpać jeszcze w okresie szkolnym. Nawet jeśli nie zapamięta ono tego czy innego szczegółu, to wyobrażenia, stanowiące elementy mozaiki układającej się w obraz świata dziecka, pozostaną. Na tej podstawie rozwijają się wiedza, zdolności i stosunek do świata.

W wyniku prawidłowego przebiegu procesu edukacyjnego każdy wychowanek przedszkola powinien być człowiekiem aktywnym, myślącym i prawidłowo funkcjonującym w życiu społecznym. Poznawanie przez dzieci przyrody ma na celu wyrobienie właściwego stosunku do niej oraz nagromadzenie obserwacji i wiadomości, które staną się podstawą do kształtowania prawidłowych pojęć o świecie i wielu cennych umiejętności, niezbędnych do racjonalnego funkcjonowania w nim.

 

16.Wspomaganie rozwoju umysłowego i edukacja matematyczna dzieci przedszkolnych.

Wspomaganie rozwoju umysłowego jest to mądrze zaplanowany proces uczenia się. Matematyki zaczynamy uczyć się niemal równocześnie z nauką mowy. Przedszkole ma obowiązek wspomagać rozwój intelektualny dziecka wraz z edukacją matematyczną.

Edukację matematyczną dzieci w wieku przedszkolnym należy pojmować szeroko. Musi być ona połączona z intensywnym rozwojem myślenia, z kształtowaniem odporności emocjonalnej oraz ćwiczeniami pewnych umiejętności matematycznych. Niezwykle istotna jest także świadomość tego, w jaki sposób dzieci w tym wieku uczą się, a mianowicie - większość dorosłych uważa, że dobrym sposobem uczenia jest wyjaśnianie, tłumaczenie i opowiadanie. Otóż nic bardziej mylnego - najważniejsze w edukacji matematycznej są osobiste doświadczenia dziecka. Stanowią one fundament, z którego dziecko konstruuje pojęcia i umiejętności. Jeżeli doświadczenia te są dobrane indywidualnie do potrzeb i możliwości dziecka, to przyczyniają się także do rozwoju myślenia i hartowania dziecięcej odporności. Dziecko przetwarzając własne doświadczenia w umyśle, dobrze jeżeli będzie je nazywało, ponieważ nazywanie przedmiotów oraz wykonywanych czynności sprzyja koncentracji uwagi i pomaga dziecku dostrzegać to, co ważne. Dziecięce wypowiedzi są także cenną wskazówką dla dorosłego, na ich podstawie może on stwierdzić, czy dziecko rozumuje we właściwym kierunku.

Do uczenia się matematyki konieczna jest dojrzałość psychiczna. Na psychiczną dojrzałość składają się następujące elementy:

1. Odpowiedni poziom operacyjnego rozumowania.

2. Świadomość w jaki sposób należy poprawnie liczyć przedmioty.

3. Stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na sytuacje trudne.

4. Należyta sprawność manualna, percepcji spostrzegania oraz koordynacja wzrokowo – ruchowa.

Rozwiązywanie zadań matematycznych, pokonywanie trudności wymaga od dzieci wysokiego poziomu dojrzałości emocjonalnej. Emocje towarzyszą czynnościom intelektualnym, ale także wyznaczają dla nich drogę. „W każdym zadaniu matematycznym – jeżeli zadanie ma mieć sens kształcący jest zawarta określona trudność, a rozwiązanie zadania stanowi pokonanie tej trudności. Dostrzeżeniu trudności i jej pokonaniu zawsze towarzyszy wzrost napięcia i emocji ujemnych” (E. Gruszczyk – Kolczyńska, 1988, str. 325).

Dlatego w uczeniu się matematyki bardzo ważna jest odporność emocjonalna, która wyraża się zdolnością do kierowania swym zachowaniem w racjonalny sposób, mimo przeżywanych napięć i emocji ujemnych. Odporność emocjonalną można kształtować, zwłaszcza u dzieci w trakcie wychowania w naturalny sposób, organizując ćwiczenia rozwijające zdolność do rozumnego kierowania swym zachowaniem w sytuacjach trudnych.

Następnym wskaźnikiem dojrzałości do uczenia się matematyki jest dziecięce liczenie. Sześciolatki przed pójściem do szkoły powinny umieć zastosować w skoordynowany sposób następujące prawidłowości:

• podczas liczenia należy wskazać gestem kolejne przedmioty i wypowiadać stosowny liczebnik,

• przy liczeniu nie wolno pomijać żadnego przedmiotu, ani żadnego liczyć podwójnie,

• liczebniki należy wymieniać w stałej kolejności,

• ostatni z wypowiedzianych liczebników ma specjalne znaczenie, gdyż określa liczbę liczonych obiektów,

• wynik liczenia nie zależy od kolejności.

Czwarty wskaźnik psychicznej dojrzałości do uczenia się matematyki wiąże się z koordynacją wzrokowo – ruchową i sprawnością manualną. „W czynnościowym nauczaniu matematyki wymaga się bowiem od dzieci, aby dokonały wiele czynności opartych na spostrzeganiu wzrokowym, sprawności rąk i koordynacji wzrokowo – ruchowych” (E. Gruszczyk – Kolczyńska, 1988, s. 325).

Dojrzałość do uczenia się matematyki jest związana z gotowością do nauki czytania i pisania. W jednym i w drugim przypadku wymaga się wysokiego poziomu sprawności percepcyjno–motorycznych. Dziecko musi wykazywać się zdolnością do przeprowadzania percepcyjnych analiz i syntez wzrokowych. Na tej podstawie dziecko może różnicować, a następnie identyfikować kształt i położenie cyfr, liter. Odwzorowywanie, rysowanie związane z zadaniami wymaga dobrej sprawności manualnej.

Co konkretnie trzeba kształtować?

Każdy dorosły może prowadzić zajęcia z matematyki, musi on tylko pamiętać i przestrzegać kilku zasad.

Po pierwsze zajęcia matematyczne muszą być wypełnione zabawami, ciekawymi zadaniami, grami. Poprzez właściwie zorganizowaną zabawę, która dostarcza wiele radości i przyjemności, możemy zarazem wychodzić naprzeciw ujawnionym zainteresowaniom dzieci nauką matematyki. Zabawy, zwłaszcza tematyczne i konstrukcyjne, mają na celu rozwinięcie u sześciolatka zdolności do pojmowania elementarnych związków wielkości grup dziecięcych czy zabawek, a w konsekwencji - prowadzą do zdolności układania przedmiotów według jakiejś zasady, czy w odpowiednim porządku. Ponadto zabawy, zwłaszcza o zabarwieniu dydaktycznym, umożliwiają umiejętne manipulowanie konkretnymi przedmiotami oraz ich zmierzenie. Do zainicjowania zabawy matematycznej nie potrzeba wiele – fasola, kasztany – rozsypmy i pozwólmy dziecku policzyć; guziki – pobawmy się w klasyfikowanie (np.: po dzielmy na kolory; na ilość dziurek; wielkości); metrówki, dzbanek z miarką – pozwólmy pomierzyć, sprawdzić gdzie jest więcej gdzie mniej; itd. Najważniejsze, to tak zadać pytanie, zaaranżować zabawę, aby dziecko zechciało się przyłączyć.

Po drugie - prowadzić należy je najlepiej każdego dnia, a jeśli to będzie nierealne to dla uzyskania dobrych efektów zajęcia muszą być prowadzone co najmniej trzy razy w tygodniu. Należy je prowadzić dotąd, dopóki sprawiają dziecku przyjemność i należy prowadzić je przy pomocy specjalnie dobranych przedmiotów oraz przedmiotów tj. klocki, ziarna fasoli, kasztany, guziki, typowa miarka krawiecka itp. Pierwsze umiejętności matematyczne dziecko musi odkryć samo. Dorosły zaś ma mu stworzyć warunki. Ale stopień trudności musi być dostosowany do możliwości dziecka, ponieważ tylko w ten sposób może ono samodzielnie lub przy pomocy dorosłego je rozwiązać, a następnie przeżyć radość stanowiącą rekompensatę za doznane wcześniej napięcia. A napięcia powstają wskutek niewłaściwego postępowania z dziećmi, które niszczy ich zapał i wiarę we własne możliwości. "Ty nigdy tego nie zrozumiesz. Najprostszych rzeczy nie potrafisz pojąć" - krzyczy tata "pomagający" dziecku w rozwiązywaniu zadania matematycznego. Teraz dziecko już na pewno nie zrozumie. I utrwali w sobie przekonanie, że brak mu odpowiednich zdolności.

Program edukacji matematycznej ułożony przez Panie: Edytę Gruszczyk-Kolczyńska oraz Ewę Zielińska (wybitne specjalistki w tej dziedzinie) dla sześciolatków obejmuje następujące kręgi tematyczne:

1. Orientacja przestrzenna - kształtowanie umiejętności, które pozwolą dziecku dobrze orientować się w przestrzeni i swobodnie rozmawiać o tym, co się wokół niego znajduje.

2. Rytmy – traktowane jako sposób rozwijania umiejętności skupienia uwagi na prawidłowościach i korzystania z niej w różnych sytuacjach. Jest to ważne przy nabywaniu umiejętności liczenia oraz dla zrozumienia sensu mierzenia.

3. Kształtowanie umiejętności liczenia, a także dodawania i odejmowania – obejmuje proces począwszy od liczenia konkretnych przedmiotów przez liczenie na palcach aż do rachowania w pamięci.

4. Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania – celem jest tu dobre przygotowanie dziecka do zrozumienia pojęcia liczby naturalnej.

5. Rozwijanie umiejętności mierzenia długości w zakresie dostępnym sześciolatkom.

6. Klasyfikacja – wspomaganie rozwoju czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do tworzenia pojęć. Jest to wprowadzenie dzieci do zadań o zbiorach i ich elementach.

7. Układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych – jest dalszym doskonaleniem umiejętności rachunkowych dzieci, stanowi przygotowanie do tego, co będą robiły na lekcjach matematyki w szkole.

8. Zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia. Obejmuje także kształtowanie ważnych czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do rozwiązywania zadań.

9. Mierzenie płynów – to ćwiczenia, które pomagają dzieciom zrozumieć, że np. wody jest tyle samo, chociaż po przelaniu wydaje się jej mniej lub więcej.

10. Intuicje geometryczne – kształtowanie pojęć geometrycznych w umysłach sześciolatków.

11. Konstruowanie gier przez dzieci – hartuje odporność emocjonalną i rozwija zdolność do wysiłku umysłowego.

12. Zapisywanie czynności matematycznych – stanowi przygotowanie dzieci do tego, co będą robiły na lekcjach matematyki w szkole.

Dwanaście wymienionych kręgów tematycznych trzeba zrealizować w podanej kolejności. Uwzględnia ona bowiem nie tylko stopniowanie trudności, ale także prawidłowości rozwoju dziecka. Każdy z tych dwunastu kręgów jest omówiony w osobnym rozdziale „Dziecięcej matematyki” - książce, z która powinna zapoznać się każda osoba dorosła mająca wpływ na proces edukacji dzieci, czy to rodzić czy nauczyciel. Ponieważ wyjaśnia ona co i jak należy kształtować w umysłach dzieci.

 

17.Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania. 

Wiek przedszkolny zajmuje istotne miejsce w psychofizycznym rozwoju dziecka. W tym okresie rozpoczyna się kształtowanie osobowości dziecka, przyswajanie społecznych norm współżycia, dokonuje się intensywny rozwój myślenia, spostrzegawczości i pamięci dziecka. Zmiany te w okresie przedszkolnym związane są z rozwojem nowych rodzajów działalności dziecka. Do nich zaliczyć można takie prace jak: rysowanie, lepienie, konstruowanie, które charakteryzują się przede wszystkim tym, że dziecko odtwarza w nich swoje wyobrażenia o przedmiotach i zjawiskach otaczającej rzeczywistości. Dzięki temu dziecko zaczyna rozumieć stosunki, jakie zachodzą między przedstawionym przedmiotem i jego wyobrażeniem, co jest istotne przy nauce czytania i pisania.

Naturalną formą dziecięcej aktywności w przedszkolu jest zabawa.

M. Przetacznik – Gierłowska pisze, iż ,,zabawa jest przejawem własnej aktywności dziecka jako wyznacznika jego rozwoju, a jednocześnie podstawową formą jego działalności, aż do czasu podjęcia nauki szkolnej”.[1]

S. Szuman z kolei uważa , że ,,zabawa jest charakterystyczną i swoistą formą aktywności dziecka, dzięki której się ono uczy i zdobywa doświadczenie ....jest naturalną, wrodzoną, specjalną metodą uczenia się małego dziecka.”[2] Spełnia ona istotną rolę w wychowaniu przedszkolnym. W zabawie dziecko kształtuje swoje spostrzeżenia i wyobrażenia, pojęcia i mowę, uczucia i wolę, umiejętności i postawy społeczne, dlatego zabawa jest jedną z ważniejszych form dziecięcego uczenia się.

Uczenie się w wieku przedszkolnym ma charakter mimowolny i okolicznościowy. W przedszkolu dziecko uczy się poprzez zabawę pod kierunkiem nauczyciela. Nauka ta obejmuje umiejętności praktyczne, przydatne w życiu codziennym, dzięki którym dziecko stopniowo usamodzielnia się. W zakres kształcenia wchodzi także przygotowanie do nauki czytania i pisania. Wczesne opanowanie tych umiejętności jest ważne dla przyszłej szkolnej kariery dziecka. Umiejętność czytania i pisania jest podstawowym warunkiem pełnego uczestnictwa w procesie kształcenia szkolnego.

Do zadań o charakterze przygotowawczym do nauki czytania należy doskonalenie wyrazistego i poprawnego mówienia wszystkich głosek i grup spółgłoskowych, rozwijanie słuchu fonematycznego, umiejętności analizy i syntezy dźwiękowej oraz spostrzegawczości.

W programie wychowania przedszkolnego w omawianym zakresie występują również treści dotyczące ,,kształcenia motoryczno – percepcyjnego, rozwijanie języka, zainteresowań dzieci znakami pisanymi (jako stadium wyjściowe do czytania globalnego), poznawania liter, czytania wyrazów i krótkich tekstów.”[3]

Wprowadzenie elementów czytania rozpoczynamy od zaznajomienia dzieci z istotą symbolu graficznego – jako formą przekazu informacji. Przyswajanie techniki czytania powinno być integralnie związane z rozumieniem czytanego tekstu. Przez nabywaną umiejętność początkowego czytania przez dzieci sześcioletnie rozumiemy: odczytywanie wyrazów, równoważników, krótkich zdań i tekstów – podawanych zawsze w powiązaniu z ilustracją odpowiadającą treści tekstu. Są to wyrazy o prostej budowie fonetycznej – bez samogłosek nosowych, zmiękczeń i dwuznaków.

Ważną rolę w kształtowaniu gotowości do nauki czytania w przedszkolu odgrywają przeżycia dzieci, bowiem pobudzają ich zainteresowania i motywację do pokonywania trudności. I tak np.  przeżywanie przez dzieci utworów literackich, przedstawień teatralnych i kukiełkowych, oglądanie ilustracji i obrazów wpływa na rozwój zainteresowań dziecka tekstem co sprawia, że przyszły proces czytania stanie się im bliższy i łatwiejszy.

Przygotowanie dziecka do nauki pisania obejmuje doskonalenie orientacji w zakresie kierunków, rozwijanie sprawności manualnych i umiejętności odwzorowywania, swobodne wykonywanie ruchów ciągłych z przetwarzaniem obrazu ruchowego na obraz graficzny i odwrotnie, wykonywanie elementów literopodobnych oraz umiejętne gospodarowanie miejscem na większej lub mniejszej powierzchni kartki z wprowadzeniem zeszytu.

Rozwijanie funkcji przygotowujących do pisania występuje w bardzo wielu zajęciach i zabawach. Dojrzałość do pisania związana jest z ogólną sprawnością manualną dziecka, poziomem jego orientacji przestrzennej, lateralizacją, analizą i syntezą wzrokową, koordynacją wzrokowo – ruchową, spostrzegawczością i pamięcią wzrokową czy rozumieniem symboli.

Przygotowanie do pisania nie rozpoczyna się nagle w grupie dzieci sześcioletnich. We wszystkich grupach przedszkolnych rozwijamy te funkcje, które są konieczne do powstania pełnej gotowości do nauki pisania. Doskonalimy, zatem sprawność umysłową i motoryczną dziecka w toku różnorodnych zajęć i zabaw.

Ponieważ podstawowym założeniem modyfikacji treści i metod pracy z dzieckiem jest zachowanie ciągłości w oddziaływaniach pedagogicznych w wychowaniu przedszkolnym, należy dzieci tak przygotować do nauki pisania, aby potrafiły pisać znaki w odpowiednich liniach w zeszycie, z uwzględnieniem umiejscowienia poszczególnych ich części składowych.

Przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania w przedszkolu opiera się na materiale nie literowym i ma ono miejsce w zabawach, głównie manipulacyjnych, konstrukcyjnych, ruchowych, dydaktycznych i tematycznych.

We współczesnej literaturze naukowej podkreśla się, że zabawa odgrywa pierwszoplanową rolę w rozwoju osobowości dziecka przedszkolnego. Jest niezbędna w przygotowaniu dziecka przedszkolnego do nauki czytania i pisania.

 

18.Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne w przedszkolu.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują;

2) zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się

w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka;

3) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa;

4) nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej;

5) wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa. 

 

19.Badanie dojrzałości przedszkolnej i zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze w przedszkolu.

Dojrzałość przedszkolna- to osiągnięcie przez nie takiego poziomu rozwoju fizycznego, umysłowego, oraz społeczno – emocjonalnego, który pozwoli mu na pozostawanie przez kilka godzin w ciągu dnia pod opieką nauczycieli i wychowawców przedszkolnych, oraz uczestnictwo w zajęciach organizowanych przez placówki przedszkolne. Dziecko, które osiągnęło dojrzałość przedszkolną powinno bez większych problemów funkcjonować w warunkach przedszkolnych oraz zaadaptować się do życia z grupą dzieci w podobnym wieku.

 Wyznacznikiem dojrzałości przedszkolnej dziecka są więc takie czynniki jak stan zdrowia, stan rozwoju umysłowego, społecznego, fizycznego oraz odpowiedni wiek. Kryterium wieku jest w przypadku określania dojrzałości przedszkolnej bardzo nieostre, gdyż dzieci rozwijają się w różnym tempie i nie każde dziecko w danym wieku jest w stanie osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju w danym aspekcie. Standardowo przyjmuje się, że wiekiem w którym dziecko powinno osiągnąć dojrzałość przedszkolną jest wiek trzech lat. Od takiego wieku dzieci przyjmowane są do najmłodszych grup przedszkolnych.

Dojrzałość przedszkolna i jej wyznaczniki  1. Wychowanie zdrowotne, które obejmuje swym zakresem umiejętność poruszania się w pomieszczeniach i terenie placówki przedszkolnej, przestrzeganie określonych zasad bezpieczeństwa, umiejętność zachowania elementarnej higieny osobistej.  2. Wychowanie umysłowe, które zakłada, że dzieci powinny być przygotowane do zaznajamiania się z otoczeniem społecznym, przyrodą, powinny mieć wykształconą umiejętność słuchania i rozumienia dorosłych, dzieci potrafią również komunikować swoje potrzeby i wyrażać swoje myśli.

3. Wychowanie społeczno – moralne. Od dzieci wymaga się poprawnego zachowania się wobec innych ludzi, prawidłowego współżycia z grupą rówieśniczą, umiejętności wykonywania czynności samoobsługowych. 4. Wychowanie estetyczne – czyli propagowanie obcowania z przyrodą, sztuką, nastawienie na spostrzeganie zjawisk przyrodniczych, plastycznych, dźwiękowych.

Dojrzałość szkolna- można rozumieć jako zbiór umiejętności dobrze przez dzieci opanowanych, opartych na zdolnościach aktualnie u nich dojrzewających.

Gotowość szkolna odnosi się do sfery najbliższego rozwoju- czyli tego co dziecko może potencjalnie osiągnąć w niedługim czasie, wiąże się ona z przygotowaniem dziecka do podjęcia nauki w szkole.

-to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, społeczno- emocjonalnego i fizycznego, który umożliwi mu podjęcie nauki szkolnej.

(W. Okoń)

Co składa się na gotowość szkolną czyli jakie zadania rozwojowe związane są z podjęciem nauki w szkole?

(wg. S. Szuman, A. Brzezińska, R. Stefańska-Klar, R Michalak)

•  poziom rozwoju kompetencji poznawczych – zdobywanie wiedzy o otoczeniu, odpowiedni rozwój spostrzegania, myślenia , mowy, pamięci i uwagi

• poziom rozwoju społecznego i fizycznego – szczególnie istotna umiejętność współdziałania z rówieśnikami, ale też z dorosłym

• poziom rozwoju emocjonalnego – samodzielność i stopniowa, względna niezależność emocjonalna

• podatność na nauczanie – zdolność do podjęcia nauki jako nowej formy działania

• systematyczne nauczania – stopniowe opanowanie umiejętności pisania, czytania i matematyki

Czy wiek życia dziecka wyznacza osiągnięcie przez nie odpowiedniej gotowości czy dojrzałości szkolnej?

Badania przeprowadzone w grupie dzieci 7 letnich cytowane przez E. Gruszczyk – Kolczyńską wskazują, że różnice między poszczególnymi dziećmi mogą wynosić nawet 4 lata, czyli jedno dziecka może mieć umiejętności na poziomie 5-latka. a inne na poziomie nawet 9-latka. Przemawia to za dostosowaniem stawianych wymagań do indywidualnych możliwości oraz potrzeb dziecka, co da mu poczucie akceptacji oraz bezpieczeństwa niezbędne do rozwijania inicjatywy, ciekawości i samodzielności.

Jakie mogą być konsekwencje niedostosowania wymagań do potrzeb dziecka?

• dzieci zdolne – brak wyzwań, spadek motywacji do uczenia się, zbyt późne doświadczenie, że nauka wymaga wysiłku

• dzieci z wolniejszym tempem rozwoju – niepowodzenia, wycofanie z samodzielnej pracy, brak chęci do zdobywania informacji, niepewność, negatywny stosunek do siebie.

Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze:

Osiągnięcie pożądanego poziomu gotowości szkolnej nie jest możliwe w przypadku każdego dziecka wstępującego do szkoły. Procesy dojrzewania w różnych sferach nie zawsze przebiegają harmonijnie, bowiem zależą m.in. od zadatków wrodzonych, warunków środowiskowych, w których wychowuje się dziecko (czynniki kulturowe, materialne, społeczno-psychologiczne). Nawet dzieci rozwijające się prawidłowo cechuje nierówny poziom dojrzałości szkolnej, gdyż sama dojrzałość umysłowa nie zapewni jeszcze powodzenia w szkole.

Nauczyciele przedszkola mają obowiązek systematycznego prowadzenia obserwacji pedagogicznych i analiz zachowań dzieci, których celem jest poznanie możliwości umysłowych i potrzeb rozwojowych każdego wychowanka. Ponadto, z początkiem roku poprzedzającego rozpoczęcie przed dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej, nauczyciele muszą przeprowadzić diagnozę (analizę) gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole i przedstawić ją rodzicom. Proces ten powinien zakończyć się na początku drugiej połowy roku szkolnego, aby był jeszcze czas na podjęcie działań kompensacyjnych i wspomagających dziecko odpowiednio do zdiagnozowanych potrzeb.

Celem diagnozy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:

• rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole pod stawowej, aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do potrzeb, wspomagać;

• nauczycielowi przedszkola przy opracowaniu indywidualnego program wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej;

• pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko, w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Na podstawie takiej diagnozy nauczyciel opracowuje dla dziecka indywidualny program wspomagania i korygowania rozwoju. Wg tego programu będą prowadzone zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze. Diagnoza ma też pomóc rodzicom w poznaniu gotowości dziecka do podjęcia nauki (współpraca z nauczycielem i w domu, ewentualne odroczenie obowiązku szkolnego). 

Zajęcia dydaktyczno wyrównawcze powinny być prowadzone z dzieckiem, które:

• nie posiada w tym wieku umiejętności społecznych

• rozumuje w zbyt dziecinny, mało precyzyjny sposób

• ma kłopoty ze słownym porozumiewaniem się z dorosłymi i rówieśnikami

• charakteryzuje się słaba pamięcią wzrokową oraz małą spostrzegawczością

• nie potrafi uważnie słuchać, ma słabo rozwinięty słuch fonematyczny

• ma słabą koordynację ruchową, jest niezręczne

• charakteryzuje się nieustaloną, skrzyżowaną dominacją stronną lub jest leworęczne

• nie jest dobrze przygotowane do nauki czytania i pisania

• nie wykazuje odpowiedniej sprawności w liczeniu, dodawaniu i odejmowaniu

• ich rysunki są zbyt ubogie, często nie kończą swoich prac

• mają słabszą sprawność manualną

• są dziecinne i mało odporne emocjonalnie (źle znoszą porażki itp.)

• są mało sprawne ruchowo, kłopoty z precyzyjnymi ruchami

• mają kłopoty ze skupieniem uwagi przez dłuższy czas, mało precyzyjnie rozumują.

Zajęcia dydaktyczno- wyrównawcze:

• muszą być poprzedzone badaniem diagnostycznym,

• muszą być prowadzone systematycznie, najlepiej codziennie,

• muszą być realizowane zgodnie z programem działań naprawczych skonstruowanym specjalnie dla jednego dziecka lub małej gr. dzieci o podobnych potrzebach edukacyjnych,

• powinny być prowadzone w miejscu bezpiecznym i miłym dla dziecka,

• powinny być prowadzone we współpracy z rodzicami.

Etapy konstruowania zajęć dydaktyczno-wyrównawczych:

• analiza wyników badania diagnostycznego- określenie jak dz. funkcjonuje „tu i teraz”, jaką posiada wiedzę i umiejętności,

• określenie zakresu wiedzy i umiejętności, jakimi powinno dysponować dziecko po zakończeniu realizacji programu zajęć wyrównawczych,

• szczegółowe planowanie wspomagania rozwoju w poszczególnych obszarach edukacyjnych oraz czas i miejsce zajęć.

