ZESPÓŁ 3 – MATERIAŁY I TOWARY

300 – ROZLICZENIE ZAKUPU

301 – ROZLICZENIE ZAKUPU MATERIAŁÓW

302 – ROZLICZENIE ZAKUPU USŁUG I ROBÓT

303 – ROZLICZENIE ZAKUPU TOWARÓW

308 – ROZLICZENIE ZAKUPU RZECZOWYH AKTYWÓW TRWAŁYCH I AKTYWÓW PIENIĘŻNYCH

310 – MATERIAŁY

330 – TOWARY HANDLOWE

340 – ODCHYLENIA OD CEN EWIDENCYJNYCH MATERIAŁÓW I TOWARÓW

EWIDENCJA MATERIAŁÓW I TOWARÓW

Materiały

Z punktu widzenia firmy zalicza się nabyte od kontrahentów i ewentualnie wyprodukowane przez własne komórki surowce i inne materiały podstawowe, paliwa, materiały pomocnicze, opakowania, części zapasowe maszyn i urządzeń, które są przeznaczone do zużycia na potrzeby wszystkich rodzajów własnej działalności gospodarczej.

Zalicza się tu również odpadki, produkty uboczne i odzyski powstałe w toku produkcji lub innej działalności, jeżeli posiadają one przydatność użytkową, przez co rozumie się możliwość ich zagospodarowania, czyli sprzedaży lub zużycia na własne potrzeby.

Materiały i towary to tzw. rzeczowe składniki majątku obrotowego.

Towary handlowe

Są to te składniki majątku, które są przeznaczone do dalszej odsprzedaży, bez poddania ich procesom produkcyjnym oraz artykuły spożywcze przeznaczone do przetworzenia na posiłki w ramach gastronomii.

Towarami są także wyroby własnej lub obcej produkcji przekazywane do sklepów fabrycznych (ale dopiero jak tam trafią! Wcześniej nie!)

Przykład

Pan N pracuje w hurtowni.

Dostarczono cement.

Jest to towar, który został nabyty w celu odsprzedaży, w stanie nie przetworzonym.

Pan K pracuje w firmie budowlanej.

Przyjechał do hurtowni i kupił cement.

W jego firmie zostanie zaksięgowany jako materiał bo został kupiony do produkcji.

W fabryce cement był wyrobem gotowym, dlatego że został wytworzony z materiałów dostępnych.

Obowiązek wprowadzenia do ewidencji księgowej materiałów i towarów powstaje w chwili przejęcia przez jednostkę dyspozycji nad nimi, nie później niż przed datą ostatniego dnia okresu sprawozdawczego, w którym przejęcie dyspozycji nastąpiło.

Ustaje zaś z chwilą zużycia lub odsprzedaży materiałów bądź też dokonania zwrotu materiału (towaru) dostawcy.

Zapasy w księgach rachunkowych dotyczące obrotu detalicznego towarami w gastronomii, powinny być dokonywane w tym samym dniu, w którym miały miejsce przychody i rozchody towarów.

Ewidencja materiałów i towarów powinna być zorganizowana na podstawie indeksu stanowiącego szczegółowy wykaz zapasów występujących w danym przedsiębiorstwie.

Zapasy

To inne określenie rzeczowych składników majątku obrotowego, do którego poza materiałami i towarami należą wyroby gotowe, a także półprodukty i produkty w toku.

Materiały i towary nie będące własnością jednostki należy przyjąć do magazynu i pod datą przyjęcia ująć w ewidencji pozabilansowej jako zapasy obce.

Materiały i towary wycenia się wg ceny nabycia (cena zakupu + koszty zakupu).

Są tu wyjątki:

ustawa dopuszcza wycenę materiałów i towarów w cenach zakupu, jeśli nie zniekształca

to stanu aktywów oraz wyniku finansowego jednostki.

Cena zakupu – cena na fakturze bez VAT-u, ale powiększona o cło i akcyzę ( w przypadku

importu.

Cena nabycia – cena zakupu + koszty zakupu.

To „zniekształcenie” stanu aktywów oraz wyniku finansowego ma miejsce w sytuacji gdy

koszty zakupu są niewielkie w ogóle nie występują.

oraz wielkość zapasów na koniec poszczególnych lat jest mnie więcej taka sama (stała) lub

też udział zapasów w całym majątku jest procentowo niewielki.

materiały i towary w ciągu roku obrotowego mogą być wyceniane w stałych cenach

ewidencyjnych.

