Polski folklor taneczny

 

nasze tańce narodowe

 

Taniec od najdawniejszych czasów towarzyszył ludziom.  Wyrażano nim wszelkie uczucia ludzkie, pomagał uzewnętrznić przeżycia,  zawierać nowe znajomości  oraz  symbolizował niektóre obrzędy ludowe.Taniec zawsze był ściśle związany z muzyką. Tańce narodowe, które wyrosły z tańców ludowych, są częścią kultury narodowej. Polskie tańce narodowe i regionalne zachwycają prostotą i pięknem ruchu, bogactwem kroków i figur Towarzysząca im muzyka wyrażała i wyraża marzenia o szczęściu, radość lub żal, uczucia ludu, miłość młodych, ukochanie ojczyzny, często porywa do zabawy. Tańce polskie są niezwykle widowiskowe, a polskie stroje ludowe są wyjątkowo piękne i barwne.
Tańce, muzyka, pieśni i strój ludowy uzależnione są od charakteru i temperamentu ludu, od ukształtowania terenu, w jakim żyje i od rodzaju wykonywanej pracy. Niektóre tańce polskie były i są znane i wykonywane na terenie całego kraju, dlatego nazywamy je ogólnopolskimi tańcami narodowymi. Są to polonez, mazur, krakowiak, oberek i kujawiak. Do II wojny światowej tańczono je na balach i przyjęciach. Bale rozpoczynano polonezem, a kończono „białym mazurem”. Młodzież obowiązkowo uczyła się w szkołach tańców polskich. Dziś także jest w zwyczaju rozpoczynanie uroczystego balu polonezem. Pozostałe tańce spotyka się już raczej tylko w wersji scenicznej.

Poloneza na scenie tańczy się tradycyjnie w stroju szlacheckim z XVIII wieku, czyli w kontuszu. Mazura też można wykonywać w kontuszach, ale najczęściej tancerze ubrani są w kostiumy z okresu Księstwa Warszawskiego (1807-1815) -  wtedy mazur stał się tańcem znanym w całej Europie. Oberka tańczy się w stroju łowickim, kujawiaka w kujawskim, a krakowiaka w krakowskim.
Polskie tańce narodowe są wyjątkowo bogate i oryginalne, chociaż wywodzą się z prostych tańców ludowych. Ze wsi wędrowały do miast, na dwory szlacheckie, a nawet królewskie. Niektóre, jak mazur czy polonez, znane były w całej Europie. Dziś najczęściej można je oglądać na scenie, wykonywane przez zespoły folklorystyczne.

 

POLONEZ
Pierwowzorem poloneza jest taniec ludowy zwany chodzonym. Jest to taniec korowodowy, tańczony dla okazania szacunku starszym gościom. W XVIII wieku stał się znany w Europie i nazwano go z francuska „polonezem”, czyli tańcem polskim. Taniec ten ma bardzo uroczysty charakter. Ważne są posuwistość, zamaszystość i płynność ruchów w tańcu oraz godność i dostojeństwo.

KRAKOWIAK
Mówi się, że jest to drugi po polonezie taniec polski. Jego nazwa wywodzi się od Krakowa, w którego okolicy jest tańczony. Krakowiak stał się powszechnie znany w XVIII w; od kiedy pojawiły się na scenie pierwsze polskie opery i balety. Wcześniej znany był jako żywy taniec ludowy, który określano jako „goniony” lub „dreptany”. Taniec składa się z dwóch części: cwału bocznego oraz figur tanecznych. W wersji scenicznej krakowiak ma bardzo wiele niezwykle widowiskowych figur. Powinien być wykonywany z temperamentem i licznymi przytupami.

 

MAZUR
Sławny salonowy mazur wywodzi się z żywego i skocznego tańca ludowego. Jego nazwa pochodzi od ludu zamieszkującego północno-wschodnie Mazowsze, czyli Mazurów.  W XVIII wieku taniec stał się popularny wśród szlachty polskiej, a już w XIX wieku był znany w całej Europie.Charakteryzował się dużą liczbą figur solowych i grupowych. Taniec ten był okazją do popisów zręcznościowych mężczyzn i do demonstrowania wdzięku i elegancji kobiet.

 

OBEREK
Szybki taniec, pochodzący z XVII wieku. Na terenie całego kraju stał się popularny pod koniec XIX wieku. Swoją nazwę wywodzi od obrotów w tańcu  bardzo żywy taniec wirowy. W parach dziewczęta tańczą oberka zawsze tym samym krokiem, chłopcy urozmaicają taniec podskokami, hołubcami i przytupami. Oberek to żywiołowy, gromadny taniec, w którym każda para może tańczyć na swój sposób, ale powinna przestrzegać ogólnego kierunku tańca.. Jest to taniec beztroski, wesoły i hałaśliwy, pełen pokrzykiwań i przytupów.

 

KUJAWIAK
Nazwa tańca pochodzi od Kujaw, gdzie się narodził  na północ od Warszawy. Tańcem narodowym stał się kujawiak pod koniec XIX wieku. Był wtedy popularny i chętnie tańczony na balach. Jest to taniec wolny, liryczny i romantyczny. Tańczy się go parami, posuwiście, spokojnie, ale też lekko i z wdziękiem Elementy polskich tańców narodowych  spotykamy w twórczości kompozytorów muzyki poważnej.

 

Jan Wielgoś

/na podst. M. Szelc-Mays, Tańce malowane, oraz J. i S. Leszczyńscy, Folklor zawsze żywy/