20.Problemy adaptacji dzieci do warunków przedszkola.

"Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej jest momentem przełomowym w jego rozwoju społecznym.Dla wielu dzieci oznacza on pierwsze kontakty z dużą grupą, co wiąże się ze zmianą dotychczasowego trybu życia. Dziecko uczy się nowej dla siebie roli przedszkolaka, ponieważ instytucjonalny charakter opieki nad dziećmi, wymaga od niego pewnego podporządkowania się panującej tam organizacji. Nowe warunki budzą niepokój, niepewność. Potrzebne są pozytywne doświadczenia i czas, aby zaakceptować nową rzeczywistość i przystosować się do niej. Poza tym silna więź emocjonalna z mamą i innymi domownikami sprawia, że zostaje zachwiane u dziecka poczucie bezpieczeństwa. Przeraża je płacz, hałas, śmiech, głośne rozmowy. Nowe otoczenie to własność społeczna, a przestrzeń jest dużo większa i inna od domowej. Obowiązują w niej nowe zasady, przez co obserwuje się u dzieci poczucie zagubienia, a pojęcie „ moje przedszkole" utożsamiają tylko ze swoją salą. Trudności w adaptacji mogą wiązać się też z brakiem orientacji w zakresie organizacji i rytmu dnia przedszkolnego. Tą wiedzę dziecko posiądzie dopiero w miarę zdobywania własnych, nowych doświadczeń. Wymaga to dużego zaawansowania rodziców i personelu przedszkola oraz wzajemnej korelacji działań. 

Wpływ rodziców na adaptację dziecka do grupy przedszkolnej.  Jeżeli rodzice w pełni akceptują wybrane przez siebie przedszkole, wychowawców pracujących w grupie, ich metody pracy, tym samym zwiększają szansę swojemu dziecku w procesie adaptacji. Dziecko szybciej przyzwyczai się do placówki i zniesie niedogodności, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie i swoich rodziców. Dlatego też współczesny rodzic winien przygotować siebie samego i swoje dziecko do nowej roli społecznej tj.„ roli przedszkolaka". 

21.Zastosowanie strefy najbliższego rozwoju – możliwości korzystnego dopasowania procesu uczenia się do rzeczywistych możliwości umysłowych dzieci.

Jerome Bruner

• Podobnie jak Piaget J. Bruner wyznaje pogląd, że rozwój poznawczy człowiek przebiega według pewnej sekwencji stadiów.

• Kluczowym pojęciem tej teorii jest reprezentacja, czyli sposób kodowania i przedstawiania świata rzeczy i zdarzeń.

• Bruner zdefiniował trzy formy takich reprezentacji. Mają one charakter kolejnych faz, przez które przechodzi człowiek w swym rozwoju poznawczym.

Bruner – trzy systemy reprezentacji (przedstawienia i przetwarzania informacji)

 Kierunek przetwarzania:

Konstruktywista à przejście od czynności do wniosków

Tradycjonalista ß od symbolu, aż do wyjaśnienia na podstawie konkretów

„potrafimy naśladować cudze czynności, ale nie potrafimy naśladować cudzego myślenia”

Każda reprezentacja jest selektywna, uwzględnia tylko pewne aspekty zdarzenia, określone przez cel, któremu ma służyć: nie tylko zapamiętywanie, ale przede wszystkim przetwarzanie ich tak, by można było wydobyć i wykorzystać to, co istotne.

Typy reprezentacji mają charakter preferencyjne z żadnej z nich nie wychodzimy na zawsze. Rozwój polega na opanowaniu kolejno tych trzech form reprezentacji wraz z umiejętnościami przekładu każdego z nich na pozostałe.

Istota rozumienia à umiejętność przekładu z jednej reprezentacji na drugą.

l. Wygotski - Proces uczenia się dziecka trzeba korzystnie dopasować do rzeczywistych potrzeb i możliwości rozwoju dziecka – ma mieścić się w strefie najbliższego rozwoju.

Ważne jest zorganizowanie procesu uczenia się w sposób przyjazny dla dziecka i tak, aby przyspieszyć tempo rozwoju umysłowego. Sprawą podstawową jest korzystne dopasowanie procesu uczenia się do możliwości dziecka. W diagnozie ustala się aktualny poziom rozwoju psychoruchowego dziecka i określa przypuszczalne przyczyny zaburzeń rozwojowych. Następnie dopasowuje się proces uczenia do tego poziomu tak, aby mieścił się w strefie najbliższego rozwoju.

Pojęcie strefy najbliższego rozwoju wywodzi się z teorii rozwoju L.S. Wygotskiego (1971) – psychologa rosyjskiego.

Strefa najbliższego rozwoju obejmuje możliwości umysłowe dziecka w sytuacji, gdy dorosły wspiera go w rozwiązaniu zadania, które dla dziecka było trudne, gdyż samo nie mogło sobie z nim poradzić. Wygotski ustalił bowiem, że  wynik klasycznego badania testowego (dziecko rozwiązuje tu zadania samodzielnie) nie określa kresu możliwości umysłowych dziecka. Jeżeli badający umiejętnie wesprze dziecko i pomoże mu, to okaże się, że potrafi ono rozwiązać jeszcze kilka zadań tekstowych, które w samodzielnym rozwiązywaniu były dla niego niedostępne. àumiejętne dozowanie pomocy.

Proces uczenia się będzie niezwykle skuteczny, jeżeli uda się dopasować go do możliwości dziecka tak, by mieścił się w strefie najbliższego rozwoju. Takie dopasowanie wymaga dobrej znajomości prawidłowości rozwojowych tego, co kształtuje się w umyśle dziecka przez rozwiązywanie zadań. Strefa najbliższego rozwoju przesuwa się bowiem zgodnie z tym jak w naturalnym rozwoju kształtują się dziecięce kompetencje.

Zadania dawane dziecku powinny mieścić się w sferze najbliższego rozwoju, by mogły rozwijać. Zadania zbyt łatwe nie rozwijają umiejętności, natomiast zbyt trudne zniechęcają ucznia do pracy i powodują frustrację. Dlatego ważne jest znalezienie strefy najbliższego rozwoju.

„Nauczanie jest tylko wtedy efektywne, gdy wyprzedza rozwój, który wówczas ożywia się i pobudza do życia szereg funkcji dopiero dojrzewających, a leżących w strefie najbliższego rozwoju”.

„Nauczanie powinno wyprzedzać rozwój, a nie „wlec się za rozwojem”.

Pojęcia i myślenie matematyczne

J. Piaget wyodrębnił dwa rodzaje wiedzy: fizyczną: logiczno – matematyczną, oraz odpowiednio dwa rodzaje pojęć:

• Pojęcia fizyczne (przyrodnicze) są zawsze pojęciami statycznymi, odzwierciedlającymi cechy samych przedmiotów.

• Pojęcia logiczno – matematyczne – powstają w wyniku zainteresowania własnych działań przedmiotem à powstają w wyniku zinternalizowania własnych działań wykonanych na przedmiotach,

Pojęcia matematyczne powstają nie w wyniku abstrakcji od cech przedmiotów, ale w abstrakcji od cech ludzkiego działania z tymi przedmiotami

Poznanie jest tu wyprowadzone z samej czynności, a nie z samych przedmiotów.

Pojęcia matematyczne mają wyraźnie operatywny charakter. Stanowią raczej system aktywności, schematy wykonywania pewnych operacji według określonego przepisu, schematy, przekształcenia przedmiotów i stosunków między nimi.

Operatywny charakter pojęć matematycznych wyznacza drogę ich kształtowania – drogę tą nazywa się uczeniem czynnościowym.

„Czynnościowe nauczanie matematyki to takie postępowanie dydaktyczne, które stale i konsekwentnie uwzględnia operatywny charakter matematyki równolegle z psychologicznym procesem interioryzacji, prowadzącym od czynności(konkretnych, poprzez wyobrażenie, do operacji abstrakcyjnych.”

Zdefiniować coś precyzyjnie zanim złapie ideę jak opanować obraz zanim się go namaluje.

W każdym procesie tworzenia się idei znajduje się etap, kiedy idea ta zaczyna się dopiero wynurzać, rozpoczynając proces jej krystalizowanie

Jakie są cechy charakterystyczne etapów, przez które przechodzi myślenie dziecka, by uchwycić sens matematycznych pojęć, związków, idei.

Czynnościowe nauczanie matematyki wymaga od nauczyciela:

Świadomości matematycznej istoty związków i operacji tkwiących w kształtowanym pojęciu umiejętności

Zaplanowania rożnego rodzaju sytuacji, które pozwolą uczniowi przebyć drogę na interioryzacji, prowadzącą od czynności konkretnych poprzez wyobrażenie aż do abstrakcji.

Dwie drogi wprowadzania pojęć:

Pierwsza: poprzez definicję podaną przez nauczyciela lub podręcznik, zilustrowaną odpowiednimi przykładami.

Nazwa à sens

Druga: przez taką organizację aktywności ucznia, która poprzez szeroką bazę intuicyjną prowadzi do samodzielnej konstrukcji pojęcia: dostrzegania jego cech i następnie zbudowania jego definicji.

Sens à nazwa

Czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach.

Spostrzeganie – percepcja – pozwala na jednostce wydobyć z otocznia i zinterpretować istotne dla niej informacje:

Poziom sensoryczny – identyfikacja i rozpoznanie

Poziom znaczeniowy – interpretacja à dostrzeganie sensu najważniejsza w matematyce,

W aktywności matematycznej:

Spostrzeganie ma charakter procesu wnioskowania

Ścisły związek percepcji z działąniem jako podstawa to zauważania cech strukturalnych, czyli spostrzeganie w sytuacjach dynamicznych.

Poziomy czynności

Czynności konkretne

Czynności wyobrażone

Czynności akstrakcyjne

Wykorzystywane reprezentacje

En aktywna

Ikoniczna

Symboliczna

Nadawanie sensu odkrywanie własności

Symbol, czynności abstrakcyjne

Czynność konkretna może być:

Źródłem procesu interioryzacji w którym powstaje określona operacja myśłowa

Może być wykorzystana równolegle z operacjami myślowymi, wspierać je i stabilizować

Może być weryfikacją w konkrecie już tylko pomyślanego ciągu czynności

Matematyzacja

Modele konkretne à schematyczne modele obrazowe à abstrakcyjne modele matematyczne

Narastające poziomy abstrakcji

ß konkretyzacja

Aspekty liczby:

Aspekt kardynalny – liczba kardynalna określa, ile elementów na dany zbiór.  U podstaw liczby naturalnej jako liczby kardynalnej leży pojęcie równoliczności zbiorów.

• Zbiory A i B są równoliczne, jeżeli istnieje wzajemnie jednoznaczne przyporządkowanie między elementami tych zbiorów,

• O zbiorach tej samej klasy mówimy, że mają tą samą liczność, tą samą liczbę kardynalną.

• Liczba kardynalna to wspólna cecha klasy zbiorów równolicznych.

Aspekt porządkowy - Liczba naturalna i określa miejsce elementu ai przy pewnym ustawieniu elementów danego zbioru A w ciąg.

a1, a2, …… an

Aspekt miarowy – liczba jest miarą w pewnej wielkości ciągłej, czyli takiej, która może się zmieniać w sposób ciągły poprzez wszystkie wartości pośrednie. – różne wielkości przy różnych jednostkach.

Inne aspekty liczb naturalnych:

• algebraiczny – 5 = 2 + 3

• kodowy – np. w numerach telefonów

• operatory – liczba jest nakazem zmiany, np. dodaj 2 np. diagramy strzałkowe

Rozszerzamy zakres liczb do 20 budujemy modele.

Zbiór nieuporządkowany

Zbiór uporządkowany

Bez grupowania jednostek

Bez grupowania jednostek

Z grupowaniem jednostek

Z grupowaniem jednostek z aspektem miarowym i bez

model jednorzędowy

model dwurzędowy

poziomy

pionowy (słupkowy)

Oś liczbowa to prosta, na której ustalono zwrot, obrano punkt 0 i ustalono odległości.

Pytania:

Jakie aspekty liczby naturalnej widać na osi liczbowej?

Jakie doświadczenie znane dziecku może być punktem wyjścia do pojęcia osi liczbowej?

gra planszowa? Mierzenie długości?

Trzy poziomy myślenia matematycznego:

1. konkretne – empiryczne – przedmioty konkretne:

   1. obserwacja i doświadczenie w konkretnej przestrzeni fizycznej

   2. myśl czerpana z otaczającej rzeczywistości

   3. opis stosunków w języku naturalnym, z użyciem niektórych terminów matematycznych, indukcyjne próby zbudowania hipotezy matematycznej.

2. intuicyjne à obiekty wyrażone:

   1. obrazy pojęć niezależnie od ich formalnych definicji

   2. skrótowe rozumowanie oparte na oczywistych dla dziecka przesłankach, niezależnie od ich wywiedlności,

   3. hipotezy matematyczne oparte na dostrzeżonych analogiach, prawidłowościach

   4. uzasadnienie wniosków oparte na nie zanalizowanie dokładniej rekurencji.

   5. Zrozumienie intuicyjne jest to akt uchwycenia sensu znaczenia lub stuktury problemu bez wyraźnego zastosowania aparatury analitycznej danej dziedziny wiedzy. Ta właśnie metoda jest źródłem szybkich hipotez i rodzi interesujące zestawienia myślowe, których wartość sprawdza się dopiero później. – Jerome Bruner

 

22.Zapewnienie dzieciom wolniej rozwijającym się lepszych szans edukacyjnych rozwiązania organizacyjne i metody stosowane w wychowaniu przedszkolnym.

Motto: "...Dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione, z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną, wybitną inteligencją i zadatkami na rozwijanie wszelkiej twórczości oraz dużym talentem społecznym. Trzeba stworzyć mu możliwości ich maksymalnego rozwoju..."  Dawid Lewis

Dokonujące się zmiany we współczesnym świecie w zakresie nauki, techniki, kultury stawiają system edukacji wobec konieczności dokonywania zasadniczych zmian, widzenia drogi edukacyjnej w szerszej perspektywie. Wdrażając kolejne etapy reformy systemu oświaty coraz częściej zauważa się potrzebę edukacji dzieci najmłodszych. Wyniki badań prowadzonych we współczesnym świecie przytoczone przez E. Putkiewicz i M. Żytko[1] wskazują, jak duży wpływ mają pozytywne doświadczenia we wczesnym dzieciństwie na ich późniejsze osiągnięcia szkolne i życiowe. Intensywniejsze działania dotyczące wspierania rozwoju małych dzieci i ich rodzin wprowadzono w Polsce w roku 2000. Ukazało się rozporządzenie o podstawie programowej wychowania przedszkolnego, które dotyczyło zindywidualizowanego podejścia do dziecka, wskazując na doradczą i wspierającą rolę wychowania przedszkolnego wobec rodziców. Zaś w 2001r. MEN opracowało przepisy pomocy psychologiczno - pedagogicznej w zakresie wspierania wychowawczej funkcji rodziny nie tylko w przypadku trudności i zaburzeń dzieci. Przepisy podkreślały konieczność rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka. Poradnie zostały zobowiązane również do udzielania pomocy psychologicznej dzieciom, które nie uczęszczały do przedszkola.

W 2002 r MENiS zaproponowało zmiany w edukacji elementarnej, uzasadniając je koniecznością wcześniejszego wyrównywania szans edukacyjnych dzieci[2]. Jest to duże osiągnięcie w przeprowadzanej reformie, zważywszy na fakt, iż przedszkole pomimo pełnienia funkcji opiekuńczo - wychowawczej, traktowane było jako przechowalnia, umożliwiająca podjęcie pracy zawodowej matkom. 

Biorąc pod uwagę założenia reformy edukacji, oraz kierując się maksymą, iż wszystko, co najważniejsze, najistotniejsze dla życia człowieka dzieje się przez pierwsze sześć lat życia, należy położyć większy nacisk na edukację małych dzieci. Zmieniająca się rzeczywistość dyktuje nowe spojrzenie na edukację przedszkolną. Zadaniem współczesnego przedszkola jest tworzenie warunków do wszechstronnego, harmonijnego rozwoju dzieci, a w rezultacie rozwinięcia takich cech osobowości i umiejętności, które pozwolą im z sukcesem funkcjonować w szkole i całym późniejszym życiu. Uczęszczanie do przedszkola ma sprawiać dzieciom radość, a rodzicom dawać poczucie, że ich dzieci są bezpieczne i mają pełne możliwości rozwoju. Przedszkole powinno wypracować standardy, które dadzą wychowankom możliwość samorealizacji, pracy z innymi, kreatywnego myślenia, twórczego działania i uczestnictwa w ciekawych zajęciach. Zdaniem M. Rościszewskiej - Woźniak "stymulacja rozwojowa w okresie przedszkolnym zwiększa motywację dzieci do skutecznej nauki w szkole" [3]. Podobnego zdania jest E. Putkiewicz i M. Żytko "...Prawdopodobieństwo skutecznej nauki w późniejszych etapach rozwoju rośnie, jeśli systematycznie pobudza się u dzieci odpowiednie postawy, zainteresowania i umiejętność uczenia się w bardzo wczesnym, zwanym przedszkolnym, stadium rozwoju" [4]. Przedszkole powinno, więc dołożyć wszelkich starań, aby spełniać swoje zadania w sposób zapewniający jak najlepszą jakość. Pomóc dziecku w znalezieniu jego własnej drogi rozwojowej na miarę jego możliwości i potrzeb, podążać za dzieckiem, aby czuło się zauważone i docenione. Zapewniać różnorodne formy aktywności i uwzględniać indywidualność każdego z wychowanków. Dać dziecku możliwość budowania wiary we własne siły i osiąganie sukcesu. Podkreślać mocne, a nie słabe strony, osiągnięcia a nie porażki, chwalić i motywować. Zachęcać do podejmowania samodzielnych działań, bez strachu przed niepowodzeniami. E. Gruszczyk - Kolczyńska i E. Zielińska piszą o konieczności objęcia intensywnym uczeniem szerokiego zakresu dziecięcego funkcjonowania, bo zapewni im to harmonijny rozwój. "Warto pamiętać, że nie można przebyć drogi rozwojowej za dziecko, ono samo musi wspinać się po kolejnych szczeblach swego rozwoju. Zadaniem dorosłego jest pomagać mu w tym sensownie,...poprzez organizowanie procesu uczenia się i czuwanie nad jego przebiegiem" [5]. Rolą nauczyciela, więc jest koncentrowanie się na dynamice rozwoju psycho - motorycznego dziecka. Być uczestnikiem jego działań, prowadzić wnikliwe obserwacje i udzielać wychowankom różnorodnej pomocy. Nauczyciel powinien być inicjatorem i stymulatorem procesów rozwojowych dziecka. Aranżować sytuacje edukacyjne zachowując indywidualną linię rozwoju każdego z podopiecznych. Czuwać nad realizacją zadań pozostawiając jednocześnie dzieciom swobodę w doborze metod, miejsca, tempa pracy i środków. Nawiązywać i podtrzymywać więź emocjonalną z dziećmi poprzez okazywanie im swojej życzliwości, akceptacji oraz empatii. Nauczyciel powinien jasno określić swoje oczekiwania wobec dzieci, ustalić wyraźne reguły (najlepiej z dziećmi) życia zespołowego, które są niezbędne do ochrony praw wszystkich wychowanków w grupie. To przykłady działań, jakie powinna zawierać elementarna edukacja, której stale ma towarzyszyć dbałość o wszechstronny rozwój dziecka.

T. Ogrodzińska jest zdania, iż "pierwsze 6 lat życia to czas, gdy kształtują się podstawy całej naszej przyszłej edukacji. To wówczas dziecko, jeśli ma po temu idealne warunki, zdobywa wiedzę i umiejętności, które stanowią solidny fundament jego dalszej nauki, uczy się języka i wyrażania swoich emocji, tworzy więzi z dorosłymi i rówieśnikami, nabywa umiejętności społeczne, które umożliwiają mu znalezienie swojego miejsca w środowisku szkolnym i społeczeństwie" [6]. Jedną z możliwości korzystania z edukacji podstawowej jest przedszkole. Tu znajdziemy fachowców, wykwalifikowaną kadrę, która potrafi sprostać zadaniom wytyczonym poprzez nową reformę oświaty jak również przez zmieniającą się rzeczywistość. Niezbędnym warunkiem jest kompetencja i życzliwość zespołu osób uczestniczących w procesie edukacyjnym, dbałość o stosunki międzyludzkie i komunikację, wzajemną pomoc i szacunek. Przedszkole powinno nawiązać partnerską współpracę z rodzicami, którzy są współtwórcami przedszkola. Aktywnie włączać ich w organizację życia przedszkolnego, zachęcać do uczestnictwa w różnych formach aktywności dającej możliwość obserwacji swojego dziecka. Przedszkole powinno być terenem otwartym dla rodziców począwszy od spotkań adaptacyjnych, poprzez codzienne kontakty, udział w zajęciach, zabawach, czy imprezach okolicznościowych. Daje to szansę wspólnej zabawy, pogłębia więzi emocjonalne dziecko - rodzic - przedszkole. Należy też podjąć bezpośrednią współpracę z rodzicami tych dzieci, które wymagają specjalnego oddziaływania, uzgadniając kierunki pracy. Przedszkola w swych działaniach powinny uwzględnić również szeroką współpracę z poradniami psychologiczno - pedagogicznymi i innymi instytucjami wspierającymi małe dzieci i ich rodziny. Współpraca z psychologiem, pedagogiem i innymi specjalistami umożliwia wielostronną obserwację dziecka, dzięki czemu możliwe jest postawienie diagnozy aktualnych trudności dziecka, a następnie ustalenie indywidualnego programu wspierającego i ujednolicenie oddziaływań. Powinniśmy opracować takie sposoby działań pedagogicznych, które będą zawsze skorelowane z potrzebami i możliwościami dziecka. Sukces dziecka jest, bowiem jednocześnie sukcesem pedagogicznym nauczyciela, a sukces nauczyciela jest zawsze sukcesem dziecka. 

Wspieranie rozwoju dziecka w pierwszych latach życia poprzez alternatywne formy edukacji "Rozwój człowieka jest jak budowla z klocków. Im niższy klocek wyjmiemy, tym większa część budowli się zawali. Im niższy klocek jest uszkodzony, tym większa część osobowości ma kruchą podstawę." [7] Rozwój człowieka jest procesem ciągłym, przebiegającym od momentu poczęcia aż do śmierci. Aby w pełni scharakteryzować jego całokształt, psychologowie podzielili go na pewne okresy - stadia rozwojowe. Podział na okresy jest sprawą umowną, a nie rzeczywistym odbiciem przemian jakościowych dokonujących się u życiu jednostki. Powszechnie jednak wiadomo, że im wcześniejszy etap w rozwoju, tym większe jego znaczenie. Jak wskazują badania im wcześniejsze pozytywne doświadczenia w pierwszym etapie rozwoju dziecka, tym większe mają znaczenie i większy wpływ na jego późniejsze dokonania. Należy, zatem od najwcześniejszych lat zadbać o zaspokajanie potrzeb niezbędnych do optymalnego rozwoju dziecka. 

W pierwszym roku życia dziecka tempo rozwoju fizycznego oraz ruchowego jest znaczne. Zmieniają się proporcje ciała, równocześnie dokonuje się rozwój manualny: Dziecko uczy się chwytać przedmioty i manipulować nimi. W ciągu całego wieku niemowlęcego receptory doskonalą swoje funkcjonowanie, odbierając bodźce wzrokowe i słuchowe, następują też przygotowania do rozwoju mowy. Niemowlę przeżywa wiele prostych, lecz silnych emocji, przede wszystkim złość i strach. Nawiązuje kontakt emocjonalny z otoczeniem. Stopniowo rozpoczyna się proces rozwoju osobowości, kształtowanie własnego "ja". W tym czasie zaspakajamy u dzieci wszystkie potrzeby. Dziecko nie buduje w sobie poczucia odrębności od matki i swojej niezależności. Ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa, poprzez szeroko pojętą opiekę, ciepło i miłość dostarczane przez najbliższych. Zdaniem SZ. Grzelaka...zła opieka i niezaspokajanie podstawowych potrzeb daje dziecku poczucie zagrożenia, uczy nieufności wobec świata i postawy zamkniętej w stosunku do zewnętrznej rzeczywistości.[8] 

W drugim roku życia zwalnia się tempo rozwoju fizycznego, a zaznacza się doskonalenie ruchowe w zakresie motoryki dużej i małej. Postępuje szybki rozwój mowy, pojawiają się struktury gramatyczne. Dokonuje się dalszy rozwój sfery uczuciowej i kontaktów społecznych. Wzrastająca dojrzałość układu nerwowego, intensywna aktywność ruchowa i poznawcza prowadzą do tego, że dziecko pragnie być coraz bardziej niezależne. Wczesne dzieciństwo to okres szybkiego tempa rozwoju różnych form aktywności. Doskonali się budowa aparatu ruchowego i sprawność fizyczna dziecka, które cechuje duża ruchliwość. Jedną z głównych form działalności jest zabawa. Wzrasta potrzeba poznawania świata, dociekliwość dziecka sprawia, że czyni ono duże postępy w rozwoju intelektualnym. Wzrasta stopień opanowania mowy. Uczenie się ma charakter mimowolny, okolicznościowy, a poznawanie rzeczywistości przebiega swobodnie, bez przymusu i poczucia obowiązku. Uwaga dziecka w tym wieku skoncentrowana jest na bodźcach silnych i atrakcyjnych. Rozszerza się zakres kontaktów społecznych, pogłębiają się stosunki z rówieśnikami. Przeżywane przez dzieci emocje są silne i łatwo się uzewnętrzniają. Charakteryzują się jednak krótkotrwałością i labilnością. Dziecko często przechodzi od śmiechu do łez i na odwrót. W miarę rozwoju ruchowego i rozwoju mowy zaczyna się kształtować tożsamość dziecka. Jeśli w tym czasie umożliwimy dziecku podejmowanie własnej aktywności, dziecko będzie nabywało pewności, wiary w swoje poczynania. Potrzebna jest również pełna akceptacja uczuć dziecka, bezwarunkowa akceptacja jego osoby. Jeśli natomiast otoczymy dziecko przesadną opieką i krytyką, będzie mu bardzo trudno osiągnąć autonomię w wieku dojrzałym.