Wtedy najpóźniej na koniec roku obrotowego wartość wyrażonych w cenach

ewidencyjnych składników majątku należy doprowadzić do cen nabycia, zakupu lub kosztu

wytworzenia.

Stałe ceny ewidencyjne są to cenyustalone na cały rok zmieniają się jedynie w przypadku dużych rozbieżności pomiędzy cenami ewidencyjnymi a rzeczywistymi, np. znaczny wzrost lub spadek cen.

Natomiast w przypadku mało istotnych zmian np. zmiana dostawcy – nie ulegają zmianie.

Stałe ceny ewidencyjne mogą być cenami zaokrąglonymi, opartymi na cenach najczęściej

występujących przy zakupie określonego materiału lub na przeciętnych cenach zakupu różnych dostawców.

Ceny ewidencyjne powinny być weryfikowane przynajmniej na koniec roku obrotowego.

Jeśli nie stosuje się stałych cen ewidencyjnych, lecz wycenia się przychody materiałów i towarów wg cen zakupu, nabycia lub kosztów wytworzenia, to przy rozchodach można zastosować następujące zasady wyceny:

a/ w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen kosztów tych zapasów, które zostały wydane lub sprzedane.

b/ według cen przeciętnych tj. ustalonych w wysokości średniej ważonej cen lub kosztów danego składnika.

c/ przyjmując, że rozchód materiałów lub towarów wycenia się kolejno po cenach lub kosztach tych składników, które przedsiębiorstwo nabyło lub wytworzyło najwcześniej

(tzw zasada FIFO – first in – first out).

d/ przyjmując, że rozchód materiałów lub towarów wycenia się kolejno po cenach lub kosztach tych składników, które przedsiębiorstwo nabyło lub wytworzyło najpóźniej

(tzw zasada LIFO – last in – first out).

Przykład 1

Wycena zapasów wg metod: ceny przeciętnej, FIFO, LIFO.

Stan początkowy towarów	Sztuki	Cena jednostkowa w zł	Wartość w zł
Stan początkowy towarów	1 200	2,50	3 000,-
Przychód I	200	2,60	520,-
Rozchód I	650	2,51	1 631,50
Przychód II	600	2,70	1 620,-
Rozchód II	300	2,60	780,-
Rozchód III	800	2,60	2 080,-
Stan końcowy	250	2,60	648,50

Obliczymy wartość rozchodów i stanu końcowego, wg metody ceny przeciętnej:

Rozchód I

Cena przeciętna 3 520,- : 1 400 szt = 2,51 zł/szt.

( 3520,- = 3 000,- + 520,-

1 400 szt = 1 200 szt + 200 szt )

Wartość rozchodu 2,51 zł * 650 szt = 1 631,50 zł

Rozchód II

Stan magazynu:

1 400 szt – 650 szt (rozchód I) + 600 szt (przychód II) = 1 350 szt

1 400 szt – 650 szt = 750 szt

Wartość towarów w magazynie:

3 520 zł – 1 631,50 zł (rozchód I) + 1 620 zł (przychód II) = 3 508,50 szt

3 520 zł – 1 631,50 zł = 1888,50 zł

Cena przeciętna

3 508,50 zł : 1 350 zł = 2,60 zł/szt

Wartość rozchodu 2,60 zł * 300 szt = 780 zł

Rozchód III

Stan magazynu

1 350 szt – 300 szt (rozchód II) = 1 050 szt

Wartość towarów w magazynie

3 508,50 zł : 1 050 szt = 2 728,50 zł

Cena przeciętna

2 728,50 zł : 1 050 szt = 2,60 zł/szt

Wartość rozchodu 2,60 zł * 800 szt = 2 080 zł

Stan końcowy magazynu

1 050 szt – 800 szt (rozchód III) = 250 szt

Wartość towarów w magazynie

2 728,50 zł – 2 080 zł (rozchód III) = 648,50 zł

Razem wartość sprzedanych towarów

1 631,50 zł + 780 zł + 2 080 zł = 4 491,50

CENA PRZECIĘTNA	Sztuki	Cena jednostk. w zł	Wartość w zł
Stan początkowy towarów	1 200	2,50	3 000 000,-
Przychód I	200	2,60	520,-
Rozchód	650	2,51	1 631,50
Przychód II	600	2,70	1 620,-
Stan towarów w magazynie	1 350	2,60	3 508,50
Rozchód II	300	2,60	780,-
Stan towarów w magazynie	1 050	2,60	2 728,50
Rozchód III	800	2,60	2 080,-
Stan końcowy	250	≈ 2,60	≈648,50

