Czynniki wpływające na niebezpieczeństwo wykonywania robót ziemnych. Profilaktyka i sposoby zwiększające bezpieczeństwo robót ziemnych.
Zasady zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót ziemnych reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r., Nr 47, poz. 401)
Występujące najczęściej zagrożenia podczas wykonywania robót ziemnych to:
zasypanie pracowników w wyniku zawalenia się ścian wykopu;
wpadnięcie do wykopu np. na skutek uderzenia przez ruchomą część maszyny budowlanej (np. łyżkę koparki), obsunięcia się ziemi z krawędzi wykopu, poślizgnięcia się;
spadanie na pracujących w wykopie brył ziemi, kamieni itp.;
zagrożenia związane z używaniem maszyn.
Zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaniem robót ziemnych:
zabezpieczenie ścian wykopu
Na podstawie ogólnych przepisów BHP każdy wykop o ścianach pionowych i głębokości poniżej 1 m musi być umocniony w sposób uniemożliwiający osunięcie ziemi. Natomiast wykopy nieumocnione o głębokości większej niż 1 m, ale tylko do głębokości 2,0 m, można wykonywać wyłącznie w przypadku, gdy pozwala na to dokumentacja geologiczna oraz badania gruntu.
W pozostałych przypadkach wykopy powinny zostać zabezpieczone przed możliwością osunięcia się ścian wykopu za pomocą: skarpowania ścian, podparcia lub rozparcia.
Wykopy szerokoprzestrzenne umożliwiają szybsze prowadzenie robót budowlanych dzięki łatwemu dostępowi i braku elementów zabezpieczających skarpy.
Bezpieczne nachylenie skarp musi być określone w dokumentacji projektowej na podstawie obliczeń statyczności, w sytuacji gdy:
- roboty ziemne są wykonywane w gruntach nawodnionych,
- teren przy skarpie wykopu ma być obciążony w pasie równym głębokości wykopu,
- grunty stanowią iły skłonne do pęcznienia,
- wykopu dokonuje się na terenach osuwiskowych,
- głębokość wykopu wynosi więcej niż 4 m.
W przypadku kiedy w projekcie nie ustalono bezpiecznego nachylenia skarp wykopów tymczasowych o głębokości do 4 m, należy stosować poniższe parametry:
- nachylenie 1:0,5 dla iłów, mieszanin frakcji iłowej z piaskiem i pyłem, zawierające powyżej 10% frakcji iłowej, w stanie co najmniej twardoplastycznym,
- nachylenie 1:1 dla skał spękanych i rumoszy zwietrzelinowych,
- nachylenie 1:1,25 dla mieszanin frakcji piaskowej z iłową i pyłową o Ip ≤ 10% (mało spoistych, jak piaski gliniaste, pyły, lessy i gliny zwałowe) oraz rumoszy zwietrzelinowych zawierających powyżej 2% frakcji iłowej,
- nachylenie 1:5 w gruntach niespoistych oraz w gruntach spoistych w stanie plastycznym.
wygrodzenie i oznakowanie wykopów oraz stref pracy sprzętu , zabezpieczenie krawędzi wykopów
Podczas prowadzenia prac ziemnych teren powinien zostać ogrodzony. Wszystkie wykopy należy zabezpieczyć w sposób uniemożliwiający pracownikom, oraz osobom niezatrudnionym przy pracach ziemnych, wpadnięcie do wykopu. Do każdego wykopu o głębokości powyżej 1 m należy wykonać bezpieczne wejście (wyjście), a odległość pomiędzy zejściami nie powinna być większa niż 20 m. Ze względów bezpieczeństwa istotne jest, aby po zmroku, w porze nocnej, a także w okresie kiedy prace w wykopie nie są prowadzone, ustawić wokół niego bariery ochronne zaopatrzone w światło ostrzegawcze koloru czerwonego informujące o niebezpieczeństwie.
Paragraf 15 ust. 2 rozporządzenia (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650) określa, że bariery ochronne powinny składać się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m. Natomiast wolną część pomiędzy deską krawężnikową a poręczą ochronną należy wypełnić w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości do wykopu. Bariera ochronna powinna być odsunięta od krawędzi wykopu na odległość nie mniejszą niż 1m.
W przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa wykop należy szczelnie przykryć w sposób uniemożliwiający wpadnięcie do niego. Zastosowanie szczelnego przykrycia nie zwalnia z wykonania balustrad ochronnych. W tym przypadku poręcze ochronne mogą zostać zastąpione balustradą z lin lub taśm z tworzywa sztucznego umieszczonych na wysokości 1,1 m w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu.
Każdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy lub stanu skarpy.
wyznaczenie dróg komunikacyjnych
Przed przystąpieniem do prac ziemnych należy wyznaczyć drogi dojazdowe dla maszyn i urządzeń, które będą wykorzystywane. Drogi komunikacyjne dla transportu i ruchu pieszego powinny być równe, twarde lub utwardzone w sposób zapewniający odpowiednią nośność dla stosowanych środków transportu. Drogi transportowe muszą być rozplanowane w taki sposób, aby były oddalone od krawędzi wykopu na odległość minimum 0,6 m.
prowadzenie prac zgodnie z zasadami i przepisami BHP
Wszystkie osoby wykonujące prace na terenie budowy przed przystąpieniem do wykonywania robót budowlanych powinny zostać zapoznane z instrukcją bezpiecznego wykonywania robót oraz obowiązującym planem BiOZ – tzw. instruktarz stanowiskowy na budowie.
Podczas wykonywania robót ziemnych za pomocą maszyn należy pamiętać, że operatorzy sprzętu budowlanego do robót ziemnych muszą posiadać wymagane uprawnienia do ich obsługi.
Wykonawca robót ziemnych powinien zapoznać się z mapą, na której jest oznaczona cała sieć uzbrojenia technicznego, i z decyzją o pozwoleniu na budowę.
W razie prowadzenia robót w bezpośrednim sąsiedztwie instalacji elektrycznej, gazowej itp., należy określić bezpieczną odległość, w jakiej mogą być prowadzone roboty - w porozumieniu z gestorem tych urządzeń (np. zakładem energetycznym).
Prace w wykopach i wyrobiskach o głębokości większej od 2 m i prace ziemne prowadzone metodą bezodkrywkową muszą być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.
Analiza prac ziemnych dla zadanego schematu wykopu i gabarytów płyty fundamentowej.
Dobór nachylenia skarpy i minimalne wymiary wykopu.
Dla zadanego schematu:
- typu wykopu: wykop zabezpieczony skarpowaniem
- głębokości wykopu: 3,00m
- rodzaju gruntu: piasek średni
Ustalono, że nachylenie skarpy wyniesie 1:1,5
Dobór sprzętu.
Do wykonania wykopu szerokoprzestrzennego i płyt fundamentowej dobrano następujące maszyny budowlane:
- wstępne roboty i wykonanie wykopu szeroko przestrzennego: spycharka TD-40 E., koparko ładowarka hydrauliczna 4011 BRAWAL
- transport mas ziemnych: Volvo FM400 , Wywrotka 6x4
- zagęszczanie gruntu: zagęszczarka BELLE RPC 60/80 DE
- prace związane z wykonaniem płyty fundamentowej: samochodowa pompa do mieszanek betonowych – Schwing 900 HD, z wysięgnikiem KVM 24-4H
(dane techniczne wybranych maszyn przedstawiono na dalszych stronach)
Określenie stref niebezpiecznych, zagrożeń i dobór środków profilaktycznych.
Strefy niebezpieczne.
Schemat rysunkowy -