W trzecim roku życia ogólna sprawność organizmu dziecka wzrasta. Cechuje je jednak duża impulsywność, męczliwość i zmienność. Krótkotrwała koncentracja pociąga za sobą potrzebę częstych zmian rodzaju zajęcia. Układ nerwowy trzylatka jest bardzo wrażliwy i delikatny, a procesy pobudzania dominują nad hamowaniem. Dzieci w tym wieku są na ogół mało samodzielne, wymagają pomocy dorosłych w czynnościach samoobsługowych i słabo radzą sobie w różnych sytuacjach dnia codziennego. Rozwój mowy wiąże się ściśle z rozwojem myślenia. Jest to myślenie o charakterze konkretno - sytuacyjnym. Podporządkowane jest zadaniom praktycznym. Przejawia się w rozwiązywaniu przez dziecko różnorodnych problemów pojawiających się w czasie zabaw i zajęć codziennych. Dużą rolę odgrywają warunki społeczno - wychowawcze, w jakich dziecko przebywa. Istotna jest też liczba pozytywnych kontaktów emocjonalnych oraz dostarczane wzorce. Dziecko obdarzone jest dużą wyobraźnią i ma często trudności z wyraźnym rozróżnieniem świata realnego od fikcyjnego. Świadomość odrębności własnej osoby u trzylatka i poczucie własnej wartości są jeszcze bardzo nikłe, dopiero zaczynają się wykształcać. Należy zatem stwarzać dziecku warunki do kontaktów z rówieśnikami, prowadzenia własnej aktywności i samodzielnego działania, by zdobywał wiedzę poprzez własne doświadczenia.

W rozwoju każdego dziecka największą rolę odgrywa rodzina, a szczególnie rodzice, którzy w najwcześniejszym okresie życia dziecka liczą się najbardziej. To oni odpowiedzialni są za zaspakajanie wszelkich jego potrzeb, które są fundamentem rozwoju. Dbają o zapewnienie dzieciom jak najlepszych warunków ekonomicznych, które w większości warunkują lepszy, szybszy i wszechstronniejszy rozwój. Przy sprzyjających warunkach, małe dzieci mają możliwość rozwijania własnego potencjału. Większe szanse edukacji mają też dzieci z dużych aglomeracji miejskich, gdzie możliwość korzystania z placówek oświatowych jest bardziej dostępna, niż w małych miejscowościach, gdzie sytuacja ekonomiczna i społeczna rodzin jest też trudniejsza. Rodziny te potrzebują wsparcia instytucji i specjalistów, których małe gminy czy ośrodki wiejskie nie zapewniają. To pogłębia już istniejące dysproporcje w rozwoju małych dzieci i ich dostępie do edukacji. Aby zmniejszyć te dysproporcje i wyrównać szanse wprowadzono od 1 września 2004 roku obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne dla dzieci sześcioletnich realizowane w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych. Zdaniem J. Kostynowicza i Z Kuklińskiej[9] nie jest to jednak wystarczająca zmiana, niezbędne byłoby co najmniej dwuletnie przygotowanie przedszkolne przed rozpoczęciem nauki w szkole. Należy dążyć do tego, żeby w niedalekiej przyszłości nowe rozwiązania objęły również dzieci pięcioletnie.

A tymczasem trosce o wyrównywanie szans edukacyjnych i życiowych zaczęto stosować alternatywne rozwiązania upowszechniające edukację przedszkolną na terenach wiejskich. Opierając się na przykładach opisanych przez M Łotysz[10] można zaproponować inne formy edukacji poza przedszkolnej: - przedszkola niepubliczne - opłacane przez rodziców dofinansowanie gminy w wysokości 75% wydatków bieżących  - "wędrujące nauczycielki" - zajęcia nieodpłatne, odbywające się tam gdzie zbiera się kilkuosobowa grupka zainteresowanych dzieci, wiek zróżnicowany, szeroka dostępność proponowanych zajęć, - ośrodki zabaw przedszkolnych - wspierane przez Polską Fundację Dzieci i Młodzieży, zajęcia wspólne dla dzieci, rodzeństwa i opiekunów, wpływ dzieci na tematykę i rodzaj podejmowanej aktywności.

Po dwóch latach działalności obserwowany jest wyższy poziom aktywności poznawczej i społecznej u dzieci biorących udział w zajęciach. Łatwiej nawiązują kontakty, coraz chętniej pracują w grupie. Budują wzajemne relacje. U dzieci obserwowany jest wzrost sprawności językowej i koncentracji uwagi. Rodzice poprzez wspólny udział w zajęciach i współpracę z nauczycielkami, uczą się jak pracować z dzieckiem w domu. Widoczne są tu wymierne korzyści z prowadzonych zajęć zarówno dla dzieci, rodziców jak i środowiska. 

Inne polskie przykłady alternatywnych rozwiązań edukacyjnych wspierających rozwój małych dzieci: - Zimowy Ogródek Jordanowski - zimowe spotkania dla dzieci od 0 do 4 lat i ich rodzin w celu wspólnych zabaw i poradnictwa, - Akademia rodzinna - dla dzieci 4-5 lat pomoc rozwoju poznawczym i społecznym małych dzieci przed pójściem do zerówki - Zielone domy - dla dzieci i rodziców, zdobywanie doświadczeń społecznych w bezpiecznej obecności bliskich dziecku osób. - Świetlica "Być razem" - dla dzieci 3-7 lat, zajęcia reedukacyjne, terapeutyczno - rehabilitacyjne oraz opiekuńczo - wychowawcze. - Sobota Otwartych Dni - dla dzieci i opiekunów, stwarzanie warunków do dobrych wzajemnych relacji, oraz ułatwianie dzieciom przejścia ze środowiska domowego do instytucji wychowawczych.

Nie mniej jednak alternatywne formy edukacji prowadzone są na niewielkich obszarach gminnych. Powinniśmy skoncentrować działania na upowszechnieniu edukacji przedszkolnej na terenie całego kraju. Bowiem powszechność i wysoka jakość przedszkoli rozpoczyna proces wyrównywania szans edukacyjnych i życiowych małych dzieci, a szczególnie pochodzących z obszarów wiejskich objętych niską świadomością społeczną i ubogą sytuacją ekonomiczną. Program wyrównywania szans edukacyjnych i życiowych małych dzieci staje się coraz bardziej istotny, zarówno dla dzieci, rodziców jak i dla nauczycieli. Każdemu z nas zależy, aby wyrównywanie szans edukacyjnych było powszechne i zapewniało odpowiednią jakość. Należy, zatem stwarzać warunki wszystkim dzieciom, a szczególnie z obszarów wiejskich, do możliwości korzystania z edukacji elementarnej, ponieważ ma to fundamentalne znaczenie w przyszłym funkcjonowaniu. Edukacja przedszkolna przynosi korzyści w późniejszych latach życia sprawiając, że nauka staje się skuteczniejsza.

Nie należy ograniczać się do wspierania rozwoju małego dziecka, należy pomyśleć również o wspomaganiu rodziny. Powinniśmy zapewnić szerszą ofertę edukacyjną, poradnictwo dla rodzin z małym dzieckiem w zakresie pomocy: zdrowotnej, edukacyjnej, wychowawczej, psychologicznej.

Upowszechnić edukację elementarną i zadbać o jej jakość. Wspierać harmonijny rozwój dziecka między innymi poprzez pomoc w adaptacji maluchów przy zmianie środowiska - przy przekraczaniu progu przedszkola. Wprowadzać programy adaptacyjne przynoszące wiele korzyści nie tylko dzieciom. Przygotujmy placówki oświatowe na przyjęcie małych dzieci. Stwórzmy im warunki, do bezstresowego przekroczenia progu przedszkola. Zapewnijmy fachową, wykwalifikowaną kadrę, która będzie potrafiła zaspokoić potrzeby dzieci i pomóc im w wyrównywaniu szans edukacyjnych. 

 

23.Wychowanie dzieci przedszkolnych do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i  dorosłymi

Wychowanie społeczno-moralne w przedszkolu jest zarówno w teorii, jak i w praktyce integralnie związane z całokształtem działalności wychowawczej.

Wraz z formalnym rozpoczęciem uczęszczania do przedszkola, które jest pierwszym intencjonalnie tworzonym środowiskiem, ważnym dla rozwoju i wychowania dziecka, zdecydowanie wzrasta liczba i różnicuje się charakter interakcji społecznych. Grupa przedszkolna staje się dla dziecka terenem zdobywania nowych doświadczeń, kompetencji i postaw społeczno-moralnych. Stwarza warunki dla przezwyciężenia charakterystycznego dla tego wieku egocentryzmu. Małe dzieci nie zawsze chętnie podporządkowują się normom grupy, a wartości takie jak: sympatia, współczucie, koleżeńskość kształtują się powoli, przeplatając z zachowaniami aspołecznymi typu: rywalizacja, zazdrość.  W kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi dziecko zaczyna również poznawać samego siebie, zdawać sobie sprawę ze swoich możliwości, tworzyć sobie wyobrażenia o sobie samym i szukać swojego miejsca w społeczności. Obraz, który dziecko tworzy o sobie samym, staje się znaczącym regulatorem jego zachowania, cząstką składową jego życiowej postawy, wpływa na jego stosunek do rzeczy, osób, jest dominującą cechą społeczno-moralnego rozwoju dziecka.

Dziecko przekraczając próg przedszkola, staje się członkiem grupy przedszkolnej, z czym wiążą się określone, nowe dla niego prawa i obowiązki. Rola "przedszkolaka" podejmowana jest przez dziecko najczęściej z konieczności i nie zawsze w zgodzie z jego własnymi potrzebami. Dotyczy to zwłaszcza dzieci 3-letnich, u których nie występuje jeszcze potrzeba nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. Dla takiego dziecka początkowy okres pobytu w przedszkolu jest wyjątkowo trudny. Zadaniem nauczyciela jest stopniowe wprowadzanie dziecka w system norm regulujących współżycie w grupie, w taki sposób, aby doświadczenia dziecka, wyniesione z pierwszych kontaktów z rówieśnikami, miały charakter pozytywny.

W przedszkolu każda sytuacja może posiadać określoną wartość wychowawczą ze względu na rozwój społeczno-moralny dziecka. Teren gromadzenia przez dziecko doświadczeń społeczno-moralnych, będących podstawą kształtowania się postaw, jest niezwykle rozległy. W praktyce oznacza to, że obszarem, na którym kształtujemy owe postawy, jest zarówno obszar edukacji umysłowej, estetycznej, jak też zdrowotnej.

Podstawową formą działalności małego dziecka jest zabawa, która staje się dla niego pierwszą szkołą wychowania społecznego i moralnego. Pozornie nie wymaga specjalnych zabiegów organizacyjnych poza zapewnieniem miejsca, czasu i odpowiednich zabawek lub innych przyborów. Gdy chodzi jednak o maksymalne jej wykorzystanie dla celów wychowania społeczno-moralnego, pewne kwestie z nią związane urastają do znacznej rangi. Doświadczenia wyniesione przez dzieci z działalności zabawowej mają charakter najtrwalszy. Szczególnie zabawy dzieci sześcioletnich są bogatym źródłem rozmaitych kontaktów społecznych z tego względu, iż znajdują się one w najwyższym stadium swego rozwoju, wykazując cechy zespołowości. Są to więc zabawy grupowe, podczas których dzieci układają swoje wzajemne stosunki, dzielą się między sobą rolami, wyznaczają zadania, tworzą zatem własną, specyficzną dla siebie "społeczność". Zabawa zespołowa jest także z tego powodu wartościowym środkiem uspołeczniania dzieci, gdyż uczy je wspólnego dążenia do pewnego celu, sprzyja nawiązywaniu pierwszych przyjaźni między dziećmi, uczy uzgadniania między sobą różnych czynności, przyzwyczaja do postępowania zgodnie z ustalonymi zasadami. W zespołowych zabawach konstrukcyjnych dziecko podporządkowuje się wyznaczonym i pożądanym społecznie sposobom postępowania, odczuwa radość wspólnego tworzenia. W dążeniu do ukończenia zaplanowanej budowy, pokonuje trudności, ćwiczy swoją wytrwałość. Dziecko uczy się także rozumieć sens ludzkiej pracy, gdyż czynności swoje traktuje bardzo poważnie i dalekie jest od niszczenia swego wytworu. W zabawach tych, istotny dla uspołecznienia dzieci jest fakt wspólnego i zgodnego korzystania z materiału konstrukcyjnego. Zabawy konstrukcyjne ze współdziałaniem występują jednak dopiero wśród dzieci 5-6 letnich.  Dzieci młodsze 3-4 letnie nie biorą przeważnie udziału we wspólnej zabawie tego rodzaju, jeśli bawią się koło siebie, to brak w tej zabawie współdziałania. Obok zbaw konstrukcyjnych duże możliwości w zakresie rozwoju postaw społeczno-moralnych stwarzają również zabawy tematyczne. Dziecko przyjmując na siebie pewne role (w zabawach typu: "W sklep", "U lekarza", "W dom") i naśladując pracę ludzi dorosłych, ich zwyczaje, formy zachowania, uczy się przestrzegania aprobowanych społecznie form i kultury współżycia, utrwala jednocześnie wiadomości o życiu i pracy ludzi.

Każda zabawa wymaga stworzenia odpowiednich warunków. Zabawki, narzędzia, materiały służące do zabawy mają swoje wyznaczone miejsce, na które powinno się je odłożyć po skończonej zabawie. Sprzątając swoje miejsce pracy lub zabawy dziecko uczy się poczucia odpowiedzialności za wspólną własność, za czystość, ład i estetykę otoczenia. Taką postawę można również kształtować poprzez prace samoobsługowe i użyteczne podejmowane przez dzieci. Czynności samoobsługowe zajmują wiele miejsca w życiu grupy dziecięcej. Dziecko musi ubrać się, umyć, nakryć do stołu, posprzątać po sobie. Wszystkie te czynności stwarzają równocześnie wiele okazji współdziałania i spieszenia z pomocą.  Ta pomoc i gotowość współdziałania następuje często samorzutnie.

Specyficznym rodzajem prac o charakterze samoobsługowym, ale wykonywanym już w sposób świadomy, nie tylko dla siebie, lecz jakoby "w imieniu całej grupy", są dyżury. Można je określić jako "swoistą szkołę obowiązku". Dyżur w przedszkolu uczy samodzielności, rzetelności i samokontroli. Doskonałą formą stymulowania postaw prospołecznych dzieci w wieku przedszkolnym stanowią kontakty okolicznościowe, jako spontaniczne i niewymuszone oddziaływanie na dziecko. Stanowią one ważną, choć nie zawsze docenianą formę pracy wychowawczo-dydaktycznej. Może dzieje się tak, dlatego, iż nauczycielowi trudno jest odpowiednio wykorzystać wszystkie spontanicznie nadarzające się okazje i sytuacje. Tego, co się akurat zdarzy danego dnia w przedszkolu, nie jest w stanie przewidzieć i zaplanować nikt. Kontakty okolicznościowe mają głównie charakter indywidualny, dostosowany do możliwości społecznych i poznawczych poszczególnych dzieci. Znakomicie nadają się do bliższego poznawania dzieci i zdobywania ich zaufania, a przez to przyczyniają się do większej efektywności naszych oddziaływań wychowawczych.

W procesie kształcenia postaw społeczno-moralnych dzieci nauczyciel zobowiązany jest do stwarzania takich sytuacji wychowawczych, które zachęcają do opiekowania się innymi ludźmi, a także innymi istotami żywymi. Sytuacje te posłużą do rozwijania wrażliwości dziecka na cierpienie, ból, samotność ludzi bądź zwierząt potrzebujących pomocy. Czynności, które dziecko będzie podejmowało na rzecz określonych osób, mające na względzie ich dobre imię, zdrowie, majątek, życie, oparte są w znacznej mierze na zjawisku empatii, a więc zdolności wczuwania się w stany psychiczne innych ludzi, rozumienia ich i współodczuwania z nimi. Okazją do wywołania takiego właśnie nastawienia u dzieci i budowania systemu wartości dziecięcej jest kontakt dziecka z literaturą. Baśń, opowiadanie, wiersz, oddziałują emocjonalnie na dziecko, torują drogę przeżyciom moralnym, pogłębiają jego wrażliwość nigdzie, bowiem tak dobitnie nie jest postawiony problem dobra i zła. Dobroć, pracowitość, odwaga, a obok tego chciwość, skąpstwo, tchórzostwo i lenistwo przedstawione w dramatycznej akcji wzruszają dziecko do głębi i każą mu stanąć po stronie pozytywnych wartości moralnych. Dostarczane przykłady postaw społeczno-moralnych ludzi, wzięte z literatury pozwalają na porównanie postaci fikcyjnych, ich emocji, sposobu postępowania z własnymi przeżyciami.  W kształtowaniu właściwych postaw społeczno-moralnych dziecka podkreślić należy niebagatelną rolę nauczycieli wychowania przedszkolnego. To właśnie nauczyciel stanowi dla dziecka wzór osobowościowy, wykorzystuje różne sytuacje do dokonywania przez dziecko wyborów, uczy odpowiedzialności za ich konsekwencje, jest przewodnikiem po świecie baśni. Nauczyciel pomaga także w dokonywaniu przez dziecko oceny zachowań i zjawisk oraz wyciąganiu wniosków. Dzięki temu dziecko uczy się właściwej hierarchii wartości moralnych, właściwej orientacji etycznej, poznaje wartości życia ludzkiego, swoje miejsce rodzinie i środowisku. Tylko oddziaływania wychowawcze podejmowane przez nauczycieli, którzy sami kierują się w życiu i pracy zawodowej zasadami moralnymi, prawdą i dobrem, przyniosą efekty w postaci właściwych postaw społeczno-moralnych dzieci i przygotowania ich do aktywnego uczestniczenia we wszystkich dziedzinach życia.

 

24.Wspomaganie rozwoju mowy i kształtowanie kultury językowej u dzieci przedszkolnych : potrzeby, możliwości, formy organizacyjne. 

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1)   zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym;

2)   mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;

3)   uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach;

4)   w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach.

 

25.Współpraca przedszkola z rodzicami.

Aby wychowywać i projektować działalność wychowawczo-dydaktyczną w przedszkolu, nauczyciel musi przed wszystkim poznać dziecko.  Nie jest możliwe w oderwaniu od podstawowego środowiska wychowawczego, jakim jest rodzina. Zarówno rodzice jak i nauczyciele są osobami znaczącymi dla dziecka. Dlatego też tylko ich współdziałanie umożliwia tworzenie jednego, niesprzecznego systemu wychowawczego.

            Współpraca środowiska przedszkolnego i rodzinnego może obejmować następujące płaszczyzny:

• Wzajemną wymianę informacji o dziecku,

• Zaznajamianie rodziców o pracy dydaktyczno-wychowawczej,

• Podnoszenie kultury pedagogicznej rodziców,

• Starania o zapewnienie warunków prawidłowego rozwoju dziecka,

• Inicjowanie poczynań pedagogicznych rodziców,

• Oddziaływania na postawy rodzicielskie,

• Pomoc rodziców w ulepszaniu warunków pracy przedszkola,

• Integrowanie rodziców, dzieci i nauczycieli.

Do podstawowych zasad nawiązywania kontaktów między środowiskiem przedszkolnym a rodzinnym zalicza się:

• Zasadę pozytywnej motywacji polegającej na dobrowolnym udziale i świadomości celowości współpracy;

• Zasadę partnerstwa, podkreślającą równorzędność praw i obowiązków nauczycieli i rodziców,

• Zasadę wielostronnego przepływu informacji, mówiącą o różnorodnych sposobach porozumiewania się między nauczycielami i rodzicami,

• Zasadę jedności oddziaływań wychowawczych, polegającą na wprowadzaniu zgodnych celów, metod i form pracy wychowawczej w domu i placówce przedszkolnej,

• Zasadę aktywnej i systematycznej współpracy.

Dobra współpraca między środowiskiem przedszkolnym i rodzinnym obejmuje wiele różnorodnych sposobów kontaktowania się. Można je podzielić na zbiorowe, grupowe i indywidualne:

1. Zbiorowe:

• Zapoznanie rodziców z treścią programu wychowawczo-dydaktycznego, oraz metodami jego realizacji,

• Informowanie rodziców o osiągnięciach dzieci, o postawach koleżeństwa, współpracy i współdziałania na rzecz osób drugich, o rozwoju zainteresowań dzieci,

• Organizowanie spotkań merytoryczno-szkoleniowych poświęconych omawianiu określonych problemów wychowawczych, zdrowotnych, psychologicznych, socjologicznych zaistniałych w przedszkolu.

1. Kontakty grupowe rodziców i nauczycieli:

• Spotkania rady rodziców i wychowawców,

• Spotkania przedstawicieli społeczności rodziców poświęcone różnego rodzaju pracom organizacyjno-gospodarczym na rzecz oddziału przedszkolnego,

• Spotkania metodyczne-zajęcia otwarte dla rodziców,

• Współudział rodziców przy organizacji wycieczek, wyjść itp.

• Projektowanie i wykonywanie dekoracji i pomocy dydaktycznych.

1. Kontakty indywidualne:

• Konsultacje pedagogiczne,

• Rozmowy w ramach cotygodniowego dyżuru nauczycieli,

• Kontakty telefoniczne,

• Wizyty domowe,

• Kontakty korespondencyjne: listy pochwalne, reklamówki oświatowe, informacje o planach na nowy tydzień,

• Gromadzenie w teczkach i prezentowanie rodzicom wszystkich prac dziecka.

Rodzice mają duże możliwości zaangażowania się w proces dydaktyczno-wychowawczy swoich dzieci. Jednakże to zaangażowanie nie może być wymuszane na rodzicach, każdy AM wybrać to w  czym najlepiej się czuje i co mu najbardziej odpowiada. Tak zorganizowana współpraca z rodzicami pokazuje, że traktowani są oni w sposób podmiotowy i po partnersku.

Rada rodziców przedszkolu:

- reprezentują ogół rodziców;

- w skład wchodzi po jednym przedstawicielu rad oddziałowych, wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców wychowanków danego oddziału (wybory-pierwsze zebranie, w  każdym roku szkolnym);

- działa na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu działalności,

- może występować z wnioskami i opiniami do: dyrektora, organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad placówką, organu prowadzącego przedszkole.

Kompetencje szczegółowe:

• Uchwalanie w porozumieniu z rada pedagogiczną:

• Realizowanego programu wychowawczego przedszkola,

• Programu profilaktyki dostosowanego do potrzeb rozwojowych dzieci oraz potrzeb środowiska

• Opiniowanie programu poprawy efektywności wychowania lub kształcenia w przedszkolu i harmonogramu jego prowadzenia,

• Opiniowanie projektu planu finansowego składanego przez dyrektora przedszkola.

W celu wspierania działalności statutowej placówki, RR może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł.

Na wniosek RR w przedszkolu może działać rada przedszkolna, która powinna liczyć co najmniej 6 osób (skład: w równej mierze rodzice i nauczycieli, wybrani przez ogół rodziców i nauczycieli). Kadencja tej rady może trwać 3 lata, chociaż statut przedszkola może dopuszczać dokonywanie corocznej zmiany jednej trzeciej składu rady.

RP uchwala regulamin oraz wybiera przewodniczącego. W jej posiedzeniach może brać udział dyrektor z głosem doradczym, oraz inne osoby zaproszone przez przewodniczącego na wniosek lub za zgodą rady. Zebrania rady są protokołowane.

RP uczestniczy w rozwiązywaniu spraw wewnętrznych przedszkola, a także:

• Uchwala statut przedszkola,

• Przedstawia wniosek w sprawie rocznego planu finansowego środków specjalnych przedszkola i opiniuje projekt planu finansowego,

• Może występować do organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami,

• Opiniuje plan pracy przedszkola, projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych,

• Z własnej inicjatywny ocenia sytuację i stan przedszkola,

• Może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek oraz innych źródeł.

W przedszkolach, w  których rada ta nie powstała, jej zadnia wykonuje Rada Pedagogiczna.

 

17. Gotowość dziecka do czytania i pisania

"Gotowość do czytania i pisania to taki stan w rozwoju dziecka, który jest rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego przede wszystkim na terenie rodziny, który czyni go wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się ludzi, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności czytania i pisania."

Według A. Brzezińskiej stan gotowości można ująć w trzech aspektach:

1. Gotowości psychomotorycznej, której istnienie jest warunkiem opanowania techniki czytania i pisania.

2. Gotowości słownikowo- pojęciowej, która wiąże się z zasobem doświadczenia psychologicznego i językowego.

3. Gotowości emocjonalno- motywacyjnej, której istotą jest odkrywanie istnienia mowy pisanej, zasad nią rządzących i rozumienia jej znaczenia w procesie porozumiewania się ludzi oraz przekazu doświadczenia kulturowego.

Wymienione aspekty są wzajemnie uzależnione i razem warunkują opanowanie umiejętności czytania i pisania. Jednakże zdaniem autorki aspekt emocjonalno- motywacyjny decyduje o nastawieniu dziecka wobec konieczności pokonywania trudności. Tak więc nauczanie i doskonalenie umiejętności czytania i pisania będzie obejmowało procesy psychomotoryczne (sprawność analizatorów), aparatu artykulacyjnego, manualnego), procesy poznawcze, oraz procesy emocjonalno- motywacyjne, warunkujące chęć nauczenia się czytania i pisania.