Ewentualne niedokładności wynikają z zaokrągleń

Obliczymy wartość rozchodów i stanu końcowego, wg metody FIFO:

Rozchód I 650 szt * 2,50 zł = 1 625 zł

Rozchód II 300 szt * 2,50 zł = 750 zł

Rozchód III

250 szt * 2,50 zł = 625 zł

200 szt * 2,60 zł = 520 zł

350 szt * 2,50 zł = 945 zł

Razem 2 090 zł

Stan końcowy magazynu

3 000 zł + 520 zł – 1 625 zł + 1 620 zł – 750 zł – 2 090 zł = 675 zł

Razem wartość sprzedanych towarów

1 625 zł + 750 zł + 2 090 zł = 4 465 zł

FIFO	Sztuki	Cena jednostk. w zł	Wartość w zł
Stan początkowy towarów	1 200	2,50	3 000,-
Przychód I	200	2,60	520,-
Rozchód I	650	2,50	1 625,-
Przychód II	600	2,70	1 620,-
Rozchód II	300	2,50	750,-
Rozchód III	250 200 350	2,50 2,60 2,70	625,- 520,- 945,-
Stan końcowy	250	2,70	675,-

Obliczymy wartość rozchodów i stanu końcowego, wg metody LIFO:

Rozchód I

200 szt * 2,60 zł = 520 zł

450 szt * 2,50 zł = 1 125 zł

Razem 1 645 zł

Rozchód II 300 szt * 2,70 zł = 810 zł

Rozchód III

300 szt * 2,70 zł = 810 zł

500 szt * 2,50 zł = 1 250 zł

Razem 2 060 zł

Stan końcowy magazynu

3 000 zł + 810 zł + 2 060 zł = 4 515 zł

LIFO	Sztuki	Cena jednostk. w zł	Wartość w zł
Stan początkowy towarów	1 200	2,50	3 000,-
Przychód I	200	2,60	520,-
Rozchód I	200 450	2,60 2,50	520,- 1 125,-
Przychód II	600	2,70	1 620,-
Rozchód II	300	2,50	810,-
Rozchód III	300 500	2,70 2,50	810,- 1 250,-
Stan końcowy	250	2,50	625,-

PRZYKŁAD 2 ( Z PRACY DOMOWEJ)

				Cena przeciętna
Lp.	Data	Dokument	Cena	Ilość	Wartość
				Przychód	Rozchód	Zapas	Przychód	Rozchód	Zapas
1	1.2. br	Stan pocz.	2,00			50			100
2	2.2. br	Pz 1	2,40	200		250	480		580
3	4.2. br	Pz 2	2,50	500		750	1250		1830
4	9.2. br	Rw 1			200	550		488	1342
5	13.2. br	Rw 2			200	350		488	854
6	16.2. br	Pz 3	2,40	400		750	960		1814
7	20.2. br	Rw 3			300	450		726	1088
8	25.2. br	Rw 4			100	350		242	846
9	29.2 br	Rw 5			200	150		484	362
Ad4	1830: 750 =2,44
	200 * 2,44 =488
Ad7	1814: 750 = 2,418(6)~ 2,42
	2,42 * 300 = 726
Ad8	2,42 * 100 = 242
Ad9	2,42 * 200 = 484
				FIFO
Lp.	Data	Dokument	Cena	Ilość	Wartość
				Przychód	Rozchód	Zapas	Przychód	Rozchód	Zapas
1	1.2. br.	Stan pocz.	2,00			50			100
2	2.2. br.	Pz 1	2,40	200		250	480		580
3	4.2. br.	Pz 2	2,50	500		750	1250		1830
4	9.2. br.	Rw 1			200	550		460	1370
5	13.2. br.	Rw 2			200	350		495	875
6	16.2. br.	Pz 3	2,40	400		750	960		1835
7	20.2. br.	Rw 3			300	450		750	1085
8	25.2. br.	Rw 4			100	350		245	840
9	29.2 br.	Rw 5			200	150		480	360
	ad poz 4	50 ze stanu początkowego i 150 z Pz 1; 50* 2,00=100; 150* 2,40= 360; Razem 460=100+360
		wartość zapasu 1370=120 (50 *2,40) + 1250
	ad poz 5	50 z Pz 1 i 150 z Pz 2 ;( 50* 2,4) + (150 * 2,5)=120+375 =495
		wartość zapasu 1370- 495= 875
	ad poz 6	300 z Pz 2 ;300 * 2,5 = 750
		wartość zapasu 1835-750=1085
	ad poz 7	50 z Pz 2 i 50 z Pz 3; (50 * 2,5) +(50 * 2,4) =125+120= 245
		wartość zapasu 1085-245=840

