3. Eksplanacyjna, prognostyczna i aksjologiczna funkcja politologii.
FUNKCJA EKSPLANACYJNA:
Wyjaśnianie – mechanizm wiedzo twórczy, prowadzi do odkrycia nowych czynników danych zjawisk,
Rozwój „nowej ontologii” społeczeństwa (są to wysiłki scalające różne kierunki refleksji nad mechanizmami zmiany społecznej)
- aspekt podmiotowy (działaniowy, humanistyczny, motywacyjny) związany z ludzką kreatywnością: wiedzą praktyczną, systemami wartości, nastawieniami.
- aspekt strukturalny - współczynnik historyczny, rezultatów działania, obejmujący struktury życia społecznego.
Podmiotowość – w jaki sposób działające jednostki i kolektywy przekształcają zastane struktury społeczne.
Wyjaśnianie pełne:
Intencjonalne (racjonalne) wyjaśnianie nowych działań, czyli odtworzenie struktur motywacyjnych działań.
Przyczynowe wyjaśnienie skutków działań (procesu politycznego).
Powiązanie obu rodzajów wyjaśnienia w tzw. wyjaśnieniu integralnym.
Interpretacja humanistyczna – aby otrzymać odpowiedź na postawione pytanie, badacz musi przyjąć hipotezę, co do wiedzy analizowanego przedmiotu o alternatywnych działaniach,
a ponadto przypisać podmiotowi racjonalność jego postępowania (szczególnie niesprzeczność przekonań i pragnień).
Wyjaśnianie przyczynowe zjawisk politycznych – wskazywanie wystarczających, koniecznych, sprzyjających lub przeszkadzających warunków zajścia zdarzenia, będącego skutkiem działania określonego podmiotu polityki, a także skutkami działań innych jednostek
i grup społecznych w danych warunkach.
Tok czynności eksplanacyjnych:
Uwzględnienie czynników ubocznych, mniej istotnych.
Badanie, czy w danej sytuacji nie wystąpiły czynniki przeszkadzające pojawieniu się stwierdzonej w prawie zależności przyczynowej.
Ustalenie przy jakich czynnikach ubocznych ujawnia się prawidłowość, o której mówi stosowane do wyjaśnienia prawo.
Znalezienie takiego splotu zaistniałych prawidłowości, których wynikiem jest wyjaśniany fakt.
Warunki niebędące przyczynami głównymi danego zjawiska:
Niezbędne składniki zrealizowania prawidłowości,
Stanowiące warunki przeszkadzające bądź sprzyjające realizacji prawidłowości.
Wyjaśnianie modelowe w analizie politologicznej :
Opis wydarzenia, które można wielorako interpretować („wizja właściwej historii oralnej” -> ? po wizje kreowane przez różne ruchy polityczne),
Trudności uzyskania właściwego obrazu danej sytuacji:
Nie zależą bezpośrednio od badacza, gdyż ten nie zna całej, niezbędnej faktograficznej wiedzy.
Tylko w gestii badacza znajduje się wybór struktury konceptualizacyjnej badania, wybór strategii działania.
Rezultatem nakładania się powyższych trudności powstają wyjaśnienia niepełne, cząstkowe, dlatego mogą one być jedynie wstępem do wyjaśnień ostatecznych. Dzieje się tak dlatego, iż brakuje przede wszystkim hierarchizacji czynników wyjaśniających.
Punktem wyjścia całej operacji musi być teoretyczna charakterystyka wyjaśnianego zjawiska, co wyróżnia go spośród innych – odpowiedź na to pytanie pozwala na wskazanie jego przyczyn i mechanizmów nim rządzących.
SYNTEZA – połączenie opisów poszczególnych aspektów danego zagadnienia. Cechuje ją całościowość i spójność.
Synteza staje się całościowa dzięki ukazaniu wszystkich istotnych aspektów zagadnienia.
Ukazuje uwarunkowania oraz wzajemne zależności zjawisk politycznych
z niepolitycznymi strukturami życia społecznego.
Łączy jednostkowy wymiar świata polityki z wymiarem strukturalnym – struktur życia politycznego oraz ich zmienności.
Ujęcie całościowe polega na opisie mechanizmu alternatywnych wyborów działań politycznych jednostek i grup. Zadaniem badawczym jest pokazanie jak z kilku możliwych alternatyw rozwojowych realizuje się jedna i dlaczego.
Schemat pracy syntetyzującej: teoria-> selekcja warstwy faktograficznej-> wyjaśnienie warstwy faktograficznej (z odwołaniem do teorii)-> narracja wyjaśniająca.
Historia alternatywna w procedurze wyjaśniania politologa:
Jest warstwą nieartykułowaną narracji politologa,
Chcąc ustalić faktyczną rolę sprawczą rożnych wydarzeń czy jednostek badacz musi przeprowadzić wiele wnioskować kontrfaktycznych (czy działanie były wystarczające, konieczne, konieczne w danej sytuacji, czy stanowiło tylko sprzyjający bądź opóźniający warunek zaistnienia danego zjawiska).
FUNKCJA PROGNOSTYCZNA:
Nauka o polityce pełni ją tylko pośrednio (działanie polityczne podejmowane są na ogół
w nowych sytuacjach historycznych, w których dotychczasowe doświadczenie zawodzi).
Przewidywanie – dedukcja twierdzeń o faktach jeszcze nie znanych i niedoświadczonych
z ogólnych praw i informacji szczegółowych o warunkach początkowych.
4 poziomy dialogu o przyszłości:
Poziom historiozofii.
Poziom prospekcji naukowej (zastane instytucje i stosunki społeczne).
Badania strategiczne (doradztwo polityczne).
Bieżące doradztwo.
2 rodzaje czynności badawczych:
Analiza tendencji rozwojowych w różnych dziedzinach życia społecznego.
Przewidywanie możliwych strategii adaptacji danej grupy ludzkiej do zmiennych warunków działania.
FUNKCJA AKSJOLOGICZNA:
Spory o jakość przywództwa polityków:
Teoretyczne – dotyczą praktycznych walorów działań polityka (warstwa deskryptywna).
Aksjologiczne – kryteria wartościowania skutków działań polityka (warstwa aksjologiczna).
Quasi-naukowe – dotyczące wykorzystywania szans dziejowych (warstwa konfraktyczna).
Polityka jako dziedzina badań ryzykownych:
Czynniki:
Rodzaj dobra, z którym związana jest polityka.
Rozmiar możliwych strat ludzkich i materialnych.
Oddziaływanie na całość życia społecznego.
Polityka jest walką o charakterze interpersonalnym – pomiędzy danymi jednostkami.
W ocenie działań politycznych liczy się rola głównego podmiotu – przywódcy, polityka.
Kwalifikacje:
Zdolności ideotwórcze.
Zdolności strategiczne.
Zdolności socjotechniczne.
Zdolności decyzyjne.
Aksjologie polityki:
2 kryteria:
Społeczny zasięg skutków.
Sfera życia społecznego, której funkcjonowanie się polepsza.