W ocenie psychomotorycznej gotowości do czytania i pisania należy uwzględnić te umiejętności dziecka, które będą warunkować jego postępy w opanowaniu techniki czytania i pisania oraz współdecydować o poziomie motywacji w trakcie nauki.

Ukształtowanie się u dziecka wszystkich umiejętności, świadczących o wysokim poziomie jego gotowości do rozpoczęcia nauki czytania i pisania, będzie zachodziło dopiero wtedy, gdy zostaną spełnione pewne warunki do których zalicza się:

"- prawidłową wymowę,

- określoną lateralizację, wysoką sprawność ręki dominującej zarówno w zakresie szybkości, jak i precyzji ruchów,

- prawidłowy poziom percepcji wzrokowej oraz słuchowej,

- właściwą koordynację wzrokowo - słuchowo - ruchową,

- zdolność koncentracji uwagi na dłuższy czas,

- odpowiednią pojemność tzw. pamięci świeżej."

Prawidłowa wymowa

Mówienie poprawne pod względem fonetycznym ma duże znaczenie w codziennym życiu i w przygotowaniu go do szkoły. Błędna wymowa pogarsza jego samopoczucie w zespole, utrudnia nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami i z dorosłymi, powoduje nieśmiałość, a także jest poważną przyczyną niepowodzeń w nauce czytania i pisania.

Mowa jako akt w procesie porozumiewania językowego, słownego odgrywa poważną rolę w społecznych kontaktach człowieka z innymi ludźmi. Kontakty te są możliwe dzięki umiejętności mówienia i rozumienia tekstów słownych.

"Dzieci uczęszczające do przedszkola nie stanowią jednolitej pod względem rozwoju mowy grupy. Są wśród nich dzieci, które zaczęły mówić wcześnie, i wymowa ich od samego początku była prawidłowa; są dzieci które zaczęły mówić późno, a wymawiają wadliwie część a nawet wszystkie głoski."

Zadaniem nauczycieli jest więc, obok prawidłowego kształtowania wymowy, zapobieganie tym wadom.

U 6- latków mowa powinna być opanowana. Zdarza się jednak, że dzieci 6- letnie nie opanowały prawidłowej wymowy głosek , , č, d, r, co utrudnia im naukę czytania w przedszkolu, a następnie pisania.

  Zaburzona wymowa powoduje tworzenie się prawidłowych powiązań słuchowo- wzrokowych. Należy zadbać, aby dzieci przed przystąpieniem do nauki czytania wybrzmiewały wszystkie głoski w izolacji, w wyrazach i w mowie spontanicznej. Wczesne rozpoczęcie ćwiczeń ortofonicznych, na które składają się ćwiczenia oddechowe, fonetyczne - kształtujące słuch fonematyczny, usprawniające narządy mowy, artykulację, skutecznie zapobiega wadom wymowy.

Dzięki odpowiedniemu ukierunkowaniu nauczyciele przedszkoli i młodszych klas szkół podstawowych mogą świadomie pracować nad mową swoich podopiecznych, gdyż zdają sobie sprawę, że "prawidłowe kształtowanie mowy jest fundamentem wychowania człowieka."

Percepcja wzrokowa

Podstawowym zadaniem związanym z przygotowaniem do nauki czytania i pisania jest doskonalenie percepcji wzrokowej. Proces analizy i syntezy wzrokowej rozwijany jest w różnych sytuacjach, których dostarcza codzienna zabawa, zajęcia, prace samoobsługowe, np.: porządkowanie zabawek, materiałów przyrodniczych, określanie różnic i podobieństw między tymi przedmiotami.

Czynności czytania i pisania wymagają wysokiego rozwoju analizy i syntezy wzrokowej, które to operacje warunkują prawidłowe spostrzeganie liter. Zdaniem M. Cackowskiej percepcja wzrokowa dzieci osiąga niezbędną dla czytania i pisania dojrzałość dopiero w wieku sześciu lat.

Podstawową rolę w spostrzeganiu wzrokowym liter odgrywają operacje identyfikacji i różnicowania ich kształtów oraz położenia przestrzennego.

Początkowo orientacja przestrzenna jest ściśle związana z sytuowaniem przedmiotów względem własnego ciała. "Kiedy dziecko rozwinęło w sobie znajomość stron ciała i jest świadome prawej i lewej strony ciała, jest ono gotowe do rzutowania tych kierunków na zewnątrz." W starszym wieku przedszkolnym dziecko może posłużyć się tą wiedzą w stosunku do obiektów znajdujących się w polu widzenia.

Wówczas w konstrukcjach i rysunkach dzieci pojawia się nowy porządek. Uwzględniają one różnice w odległościach, zachowują zasady równoległości, prostopadłości, bądź skośności elementów co świadczy o bardziej obiektywnym ujmowaniu przez nie przestrzeni. Wiążąc elementy w określone kształty dzieci coraz lepiej je różnicują, uświadamiają sobie ruchy prowadzące do powstania danych kształtów. "Ruch bodźca wzrokowego z zewnątrz ciała nabiera znaczenia przez połączenie go z wzorcem kinestetycznym, który stanowi podstawę interpretacji kierunkowej."

Wstępny proces lateralizacji przekształca się w orientację kierunkową, która jest konieczną przesłanką gotowości dziecka do nauki czytania i pisania, a ujawniają ją dzieci sześcioletnie. Dopiero w tym wieku, można rozpocząć naukę czytania i pisania, gdyż dopiero teraz funkcja wzrokowo- przestrzenna osiąga poziom gwarantujący powodzenie dziecka w nauce czytania i pisania.

Właściwe czytanie musi być poprzedzone zabawami konstrukcyjnymi, układankami, pracami z różnych materiałów. Konstruowanie i układanie dowolne i według wzoru, coraz bardziej złożone, komplikujące się, z uwzględnieniem kompozycji asymetrycznej i abstrakcyjnej sprzyja nie tylko doskonaleniu percepcji wzrokowej, ale ćwiczy również pamięć wzrokową. Podobną rolę pełnią łamigłówki, oglądanie i porównywanie ilustracji, historyjek obrazkowych, fotografii.

Przy oglądaniu, podobnie jak w procesie czytania, dziecko koncentruje uwagę nie tylko na obrazie spostrzeganym, lecz powraca do tego co widziało, próbuje przewidzieć i wyobrazić sobie treść następnych obrazów. Rysunki dzieci o obniżonym poziomie funkcji wzrokowej charakteryzują się ubóstwem treści, małą ilością szczegółów, schematyzmem. Trudność sprawia dziecku wyobrażenie sobie wyglądu rysowanego przedmiotu lub sceny, ponieważ mało dokładnie i źle zapamiętuje spostrzeżone elementy. Braki w spostrzeganiu wzrokowym najlepiej można obserwować na rysunkach odwzorowujących model i układ figur geometrycznych, układ znaków literowych i cyfrowych.

Przygotowując dziecko do czytania i pisania należy umożliwić mu kontakty z bogatym otoczeniem materialnym i kulturowym, rozwijać pamięć i wyobraźnię wzrokową. Dziecko bogate w doświadczenia wzrokowe i wzrokowo- słuchowe jest w stanie poradzić sobie z nowym i trudnym materiałem cyfrowo- literowym w sensie różnicowania, zapamiętywania i odtwarzania znaków w czytaniu i pisaniu.

Percepcja słuchowa

Czynności czytania i pisania wymagają nie tylko prawidłowego spostrzegania liter, ale także umiejętności wyodrębniania i przyporządkowywania im właściwych dźwięków.

Percepcja słuchowa mowy, zwana inaczej słuchem mownym, jest czynnością złożoną, angażuje bowiem 3 rodzaje słuchu: fizyczny, muzyczny i fonematyczny. Podstawą rozumienia mowy jest umiejętność prawidłowego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy, czyli prawidłowa analiza i synteza słuchowa mowy. Warunkiem poprawnej realizacji wszystkich operacji jest pamięć słuchowa. Wszystko to wskazuje, że percepcja słuchowa mowy jest wysoce złożona. Wymaga nie tylko zdaniem M. Cackowskiej dojrzałości psychofizycznej, ale pewnej wiedzy, bowiem operacje analityczno- syntetyczne przy czytaniu i pisaniu muszą być realizowane w sposób świadomy. Opanowanie tych umiejętności nie jest dla dziecka proste, bowiem nie rozwijają się one spontanicznie.

Niski poziom spostrzegawczości słuchowej ujawnia się już u młodszych dzieci przedszkolnych w nieprzyswajaniu treści wierszy, piosenek, w nieumiejętności powtarzania dłuższych zdań i rozumienia poleceń. Wynika to z gorszej pamięci słownej i analizy słuchowej tekstów słownych. Oddziaływanie nauczyciela w tych przypadkach powinno być skierowane na stymulowanie opóźnionej funkcji poprzez aktywizowanie funkcji dobrze rozwiniętych i włączenie ich do zabawy i działalności dziecka. Specyficznym dla nauki czytania i pisania rodzajem słuchu jest słuch fonematyczny, dotyczący różnicowania głosek, dokonywania analizy i syntezy w obrębie zdania i wyrazu.

Doskonalenie percepcji słuchowej następuje przede wszystkim w toku sytuacji naturalnych: zabaw, rozmów, czynności podejmowanych przez dziecko przy różnych okazjach w toku przedszkolnego dnia. Ponadto prowadzone są zabawy polegające na spostrzeganiu, różnicowaniu i określaniu zjawisk akustycznych. Występuje to zwłaszcza na spacerach, wycieczkach, podczas zajęć umuzykalniających. W młodszym wieku przedszkolnym zajęcia te mają ważne znaczenie w rozwijaniu percepcji słuchowej. Nieodzowne są też zabawy i ćwiczenia oparte na materiale słownym. Liczne zabawy i ćwiczenia pomagają dziecku doskonalić słuch fonematyczny. Wiele uwagi trzeba poświęcić w procesie przygotowania do nauki czytania analizie i syntezie słuchowej wyrazów. Zwłaszcza synteza dostarcza wiele trudności, jest dla dziecka nieprzygotowanego procesem niezrozumiałym. Obok prawidłowej percepcji kształtów i dźwięków szczególnie ważne jest zdobycie przez dzieci umiejętności poprawnego mówienia zarówno pod względem dźwiękowym jak i gramatycznym.

Sprawność manualna

Obok funkcji, które zapewniają realizację czynności pisania i czytania, pisanie angażuje motorykę ręki. Dlatego nabycie przez dzieci zręczności i sprawności w posługiwaniu się rękami odgrywa szczególną rolę.

Sprawność ruchów ręki jest zależna od dynamiki procesów nerwowych oraz anatomicznej dojrzałości aparatu kostnego i mięśniowo- stawowego ręki oraz poziomu rozwoju koordynacji wzrokowo- ruchowej. Dojrzałość tą osiąga dziecko wraz z wiekiem, zaś sprawność - w miarę nabywania doświadczeń w pisaniu.

Niezbędną do pisania sprawność manualną dziecko zdobywa w toku wykonywania różnych zadań, a zwłaszcza tych, które wymagają ruchów przedmiotowo- narzędziowych. Należą do nich: wycinanie, naklejanie, zginanie, wyszywanie, nawlekanie, rysowanie, malowanie oraz wszelkie prace konstrukcyjne angażujące drobne ruchy palców. Rozwój tego typu ruchów przypada na wiek przedszkolny. Dopiero sześciolatki osiągają wystarczający dla pisania rozwój sprawności manualnej i koordynacji wzrokowo- ruchowej.

Usprawnienie rąk dziecka ma na celu doprowadzenie do tego, aby potrafiło ono dobierać potrzebne ruchy dostosowując je do rodzaju zadania manualnego oraz narzędzi i materiału, z którym przyjdzie mu mieć do czynienia. Dlatego należy stwarzać dzieciom wiele okazji, w których będą musiały zaangażować ruchy rąk i palców, oczywiście na różnorodnym materiale.

Jednakże mogą wystąpić opóźnienia lub zaburzenia w rozwoju motoryki, które ujawniają się poprzez:

- niską precyzję ruchów dłoni i palców,

- zwolnienie lub przyspieszenie tempa działania,

- prawidłową precyzję przy wybitnie zwolnionych ruchach rąk.

Dzieci z niską sprawnością manualną nie potrafią dobrze rysować, szyć, lepić, wycinać, majsterkować, nawet wykonywać czynności samoobsługowych: mycie rąk, wiązanie butów, ubieranie się, jedzenie. Wykonywane czynności ruchowe są niezgrabne, spowolniałe lub w przypadku dziecka nadpobudliwego w sferze ruchowej - nieskoordynowane - nerwowe.

Większość czynności wykonywanych przez dzieci ma charakter wzrokowo- ruchowy. Gdy niska sprawność manualna pogłębiona jest słabą kontrolą wzroku, dziecko poza nieładnym, nieczytelnym pismem będzie miało trudności z utrzymaniem się w liniach, z zachowaniem odpowiednich odległości między wyrazami.

Kierunek usprawniania manualnego prowadzi do szerokich ruchów ramienia poprzez staw łokciowy i nadgarstek, do precyzyjnych ruchów docelowych, wymagających od dziecka samokontroli, koncentracji i wytrwałości w pisaniu.

Nad koordynacją ruchów, wzroku i słuchu pracuje przedszkole wykorzystując metody zabawowo- naśladowcze i zadaniowe. W organizacji czasu poświęconego na te zabiegi nie może zabraknąć głównych i podstawowych samodzielnych doświadczeń dzieci, a więc dowolnych prób i zabaw, w czasie których samorzutnie trenują one koordynację wzrokowo- ruchową i słuchowo- ruchową.

"Gotowość szkolna dziecka w wieku przedszkolnym spełnia określone funkcje. Mówiąc o funkcji zazwyczaj mamy na myśli związek, zależność dwóch lub więcej wielkości. Dzięki nim możemy pełniej scharakteryzować dane pojęcie i zjawisko.

Podstawową funkcją gotowości szkolnej jest właściwe przygotowanie dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych.

Funkcja ta ujawnia się przez:

- kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem mówionym,

- kształtowanie umiejętności czytania i pisania,

- kształtowanie umiejętności obserwacji,

- dokonywanie prostych doświadczeń,

- wdrażanie do ujmowania związków przyczynowo- skutkowych i formowania wniosków oraz przeprowadzania prostych operacji myślowych.

Osiągnięcie gotowości szkolnej pozwala dziecku podjąć różnorodne obowiązki, jakie niesie ze sobą życie szkolne. Służy przystosowaniu się do nowych warunków, sprostania wymogom szkoły, zapewnieniu dobrego samopoczucia w grupie rówieśniczej oraz osiąganiu sukcesów w nauce.

Wymienione działania, poprzez które ujawnia się gotowość szkolna, tworzą pewien obraz dziecka wstępującego do szkoły, różnie widziany przez badaczy zajmujących się tym tematem. Jedni uwypuklają w nim rozwój umysłowy inni aktywność poznawczą, jeszcze inni zwracają uwagę na cechy rozwoju społecznego.

Traktując gotowość szkolną jako konfigurację pewnych cech, sylwetka dziecka przedstawiona przez M. Kwiatowską wydaje się najpełniejsza. Dziecko wstępujące do szkoły powinno być:

" - wystarczająco fizycznie rozwinięte na swój wiek,

- posiadać duży zasób wiedzy o świecie i orientację w najbliższym otoczeniu,

oraz być zdolne do:

- porozumiewania się z dorosłymi i rówieśnikami,

- działania intencjonalnego,

- przejawiania w zachowaniu właściwego stopnia uspołecznienia,

- opanowania swoich emocji,

- nieuzewnętrzniania gwałtownie swoich stanów uczuciowych.

 Do wyznaczników gotowości szkolnej dodaje się często:

- rozumienie symboli graficznych,

- umiejętność koncentracji uwagi,

- właściwą koordynację wzrokowo- ruchową.

 Można więc przejąć, że gotowość obejmuje wszystkie sfery funkcjonowania dziecka:

- percepcyjno- poznawczą,

- emocjonalno- motywacyjną,

- werbalno- manualną. "

 Osiągnięcie stanu pełnej gotowości szkolnej pozwala nie tylko na rozpoczęcie nauki w szkole, ale także na twórcze podejście do nowej roli ucznia. Należy jednak pamiętać, że składa się na to ogół doświadczeń życiowych dziecka: wiedza, umiejętności i wzory postępowania ukształtowane w ciągu kilku lat życia poprzedzających rozpoczęcie nauki w szkole.

 

26.Wychowanie i edukacja przedszkolaków w placówkach integracyjnych.

 Kompetencje nauczyciela

Nauczyciel prowadzący w przedszkolu grupę integracyjną, czyli taką w której przebywają zarówno dzieci zdrowe, jak i dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych powinien wykazywać się wiedzą, umiejętnościami oraz posiadać odpowiednie predyspozycje osobowości.

Kompetencje interpersonalne (społeczne):

• cierpliwość

• wytrwałość

• empatia

• tolerancja

• chęć niesienia pomocy innym

Kompetencje poznawcze:

• wiedza o różnych rodzajach niepełnosprawności

• znajomość przepisów prawnych

• znajomość metod, form i środków niezbędnych do pracy z grupą, zróżnicowaną pod względem rozwojowym

• umiejętność zindywidualizowanych oddziaływań wychowawczo-dydaktycznych

• znajomość metod sprzyjających współdziałaniu dzieci w grupie

 Kompetencje terapeutyczne:

• umiejętność konstruowania diagnozy pedagogicznej wraz z prognozą

• opracowanie pedagogicznego studium indywidualnego przypadku

• umiejętność doboru treści programu kompensacyjnego

• budowanie prawidłowego obrazu własnej osoby oraz innych ludzi

• znajomość technik terapeutycznych

• umiejętność słuchania drugiej osoby

• używanie prawidłowych komunikatów pozawerbalnych

• umiejętność przestrzegania granic tajemnicy zawodowej

• umiejętność współpracy i negocjacji z rodzicami

• umiejętność kształtowania pozutywnych stosunków w grupie

 Kompetencje organizacyjne:

• umiejętność negocjacji

• konstruowanie programu wychowawczo-dydaktycznego

• umiejętność dostosowania się do specyfiki pojedynczego zdarzenia

• stwarzanie możliwości do wymiany doświadczeń pomiędzy nauczycielami

• włączanie rodziców do współpracy

• twórcze działanie

Różne podejścia do integracji

Istnieją dwa podejścia do integracji, których różnice przedstawia tabela:

MODEL MEDYCZNY

 Dziecko traktowane jest jak osoba z konkretną wadą, dysfunkcją.

1. Określa się nazwę problemu dziecka, poszukuje się etiologii oraz obszaru zaburzonego, który należy poddać leczeniu i na tym skupia się uwagę.

2. Określa się potrzeby dziecka w kontekście niepełnosprawności.

3. Ustala się program monitorowania osiągnięć oraz program terapii, grupuje się dzieci o takich samych lub podobnych schorzeniach.

4. Społeczne i emocjonalne potrzeby zapewnienia dziecku poczucia własnej wartości są drugorzędne.

5. Koncentracja na potrzebach terapeutycznych i podstawowych umiejętnościach

6. Zwyczajne potrzeby są odrzucane na bok, dominują tylko te, które dotyczą niepełnosprawności.

7. Dostęp do edukacji jest uzależniony od zdobycia umiejętności mieszczących się w normie, które pozwolą radzić sobie zwykłym środowisku. Jeżeli dziecko nie osiągnie właściwego poziomu umieszczane jest w środowisku segregacyjnym o takich samych możliwościach.

8. Jeżeli dziecko nie osiągnie właściwego poziomu jest umieszczone w środowisku segregacyjnym o takich samych możliwościach 

 MODEL SPOŁECZNY

 Dziecko to istota społeczna, człowiek jako wartość sama w sobie.

1. Nie postrzega się tylko zaburzenia dziecka, lecz zauważa się jego słabe i mocne strony, wierząc że każdy jest indywidualnością i każdy z nas ma jakiś deficyt.

2. Patrzy się na dziecko całościowo, jak na człowieka o takich samych potrzebach jak inni, lecz na różnym ich poziomie.

3. Doskonali się nauczycieli i rodziców, którzy wspólnie wypracowują metody zaspokajania wszystkich potrzeb dzieci, ustala się wspólny program dla wszystkich dzieci w grupie różnorodnej, do którego dzieci niepełnosprawne dochodzą w różnym tempie i różnymi środkami.

4. Podstawą jest wsparcie procesu uczenia się przy zapewnieniu potrzeb wynikających z programu.

5. Zauważa się wszystkie potrzeby przy współpracy z różnymi specjalistami.

6. Dominuje przekonanie że różnorodność jest wartością samą w sobie - inność jest mile widziana.

7. Dostęp do edukacji nie jest uzależniony od osiągnięcia normy wiekowej, tworzy się dziecku dogodne warunki w środowisku.

8. Dziecko nie jest poddane normalizacji

Formy integracji

Integracja całościowa:

• Polega na tym, że w grupie dwadzieściorga dzieci przebywa od 3 do 5 dzieci o różnych rodzajach niepełnosprawności, najlepsze efekty uzyskuje się przy dwóch prowadzących nauczycielach.

Integracja częściowa - dzieli się na trzy typy:

• Jedno dziecko niepełnosprawne w typowej grupie przedszkolnej z jednym nauczycielem.

• W jednej placówce mamy wydzieloną grupę dzieci niepełnosprawnych (grupa specjalna) prowadzoną przez dwóch nauczycieli, grupa specjalna kontaktuje się z grupą dzieci sprawnych doraźnie i okolicznościowo.

• Dzieci niepełnosprawne z placówki specjalnej i sprawne z placówki masowej kontaktują się okazjonalnie.

Bariery edukacji integracyjnej

• Bariery fizyczne/architektoniczne - schody, brak wind, niewystarczająca szerokość drzwi.

• Bariery społeczne - składające się z negatywnych przesądów, postaw w stosunku do osób niepełnosprawnych.

• Bariery kulturowe/psychologiczne - to co brzydkie odrzucamy, to co ładne nas przyciąga - są to bariery najtrudniejsze do przełamania, tkwią w ludziach.

• Bariery edukacyjne - często nauczyciel wyróżnia dziecko niepełnosprawne, traktuje je jako słabsze, mniej od niego wymaga, wyręcza je, co może prowadzić do efektu bezradności dziecka.

 Czynniki utrudniające integrację:

• Niewystarczające upowszechnienie informacji o kwestii prawidłowego sposobu organizowania kształcenia integracyjnego - należy organizować zabawę tak, aby korzystały z niej wszystkie dzieci, bez konfliktów, wyzwisk.

• Niejasność i brak precyzji regulacji prawnych - przepisy są niejednoznaczne.

• Brak pełnej znajomości zagadnień kształcenia integracyjnego wśród pedagogów - jeśli nauczyciel ma w grupie dzieci niepełnosprawne to musi się dokształcić na dany temat, zdobyć potrzebne informacje.

• Niska świadomość korzyści jakie płyną dla każdej ze stron zaangażowanej w proces integracji.

• Brak drożności formuł integracyjnych na wyższych szczeblach edukacji - wiele zależy od środków finansowych.

Korzyści integracji

Dla dzieci niepełnosprawnych:

• wzrost poczucia własnej wartości, samoakceptacji

• stymulowanie rozwoju

• wspólny kontakt i współdziałanie

• przygotowanie do życia w społeczeństwie

• naśladowanie i uczenie się od osób sprawnych

• likwidacja segregacji

• umiejętność radzenia sobie z problemami codzienności

• nauka samodzielności

Dla dzieci zdrowych:

• kształtowanie poczucia empatii

• kształtowanie tolerancji dla niepełnosprawności

• kształtowanie akceptacji ludzi i poszanowania ich indywidualności

• kształtowanie takich cech charakteru jak wytrwałość i odpowiedzialność

• wychowanie w poczuciu braku segregacji ludzi, w przekonaniu że wszyscy są tacy sami, szczególnie w zakresie potrzeb

Ewaluacja

Ewaluacja to proces na który składają się trzy komponenty:

• Opis i diagnoza - musi dotyczyć konkretnego zjawiska, zachowania.

• Ocena i interpretacja - nauczyciel musi dobrze orientować się w stadiach rozwoju dziecka.

• Planowanie - formułowanie oczekiwań na podstawie, których planujemy dalsze zamierzenia edukacyjne - co dziecko juz potrafi, na jakim jest poziomie.

Cele ewaluacji:

• Poznanie i zrozumienie dziecka jako indywidualności

• Poznanie i zrozumienie dziecka funkcjonującego w grupie, co może do niej wnieść.

• Poznanie i zrozumienie wpływu różnych czynników na rozwój dziecka.

Co oceniamy w edukacji przedszkolnej?

• Czy aktywność zaproponowana dzieciom była właściwa, dopasowana do możliwości dzieci?

• Czy ta aktywność bazowała na poprzednich doświadczeniach?

• Czy dzieci były zainteresowane?

• Czy udało się zrealizować zamierzone cele?

• Czy było wystarczająco dużo czasu?

• Czy dzieci miały okazję do współdziałania?

• Co stymulowała dana aktywność?

• Czego nie udało się przeprowadzić?

• W jaki sposób nauczyciel kontrolował przebieg danej aktywności?

• Na które dzieci nauczyciel zwracał uwagę i dlaczego?

• Czy dzieci miały okazję do mówienia, wymiany doświadczeń?

• Na co należy zwrócić uwagę w przyszłości?

Kontrola nauczyciela:

• Obserwacja

• Kierowanie

• Współdziałanie z dziećmi

• Nieuczestniczenie - nie ingerujemy w aktywność dzieci

• Specyficzna krótka interwencja - w celu nauczenia dzieci negocjacji i radzenia sobie z negatywnymi emocjami

1. Cele i treści i wychowania przedszkolnego : według nowej podstawy programowej.

Cele wychowania przedszkolnego:

1. wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji

2. budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe

3. kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek

4. rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi

5. stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych

6. troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych

7. budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych

8. wprowadzanie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne

9. kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej

10. zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowan9ie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej.