					LIFO
Lp.	Data	Dokument	Cena	Ilość	Wartość
				Przychód	Rozchód	Zapas	Przychód	Rozchód	Zapas
1	1.2. br	Stan pocz.	2,00			50			100
2	2.2. br	Pz 1	2,40	200		250	480		580
3	4.2. br	Pz 2	2,50	500		750	1250		1830
4	9.2. br	Rw 1			200	550		500	1330
5	13.2. br	Rw 2			200	350		500	830
6	16.2. br	Pz 3	2,40	400		750	960		1790
7	20.2. br	Rw 3			300	450		720	1070
8	25.2. br	Rw 4			100	350		240	830
9	29.2 br	Rw 5			200	150		490	340
	Ad 4	200 z Pz2 ; 200 * 2,5 =500
		wartość zapasu 1830-500 = 1330
	Ad 5	200 z Pz2 ; 200 * 2,5 =500
		wartość zapasu 1330 -500 =830
	Ad 7	300 z Pz 3 ; 300 *2,4 = 720
		wartość zapasu 1790 -720 =1070
	Ad 8	100 z Pz 3 ; 100 * 2,4 = 240
		wartość zapasu 1070 – 240 =830
		100 z Pz 2 ; i 100 z Pz 1; (100 * 2,5) + (100* 2,4) = 490
		wartość zapasu 830 – 490 =340

Wartość materiałów i towarów wykazana w bilansie nie może być wyższa od ich cen sprzedaży netto na dzień bilansowy.

Cenę sprzedaży netto – stanowi cena, którą można uzyskać przy czym odejmuje się wartość podatku VAT oraz podatku akcyzowego, a także opustów i rabatów.

Odejmuje się od niej też koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do sprzedaży, ale powiększa się o należną dotacje przedmiotową (tzn. dopłaty do sprzedaży – głównie na eksport, ale także w kraju).

Jeśli nie możliwe jest ustalenie ceny sprzedaży netto, wtedy jednostka gospodarcza musi oszacować przypuszczalną wartość rynkową konkretnego materiału lub towaru.

Nadrzędną zasadą wyceny jest wycena wg ceny nabycia czy ceny zakupu.

ROZLICZENIE ZAKUPU

Ma na celu:

1/ sprawdzenie zgodności ilości i jakości zafakturowanych przez dostawcę materiałów lub

towarów z ilością i jakością faktycznie stwierdzoną podczas odbioru dostawy

2/ sprawdzenie prawidłowości danych zawartych w fakturach i rachunkach, a także

sprawdzenie, czy przekazane faktury lub rachunki są kompletne (tzn. czy są datowane,

podpisane, numerowane itd.)