Treści wychowania przedszkolnego:

1. kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych

2. kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywania ładu i porządku

3. wspomaganie rozwoju mowy dzieci

4. wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia

5. wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci

6. wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych

7. wychowanie przez sztukę- dziecko widzem i aktorem

8. wychowanie przez sztukę- muzyka i śpiew, pląsy i taniec

9. wychowanie przez sztukę- różne formy plastyczne

10. wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych

11. pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń

12. wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt

13. wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczna

14.kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania

15.wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne

 

2. Wspomaganie rozwoju umysłowego, wychowanie i kształcenie : ustalenia terminologiczne

wg słownika pedagogicznego Cz. Kupisiewicza i Okonia

• Wspomaganie rozwoju umysłowego – czynności podejmowane przez dorosłych w celu przyspieszenia lub skorygowania tempa i rytmu rozwoju umysłowego dla zwiększenia szans życiowych i edukacyjnych dzieci.

• Kształcenie- ogół świadomych , planowych i systematycznych oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych na uczniów mający na celu zapewnienie im wykształcenia ogólnego. W szerszym ujęciu przez kształcenie rozumie się: świadome, planowe i systematyczne organizowane i realizowane czynności umożliwiające uczniom przyswojenie sobie usystematyzowanych postaw wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, kulturze i technice, przygotowujące ich do aktywnego udziału w życiu społeczeństwa opartego na wiedzy, rozwój zainteresowań, aspiracji poznawczych oraz potrzeby ustawicznego samokształcenia.

Kształcenie ma charakter procesualny, tzn. nie  jest jednorazowym aktem, ale świadomym, złożonym i długotrwałym procesem, jest ukierunkowane na wynik, a oprócz tego wymaga licznych interakcji między uczestnikami, tj. nauczycielami i uczniami. Może być prowadzone bezpośrednio- przez N. Lub pośrednio poprzez książki w drodze samokształcenia.

o       Wychowanie – świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo- instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią, jak i stronę emocjonalno - motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia. Proces wychowania uwarunkowany jest wieloma czynnikami. Wiąże się on przede wszystkim ze zrozumieniem przez jednostkę określonych norm społeczno-moralnych oraz nadaniem tym normom – w zależności oj jej uprzednich doświadczeń i gry motywów – znaczenia osobistego. Na jakość i głębokość zmiany składa się m.in. jakość norm, klarowność ich przekazu, stopień dokładności odbioru, zgodność lub niezgodność z dotychczasowymi przekonaniami jednostki, siła i trwałość przeżycia osobistego tych norm oraz ich życiowe zastosowanie.

 

3. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci a proces wychowania; wzajemne relacje.

Umiejętności społeczne są niezbędne dzieciom w poprawnych relacjach z rówieśnikami i dorosłymi i dlatego stały się jednym z celów wychowania przedszkolnego. W nowej podstawie programowej położono nacisk na ich rozwijanie poprzez wspomaganie rozwoju dziecka w zakresie obdarzania uwagą nauczyciela i dzieci (aby lepiej rozumiało to, co mówią i czego oczekują), przestrzeganie reguł oraz znajomość siebie i swojej rodziny.

Proces wychowania, to planowa świadoma działalność ukierunkowana na kształcenie osobowości człowieka, według założonego w różnym stopniu, określonego wzoru, obejmującego wartości poznawcze, moralne, estetyczne i organizacyjno - społeczne. Działalność ta realizowana jest przez rodziców, instytucje oświatowe, środki masowego przekazu oraz samą jednostkę.

W zależności od tego czy proces wychowania będzie płynnie przebiegał będzie kształtowana osobowość. Kształcenie te powinno polegać na przekazywaniu dzieciom wszelkich wartości, aby dzieci mogły uczyć się budowania prawidłowych relacji społecznych. Aby mogły jak najlepiej odnajdywać się w społeczeństwie powinny być nauczone, w procesie wychowania takich umiejętności jak:

•  Wskazywanie tego co dobre i złe,

•  Budowanie systemu wartości

•  kształtowanie odporności emocjonalnej,

•  rozpoznawanie i nazywane uczuć, emocji,

•  radzenie sobie w nowych i trudnych sytuacjach,

•  radzenie sobie ze stresem i porażkami,

•  podejmowanie prób kontrolowania swojego zachowania,

• nabywanie nawyków poprawnego stosowanie zwrotów grzecznościowych,

•  przestrzeganie umów i zasad,

•  kształtowanie poprawnych relacji z dziećmi i dorosłymi,

•  stwarzanie warunków sprzyjających zgodnej zabawie,

•  kształtowanie przynależności do grupy , rodziny

Proces wychowania dziecka od wielu już lat stanowi dziedzinę zgłębianą przez  teoretyków wychowania, socjologów,  pedagogów na co dzień pracujących z dziećmi i młodzieżą, a także samych rodziców.  Większość z tych osób podkreśla fundamentalne znaczenie rodziny dla przebiegu rozwoju i wychowania młodego człowieka.  Każda rodzina  powinna dążyć do optymalnego zaspokajania podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych dziecka, takich jak: potrzeby konieczne do fizycznego przeżycia, potrzeba bezpieczeństwa, miłości, przynależności, szacunku, samorozwoju, dostarczania właściwego modelu w zakresie pełnienia ról, porozumiewania się między sobą członków.

4. Cele wychowania działalności pedagogicznej przedszkola na przykładzie wspomagania rozwoju mowy.

Podstawa programowa a rozwój mowy, dziecko kończące przedszkole:

1. Zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym;

2. Mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;

3. Uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach;

4. W zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach.

Wiek przedszkolny jest okresem, w którym stymulacja mowy dziecka jest szczególnie ważna. Aby wspomagać rozwój mowy przedszkolaka nauczyciel powinien wykonywać z dziećmi ćwiczenia wspomagające ich rozwój mowy, tzw. ćwiczenia ortofoniczne.

Rodzaje ćwiczeń i ich cele:

1. Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego:

- usprawniają aparat artykulacyjny (wargi, język, żuchwę, podniebienie miękkie);

- wpływają na umiejętność świadomego kierowania ruchami narządów artykulacyjnych;

- usprawniają koordynację ruchową w zakresie aparatu artykulacyjnego;

- pośrednio wpływają na wyrazistość mowy. 2. Ćwiczenia słuchowe (mogą wykorzystywać bodźce niewerbalne i dźwięki mowy):

- przygotowują do wykonywania zadań polegających na uważnym słuchaniu;

- uczą koncentracji uwagi na sygnałach słuchowych i analizowania tego, co się słyszy;

- pomagają w opanowaniu takich cech wypowiedzi, jak: akcent, iloczas, tempo, intonacja. 3. Ćwiczenia w rozumieniu wypowiedzi słownych i ćwiczenia pamięci słownej:

- wpływają na umiejętność rozumienia poleceń, informacji słownych, dłuższych wypowiedzi;

- pośrednio wpływają na konstruowanie wypowiedzi (najpierw rozumiemy wypowiedzi innych, potem umiemy powiedzieć). 4. Ćwiczenia oddechowe:

- wspierają proces prawidłowego oddychania podczas mówienia (prawidłowy tor oddychania, umiejętność mówienia na wydechu);

- wpływają pośrednio na prawidłowy rozwój aparatu artykulacyjnego 5. Ćwiczenia w budowaniu zdań i dłuższych wypowiedzi:

- kształtują ekspresję słowną dziecka;

- rozwijają umiejętność formułowania dłuższych uporządkowanych wypowiedzi;

- wdrażają do stosowania poprawnych konstrukcji gramatycznych.

 

5. Historia wychowania przedszkolnego – ważniejsze osiągnięcia mające wpływ na obecną rzeczywistość pedagogiczną wychowania i edukacji przedszkolaków.

Pierwsze przedszkole założył Friedrich Fröbel (1782–1852) – pierwszy teoretyk wychowania przedszkolnego. Przedszkola nazywał "Kindergarten" – ogrodami dziecięcymi.

1839 – pierwsze przedszkole w Polsce – Ochronka – charakter opiekuńczy, przeznaczony głównie dla ubogich dzieci, miały charakter misji religijnych lub społecznych.

Koniec XIX wieku – masowa organizacja przedszkoli dla dzieci robotników i różnych grup zawodowych – bezpłatne ochronki – 10-12 h dziennie. Zamożne rodziny korzystały z płatnych ogródków freblowskich (pochodzenie niemieckie) – 4-5 h dziennie – za główny cel stawiały sobie działalność wychowawczą i kształcącą; miały pielęgnować (rozwijać, kształcić) dziecko, przygotowywać do szkoły, jak ogrodnik pielęgnujący rośliny (stąd nazwa – ogródki dziecięce), w przeciwieństwie do ochronek, które sprawowały jedynie opiekę.

1906 – zjazd ochroniarek ludowych w Warszawie – walka o warunki pracy nauczycielek i postulaty o jakości ich pracy, zwiększenie liczby kursów i protest przeciwko przenoszeniu metod pracy z Niemiec i Francji

Maria Weryho – polska formuła wychowania przedszkolnego, model kształcenia nauczycieli, organizacja placówek z myślą o potrzebach wyzwalanego kraju.

XIX/XX – idea nowego wychowania, wychowanie i kształcenie musi być realizowane na miarę rozwijającego się dziecka. Jego zadaniem jest przygotowanie do życia i nauki w szkole.

1932 – ustawa Jędrzejewiczowska o ustroju szkolnym – podstawy prawne przedszkoli i kwalifikacje zawodowe nauczycieli

Lata międzywojenne – rozwinięcie myśli pedagogicznej, powstanie podręczników o tematyce psychoruchowej dzieci, powstanie literatury do wychowania przedszkolnego

1945 – koniec II WŚ – w każdej większej miejscowości musi być placówka wychowania przedszkolnego, drukowanie pierwszych podręczników

1961 – przedszkole pierwszym ogniwem systemu edukacyjnego w Polsce. Cel: wszechstronny rozwój dzieci, przygotowanie do szkoły i pomoc pracującym rodzicom (od 3 roku życia dziecka)

Lata 70 – opracowanie programów wychowania przedszkolnego

Lata 80/90 – wychowanie przedszkolne – oddzielna subdyscyplina nauk pedagogicznych, cele i treści realizowane we wszystkich przedszkolach w Polsce

1982 – statuty placówek

1 września 2004 r. - obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci sześcioletnich

Przystąpienie do UE – fundusze na rozszerzenie form wychowania przedszkolnego, zaczęto otwierać nowe placówki, wprowadzono programy, nowa organizacja kształcenia wychowawców, duże zapotrzebowanie na kadrę i nowe podręczniki. Badania dojrzałości do rozpoczęcia nauki w szkołach.

Rozporządzenie z dn 23.XII.2008 Nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego

2008/09 – rok przedszkolaka

2009/10 – 6- i 7-latki trafiają razem do I kl, 5latki mają prawo do bezpłatnej edukacji przedszkolnej

2010/11 – obowiązkowe roczne przygotowanie dla 5latków

 

6. Klasyczne, alternatywne i inne formy organizacyjne placówek wychowania przedszkolnego

7. Dlaczego i jak organizuje się „inne” formy wychowania przedszkolnego.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania, dało gminom oraz innym osobom prawnym, a także osobom fizycznym, możliwość organizowania wychowania przedszkolnego w formach innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych.

Wychowanie przedszkolne może być prowadzone  w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w następujących innych formach:

• w zespołach wychowania przedszkolnego – gdzie zajęcia prowadzone są w

niektóre dni tygodnia;  

• w punktach przedszkolnych – gdzie zajęcia są prowadzone codziennie.

Wszystkie formy edukacji przedszkolnej mają obowiązek realizowania podstawy programowej wychowania przedszkolnego.

1. Inne formy wychowania przedszkolnego  – kto i gdzie może je zakładać?

Wychowanie przedszkolne jest ofertą edukacyjną dla dzieci w wieku 3-6 lat, a jego podstawową formą organizacyjną jest przedszkole. Przedszkole może być publiczne bądź niepubliczne i łączy ono w sobie funkcję edukacyjną, wychowawczą i opiekuńczą.

Natomiast punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego są formami uzupełniającymi sieć przedszkolną, w których realizowane są zadania edukacyjno-wychowawcze. Ich najważniejszym zadaniem jest wyrównywanie szans edukacyjnych.

Punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego mogą być zakładane przez:

• gminę,  

• osobę prawną (np. organizację pozarządową, stowarzyszenie, fundację, związekwyznaniowy),  

• osobę fizyczną (każdy dorosły obywatel, nie musi sam mieć wykształcenia pedagogicznego, ale wtedy musi zatrudnić nauczyciela posiadającego kwalifikacje do pracy w przedszkolu),

Punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego mogą być tworzone na przykład w:

• budynku funkcjonującej szkoły lub przedszkola;

• budynku po zlikwidowanej szkole lub przedszkolu;

• świetlicy środowiskowej;

• remizie strażackiej;

• budynku parafialnym;

• domu kultury;

• prywatnym domu lub mieszkaniu;

• wynajętym pomieszczeniu;

• innych, odpowiednio zaadaptowanych lokalach.

2.  Wymagania lokalowe, sanitarne i bezpieczeństwa

Jednym z warunków utworzenia zespołu lub punktu jest posiadanie przez organ prowadzący pozytywnej opinii państwowego/powiatowego inspektora sanitarnego oraz komendanta powiatowego/miejskiego Państwowej Straży Pożarnej o zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu dzieci w lokalu, w którym prowadzone są zajęcia zespołu lub punktu.

Dopuszcza się prowadzenie zajęć  w ramach zespołu lub punktu w lokalu znajdującym się na parterze budynku, o co najmniej dwóch wyjściach za zewnątrz, jednym z nich powinny być drzwi lub okno umożliwiające bezpośrednie wyjście na przestrzeń otwartą.

Powierzchnia pomieszczenia przeznaczona do zbiorowego pobytu od 3 do 5 dzieci powinna wynosić co najmniej 16 m2. W przypadku liczby dzieci większej niż 5 wymagana powierzchnia ulega odpowiedniemu zwiększeniu na każde kolejne dziecko o 2 m2, jeżeli pobyt dziecka nie przekracza 5 godzin dziennie. Jeżeli przekracza 5 godzin dziennie, należy każdemu kolejnemu dziecku zapewnić minimalną powierzchnię 2,5 m2. Minimalna wysokość pomieszczeń to 2,5 m.

3. Organizacja pracy w zespołach i punktach przedszkolnych

  Organizacja pracy zespołu wychowania przedszkolnego i punktu przedszkolnego została

określona w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania.

 Zajęcia w zespole wychowania przedszkolnego mogą być prowadzone w niektóre dni tygodnia, minimum 3 godziny w ciągu jednego dnia i minimum 12 godzin w ciągu tygodnia. Punkt przedszkolny realizuje zajęcia we wszystkie dni robocze w tygodniu przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.

Minimalny dzienny wymiar zajęć w zespole i punkcie wynosi 3 godziny. Liczna godzin zajęć, w czasie których realizowana jest podstawa programowa wychowania przedszkolnego, powinna być uzależniona od wielkości grupy. Jeżeli w grupie jest 3-5 dzieci (minimalna liczebność grupy określona w rozporządzeniu), 3 godziny zajęć dziennie powinny umożliwić realizacją podstawy programowej. Czym liczniejsza jest grupa, tym czas trwania zajęć z dziećmi powinien być dłuższy

(do 4-5 godzin dziennie). Czas pracy zespołu lub punktu powinien być elastyczny, dopasowany do liczebności grupy dzieci oraz do potrzeb i oczekiwań rodziców.

4. Wymagane kwalifikacje i nadzór pedagogiczny

Zajęcia w zespołach wychowania przedszkolnego lub punktach przedszkolnych prowadzą nauczyciele posiadający kwalifikacje wymagane od nauczycieli przedszkoli.

Nadzór pedagogiczny nad innymi formami wychowania przedszkolnego sprawuje kurator oświaty. Bezpośredni nadzór pedagogiczny oraz nadzór nad przebiegiem awansu zawodowego nauczyciela, prowadzącego zajęcia w punkcie lub zespole założonym przez gminę, sprawuje dyrektor przedszkola lub szkoły podstawowej, w której jest on zatrudniony

Do podstawowych kompetencji nauczyciela zatrudnionego w zespole lub punkcie przedszkolnym należą:

• umiejętność

pracy z grupą dzieci w różnym wieku,

• zindywidualizowane i elastyczne podejście do

potrzeb i oczekiwań dzieci oraz ich rodziców,

• samodzielność,

• gotowość współpracy ze środowiskiem lokalnym.

5.    Finansowanie

 Organizowanie wychowania przedszkolnego jest zadaniem własnym gminy, finansowanym z jej dochodów własnych. Prowadzenie przez osobę fizyczną oraz osobę prawną, niebędącą jednostką samorządu terytorialnego, zespołu wychowania przedszkolnego lub punktu przedszkolnego, jest dofinansowywane ze środków publicznych w formie dotacji z budżetu gminy.

6. Jak założyć zespół wychowania przedszkolnego lub punkt przedszkolny?

Decyzję o założeniu zespołu lub punktu mogą podjąć zarówno samorząd lokalny, rodzice wspierani przez organizacje pozarządowe jak i osoby fizyczne. Założyciel zespołu lub punktu jest organem prowadzącym inną formę wychowania przedszkolnego.

Najważniejszymi zadaniami organu prowadzącego są:  

• zapewnienie bezpiecznych i higienicznych

warunków nauki, wychowania, opieki,

• zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanej kadry

pedagogicznej,

• wyposażenie w środki dydaktyczne i sprzęt niezbędny

do pełnej realizacji programów edukacyjnych i wychowawczych, do wykonywania

wszystkich zadań statusowych,

• zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej

i organizacyjno-kadrowej.

Gdy organem prowadzącym jest gmina

Sieć publicznych przedszkoli prowadzonych przez gminę ustala rada gminy – ona decyduje również o tym, czy sieć publicznych przedszkoli należy uzupełnić innymi publicznymi formami, np. punktami przedszkolnymi lub zespołami wychowania przedszkolnego.

Gdy organem prowadzącym jest osoba prawna niebędąca jednostką samorządu terytorialnego lub osoba fizyczna

 Osoby prawne niebędące jednostkami  samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne mogą zakładać i prowadzić zarówno publiczne, jak i niepubliczne przedszkola, punkty przedszkolne i zespoły wychowania przedszkolnego.

Osoba prawna lub fizyczna musi uzyskać zezwolenie gminy właściwej ze względu na miejsce

prowadzenia punktu lub zespołu. Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się projekt organizacji wychowania przedszkolnego w danej formie.

Osoba prawna lub fizyczna prowadząca publiczny punkt przedszkolny lub zespół wychowania

przedszkolnego otrzymuje na każde dziecko objęte tą formą wychowania przedszkolnego dotację z budżetu gminy w wysokości nie niższej niż 50% wydatków bieżących przewidzianych na jednego wychowanka w przedszkolu publicznych prowadzonym przez gminę.

Warunkiem podjęcia prowadzenia punktu lub zespołu przez osobę fizyczną lub prawną jest uzyskanie wpisu do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia danej gminy.

 

8. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywania ładu i porządku

 

Podstawowym zadaniem w nauczeniu dzieci świadomej dbałości o higienę osobistą, estetyczny wygląd, porządek oraz ogólną kulturę zachowania jest wyrobienie elementarnych przyzwyczajeń higieniczno-kulturalnych. Aby codzienne czynności pielęgnacyjne stały się nawykiem, dziecko musi wiedzieć, w jakim celu je wykonuje.Małe dziecko naśladuje dorosłych, dlatego potrzebne jest systematyczne prezentowanie poszczególnych czynności, tj. kolejnych etapów mycia rąk czy zębów. Wobec starszego dziecka stosujemy metody prowadzące do zrozumienia – Po co to robimy. W kształtowaniu czynności samoobsługowych ważne jest przyzwyczajanie dzieci do samodzielnego korzystania z toalety oraz uświadamianie im, że inni mają prawo do intymnego załatwiania potrzeb fizjologicznych.Kształtując nawyki kulturalnego zachowania się podczas spożywania posiłków, w pierwszej kolejności musimy przyzwyczaić dzieci do estetyki otoczenia. Sala powinna być uporządkowana,a stoliki nakryte. Nauczyciel musi pamiętać o zarezerwowaniu wystarczającej ilości czasu, potrzebnego na wykonanie wszystkich czynności przygotowawczych i zabiegów higienicznych (skorzystanie z toalety, mycie rąk) oraz na spożycie posiłku. Nie mogą się one odbywać w pośpiechu, ale w spokojnej atmosferze. Będzie to jednocześnie sprzyjało uświadomieniu dzieciom, aby w czasie jedzenia nie prowadziły ze sobą zbyt głośnych rozmów, nie kręciły się przy stole, nie bujały na krzesełkach itp.Ucząc kulturalnego jedzenia, należy również wdrażać do samodzielnego picia z kubka i prawidłowego posługiwania się sztućcami. Doskonaląc te umiejętności, trzeba pamiętać o możliwościach dziecka młodszego i starszego.Ważnym zadaniem przedszkola jest przyzwyczajenie wychowanków do utrzymywania porządku w najbliższym otoczeniu. W codziennej pracy wychowawczej uczymy aktywnego udziału w porządkowaniu zabawek, odkładania ich na ustalone miejsca, sprzątania miejsca pracy, np. po wykonaniu rysunku. Zwracając uwagę na wypełnianie obowiązków dyżurnego,podkreślamy znaczenie czynności porządkowych.Osiągnięty poziom umiejętności, opisanych w tym obszarze, świadczy o tym, w jakim stopniu dziecko stało się samowystarczalne i samodzielne.

 

9. Wychowanie zdrowotne i rozwijanie sprawności fizycznej dzieci.

Podstawa programowa mówi:

5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego Ŝywienia;

2) dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się leczeniu, np. wie, Ŝe

przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne;

3) jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeŜeli jest

dzieckiem mniej sprawnym ruchowo;

4) uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym,

w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.

Jedną z cech charakterystycznych rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym i początkowym szkolnym jest szybkie wzrastanie i stałe zwiększanie ciężaru ciała. Napoleon Wolański opracował dokładne normy dotyczące wzrostu i wagi w latach 60tych, jednak dalej można z nich korzystać dodając do zakresu normy ok 5cm (w obie strony) we wzroście a 2kg w wadze. Pomagają one zorientować się, czy nie ma poważniejszych zakłóceń w zakresie wzrostu i wagi. Normą dla chłopcow w czwartym roku życia jest wzrost 101,3 cm i waga 16,5 kg, a w piątym roku życia – wzrost 106,7 cm, waga 18,0 kg. Natomiast normy dla czteroletnich dziewczynek są następujŕce: wzrost 99,3 cm i waga 15,7 kg, zaś dla pięcioletnich dziewczynek wynoszą: wzrost 107,2 cm i waga 17,9 kg.

Motoryczność dzieci to całokształt ruchowych możliwości czlowieka, zarówno z znaczeniu ilościowym jak i jakościowym. Jest więc nią wszystko co dotyczy poruszania się człowieka wprzestreni na skutek zmian połozenia ciala lub poszczególnych jego części. Cechy motoryczne: szybkość, siła, moc (skoczność), zwinność, zręczność, wytrzymałość i gibkość. Cechy motoryczne rozwijają się przez działanie, należy je stymulować przez dobór odpowiednich ćwiczeń fizycznych.

Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci przebiega nierównomiernie, skokowo, w cyklach dwuletnich. W okresie przedszkolnym można wyodrębnić 2 grupy wiekowe, między którymi następuje owo przyspieszenie. Są to trzy- i czterolatki oraz pięcio- i sześciolatki.

Dzieci trzyletnie potrafią : chodzić, biegać, wspinać się i pełzać. Obserwujemy u nich jednak brak koordynacji, krótkotrwałą koncentrację uwagi, powolne i niezręczne działania, wykonywanie niepotrzebnych ruchów dodatkowych oraz niemożność połączenia w całość dwóch różnych form ruchu np. biegu i skoku, rzutu i chwytu.

U dzieci czteroletnich obserwujemy postęp w rozwoju cech motorycznych i sprawności fizycznej. Wydłuża się możliwość skupienia uwagi, zwiększa potrzeba ruchu i chęć wspólnej zabawy. Poprawia się zdolność wykonywania chwytów, rzutów, podskoków, łatwych ćwiczeń równoważnych. W tj grupie wiekowej występuje między dziećmi duże zróżnicowanie w poziomie rozwoju cech motorycznych.

U dzieci pięcioletnich obserwujemy szybki rozwój cech motorycznych, takich jak siła, szybkość, zwinność, zręczność i wytrzymałość. Równocześnie kształtują się takie cechy psychiczne jak pojętność, pamięć, odwaga, ambicja. Pojawiają się różnice w rozwoju motorycznym ze względu na płeć.

W wieku sześciu lat następuje dalszy postęp w rozwoju motorycznym : dzieci stają się silniejsze, zręczniejsze, zwinniejsze, wzrasta wytrzymałość. W ruchach obserwujemy płynność, swobodę i dynamikę. Pojawia się zjawisko przewidywania ruchowego.

Dzieci siedmio i ośmioletnie opanowały już podstawowe formy ruchu, jednakże większość z nich nie jest należycie skoordynowana. W tym okresie dziecko doskonali je i uczy się tworzenia kombinacji : łączenia biegu ze skokiem, rzutem. Pojawia się naturalna ruchliwość, głód ruchu.

Dziewięcioletnie dzieci w rozwoju motoryczny wchodzą w okres dziecka doskonałego. W tym okresie obserwujemy największa łatwość w opanowaniu nowych, skomplikowanych ćwiczeń, zdolność do przyswajania całych przebiegów ruchowych.

Ocenę poszczególnych cech motorycznych przeprowadza się na podstawie naukowo opracowanych testów, np. testu sprawności motorycznej L. Denisiuka, czy testu sprawności fizycznej Z. Chromińskiego a dla przedszkola : Wrocławski test sprawnośći fizycznej, sprawdziany rozwoju dziecka od urodzenia do szóstego roku zycia E. Franusa czy inne.

Dla 5-latków ocena sprawności motorycznej jest potrzebna jako jeden z elementów oceny gotowości dziecka do podjęcia nauki szkolnej.

Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności ruchowej dzieci. Treści kształcenia

1. Uświadomienie dzieciom niebezpieczeństw zagrażających zdrowiu i życiu

2. Kształtowanie u dzieci intuicyjnego rozumienia zdrowia: kiedy człowiek jest zdrowy a kiedy chory. Jak można sobie radzić podczas choroby?

3. Dążenie do zmiany nawyków żywieniowych dzieci

4. Dbałość o zdrowie oraz sprawność ruchową dzieci przez systematyczne organizowanie ćwiczeń gimnastycznych i zabaw ruchowych.

5. Dbałość o zdrowie oraz sprawność ruchową przez dry i zabawy sportowe w różnych porach roku.

6. Dbałość o zdrowie oraz sprawność ruchową – spacery i wycieczki

 

10.Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo swoje oraz innych.

Podstawa programowa:

6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc,

umie o nią poprosić;

2) orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków

transportu;

3) zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich;

4) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych

(np. środków czystości);

5) próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu

i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie.

Treści kształcenia:

• Przedmioty i urządzenia groźne dla dziecka – niestabilne meble, niebezpieczne urządzenia, leki, środki czystości i ochrony roślin itp. Co zrobić, aby dzieci były bardziej roztropne i uważne?

• Zagrożenie ze strony zwierząt – niebezpieczne i chore zwierzęta. Co wolno a czxego nie wolno robić dzieciom?

• Niebezpieczne rośliny – uświadomienie dizeciom, że muszą wstrzymywać się przed jedzeniem samodzielne znalezionych grzybów, owoców i liści

• Zagrożenia ze strony dorosłych – uprowadzenia, molestowanie itp. Kiedy można ufać dorosłemu a kiedy nie wolno?

• Groźne kradzieże – uświadomienie dzieciom konieczności pilnowania swoich rzeczy

• Bezpieczne poruszanie się na drogach

• Uświadomienie dzieciom niebezpieczeństw grożącym im podczas gdy same bawią się w domu, w lesie, nad wodą, na podwórku itp.

 

11. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie,

przedstawieniu, w teatrze, w kinie;

2) odgrywa role w zabawach parateatralnych, posługując się mową, mimiką, gestem

i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. maską).

 

12. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1)śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie

uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;

2) dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża je, pląsając lub tańcząc;

3) tworzy muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem;

4) w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej.

 

13.Wychowanie przez sztukę – różne fazy plastyczne.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1. Przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;

2. Umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych;

3. Wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz).

Wiek przedszkolny to ważny okres kształtowania wrażliwości estetycznej dzieci. Na kształtowanie potrzeb estetycznych dzieci wielki wpływ ma otoczenie, z jakim się stykają. Niestety, wiele dzieci wychowuje się w otoczeniu brzydkich blokowisk i zniszczonej zieleni, widzi pomazane sprayem ściany domów itp. Dlatego w wychowaniu przedszkolnym trzeba dążyć chociażby do zrównoważenia tych niedobrych wzorców. Z tego powodu w podstawie podkreśla się potrzebę wprowadzania dzieci w wartości estetyczne malarstwa, rzeźby i architektury, w tym architektury zieleni i architektury wnętrz.

Nie chodzi tu oczywiście o wiedzę z wymienionych dziedzin sztuki, gdyż tę dzieci zdobędą zapewne w trakcie następnych etapów edukacyjnych. Celem tego zakresu jest kształtowanie preferencji i doznawania przyjemności przebywania w pięknym otoczeniu, a także wprowadzaniu ładu wszędzie tam, gdzie dziecko się znajduje.

 

14. Wspomaganie rozwoju umysłowego dziecka w wieku przedszkolnym

 W pierwszych latach życia młodego człowieka rozwija się większa część możliwości jego mózgu.

Do piątego roku życia dziecko posiada 50% umiejętności przyswajania wiedzy, dlatego też mówi się często, że odpowiednie przygotowanie i zbudowanie „fundamentu” pomaga w późniejszym zdobywaniu wiedzy. Dlatego tak ważne jest wspieranie rozwoju umysłowego dziecka.

Wspomaganie rozwoju umysłowego to nic innego jak odpowiednio zorganizowany proces uczenia się, adekwatny do wieku. W przedszkolu wspomaganie rozwoju powinno dotyczyć umiejętności fizycznych, emocjonalnych, społecznych, samoobsługowych, ale także umysłowych.

Pierwszym krokiem będącym wsparciem dla rozwoju umysłowego, jest zapewnienie uczucia bezpieczeństwa – dziecko musi czuć się dobrze w przedszkolu, ufać nauczycielom, a także wiedzieć, że w każdej chwili może zwrócić się do kogoś o pomoc. Wtedy też samo chętnie podejmie się czynności związanych z rozwojem umysłowym.

Uczenie się to zdobywanie nowych doświadczeń, które zostają utrwalone i „zapisane” w zachowaniu dziecka.  Wygotski definiuje proces uczenia się w następujący sposób: proces uczenia się musi zostać dopasowany do wieku i etapu rozwojowego dziecka, co oznacza, iż ma mieścić się w strefie najbliższego rozwoju. Dziecko uczy się przez naśladownictwo – obserwuje czynności wykonywane przez osoby dorosłe, następnie naśladuje je (często przy pomocy osoby dorosłej), aż w końcu jest w stanie samo ją wykonać. Można więc określić, na jakim etapie rozwoju jest dziecko: czy na poziomie aktualnego rozwoju (zna różne czynności, jednak nie nabywa nowych) czy w strefie najbliższego rozwoju (uczy się nowych czynności).

Najlepszą czynnością wspomagającą rozwój dziecka jest zabawa, zwłaszcza spontaniczna. Jednak nauczyciel także ma duży wpływ na rozwój dziecka, dlatego też to nauczyciel może często decydować i organizować zabawy czy zadania, które będą sprzyjały rozwojowi umysłowemu. Należy pamiętać,

że zabawy czy zadania będące edukacyjnymi i rozwijającymi muszą być ciekawe i zachęcać dzieci do zdobywania wiedzy.

15. Wspomaganie dzieci w poznawaniu praw przyrody nieożywionej oraz wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.

Do przyrody nieożywionej należą : woda, powietrze, piasek, skały, chmury i pogoda. Ważną rolę odgrywa poznanie przyrody nie tylko żywej, również nieożywionej. Dzieci poznają przyrodę wszystkimi zmysłami i reagują na nią w sposób bezpośredni, czynny. Poznanie przyrody za pomocą obrazów i mowy, należałoby ograniczyć do minimum. Ciekawą formą jest przeprowadzania różnorodnych doświadczeń, które sprzyjają rozwojowi myślenia, poprzez samodzielne odkrywanie przeżywanie tajników przyrody. Wpływa to na rozwój pamięci, uwagi, myślenia, wyobraźni i spostrzegawczości. Toteż ważną role w aktywizowaniu procesów rozwojowych dziecka maja zabawy badawcze w przedszkolu oraz spontaniczne spostrzeżenia, obserwowanych zjawisk. Naturalna metodą poznawczą stosowaną przez dzieci w wieku przedszkolnym jest aktywność badawcza. To dzięki niej poznaje ono otaczającą go rzeczywistość, wnika w głąb rzeczy, zjawisk, stosunków społecznych i buduje swój obraz świata. Aktywność badawcza występuje w dwóch postaciach. Pierwsza to samodzielne odkrywanie. Dziecko ma tu pełna swobodę działania, samo wyznacza sobie tempo i czas pracy, ale jednocześnie jest to uczenie się drogą prób i błędów, w którym narażone jest ono na wiele trudności i porażek. Drugi sposób odbywa się pod kierunkiem nauczyciela. Nauczyciel zajmuje tu rolę inicjatora sytuacji, prowokuje do stawiania pytań, udostępnia stosowane metody i pomoce badawcze, ukierunkowuje go podczas badań i eksperymentowania. Zasadniczym celem w przedszkolu nie jest całościowe zdobywanie wiedzy o świecie, ale rozbudzenie zainteresowań dziecka bogactwem, złożonością i tajemniczością otaczającego nas świata poprzez zdolności obserwacyjne.

Przykładowe zjawiska związane z przyrodą nieożywioną, które można realizować w przedszkolu:

•   Badanie właściwości śniegu

•   Badanie właściwości lodu

•   Zjawiska zamarzania wody oraz topnienia w połączeniu z solą kuchenną

•   Obserwacje deszczu

•   Doświadczenia – skraplanie wody

•   Powstawanie mgły

•   Obserwacja wiatru

wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt

Dzieci poprzez samodzielne odkrywanie przeżywanie tajników przyrody rozwijają pamięć, uwagę, myślenie, wyobraźnię i spostrzegawczość. Mogą być przeprowadzane zabawy badawcze w przedszkolu naturalną metodą poznawczą –samodzielne odkrywanie– wycieczki, obserwacje, opieka nad zwierzętami. Zapewnienie dziecku miejsca, gdzie samodzielnie będzie mogło uczyć się dbania o rośliny np. kącik przyrody, ogródek przedszkolny. Ważne jest, aby dzieci w przedszkolu:

• Nabywały wiedzę przyrodniczą przez bezpośredni kontakt z przyrodą w czasie zabaw i zajęć.

• Dostrzegały zmienności przyrody w różnych porach roku.

• Poznawały wybranych ekosystemów: parku, lasu, ogrodu, łąki, pola.

•  Poznawały bogactwa świata zwierząt,

•  Poznawały różne krajobrazy, strefy klimatyczne,

•  Dostrzegały pozytywne i negatywne skutki działalności człowieka dla stanu naturalnego środowiska 

Z podstawy programowej:

12. Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

1) wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych,

np. na polu, na łące, w lesie;

2) wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa,

bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność);

3) potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych

porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc

im, np. przetrwać zimę.

 

16. Wspomaganie rozwoju umysłowego i edukacja matematyczna dzieci przedszkolnych

Charakterystyka intensywnego wspomagania rozwoju umysłowego dzieci.

W każdej klasie I większość dzieci funkcjonuje zgodnie ze swoim wiekiem, ale jest także kilkoro dzieci o możliwościach umysłowych 5-latków i 9-latków. W takiej sytuacji trzeba podjąć działania, dzięki którym:

-dzieci rozwijające się wolniej, mogą dogonić rówieśników

-dzieci o nieharmonijnym rozwoju maja szansę osiągnąć harmonię w swoim funkcjonowaniu

-dzieci mieszczące się w normie mogą ujawnić swoje zdolności

-dzieci zdolne mogą rozwijać swoje wrodzone umiejętności i osiągnąć sukcesy.

Wszystkie wcześniej wymienione działania to intensywne wspomaganie rozwoju umysłowego dziecka. Im wcześniej się je podejmie, tym lepiej układają się losy dziecka. Rozwój umysłowy wyznaczony jest przez 2 grupy czynników, pomiędzy którymi zachodzą złożone relacje:

-to wszystko, z czym dziecko przychodzi na świat, czyli zadatki wrodzone

-to oddziaływania zewnętrzne, w których proces uczenia się pełni szczególną rolę.

Efektem uczenia się jest każda stosunkowa zmiana w zachowaniu, w myślach i uczuciach jednostki będąca rezultatem przeszłego doświadczenia. Aby dziecko czegoś się nauczyło, dorosły musi zorganizować sytuacje, w których ma ono szansę zdobyć odpowiednią porcję doświadczeń. Następnie ma pomagać dziecku w przetwarzaniu tych doświadczeń na schematy umysłowe. Taki proces uczenia się jest istotą wychowania, edukacji i wspomagania rozwoju umysłowego dzieci. Intensywne wspomaganie rozwoju jest koniecznością przyspieszenia lub korygowania rozwoju umysłowego dziecka. Skuteczność wspomagania rozwoju uwarunkowana jest także korzystnym dopasowaniem procesu uczenia się do możliwości rozwojowych dziecka oraz uwzględnieniem relacji między rozumowaniem, a emocjami.

Łączenie edukacji matematycznej ze wspomaganiem rozwoju umysłowego:

-Intensywne wspomaganie dzieci w rozwoju umysłowym

-dobieranie i porządkowanie treści kształcenia, w taki sposób, aby dzieci mogły stosować ukształtowane już czynności umysłowe do budowania w swoim umysłach wiadomości i umiejętności matematycznych

-tak organizować zajęcia z dziećmi, aby proces uczenia się był dla nich przyjemny

-uwzględniać różnice indywidualne w rozwoju umysłowym dzieci (dobór treści kształcenia i sposoby ich relacji) – należy wielokrotnie wracać do tego, czego dzieci się już uczyły, ale zawsze na nieco wyższym poziomie.

-stopniowo i łagodnie wprowadzać dzieci w szkolne sposoby kształtowania wiadomości i umiejętności matematycznych.

Uzasadnienie konieczności łączenia edukacji matematycznej ze wspomaganiem rozwoju umysłowego dzieci:

-Intensywny rozwój operacyjnego rozumowania – takie rozumowanie preferowane jest w nauce matematyczne w trakcie kształtowanie pojęć liczbowych i umiejętności rachunkowych oraz przybliżenia dzieciom sensu mierzenia. Jeżeli nie zadba się o wspieranie dzieci w tym zakresie myślenia, będą doznawać nadmiernych trudności w nauce matematyki z każdym rokiem większych.

-doskonalenie umiejętności liczenia i rachowania umiejętności tych nie sposób kształtować bez wspierania rozwoju intelektualnego dzieci, a ponadto trzeba na to dużo czasu i systematycznych ćwiczeń. Jeżeli nie zadba się o to, dziecko nie będzie mogło korzystać z edukacji matematycznej w szkole i zostanie zepchnięte na ścieżkę niepowodzeń.

-precyzowanie rozumowania przez wgląd – dzięki niemu dzieciom łatwiej jest rozwiązywać i układać zadania matematyczne. Rozwiązywanie zadań jest dla dzieci głównym źródłem doświadczeń logicznych i matematycznych. Jeżeli nie zadba się o wspieranie dzieci w takim rozumowaniu, edukacja matematyczna będzie dla nich trudna.

Wspomagania rozwoju umysłowego dzieci oraz edukacja matematyczna – treści kształcenia Orientacja przestrzenna

• Kształtowanie świadomości własnego ciała, zróżnicowanie lewej i prawej strony.

• Wspieranie dzieci w czytelnym porozumiewaniu się na poziomie niewerbalnym: obdarzanie uwagą drugiej osoby i przekazywanie jasnych informacji miną, gestem, ruchem ciała.

• Kształtowanie własnego punktu widzenia: wyprowadzanie kierunków od osi własnego ciała: w górę, dół, przód, tył, prawo, lewo. Ustalanie położenia obiektów względem własnego ciała.

• Wdrażanie do przyjmowania punktu widzenia drugiej osoby. Wyprowadzanie kierunków od osi ciała drugiej osoby: w górę, dół, przód, tył, prawo, lewo. Ustalanie położenia obiektów względem drugiej osoby.

• Wymiana informacji o tym, co znajduje się w otoczeniu. Porównywanie tego, co widzi druga osoba z własnym punktem widzenia. Porozumiewanie się w sprawach poruszania się i orientowania w otoczeniu.

• Wytyczanie kierunków od obranego przedmiotu: na lewo od, na prawo od, znajduje się…

• Orientowanie się na kartce papieru. Odwzorowywanie schematu własnego ciała na kartce papieru. Umowy :góra, dół, lewy brzeg, prawy brzeg, górne rogi, dolne rogi, lewy górny róg itd.

• Porozumiewanie się w sprawie miejsca na kartce papieru: rysuj od tego miejsca, narysuj na dole, u góry, w lewym górnym rogu itd. Graficzne dyktando wersja łatwiejsza.

• Korzystanie z umiejętności orientowania się w otoczeniu i porozumiewania się w trakcie konstruowania gier planszowych. Konstruowanie takiej gry, ustalanie reguł i rozgrywanie jej.

Rytmy

• Skupianie uwagi na rytmach, wychwytywanie powtarzających się sekwencji i kontynuowanie ich

• Wspomaganie dzieci z przekładaniem dostrzeżonych regularności z jednej reprezentacji na drugą, a potem na jeszcze inną

• Uczenie się na pamięć wierszyków, wyliczanek i krótkich opowiadań z powtarzającymi się motywami. Akcentowanie tego, co się powtarza: klaskanie, skakanie itp.

• Szlaczki – kodowanie regularności dostrzeżonych w rytmach.

Liczenie

• Wspomaganie dzieci w dostrzeganiu reguł, które są przestrzegane w trakcie liczenia. Kształtowanie umiejętności liczenia stosownie do potrzeb i możliwości umysłowych dzieci z uwzględnieniem różnic indywidualnych

• Liczenie znikających obiektów

• Ile mamy palców?

• Liczenie na chodniczkach liczbowych i wsłuchiwanie się w rytm wymienianych liczebników

• Potrafię policzyć bardzo dużo obiektów, jeżeli słyszę podpowiadane liczebniki

• Odróżnianie liczenia poprawnego od błędnego.

Dodawanie i odejmowanie

• Kształtowanie umiejętności rachunkowych: ustalanie sumy i różnicy przez policzenie obiektów po każdej manipulacji typu dodać (dołożyć), odjąć (zabrać)

• Liczenie palców, rachowanie na palcach

• Zabawy i sytuacje zadaniowe, które wymagają dodawania i odejmowania na zbiorach zastępczych

• Rachowanie na liczydełkach

• Dodawanie i odejmowanie na zbiorach zastępczych – rozwiązywanie zadań z treścią

• Dodawanie i odejmowanie na zbiorach zastępczych – dzieci układają zadania z treścią a potem je rozwiązują

Rozumowanie przyczynowo-skutkowe

• Ustalanie, w jakiej kolejności i co trzeba zrobić, aby osiągnąć cel. Planowanie i realizacje czynności, które prowadzą do obranych celów

• Powodowanie zmian odwracalnych i nieodwracalnych, a także częściowo odwracalnych. Obserwacja skutków, ustalanie, które zmiany są odwracalne, a które takimi nie są. Kłopoty z niemożnością odwrócenia niektórych zmian.

• Przybliżanie dzieciom sensu równości i nierówności. Sytuacje zadaniowe: Policz zastanów się i zrób tak, żeby było dobrze.

• Doliczanie jako sposób ustalania, ile jest razem. Zabawa: ile ziarenek jest w drugiej dłoni?

Klasyfikacja

• Tworzenia kolekcji: słowne uzasadnienie sposobu grupowania obiektów.

• Przybliżanie dzieciom sensu klasyfikowania na poziomie operacji konkretnych. Zadania z kartami logicznymi

• Segregowanie i opisywanie obiektów wg podanych cech. Zadania z guzikami, klockami…

• Segregowanie i opisywanie obiektów wg podanych cech. Zabawy w kupowanie i sprzedawanie klocków, guzików itp.

• Korzystanie z umiejętności klasyfikowania w sytuacjach życiowych.

Rozumowanie operacyjne do aspektu kardynalnego

• Ustalanie liczby elementów w zbiorze przedmiotów, wprowadzanie zmian w ich położenie i wnioskowanie o liczbie elementów obserwowanych po zmianie

• Rozpatrywanie liczby elementów w dwóch zbiorach w celu ustalenia, czy elementów jest tyle samo

• Ustalanie liczby elementów w dwóch zbiorach, wprowadzanie zmian w układzie elementów i wnioskowanie o ich liczbie w zbiorach po obserwowanych zmianach.

• Rozumowanie operacyjne do aspektu porządkowego

• Ustawianie obiektów w szeregu lub rzędzie, numerowanie. Określanie miejsca wybranego obiektu w tak uporządkowanych szeregach (rzędach)

• Porządkowanie obiektów według wielkości i numerowanie ich. Ustalanie miejsca wybranego obiektu w tak uporządkowanym szeregu (rzędzie). Wskazywanie następnego i poprzedniego obiektu.

Kształtowanie pojęcia liczby naturalnej. Pierwsza dziesiątka

• Liczby 1,2,3,4,5

• Liczenie przedmiotów i dźwięków w zakresie 5

• Porównywanie liczb. O jeden więcej, o jeden mniej

• Dodawanie i odejmowanie z zakresie 5

• Poznajemy liczbę 10

• Liczby 6,7,8,9,10

• Porównywanie liczebności, dodawanie i odejmowanie

Liczby drugiej i trzeciej dziesiątki

• Przybliżanie liczb 10,11,12,13,14,15

• Dodawanie i odejmowanie z zakresie 15 na liczydełku koralikowym

• Przybliżanie dzieciom liczb 16,17,18,19,20

• Dodawanie i odejmowanie w zakresie 20 na liczydle koralikowym

Układanie i rozwiązywanie zadań z treścią

• Przekształcanie sytuacji życiowych na zadania matematyczne

• Rozwiązywanie i układanie zadań za pomocą obrazków

• Zadania z treścią (bez obrazków), rozwiązywanie z wykorzystaniem liczmanów

• Rozwiązywanie zadań z treścią w wykorzystaniem liczydełek

• Dzieci układają i rozwiązują zadania z treścią, posługując się liczmanami

Rozszerzenie zakresu liczenia i rachowania do 100

• Obserwacja liczenia w zakresie 100, wsłuchiwanie się w brzmienie liczebników, wspólne liczenie

• Liczenie dalej od obranej liczby, liczenie wspak od danej liczby

• Liczenie po 10 do 100 na liczydle i na palcach

• Liczenie po 10 do 100 na chodniczku liczbowym i na palcach

• Liczenie przedmiotów i grupowanie ich po 10. Czyli jak policzyć dobrze przedmioty i się nie pomylić

Pomiar długości

• Porównywanie obiektów i szacowanie długości: są tej samej długości, który jest dłuższy, krótszy

• Mierzenie długości krokami, stopa za stopą, łokciem, dłonią, i palcami

• Doświadczenia pomagające dzieciom wnioskować o stałości długości

• Poznawanie narzędzi do pomiaru długości i posługiwanie się nimi

• Pierwsze próby mierzenia za pomocą narzędzi używanych przez dorosłych

Rozwijanie intuicji geometrycznych

• Konstruowanie figur geometrycznych – trójkąty, prostokątny, kadraty

• Zabawy ruchowe – tworzenie różnych figur geometrycznych

• Konstruowanie koła

• Doświadczanie efektu symetrii przez obserwację lustrzanego odbicia

• Które kształty są figurami symetrycznymi

• Projektowanie podłogi z kafelków

• Projektowanie szlaczków

Waga i ważenie

• Konstruowanie wagi i ważenie klockami różnych przedmiotów. Rozumienie sensu pomiaru ciężaru

• Czynności prowadzące do w miarę precyzyjnego pomiaru ciężaru. Ważenie różnych przedmiotów i ustalanie, co jest cięższe, co lżejsze, co waży tyle samo

• Oglądanie różnych rodzajów wag i odważników. Wprowadzanie umowy: to jest 1kg. Pomaganie dzieciom w zorientowaniu się jak paczkowany jest towar.

• Pomaganie dzieciom w oddzieleniu cechy ciężaru np. od wielkości ważonych przedmiotów. Co jest cięższe, z co lżejsze?

Ustalanie stałości ilości płynu

• Obserwowanie zmian towarzyszących przelewaniu wody. Wielokrotnie wlewanie kubkiem wody do naczynia i wylewanie jej oraz obserwowanie zmian w ilości wody

• Obserwowanie, jak zachowuje się woda w przezroczystych zamkniętych naczyniach, gdy zmienia się położenie naczyń. Próby wnioskowania o odwracalności takich zmian.

• Zapoznanie dzieci z opakowaniami płynów (butelkami, kartonami):pół litra, 1 litr, 2 litry.

• Ile wody z sokiem trzeba przygotować, żeby wszystkie dzieci dostały po jednym kubku napoju?

Rozumienie sensu sytuacji kupna i sprzedaży

• Przybliżanie dzieciom sensu sytuacji: kupno-sprzedaż. Wymiana pieniążków (przedmiotów) za towar, umowy dotyczące takiej wymiany

• Odróżnianie monet (grosze, złote) i banknotów (10 zł, 20 zł) będących w użyciu od przedmiotów do nich podobnych, np. żetonów.

• Kiermasze, na których dzieci sprzedają np. kartki świąteczne

• Udział w akcji. Zbieramy pieniądze na schronisko dla zwierząt.

Rytmiczna organizacja czasu

• Skupianie uwagi na rytmach, wychwytywanie powtarzających się sekwencji i kontynuowanie ich oraz przekładanie z jednej reprezentacji na inną

• Rytmiczna organizacja czasu: rytm dnia i nocy Rytmiczna organizacja czasu: rytm pór roku

• Rytmiczna organizacja czasu: rytm dni tygodnia. Dwa znaczenia określenia słowa tydzień

• Rytmiczna organizacja czasu: rytm miesięcy w roku. Dwa znaczenia określenia rok

• Zapoznanie dzieci z kalendarzami o różnej konstrukcji i ustalanie, jakie informacje są w nich zawarte

• Osadzanie wydarzeń w czasie: dziś – jutro - pojutrze oraz dziś - wczoraj – przedwczoraj.

 17. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.