3/ ustalenie czy poprawnie naliczono ceny zakupu, narzuty, opusty, bonifikaty i skonta

4/ sprawdzenie czy prawidłowo zostały naliczone obciążenia związane z importem tj. cło i

podatek akcyzowy

5/ ustalenie wartości opakowań, które nie zostały zafakturowane

6/ określenie wielkości naliczonego podatku VAT

7/ ustalenie różnicy pomiędzy rzeczywistą ceną zakupu a ceną ewidencyjną stosowaną w

przedsiębiorstwie

8/ ustalenie kosztów zakupu zafakturowanych łącznie z nabywanymi towarami lub

materiałami i sprawdzenie, czy zostały naliczone prawidłowo

9/ stwierdzenie ewentualnych niedoborów lub szkód bądź też nadwyżek w przyjętej

dostawie

10/ ustalenie wartości materiałów i towarów w drodze, tzn. wartość zaakceptowanych

faktur dostawców za dostawy nieprzyjęte jeszcze do magazynu

11/ ustalenie wartości dostaw niefakturowanych, tzn. dostawy przyjęte do magazynu, a na

które nie dotarły jeszcze faktury dostawców (nie dotyczy to jednak zapasów

postawionych do dyspozycji dostawcy, tzn. takich, które odrzucono i nie przyjęto)

300 – ROZLICZENIE ZAKUPU

Przedsiębiorstwo ma możliwość wyboru jednego z dwóch wariantów prowadzenia tego konta:

1 – na koncie tym można ujmować wszystkie operacje zakupu.

2 – na koncie tym można ujmować tylko te operacje zakupu, w których stwierdzono

rozbieżności pomiędzy danymi wykazanymi w fakturach dostawców, a danymi

wynikającymi z dowodów przyjęcia i rozliczenia dostawy, a także i dostawy w drodze.

Na koncie 300 nie księguje się:

- zwrotów materiałów z produkcji (trafiają one na konto 310 – materiały) i przychodu odpadków ( także ewidencjonowanych na koncie 310).

Konto 300 jest kontem aktywno – pasywnym tzn. może wykazywać dwa salda:

jedno jest składnikiem aktywów, a drugie – pasywów.

Nie występują one jednak samodzielnie, ale dodawane są do innych pozycji bilansowych.

Saldo Wn – mówi o stanie materiałów lub towarów w drodze i jest dodawane do pozycji

materiały (lub towary)

Saldo Ma – oznacza dostawy niefakturowane zaliczane do zobowiązań z tytułu dostaw i usług

Przebieg każdej operacji zakupu musi być odzwierciedlony w księgach rachunkowych.

W tym celu prowadzi się rejestr zakupu, który ma umożliwiać:

-- ujęcie operacji wg jednolitych zasad

-- uzyskanie zbiorczych danych, posłużą jako podstawa księgowania na kontach analitycznych

-- analizę przebiegu poszczególnych transakcji

-- ustalenie naliczonego VAT

Jeśli jednostki nie stosują rejestru zakupu i prowadzą ręczną ewidencję księgową, to i tak – zgodnie z wytycznymi w sprawie ewidencji podatku od towarów i usług – powinny prowadzić rejestr zakupów wyłącznie na użytek VAT.

Otrzymane od kontrahentów faktury i rachunki ujmuje się rejestrach zakupu.

Numer, pod jakim dany dowód księgowy figuruje w rejestrze, powinien odpowiadać numeracji wewnętrznej, tj. nadanej przez nabywcę.

Numer ten musi być wyraźnie oznaczony na dowodzie.

Faktury korygujące powinny być ujmowane w osobnym rejestrze, z prostym odesłaniem do zapisu, który nowy dowód ma korygować.

Minimalny termin za jaki mają być sporządzane rejestry zakupu jest miesiąc.

Rejestr sporządza się w porządku chronologicznym.