1.Żeby dziecko czytało, potrzebna jest:

-         znajomość liter

-         umiejętność skupienia się

-         ustalona lateralizacja

2. Gotowość do czytania:

-         psychomotoryczna (aspekt techniczny tzn. rozpoznawanie znaków)

-         słownikowo-pojęciowa (aspekt semantyczny tzn. czytanie ze zrozumieniem)

-         emocjonalno-motywacyjna (a. Krytyczno-twórczy tzn. umiejętność ustosunkowania się do tekstu)

3. Nauka czytania w przedszkolu:

-         ‘70 metoda obowiązująca Przyłubskich, 3,4,5-latki → przygotowanie, 6-latki → elementarna nauka czytania

-         ’90 wiele różnych metod → elementy czytania w młodszych grupach

-         obecnie przedszkole okresem przygotowawczym, nauka czytania w szkole

4.Eapy nauki czytania w przedszkolu:

I.                    Wyrabianie gotowości do czytania (przedliterowy)

-         analizowanie obrazków

-         wskazywanie różnic

-         odszukiwanie wśród różnych obrazków takich samych

-         pojęcie szeregu, wyróżnienie składników, kolejność

II.                 Zapoznanie z umownymi symbolami graficznymi

-         umowne symbole w postaci obrazków/zapisu literowego

-         symbole obrazkowe, podpisywanie kącików

-         zapis literowy – obrazek + podpis

-         słowniczek obrazkowo-wyrazowy

  5. Metoda analityczno- syntetyczna o charakterze funkcjonalnym Przyłubskich:

I.                    Wyrabianie gotowości do czytania (etap przedliterowy)

a)      rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej – analiza i synteza wzrokowa, koncentracji uwagi, pamięci wzrokowej

b)     rozwijanie spostrzegawczości słuchowej – analiza i synteza słuchowa, pamięci słuchowej

c)      rozwijanie słuchu fonematycznego, zasobu słownictwa

d)     zapoznanie z umownymi symbolami graficznymi, zdolność logicznego myślenia, myślenie pojęciowe

e)      metoda globalna (wyrazy do czytania)

f)       mowa, wymowa, wyszczególniamy głoski na początku, w środku, na końcu

II.                 Wprowadzenie elementów czytania

a)      wprowadzenie liter a, o i e oraz t, m i d

→ bierze udział funkcja wzrokowa, słuchowa oraz kinestetyczno-ruchowa, sylaba oraz elementy metody globalnej (całościowo określone wyrazy, rozpoznaje je z pośród innych). Od wyrazu poprzez sylabę do głoski.

6. Naturalna nauka języka E. Czerwińska (Klemke)

-         rozwijanie i pogłębianie chęci dziecka do nauki czytania i kreślenia symboli graficznych

-         możliwości wszystkich dzieci

-         indywidualny rozwój dziecka z jego własną inicjatywą

-         edukacja poprzez język

-         zapewnienie warunków sprzyjających indywidualizacji zadaniom nauczyciela

-         czytanie – udział dorosłych

-         ogólny rozwój dziecka

-         etapy poznawania języka

-         elementy na których opiera się program: → nabywanie kompetencji jęz. Przez dziecko( czytania i pisania)

→ integrowanie treści edukacyjnych

→pedagogiczne podejście sytuacyjne

-         dla 5-6 latków

-         „Słoneczna Biblioteka”

-         nauka czytania (cały alfabet)

o       wspólne z dzieckiem

o       zespołowe (3-4 osoby)

o       indywidualne

-         omawia się ilustracje – nie zdradzamy zakończenia (ostatniego obrazka)

-         N. Czyta na głos, wskazując każde słowo

Metoda fonetyczno- literowo-barwna S. Rocławskiego

-         czytanie + pisanie razem

-         początek nauki (3-latki)

-         analizator słuch. – składanie wyr. Z sylab, rozkład wyr. Na sylaby

-         analizator wzrok. – układanie wyr z rozsypanek sylabowych

-         poznawanie liter za pomocą klocków lOGO

-         dwu i trój znaki

-         czerwowny – litera lub dwuznak

-         zielony- głoski kilkuliterowe

-         poszerzanie percepcji (globalne czytanie)

-         pisanie – poprawne kreślenie i pisanie liter bez linii

-         czytanie – „ślizganie się”

-         litery podst. Na początek

-         wydłużanie czasu potrzebnego do nauki, a skrócenie czasu nauki czytania

-         inna nazwa metody – GLOTTODYDAKTYKA

-         wyróżnienie dzieci odznakami

-         nauczyciele chodzą na kurs – 150 h

-         wspólne czytanie

-         teksty humorystyczne

-         tworzenie własnych książek

Wprowadzenie w świat pisma I. Majchrzak ( Metoda odmienna)

1.      akt inicjacji – wywołuje emocje

-         dziecko pisze własne imię

-         nazywa się litery imienia

-         od 4 lat

-         wizytówki powinny wisieć na ścianie – metoda spr. Obecności – dzieci szukają swojego miejsca

2.      Prezentacja alfabetu – taśma z całym alfabetem; dzieci wyłapują swoje literki

3.      Targi liter- każde z dzieci dostaje kopertę z literami swojego imienia – układają je i spr; mogą szukać innych słów mieszczących się w literach imienia

4.      Gra w sylaby- losują sylaby – tworzą z nich słowo, kto pierwszy – wygrywa

5.      Nazywanie świata – dzieci znają litery – podejmują próby czytanie po literce; całościowo!

6.      czynne czytanie globalne

7.      etykietki z nazwami dopasowane do przedmiotów- same odkrywają co tam jest

Metoda Dobrego Startu Bogdanowicz

-         dla dzieci w wieku 4-5 lat + dzieci wolniej rozwijających się

-         met. Wzrok- słuch- ruchowa

-         opanowanie schematów ruchowych

-         + 3 warianty metody

-         piosenki + łatwe wzory

-         piosenki + wzory literopodobne

-         piosenki + litery

-         piosenki do pisania

-         + 3 części zajęć MDS

I część wprowadzająca

Integracja grupy

Piosenka na powitanie

Uwaga skierowana na schemat ciała

Ćw. Rozwijające zdolności językowe

Zapoznanie dziecka z piosenką

II część właściwa (wzór do kreślenia)

Ćw. Ruchowe związane z treścią piosenki

Ćw. Ruch- słuch. Np. wystukiwanie rytmu piosenki

Ćw. Ruch – słuch-wzrok i tu pojawia się wzór → z czym się kojarzy + nawiązanie do piosenki

Prezentacja sposobu rysowania wzoru

Kreślenie ruchu w powietrzu

Nogą po podłodze

Kreślenie palcem po stole

Palcem po piasku

Rys. na dużym kartonie( pędzel, flamaster, kreda)

Rys. na kartce A4

Kartka w 3 linie – zajęcia kończą się kartą pracy

III cz. Końcowa

Relaksacja

→ zajęcia trwają od 40 do 60 min

 

18.Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne w przedszkolu.

Wycinek z podstawy programowej-

Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: 1) wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują; 2) zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka; 3) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa; 4) nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej; 5) wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa.

Mając za sobą oparcie w postaci wielowiekowej kultury, tradycji i historii, czujemy się silniejsi, bezpieczniejsi, umiemy dokonywać ważnych wyborów, intuicyjnie przestrzegamy konkretnych zasad etycznych.

Warto kształtować u dzieci patriotyzm już od samego początku bo ojczyzna z czysto psychologicznego punktu widzenia jest dla człowieka życiową podporą.

W obecnym świecie dzieci przeważnie są zagubione. „Nie ma wojny, nie mamy z kim walczyć w obronie kraju. Co właściwie mamy robić?”– pytają.

Najlepszą odpowiedzią jest dać im przykład swoim postępowaniem. Przestrzegać prawa, dbać o rodzinę, dom, otoczenie, interesować się sprawami regionu, dobrze znać swój kraj, nieść pomoc innym, włączać się w różne inicjatywy, np. ochronę zabytków i przyrody,dbanie o bliższą i dalszą okolicę.

Wychowujesz swoje dziecko na patriotę, jeśli:

o Wdrażasz je w polską kulturę, np. ucząc hymnu, popularnych rodzimych wierszyków

o Czytasz mu te same książki, które tobie czytali rodzice. Wspominasz swoje dzieciństwo, pokazujesz

zdjęcia dziadków.

o Zwiedzacie miejsca związane z historią kraju. Opowiadasz dziecku o faktach, ale nie zapominasz

również o legendach.

o Korzystasz z okazji rocznic, obchodów i jubileuszów, żeby powiedzieć dziecku, z jakimi wydarzeniami są związane.

o Dbasz, żeby rodzina jak najczęściej spotykała się w komplecie. Tworzycie nowe zwyczaje, charakterystyczne tylko dla waszej rodziny, i ich przestrzegacie.

o Odwiedzacie muzea poświęcone historii i wybitnym twórcom kultury polskiej

o Starasz się, żeby dziecko ładnie i poprawnie mówiło po polsku.

o Zawsze z szacunkiem mówisz o ojczyźnie, co nie oznacza, że pomijasz bolesne tematy.

o Nie narzekasz, że wszędzie źle, a w Polsce najgorzej.

o Gdy jesteś za granicą, zachowujesz się, jakbyś był ambasadorem własnego kraju.

o Gdy kupujesz dziecku filmy z dubbingiem, pokazujesz, jak ten sam tekst brzmi w innych językach.

Powinno rozumieć, że każdy ma tożsamość narodową, że nie ma lepszych i gorszych narodowości.

o Odwiedzając groby bliskich, opowiadasz dzieje ich życia– niekoniecznie wzniosłe i poważne.

o Mówisz dziecku wprost: „Bądź zawsze dumny z tego, że jesteś Polakiem. Jeśli kiedyś wyjedziesz na

studia za granicę, to pokaż wszystkim, jak smakuje polska kuchnia, jak Polacy umieją się bawić”.

o Tłumaczysz, że Polska to nie tylko państwo na mapie, ona jest wszędzie dookoła.

Przejawem patriotyzmu nie jest:

o mówienie źle o innych nacjach i kulturach

o podkreślanie wyjątkowości, niezwykłości bycia Polakiem

o niedocenianie roli innych narodów w tworzeniu dorobku kulturalnego i technicznego świata

o umniejszanie rangi uczenia się języków obcych

o informowanie dziecka, że nie da sobie rady, jeśli kiedykolwiek osiedli się poza Polską lub

zwiąże się z kimś innej narodowości

O wychowaniu  rodzinnym, roli ojca i komunikacji w rodzinie:

Rodzina może być równie inspirująca jak i ograniczająca. Częściej dostrzegamy jej braki i słabości, narzekamy na nią, uciekamy od niej.

To rodzice mają wpływ na to, jak i co zapamięta dziecko i co stanie się jego wzorem rodzinnych relacji. Czy będzie to sobotnie wspólne sprzątanie i przygotowywanie posiłków oraz spacery niedzielne, czy obraz matki przy komputerze i rozmawiającego przez telefon ojca?

Kiedyś było tak że to rodzice byli źródłem wiedzy dla dzieci- dzisiaj to matki uczą się od swoich dzieci wielu kompetencji, jednakże tym, co wydaje się być niezmienne, jest wsparcie rodziny i mądrość

mówiąca o istnieniu tego, co nazywa się prawdą życiową.

Obecnie cała rodzina, a zwłaszcza dziadkowie, muszą przedefiniować swoje role z nauczyciela-mentora na bycie „stałym punktem oparcia” – niosącym niezwykle cenną z punktu widzenia rozwoju wewnętrznego informację o sensie życiowych działań.

W wychowaniu małego człowieka komunikacja ma ogromne znaczenie, jest istotnym elementem dobrego współżycia i właściwego wychowania, a często i jedynym sposobem przekazania i wpojenia właściwych norm i wartości.

Umiejętność komunikowania się jest istotna dla okazywania własnych uczuć, a przede wszystkim dla rozwiązywania problemów oraz zaistniałych konfliktów.

Współczesnym rodzinom brakuje czasu na rozmowy z dziećmi. Różne sprawy do załatwienia, prace, obowiązki są ważniejsze od wzajemnej komunikacji a to właśnie rozsądna, czujna, konsekwentna i wymagająca, a jednocześnie wyrozumiała miłość i czas na rozmowę z dzieckiem – to podstawowe warunki jego prawidłowego rozwoju. Obok miłości i zrozumienia, akceptacja ze strony najbliższych jest jedną z podstawowych potrzeb każdego człowieka (zwłaszcza dziecka), otwiera bramę do zdrowych relacji w rodzinie.

Każdy zaproponowany przez dziecko temat – chociażby najbardziej wstydliwy czy błahy – musi być przez rodziców podjęty i wyjaśniony w mądrej rozmowie, na poziomie dostosowanym do stopnia rozwoju dziecka.

Należy słuchać aktywnie, nie udzielać rad, pozwalać osobie mówiącej na samodzielne znalezienie rozwiązania dla jej problemów.

Współczesna nauka twierdzi, że „ojciec powinien być przede wszystkim partnerem w codziennych zajęciach domowych i w wychowaniu potomstwa”.

Funkcje ojca często wymieniane w literaturze: zapewnienie rodzinie warunków rozwoju (bezpieczeństwo socjalne i ekonomiczne, fizyczne, psychiczne), udział w wychowaniu dzieci oraz przekazanie potomstwu

świata wartości.

Ojciec jest odpowiedzialny za wychowanie swojego dziecka. Pierwszy krok, jaki w tym kierunku powinien uczynić, to podjęcie trudu samowychowania. Samowychowanie zmierza ku kształtowaniu w sobie takich cech, jak: odpowiedzialność zdolność do okazywania miłości żonie i dzieciom, dojrzałość emocjonalna, posiadanie stabilnej, spójnej hierarchii wartości, a także: opiekuńczość, cierpliwość, konsekwencja, stanowczość, poczucie humoru. Ojciec powinien umieć przyznać się do błędu. Ojciec ma prawo i obowiązek stawiać dziecku wymagania.

Ojcowie, podobnie jak matki, tworzą ze swoim dzieckiem silne więzi emocjonalne.

Naturalne jest, że rola ojca w wychowaniu przedszkolaka „wzrasta” wraz z dzieckiem. Ojciec stopniowo wprowadza dziecko w świat rzeczy, przedmiotów, umiejętności, konfrontuje je z „wielkim światem, stawia wymagania . Matka w naturalny sposób kocha swoje dziecko bezwarunkowo – dlatego tylko, że jest jej dzieckiem,

 

19. Badanie dojrzałości przedszkolnej i zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze w przedszkolu

Od roku szkolnego 2009/2010 , zgodnie z nową podstawą programową wychowania przedszkolnego, każde dziecko w roku poprzedzającym możliwość pójścia do szkoły przejdzie diagnozę przedszkolną oraz otrzyma odpowiednie wsparcie, aby być dobrze przygotowane do rozpoczęcia nauki w szkole .

Z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej (w październiku – listopadzie) należy przeprowadzić analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).  Analizę gotowości szkolnej należy przeprowadzić względem wszystkich dzieci pięcioletnich i sześcioletnich objętych wychowaniem przedszkolnym.

Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:

• rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej, aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do potrzeb, wspomagać;

• nauczycielom przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej;

• pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi".

Zgodnie z założeniami reformy programowej przygotowanej w MEN, w pracy każdego nauczyciela istotne jest zróżnicowanie podejścia do ucznia, dostrzeganie indywidualnego potencjału i zdolności, a także udzielanie wsparcia w przezwyciężaniu trudności szkolnych czy deficytów. Im wcześniej wykryte zostaną zagrożenia, deficyty dzieci, tym łatwiej i skuteczniej można ograniczyć ich wpływ na funkcjonowanie szkolne. Dobre przygotowanie i gotowość do podjęcia nauki w szkole będzie procentować mniejszą liczbą niepowodzeń szkolnych, dawać większą satysfakcję nauczycielom z wykonywanej pracy i sukcesów, jakie uczniowie będą osiągać.

Obniżenie wieku obowiązku szkolnego to działanie umożliwiające wcześniejsze wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci oraz wcześniejsze odkrywanie ich uzdolnień, co z kolei ma pozytywny wpływ na ich rozwój intelektualny i emocjonalny. Zwiększanie szans edukacyjnych to najpierw dobra diagnoza, a następnie zindywidualizowana praca nauczycieli, zarówno z dziećmi mającymi jakieś specyficzne trudności, jak i wyróżniającymi się jakimiś szczególnymi zdolnościami, które jak najwcześniej warto rozwijać.

Wyniki diagnozy gotowości szkolnej pomagają nauczycielom w ustaleniu stopnia opanowanych przez dziecko wiadomości i  umiejętności, zaś rodzicom w podejmowaniu  rozsądnych decyzji odnośnie  losów przyszłych uczniów. Dzięki  diagnozie przedszkolaka można ustalić, które dzieci:

- podołają  wymaganiom szkolnym;

- mają przyspieszony rozwój i w związku z tym mogą wcześniej podjąć obowiązki ucznia;

- potrzebują specjalistycznej pomocy w osiąganiu dojrzałości szkolnej lub którym trzeba odroczyć obowiązek szkolny.

Wyniki diagnozy przedszkolaka pozwalają ustalić tu i teraz  poziom funkcjonowania dziecka  oraz  jakimi wiadomościami i umiejętnościami dysponuje. Zakres tych wiadomości i umiejętności określa podstawa programowa wychowania przedszkolnego.

Udział dzieci w zajęciach  dydaktyczno - wyrównawczych jest korzystny dla ich rozwoju umysłowego i przyczynia się do lepszego przygotowania do podjęcia  nauki w szkole. Dlatego im więcej dzieci zostanie objętych wspomaganiem rozwoju w formie zajęć  dydaktyczno - wyrównawczych, tym lepiej. Jednak  przed przystąpieniem do ich realizacji    trzeba  mieć rozeznanie w możliwościach organizacyjnych placówki np. odpowiednie miejsce,  dostępność  pomocy dydaktycznych itp. Jednocześnie  należy  zadbać o to, aby :

- osoba, która je  będzie prowadziła  posiadała stosowne przygotowanie merytoryczne i metodyczne w zakresie intensywnego wspomagania i korygowania rozwoju umysłowego dzieci ;

- opracowano programy stosownie do potrzeb rozwojowych dzieci w oparciu o wyniki diagnozy  i ich  perspektywy  edukacyjne (wymagania stawiane im w klasie pierwszej);

- zajęcia  były prowadzone indywidualnie lub w małych grupkach, w zależności od potrzeb dzieci;

- nauczyciel prowadzący zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze  nie zajmował  się w tym samym  czasie dziećmi powierzonymi jego opiece;

- nasilona była  współpraca z rodzicami dziecka w zakresie kontynuowania i  utrwalania tego, co było realizowane w przedszkolu;

-  intensywne wspomaganie rozwoju było  prowadzone każdego dnia (najlepiej o stałej porze) i nie odbywało się kosztem  czasu przeznaczonego na zabawę lub zajęcia programowe realizujące podstawę programową.

Aby skonstruować program zajęć dydaktyczno-wyrównawczych należy:

- przeprowadzić diagnozę dzieci i na jej podstawie  ocenić ich poziom rozwojowy ,  szanse edukacyjne oraz  sytuacje domową;

- przystąpić do konstruowania programu. Ma być on  dopasowany do  konkretnego dziecka lub grupy dzieci, które charakteryzują się  podobnym poziomem umysłowym i podobnymi potrzebami edukacyjnymi  oraz  uwzględniać prawidłowości procesu uczenia się;

- dobrać do programu pakiety zabaw, ćwiczeń, sytuacji edukacyjnych sprzyjających rozwijaniu tego ,  z  czym dziecko  ma kłopoty;

- zadbać o systematyczną realizację programu w warunkach temu sprzyjających.

Konstruując program dostosowany do potrzeb rozwojowych konkretnego dziecka ( dzieci), kierować się trzeba następującymi zależnościami. Jeżeli z diagnozy wynika, że dziecko np.

- nie dysponuje należytymi umiejętnościami społecznymi należy dobrać zabawy i organizować  takie sytuacje edukacyjne, podczas których będzie rozwijało swoje umiejętności społeczne  wraz ze zdolnością do podejmowania wysiłku umysłowego;

- nie jest dobrze przygotowane do nauki czytania i pisania, trzeba do jego programu wpisać te zabawy, sytuacje edukacyjne  dzięki, którym dziecko będzie kształtowało gotowość do nauki czytania i pisania;

- ma kłopoty ze słownym porozumiewaniem się z dorosłymi i rówieśnikami, trzeba w jego programie umieścić zabawy, sytuacje edukacyjne wspomagające  jego  w rozwoju mowy i w kształtowaniu umiejętności porozumiewania się z innymi;

- jest mało sprawne ruchowo, niezręczne, ma nienależytą koordynację ruchową, trzeba do jego programu wpisać zabawy z różnymi elementami ruchu, zestawy ćwiczeń  gimnastycznych,  ze szczególnym uwzględnieniem sprawności rąk i koordynacji wzrokowo – ruchowej.

Dzięki zajęciom dydaktyczno-wyrównawczym pomożemy dziecku w osiągnięciu harmonii rozwojowej i przyspieszeniu jego rozwoju umysłowego a to mu zapewni sukces szkolny.

 

20. Problemy adaptacji dzieci do warunków przedszkola.

Rozpoczęcie edukacji przedszkolnej przez dziecko jest ważnym przeżyciem zarówno dla niego, jak i rodziców. Dla wielu dzieci pójście do przedszkola oznacza pierwsze kontakty z grupą, co wiąże się ze zmianą dotychczasowego trybu życia. Dziecko uczy się nowej dla siebie roli przedszkolaka. Nowe warunki budzą czasami niepokój i niepewność. Dziecku potrzebne są pozytywne doświadczenia i czas, aby zaakceptować nową rzeczywistość i przystosować się do niej. Silna więź emocjonalna z rodzicami, którzy zajmowali się dotychczas dzieckiem lub mieli do dyspozycji opiekunkę, która w stopniu zbliżonym do nich zaspokajała potrzeby dziecka sprawią, że pierwsze dni w przedszkolu są bardzo emocjonującym przeżyciem.

U dzieci dwu i trzyletnich mamy do czynienia z szeregiem czynników, które utrudniają rozpoczynanie edukacji przedszkolnej lub nasilają problemy związane z adaptacją. Są to między innymi:

• Zdenerwowanie rodziców, związane z oddaniem dziecka do przedszkola,

• Brak zaufania do personelu przedszkolnego, pomimo tego, iż jest to doskonale przygotowana i wykształcona kadra,

• Trudności w nawiązaniu kontaktu z personelem i grupą rówieśników,

• Słabe poznanie otoczenia przedszkolnego i funkcji pomieszczeń oraz sposobów korzystania ze znajdujących się tam urządzeń (na przykład ubikacja, łazienka czy też szatnia),

• Słaba znajomość organizacji dnia w przedszkolu i związaną z tym orientacją czasową,

• Problemy z przyswojeniem wymagań dotyczących współżycia w grupie.

 Dziecko szybciej przyzwyczai się do placówki i zniesie niedogodności, gdy będzie go postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie a także swoich rodziców. Dlatego też rodzice powinni przygotować siebie samego i swoje dziecko do nowej roli społecznej- przedszkolaka:

• Poznać przedszkole, do którego będzie uczęszczało dziecko. Uczestniczyć w dniach otwartych przedszkola, odwiedzać przedszkole i ogród przedszkolny, wybierać się na zajęcia adaptacyjne do przedszkola. Spacerować w okolicach placówki, zachwalać ją, opowiadać o zabawkach i kolegach.

• Przy przedszkolnych pożegnaniach z dzieckiem rodzice powinni być uśmiechnięci i spokojni

• W przedszkolu rodzice powinni starać się nie przedłużać pożegnań, gdyż wzmaga to w dziecku negatywne uczucia.

• Jeśli mamie rozstanie z dzieckiem sprawia większe trudności, należy postarać się by dziecko do przedszkola odprowadzał tata.

• W początkowym okresie w miarę możliwości można odbierać dziecko wcześniej z przedszkola, ponieważ dwu czy trzylatek ma inne poczucie czasu i okres przebywania poza domem wydaje mu się bardzo długi.

• Należy pozwolić dziecku zabrać ze sobą cząstkę domu do przedszkola na przykład ulubioną zabawkę czy też książeczkę.

• Należy rozmawiać z dzieckiem o wydarzeniach przedszkolnych. Zainteresowanie rodziców pobudzi zainteresowanie dziecka oraz poczucie, że przedszkole jest czymś ważnym dla nich i dla niego. Należy mówić dziecku, że czas w przedszkolu będzie spędzało bez rodziców, ale w towarzystwie miłych pań i innych dzieci, z którymi będą się codziennie bawić.

• Rozwijanie umiejętności samoobsługowe dziecka jest ważne, gdyż właśnie bardzo często są one powodem dodatkowego stresu dla dziecka. Pozwólmy dziecku samemu myć ręce, korzystać z toalety a nie nocnika, ubierać się i rozbierać.

• Wcześniej należy postarać się przyzwyczaić dziecko do przebywania w domu i w nowym miejscu pod opieką osób trzecich.

• Dziecko powinno mieć wcześniej kontakt z rówieśnikami na przykład na placu zabaw.

Zajęcia adaptacyjne – 3-4 godziny dziennie przez 2 tygodnie. W zajęciach uczestniczą obie nauczycielki i rodzić. Pomaga jeden posiłek jedzony w przedszkolu – przy stoliku, z zachowaniem zasad obowiązujących podczas jedzenia. W drugim tygodniu adaptacji rodzice na chwilę wychodzą z Sali, dzieci uczą się, że rodzice na chwilę znikają, ale niedługo wrócą. Dzieci oprowadzamy po przedszkolu dopiero jak oswoją się ze swoją salą i grupą. Dzieci mają czas na oswojenie się, przełamują swoje niepokoje, bawią się z rodzicami. Dzieci mają prawo bawić się wszystkim, mieć dostęp do wszystkich knocików. Zajęcia organizowane wspólnie z dorosłymi, są to ciekawe zabawy ruchowe, opowiadania, dzieci uczestniczą w nich jeśli mają na to ochotę, dobrym pomysłem jest słodki poczęstunek w ciągu dnia.

 

21. Zastosowanie strefy najbliższego rozwoju- możliwości korzystnego dopasowania procesu uczenia się do rzeczywistych możliwości umysłowych dzieci.

Strefa najbliższego rozwoju to według Wygostkiego potencjalny rozwój.

Najważniejsze dla rozwoju poznawczego dziecka są te funkcje, które jeszcze nie zostały do końca ukształtowane. Zadania, które są wyzwaniem nie do pokonania samodzielnie za pierwszym razem, wyzwalają w dziecku pęd do wiedzy, kreatywne myślenie. W ten sposób dziecko zdobywa nowe umiejętności i doświadczenia.

Zadania, które dziecko potrafi rozwiązać bez problemu i nie stanowią dla niego wyzwania, mogą tylko utrwalać nabyte już umiejętności, takie kompetencje nazywane są strefą aktualnego rozwoju. Dlatego tak bardzo ważna jest rola nauczyciela, który musi umiejętnie dopasować działania edukacyjne do sfery rozwojowej dziecka, by nie dawać mu np. zbyt prostych lub zbyt trudnych do wykonania zadań, które zniechęca do dalszej pracy i poszukiwań. Istotne jest skupienie się na tym, co dziecko może zrobić jutro, a nie na tym, co potrafi bez problemu wykonać dzisiaj. Dziecko potrzebuje pomostu w przejściu od znanego do nieznanego i na tej drodze oczekuje towarzystwa dorosłego.

Wygotski (1971) uważał, że dziecko, ucząc się pod kierunkiem dorosłego, zdobywa jednocześnie umiejętności, które potem będzie w stanie wykorzystać ze zrozumieniem samodzielnie. Różnica między poziomem rozwiązywania zadań dostępnych dziecku jedynie przy pomocy dorosłego a poziomem rozwiązywania zadań, które może ono wykonać samodzielnie, określa strefę najbliższego rozwoju. Wskazuje ona potencjał rozwojowy dziecka i obszary, które wymagają specjalnej stymulacji – określa „jutro” jego rozwoju. Właśnie nauczanie ukierunkowane ma znaczący wpływ na rozwój dziecka. Dzięki aktywności podejmowanej pod okiem nauczyciela uczeń odkrywa swoje potencjalne możliwości, rozbudza rodzące się zainteresowania i potrzeby, odwołuje się do kształtującej się nowej wiedzy i dojrzewających dopiero procesów psychicznych. Poziom wykonania zadania oczekiwany przez dorosłego powinien być zawsze wyższy od tego, który dziecko prezentuje samodzielnie.

Zadania realizowane w SNR mają najczęściej charakter otwarty, dywergencyjny (istnieje wiele możliwych rozwiązań danego problemu), umożliwiają docieranie do granic możliwości ucznia. Nauczyciel staje się mediatorem między tym, co uczeń wie, a czego jeszcze nie wie. Musi umieć dostosowywać poziom wsparcia i wyzwań stawianych uczniowi do poziomu jego funkcjonowania. Umiejętność trafnego odczytywania przez nauczyciela sygnałów płynących od dzieci i odpowiednia na nie reakcją są zatem warunkiem dobrego, sprzyjającego rozwojowi współdziałania.

  Dorosły jest tym, który sprawuje wrażliwą kontrolę nad sytuacją wspólnego uczenia się, jest wyczulony na sygnały zwrotne płynące od uczniów i umiejętnie dopasowuje do nich wsparcie i stymulację, z oddaniem całkowicie kontroli nad wykonaniem zadania włącznie. Dobrze zatem, jeśli potrafi doskonale rozpoznawać poziom i moment rozwoju danej funkcji czy umiejętności, śledzić motywację, zaangażowanie i uwagę uczniów. Wrażliwość taka jest jedną z cech charakteryzujących dwupodmiotową relację dorosły – uczeń, o której powstanie i stały rozwój nauczyciel powinien dbać, jest ona bowiem warunkiem twórczego i rozwojowego współdziałania.

22.Zapewnienie dzieciom wolniej rozwijającym się lepszych szans edukacyjnych rozwiązania organizacyjne i metody stosowane w wychowaniu przedszkolnym.

zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także: kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są waŻne w edukacji szkolnej.

Cele te są realizowane we wszystkich obszarach działalności edukacyjnej przedszkola. W każdym z obszarów podane są umiejętności i wiadomości, którymi powinny wykazywać się dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego.

 

23. Wychowanie dziecka przedszkolnego do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i dorosłymi

Współdziałanie z rówieśnikami i dorosłymi to nic innego jak produkt posiadania umiejętności społecznych, bez których ciężko odnaleźć się w grupie ludzi. W ich skład wchodzi wiele czynników począwszy od umiejętności przedstawienia się, na umiejętności wyrażania emocji w odpowiedni sposób kończąc. Umiejętności te rozwija się przede wszystkim w przedszkolu, kiedy dziecko ma styczność z nauczycielami oraz rówieśnikami.

Ważne jest, aby dorośli (nauczyciele, rodzice) pamiętali, w jaki sposób należy zwracać się do dziecka. Muszą oni używać odpowiednich, zrozumiałych dla dziecka słów, ale także gestów (człowiek w 80% komunikuje się werbalnie).  Kolejnym elementem potrzebnym przy współpracy jest obdarzanie rozmówcy uwagą – bez względu na to, czy rozmówcą jest rówieśnik, czy osoba dorosła. Aby dziecko potrafiło zwrócić i skupić na dłuższy czas na kimś uwagę, samo również powinno być obdarzane uwagą, przede wszystkim ze strony osób dorosłych.

Dalszym czynnikiem wpływającym na współdziałanie z innymi ludźmi jest fakt, iż dziecko musi zdawać sobie sprawę ze swojej odrębności, zwłaszcza w momencie, kiedy coś „przeskrobie”. Dlatego ważne jest ustalenie regulaminu przedszkolnego, który to dzieci muszą przestrzegać, ucząc się tym samym, że w świecie dorosłych również panują różne zasady.

Czynnikiem pozytywnie wpływającym na rozwój chęci dziecka do współpracy z otoczeniem, jest także praca w grupie (przedszkole, plac zabaw). Dziecko, które przebywa z rówieśnikami uczy się samoistnie, iż współpraca jest ważna. Do stymulacji tego rozwoju ważne są nie tylko zabawy dowolne, ale także specjalnie zorganizowana praca w grupie. Dzieci same lub pod nadzorem osoby dorosłej powinny dostać różne zadania do wykonania, które złożą się na całość pracy.

 

24.Wspomaganie rozwoju mowy i kształtowanie kultury językowej u dzieci przedszkolnych : potrzeby, możliwości, formy organizacyjne.

Istotne znaczenie dla poziomu sprawności językowej dziecka ma świadome i celowe oddziaływanie dorosłych na rozwój językowy. Za modelowe dla rozwoju językowego uważa się postawy i styl wychowania, które stymulują rozwój. To takie zachowania językowe dorosłych, które sprzyjają rozwojowi języka oraz aktywizują dziecko do mówienia. Ukierunkowania i świadoma stymulacja rozwoju mowy dzieci prawidłowo rozwijających się ma na celu zapobieganie pojawieniu się odstępstw od normy, natomiast w przypadku dzieci zagrożonych zaburzeniami językowymi stymulacja owa jest najważniejszym etapem postępowania terapeutycznego. Przyjmuje się, że wiek 6-7 lat u dziecka jest okresem zamykającym nabywanie systemu językowego. Dziecko osiąga wtedy wystarczającą sprawność artykulacyjną, a jego mechanizmy percepcyjne są w pełni uformowane. Dlatego wiek przedszkolny jest okresem, w którym stymulacja mowy dziecka jest szczególnie ważna.

Jak wspomagać mowę?

1. Ćwiczenia oddechowe

Oddech jest jednym z najbardziej istotnych elementów w mowie człowieka. Tworzenie głosu jest możliwe tylko dzięki strumieniowi wydychanego powietrza. U dzieci w okresie przedszkolnym ważne jest wyrobienie nawyku prawidłowego oddychania podczas mówienia. Celem ćwiczeń oddechowych jest przede wszystkim rozróżnienie fazy wdechu i wydechu, wyrobienie umiejętności pełnego, szybkiego wdechu i wydłużenie fazy wydechowej, mówienie tylko na wydechu. U dzieci częstym problemem jest zsynchronizowanie pauz oddechowych z treścią wypowiedzi. Dlatego ważne jest stosowanie ćwiczeń, które usprawniają mięśnie oddechowe i zwiększają kontrolę nad strumieniem powietrza. U dzieci w wieku przedszkolnym warto łączyć ćwiczenia oddechowe z ruchem całego ciała (np. rąk i tułowia) – podnoszenie rąk do góry podczas wdechu, skręty tułowia w bok, unoszenie głowy. Warto także ćwiczyć z dziećmi recytowanie lub śpiewanie coraz dłuższych fragmentów na jednym wydechu. Można stosować także ćwiczenia z zatrzymywaniem wydechu, co wzmacnia mięśnie oddechowe. Dzieci bardzo lubią także ćwiczenia z wykorzystaniem różnych rekwizytów: dmuchanie na świecę, piłkę, chusteczkę, skrawki papieru.

2. Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Wyrazistość i dokładność artykulacji zależą w dużym stopniu od sprawności mięśni narządów artykulacyjnych. Ruchy poszczególnych artykulatorów muszą być bardzo dokładne, by powstał dany dźwięk. W osiągnięciu precyzji tych ruchów pomaga szereg ćwiczeń. Mają one na celu przede wszystkim:

- usprawnienie języka , warg, podniebienia miękkiego i żuchwy (artykulatory ruchome),

- opanowanie umiejętności i świadomego kierowania ruchami narządów artykulacyjnych,

- usprawnienie koordynacji ruchowej w zakresie aparatu artykulacyjnego,

- wyrobienie wrażliwości miejsc i ruchów w jamie ustnej, istotnych dla prawidłowego wymawiania głosek.

Ważne jest to, by ćwiczenia te prowadzić codziennie przez kilka minut. W pracy z dziećmi powinny one przybierać formę zabawy. Ja często stosuję opowiadania o rodzinie Języczków oraz różnorodne rekwizyty, np. słomka do przenoszenia skrawków papieru, chrupki kukurydziane i nutella do pionizacji języka.

3. Ćwiczenia słuchowe

Słuch odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju człowieka. Zanim nauczymy się mówić, najpierw słyszymy. Ważne jest, aby najpierw nauczyć się słyszeć właściwie i odpowiednio klasyfikować i oceniać dźwięki mowy, aby móc je następnie produkować. Wśród ćwiczeń słuchowych wyróżnić można: ćwiczenia słuchu fizjologicznego, słuchu fonemowego, słuchu fonetycznego. Celem ćwiczeń słuchowych jest uczenie koncentrowania uwagi na sygnałach słuchowych, rozróżnianie dźwięków otaczającego świata, lokalizacja ich źródła, różnicowanie dźwięków pod kątem ich cech, identyfikowanie poszczególnych realizacji fonemów, rozróżnianie cech prozodycznych języka, ćwiczenie pamięci słuchowej. Ważne jest, by te ćwiczenia były prowadzone w formie atrakcyjnej dla dziecka. Często podczas zajęć z dziećmi stosuję zabawy: ,,Czyj to głos?”, ,,Co słyszysz dookoła?”, ,,Jaki to instrument?”, naśladowanie odgłosów z otoczenia. Warto wykorzystać płyty CD z nagraniami różnorodnych dźwięków. W celu rozwijania świadomości fonologicznej u dzieci stosuję ćwiczenia z analizy i syntezy słuchowej np. rozpoznawanie głosek w wyrazach (,,Wstań, gdy usłyszysz głoskę...”), dzielenie słów na sylaby, rozpoznawanie identycznych sylab.

4. Rozwijanie słownika dziecka

Ważne jest tutaj poznawanie brzmienia i znaczenia słów (opowiadanie historyjek, nazywanie obrazków, zabawy z wykorzystaniem poznanego słowa - scenki, ilustracje, gry, loteryjki obrazkowe). Można także stosować zabawy w układanie nowych słów z podanego słowa, gry w skojarzenia, szukaniu słów w innych słowach, szukanie wyrazów o znaczeniu przeciwstawnym, tworzenie zdrobnień. Ważne jest, by dziecko miało jak najwięcej doświadczeń ze słowem, w różnorodnych sytuacjach.

zasady sprzyjające rozwojowi sprawności językowej u dzieci:

1. Istotne jest kształtowanie prawidłowej więzi emocjonalnej.

2. Dziecko należy inspirować do mówienia poprzez częste zabawy, rozmowy wspólne działania.

3. Rozbudzać trzeba w dziecku motywację do mówienia i do podejmowania wysiłku związanego z nauką mowy.

4. Komunikaty słowne powinny być budowane ze znanego dziecku, lecz zróżnicowanego zasobu słów. Należy przy tym używać prostych konstrukcji gramatycznych (zdania krótkie, logicznie powiązane ze sobą).

5. Wybór środków językowych powinien być dostosowany do wieku i możliwości językowych dziecka.

6. Zachowanie językowe powinna cechować odpowiednia produkcja słowna (nie można ,,zalewać” dziecka potokiem słów, aby ,,nie utopić go w kąpieli słownej”. Należy mówić do niego powili i wyraźnie.

7. Komunikaty dziecka należy przekształcać w sensowny tekst.

8. Należy umiejętnie słuchać tego, co mówi dziecko, podtrzymywać rozmowę i pozwalać mu na dokończenie jego wypowiedzi.

9. W przypadku niewłaściwej wymowy dziecka należy podać mu prawidłowy wzorzec, delikatnie zachęcając do powtórzenia.

 

25.Współpraca przedszkola z rodzicami.

W przypadku placówek przedszkolnych najważniejsza jest dobra jakościowo współpraca z najważniejszym dla małego dziecka środowiskiem, jakim jest jego rodzina.

Rodzina to środowisko, bez którego prawidłowy rozwój dziecka jest niemożliwy. Zadaniem przedszkola jest wspomaganie rodziny w pełnieniu przez nią wszelkich jej funkcji.

Rodzina nie zawsze realizuje swoje funkcje w sposób zadowalający, dlatego stroną, która ma obowiązek inicjowania i podtrzymywania efektywnej współpracy, powinno być przedszkole. Nauczyciele posiadają odpowiednie kompetencje i doświadczenie i to oni powinni pielęgnować kontakty z rodziną oraz dbać o ścisłe współdziałanie i rozwijanie współpracy ze środowiskiem rodzinnym dziecka. Przedszkole może i powinno wspomagać rodzinę w procesie wychowania, wzmacniać jej pozytywne oddziaływania a kompensować braki, których nie są w stanie ustrzec się nawet najlepsi rodzice. Konieczna jest, więc systematyczna wymiana informacji na temat całokształtu rozwoju dziecka oraz ustalenie na tej podstawie jednolitych metod oddziaływań wychowawczych. Dla nauczycieli przedszkola poznanie środowiska rodzinnego, w którym dziecko stale przebywa, jest konieczne dla racjonalnego organizowania oddziaływań dydaktycznych.

Wielu rodziców przejawia pozytywny stosunek do współpracy z przedszkolem, ponieważ zainteresowani są rozwojem dziecka. Tę chęć współpracy ze strony rodziców wychowawcy powinni jak najlepiej wykorzystać, nawiązując z środowiskiem rodzinnym relacje oparte na wzajemnym zrozumieniu i życzliwości oraz zasadach partnerstwa.

Najważniejszym – wspólnym celem obydwu środowisk, rodzinnego i przedszkolnego, jest osiągnięcie przez dziecko maksymalnych możliwości rozwojowych. Aby podejmować efektywne działania w tym kierunku, niezbędna jest satysfakcjonująca obydwie strony współpraca. Korzyści z niej płynące są obustronne.

Nauczyciele:

• więcej wiedzą o dziecku, łatwiej im się pracuje,

• czują się bezpieczniej, wiedzą, że ich praca znajduje zrozumienie,

• mają możliwość korekty działań wychowawczych tak, żeby jak najlepiej zaspokajały potrzeby dzieci,

• w trudnych sytuacjach mogą liczyć na współpracę rodziców,

• czują się docenieni, traktowani jak partnerzy,

• są śmielsi w proszeniu o pomoc i dzieleniu się trudnościami.

Rodzice:

• mają więcej informacji o dziecku, lepiej je poznają, zaspokajają ciekawość i poczucie dumy z dziecka,

• czują się bezpiecznie, wiedząc, że w każdym momencie spotkają się ze zrozumieniem i zainteresowaniem nauczyciela,

• mają możliwość zwiększenia swoich kompetencji wychowawczych, w sytuacjach kryzysowych mogą sprawniej udzielić pomocy dziecku,

• czują się ważnymi osobami, partnerami w wychowaniu

• są śmielsi w proszeniu o pomoc i dzieleniu się trudnościami.

Stroną inicjującą właściwe kontakty powinni być nauczyciele, to od nich zależy czy potrafią zaangażować rodziców w proces wychowawczo-dydaktyczny.

Współdziałanie między rodzicami a wychowawcami polega na:

• upowszechnianiu wiedzy i umiejętności pedagogicznych,

• podnoszeniu kultury pedagogicznej,

• wzajemnej informacji o sytuacji wychowawczej i postępach dziecka,

• rozwiązywaniu trudności wychowawczych w rodzinie i w szkole,

• wspólnym programowaniu i planowaniu pracy wychowawczej.

 

Formy współpracy z rodzicami:

• rozmowy indywidualne – najcenniejsza forma współpracy, pomaga zdobyć informacje na temat indywidualnego rozwoju dziecka, warunków rozwojowo-wychowawczych w domu rodzinnym, jego problemów w adaptacji do przedszkola, samopoczucia, problemów zdrowotnych, pilnych spraw wychowawczych związanych z pobytem dziecka w grupie, o jego sukcesach, osiągnięciach, a także trudnościach i niepowodzeniach,

• tablice informacyjne (tzw. kącik dla rodziców) – rodzice mogą tam znaleźć informacje aktualne przez cały rok, np. regulamin, rozkład dnia pobytu dziecka w przedszkolu, a także treści, które zmieniają się w miarę potrzeb, np. oferty edukacyjne, zamierzenia wychowawcze dla poszczególnych grup, teksty wierszy i piosenek do nauki, jadłospis oraz aktualne komunikaty,

• odwiedziny w domu dziecka – podczas nich nauczyciel ma możliwość poznania wszystkich członków rodziny dziecka, może poznać materialne i niematerialne warunki życia dziecka, poznać jego ulubione zabawki, zapoznać się z warunkami socjalnymi rodziny, atmosferą w niej panującą oraz stosunkami pomiędzy członkami rodziny,

• zajęcia otwarte – umożliwiają rodzicom obserwowanie swoich dzieci w czasie zabaw w gronie rówieśników, rodzice mogą zorientować się w stopniu rozwoju swoich dzieci i ocenić, jak radzi sobie ich dziecko w relacjach z grupą, poznają metody, dzięki którym można osiągnąć cele wychowawcze i dydaktyczne,

• zebrania grupowe – nauczyciele przedstawiają aktualne sprawy związane z codziennym życiem przedszkola (przygotowanie uroczystości, występy artystyczne), omawiają z rodzicami teorię i praktykę pedagogiczną oraz pogłębiają ich wiedzę na temat potrzeb psychicznych i fizycznych małego dziecka,

• zebrania ogólne – to przede wszystkim spotkania z dyrektorem oraz całym gronem pedagogicznym i pracownikami obsługi, mają one na celu dostarczenie informacji ogólnych, dotyczących pracy przedszkola – odpłatności, ubezpieczenia i zajęć dodatkowych oraz udzielenie informacji na temat regulaminu przedszkola,

• uroczystości przedszkolne – ich celem jest wdrażanie dzieci do kontaktów społecznych i budzenie uczuć patriotycznych, uczestnictwo dzieci w świętach rodzinnych i lokalnych jest jedną z form przekazywania z pokolenia na pokolenie pewnych wartości społecznych i kulturowych, dzieci uczą się okazywać szacunek i uznanie dla swoich bliskich, dla miejscowych tradycji, dla ludzkiej pracy,

• badania sondażowe – prowadzone w formie ankiet lub wywiadów z rodzicami, pozwalają zdobyć informacje o dziecku oraz poznać życzenia rodziców i ich oczekiwania wobec placówki, ich opinie o pracy przedszkola,

• Internet – strony internetowe umożliwiają regularne informowanie szerokiego grona rodziców o tym, co się dzieje w przedszkolu i o ważnych wydarzeniach z życia grupy przedszkolnej, zamieszczane są na nich ogólne wiadomości na temat przedszkola: zdjęcia, adres przedszkola, informacje o terminie zapisów, godzinach funkcjonowania placówki, ofercie edukacyjnej, pracownikach, aktualnych wydarzeniach w życiu przedszkola, zaproszeniach na uroczystości przedszkolne, osiągnięciach dzieci i nauczycieli, prezentowane mogą być również programy pracy wychowawczo-dydaktycznej oraz listy od specjalistów: psychologów, pedagogów, logopedów, podnoszące wiedzę i kulturę pedagogiczną rodziców i opiekunów.

Bardzo ważnym wydarzeniem w życiu przedszkola powinna być osobna wystawa twórczości dziecięcej, będąca wyrazem poszanowania działań artystycznych każdego dziecka niezależnie od jego osiągnięć. Motywuje ona dziecko do podejmowania działalności artystycznej, technicznej. Rodzicom pozwala na poznanie pracy dziecka i nauczyciela oraz daje szansę odczuwania dumy z osiągnięć dziecka.

Zadaniem przedszkola jest kształtowanie wśród rodziców świadomości, że odpowiedzialność za wyniki wychowania dziecka ponoszą w równym stopniu nauczyciele przedszkola i rodzice.

Do ciekawych form współpracy można zaliczyć również:

• warsztaty tematyczne dla dzieci i rodziców,

• wycieczki dla dzieci i rodziców,

• biblioteczkę,

• poradnictwo specjalistyczne dla rodziców,

• ulotki informacyjne,

• dni artystyczne: dni plastyki, muzyki, książki, dni tematyczne,

• kiermasze książek,

• spotkania rodzin,

• wspólne wyjścia do kina, teatru.

Jakość relacji pomiędzy tymi dwoma środowiskami zależy od postaw zarówno nauczycieli, jak i rodziców.

Szczególną uwagę przedszkole powinno poświęcić na współpracę z rodzicami ze środowisk gorzej wykształconych kulturalnie lub nawet patologicznych. Zazwyczaj rodzice z takich środowisk niechętnie angażują się we współpracę z przedszkolem, obawiając się odpowiedzialności i zagrożenia ich poczucia wartości. Współpraca z takimi rodzinami wymaga szczególnej uwagi i ostrożności poczynań wychowawców, aby nie skrzywdzić dziecka.

Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymania porządku.

 

26.Wychowanie i edukacja przedszkolaków w placówkach integracyjnych.

Oddziały integracyjne organizuje się w celu umożliwienia uczniom niepełnosprawnym rozwoju społecznego oraz zdobycia wiedzy i umiejętności wspólnie z rówieśnikami, jak najbliżej miejsca zamieszkania.W przedszkolu i szkole prowadzącej oddziały integracyjne zatrudnia się nauczycieli ze specjalnym przygotowaniem pedagogicznym w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego oraz udzielania pomocy nauczycielom w zakresie doboru treści programowych i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi, a także prowadzenia bądź organizowania różnego rodzaju form pomocy psychologicznej, pedagogicznej oraz zajęć rewalidacyjnych.

W celu zorganizowania placówki integracyjnej potrzebne są nakłady finansowe związane z dostosowaniem budynku do potrzeb niepełnosprawnych uczniów

oraz z wyposażeniem w odpowiednie pomoce techniczne i dydaktyczne. Inne zadania związane z zagwarantowaniem potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci z niepełnosprawnościami dotyczą:

- zmniejszenia liczebności dzieci w oddziałach integracyjnych, tj. do 15-20 wychowanków, w tym 3-5 dzieci niepełnosprawnych

- opracowania programu

autorskiego obejmującego organizację oraz koncepcję merytoryczną pracy z dziećmi oraz zatrudnienia specjalistów (Kosakowski, 2000);

- organizowania dzieciom różnego rodzaju form pomocy psychologicznej i pedagogicznej oraz zajęć rewalidacyjnych, co wiąże się z zatrudnieniem kadry specjalistycznej (Bąbka, 2001).

Ważne w organizowaniu kształcenia integracyjnego jest z pewnością zapewnienie dziecku niepełnosprawnemu indywidualnego podejścia i warunków do możliwie pełnej realizacji programu, ukierunkowanie rodziców wszystkich dzieci do faktycznego uczestnictwa w pracy klasy i szkoły, a także dokonanie zmiany dotychczasowego ogólnospołecznego postrzegania osoby niepełnosprawnej jako gorszej czy mniej wartościowej

Uczniowie ci są przyjmowani na podstawie orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego z poradni psychologiczno-pedagogicznej, zawierających informację o rodzaju niepełnosprawności (

Przyjmowanie dzieci niepełnosprawnych do kształcenia integracyjnego wiąże się ze zmianami programowo-organizacyjnymi w placówce, do której zostały przyjęte. Dotyczą one głównie takich aspektów kształcenia, jak:

W skrócie:

- nauczanie wielopoziomowe w ramach wspólnego programu nauczania;

- sposób oceniania cyfrowy – opisowy, uwzględniający aspekty: wspierania rozwoju, motywowania i informowania;

- indywidualne ścieżki edukacyjne dla dzieci ze sprzężonymi niepełnosprawnościami;

- pedagog wspomagający na każdej lekcji lub wybranych godzinach;

- inni specjaliści wspomagający proces kształcenia i wychowania;

- wyposażenie w pomoce dydaktyczne, środki techniczne i sprzęt specjalistyczny;

- organizacja przestrzeni klasowej maksymalizująca aktywność dzieci niepełnosprawnych;

- godziny dodatkowe (terapia pedagogiczna, zajęcia integrujące grupę, socjoterapia, zajęcia specjalistyczne);

- metody wspomagające;

- partnerstwo we współpracy z rodziną (rozpoznawanie potrzeb dzieci, planowanie pracy wychowawczej, konsultacje, wykorzystywanie informacji zwrotnej od rodziców w praktyce pedagogicznej);

- szkolny zespół wspierający (nadzorowanie skuteczności programów, rozwiązywanie ważnych problemów, obrona praw uczniów);

- współpraca z innymi instytucjami;

- zniesienie barier architektonicznych

-Ogólna ocena reputacji