PRZYKŁADOWE ZAPISY NA KONCIE 300 – ROZLICZENIE ZAKUPU

Lp.	Nazwa operacji gospodarczej	Wn(Dt)	Ma(Ct)
1	a/ faktury dostawców b/ nadwyżka ujawniona w toku odbioru dostawy	300	200
2	Niedobory i szkody w dostawie, ujawnione w toku odbioru, rozliczane z dostawcą	200	300
3	Dokumenty SAD urzędu celnego, zgodnie z którymi nalicza się cło, podatek akcyzowy, VAT od importu, koszty manipulacyjne	300	220
4	Ryczałty na naprawę braków udzielone przez dostawcę	300	401
5	Materiały niepodlegające objęciu ewidencją wartościową – przeznaczone do bezpośredniego zużycia	401	300
6	Przedawnione zobowiązania za dostawy niefakturowane	300	760
7	Przyjęcie materiałów do magazynu potwierdzone dowodem Pz – identycznie księgowane jest przyjęcie towarów (patrz poz. 14)	310	300
8	Podatek VAT podlegający odliczeniu od podatku należnego	221	300
9	Podatek VAT niepodlegający odliczeniu od podatku należnego, w przypadku księgowania bezpośredniego zużycia materiałów	403	300
10	Ujemna różnica pomiędzy ceną rzeczywistą a stałą ewidencyjną (tj. cena rzeczywista jest niższa od ceny ewidencyjnej).	300	340
11	Dodatnia różnica pomiędzy ceną rzeczywistą a stałą ewidencyjną (tj. cena rzeczywista jest niższa od ceny ewidencyjnej).	340	300
12	Koszty zakupu fakturowane z materiałami i towarami, np. koszty transportu, spedycji, ubezpieczenia ładunku	402	300
13	Niedobory i szkody w dostawach podlegające rozliczeniu z ubezpieczycielem ładunku	240	300
14	Przyjęcie materiałów do magazynu potwierdzone dowodem Pz –	330	300

200 – rozrachunki z dostawcami i odbiorcami 220 – rozrachunki publicznoprawne 402 – usługi obce

221 – rozrachunki z tytułu VAT (Wn – VAT naliczony; Ma – VAT nalezny) 240 – pozostałe rozrachunki

300 – rozliczenie zakupu 330 – towary handlowe 401 – zużycie materiałów i energii

340 – odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów 403 – podatki i opłaty

Konto 300 – rozliczenie zakupu może mieć dwa salda.

W przykładowym zamknięciu konta 300 zakładamy, że nie występują odchylenia od cen ewidencyjnych ani podatek VAT.

Przykład

Na kocie 300 – rozliczenie zakupu istnieją zapisy:

300 – rozliczenie zakupu
Fv od dost. A) 5 000,- Fv od dost. B) 4 000,- Fv od dost. D) 3 500,-

Rozwiązanie

Aby ustalić stany końcowe konta, należy wyeliminować z niego dostawy rozliczone, tzn. takie, na które otrzymaliśmy fakturę i które dojechały już do magazynu.

300 – rozliczenie zakupu
Fv od dost. A) 5 000,- Fv od dost. B) 4 000,- Fv od dost. D) 3 500,-
Obroty debetowe 12 500,-

Teraz ustalamy salda końcowe.

„niewykreślone” kwoty:

po stronie Dt zapisana jest faktura od dostawcy D) na kwotę 3 500,-

Nie dotarła jeszcze dostawa materiałów. W związku z tym wartość tej faktury traktowana jest jako dostawy w drodze – jest to saldo Dt konta 300.

Po stronie Ct jest kwota 7 000,- oznacza ona wartość dostawy od dostawcy C), na którą nie otrzymaliśmy jeszcze faktury. Traktowana jest jako dostawa niefakturowana – jest to saldo Ct konta 300

300 – rozliczenie zakupu
Fv od dost. A) 5 000,- Fv od dost. B) 4 000,- Fv od dost. D) 3 500,-
Obroty debetowe 12 500,- Dostawy niefakturowane 7 000,-
19 500,-

W taki sam sposób funkcjonuje konto 300 w przypadku rozliczenia zakupu towarów.

EWIDENCJA OBROTU MATERIAŁAMI

Udokumentowane operacje obrotu materiałowego podlegają ewidencji prowadzonej:

- wartościowo ( w zł na kontach syntetycznych)

- ilościowo jednostki naturalne (litry, kilogramy itd.) dla poszczególnych materiałów wg

Rodzajów, wymiarów itp. cech wyróżniających.

- ilościowo – wartościowo dla poszczególnych materiałów, przy czym możliwe jest łączne

ujmowanie asortymentów o zbliżonej charakterystyce.

Rozliczenie może odbywać się wg

-- metody przeciętnych odchyleń

-- metody pierwszych odchyleń

METODA PRZECIĘTNYCH ODCHYLEŃ

1/ Obliczanie wskaźnika odchyleń

W = [(O_sp – O_b) * 100] : (M_sk + M_z)

2/ Obliczanie odchyleń przypadających na materiały wydane z magazynu (wydane lub sprzedane)

O_z = (W * M_z) : 100

3/ Obliczanie odchyleń przypadających na materiały pozostałe w magazynie

O_sk = (W * M_sk) : 100

METODA PIERWSZYCH ODCHYLEŃ

4/ Obliczanie wskaźnika odchyleń

W = (O_b * 100) : M_p

5/ Obliczanie odchyleń przypadających na materiały wydane z magazynu (wydane lub sprzedane)

O_sk = (W * M_sk) : 100

6/ Obliczanie odchyleń przypadających na materiały pozostałe w magazynie

O_z = O_sp + O_b – O_sk

Oznaczenia symboli we wzorach:

W – wskaźnik procentowy narzutu odchyleń

O_sp – saldo odchyleń na początek miesiąca

O_b - odchylenia powstałe w bieżącym miesiącu

M_sk – zapas materiałów na koniec miesiąca

M­_z – materiały rozchodowane (zużyte lub sprzedane) w bieżącym miesiącu

O_z – odchylenia przypadające na materiały zużyte i sprzedane

O_sk – saldo odchyleń na koniec miesiąca

M_p – przychód materiałów miesiącu

Przykład

Przedsiębiorstwo produkuje kasety magnetofonowe.

Zakupiło materiały o wartości 60 000 zł.

Materiał jest opodatkowany stawką VAT 22%, co daje kwotę 13 200 zł.

Materiał przyjęto do magazynu w cenie ewidencyjnej 50 000 zł.

Następnie połowę wydano do produkcji.

Na koniec miesiąca rozliczono odchylenia od cen ewidencyjnych.

Pokażemy teraz jak należałoby zaksięgować i rozliczyć odchylenia w sytuacjach, gdy firma jest: Jest płatnikiem VAT i nie jest płatnikiem VAT

FIRMA JEST PŁATNIKIEM VAT

200 -

300 -
1/ 73 200,-

310 -
2/ 50 000,-

340 -
3a/ 10 000,-

221 – rozrach. z tyt. VAT
3b/ 13 200,-

401 -
4/ 25 000,- 5/ 5 000,-

Operacje gospodarcze:

1/ zaakceptowanie faktury przez dostawcę 2/ przyjęcie materiałów do magazynu w cenie ewidencyjnej

3/ a/ zaksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przyjętych do magazynu

b/ zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

4/ wydanie materiałów z magazynu do zużycia

5/ przeksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przypadających na materiały zużyte

Obliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych:

W = (10 000 * 100) : 50 000 = 20% →

→ (odchylenia łącznie *100): wart. materiałów w cenach ewidencyjnych

O_z = 25 000 (wartość materiałów zużytych) * 20% = 5 000 zł

FIRMA NIE JEST PŁATNIKIEM VAT

200 -

300 -
1/ 73 200,-

310 -
2/ 50 000,-

340 -
3/ 23 200,-

410 -
4/ 25 000,- 5/ 11 600,-

Operacje gospodarcze:

1/ zaakceptowanie faktury przez dostawcę 2/ przyjęcie materiałów do magazynu w cenie ewidencyjnej

3/ zaksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przyjętych do magazynu

4/ wydanie materiałów z magazynu do zużycia

5/ przeksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przypadających na materiały zużyte

Obliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych:

W = (23 200 * 100) : 50 000 = 46,4% →

→(odchylenia łącznie * 100) : wart. Materiałów w cenach ewidencyjnych

O_z­ = 25 000 (wart. materiałów zużytych) * 46,4% = 11 600 zł

Dokumentami księgowymi dotyczącymi materiałów są:

Wz – wydanie materiałów na zewnątrz (tj. na zewnątrz przedsiębiorstwa)

Pz – przyjęcie materiałów z zewnątrz

Rw – rozchód wewnętrzny (tj. do produkcji)

Pw – przychód wewnętrzny (tj. zwrot z produkcji)

Mm (+) – przyjęcie z innego magazynu przesunięcie międzymagazynowe ( w tym samym przedsiębiorstwie)

Mm ( -) – wydanie do innego magazynu przesunięcie międzymagazynowe ( w tym samym przedsiębiorstwie)

KSIĘGOWE UJĘCIE STANU I ZMIAN STANU MATERIAŁÓW

Lp.	Nazwa operacji gospodarczej	Wn(Dt)	Ma(Ct)
1	Przychody materiałów z zakupów	310	300
2	Przychody materiałów z własnej produkcji przy sporządzaniu porównawczego rachunku zysków i strat	310	790
3	Przychody materiałów z własnej produkcji przy sporządzaniu kalkulacyjnego rachunku zysków i strat	310	Zespół 5
4	Przychody materiałów z likwidacji aktywów trwałych	310	770 lub 760
5	Przychody materiałów ze zwrotów z produkcji	310	401 lub zesp 5
6	Przychody materiałów ze zwrotów z inwestycji	310	080
7	Rozchody materiałów do zużycia	401	310
8	Rozchody materiałów na cele działalności inwestycyjnej	080	310
9	Rozchody materiałów do sprzedaży	741	310
10	Nadwyżki inwestycyjne	310	243 lub 240
11	Zmiana cen ewidencyjnych (zwiększenia)	310	340
12	Zmiana cen ewidencyjnych (zmniejszenia)	340	310
13	Niedobory i szkody w zapasach materiałów w magazynach własnych	243 lub 240	310
14	Niedobory i szkody w zapasach materiałów w magazynach obcych	200	310
15	Nieodpłatne przekazanie materiałów	765	310
16	Różnice z tytułu przeceny materiałów na dzień bilansowy do poziomu cen sprzedaży netto	765	310
17	Zmniejszenie wartości na skutek ich deprecjacji (przeterminowania lub obniżenia jakości) – zawinione	243	310
18	Zmniejszenie wartości na skutek ich deprecjacji (przeterminowania lub obniżenia jakości) – niezawinione	401 lub zesp 5 lub 765	310
19	Otrzymana darowizna materiałów	310	760

080 – środki trwałe w budowie 200 – rozrach. z odbiorcami i dostawcami 240 – pozostałe rozrachunki

243 – rozliczenie niedoborów, nadwyżek i szkód 310 – materiały

340 – odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów 401 – zużycie materiałów i energii

741 – wartość sprzedanych materiałów wg cen nabycia (zakupu) 760 – pozostałe przychody operacyjne

765 – pozostałe koszty operacyjne 770 – zyski nadzwyczajne 790 – obroty wewnętrzne

EWIDENCJA OBROTU TOWAROWEGO

Towary – rzeczowe składniki majątku nabyte w celu odsprzedaży, a nie zużycia w procesie

produkcji.

Ewidencja towarów może być przeprowadzona wartościowo, ilościowo – wartościowo, ilościowo.

Przy wycenie zapasów można stosować ceny zakupu, nabycia lub ewidencyjne.

Jako ceny ewidencyjne mogą być przyjęte ceny zakupu, nabycia lub ceny sprzedaży.

Jeśli ewidencja towarów prowadzona jest wyłącznie wartościowo, np. sklepy, zakłady

gastronomiczne, ceny ewidencyjne ustala się na poziomie cen sprzedaży.

Tylko te ceny pozwalają na prowadzenie prawidłowej kontroli i zapewniają prawidłową wycenę zapasów.

W placówkach detalicznych są stosowane ceny detaliczne, w hurcie – ceny hurtowe

(sprzedaży do innych jednostek), w gastronomii – ceny gastronomiczne, w skupie – ceny skupu (do nich dolicza się marżę i sprzedaje np. sklepom).

Jeśli jednostka handlowa oddaje towary własnym placówkom, to stosowana jest cena zbytu.

W handlu stosowany jest system cen i marż, wzajemnie ze sobą powiązany, na który składają się ceny zbytu, hurtowe i detaliczne.

Ze względu na charakter, rodzaj i formę obrót towarowy można podzielić na:

obrót hurtowy, obrót detaliczny, obrót gastronomiczny, obrót komisowy.

Ze względu na formę udziału jednostek uczestniczących w obrocie może on być

dokonywany w formie obrotu magazynowego lub tranzytowego.

Ze względu na sposób przemieszczania towarów od producenta do indywidualnego nabywcy, można wyodrębnić następujące rodzaje obrotu towarowego:

obrót magazynowy, obrót tranzytowy rozliczany, obrót tranzytowy organizowany,

obrót bezpośredni.

Obrót magazynowy – przemieszczanie towarów od dostawcy do konsumentów odbywa się zawsze przez składowanie w magazynach wszystkich jednostek, które uczestniczą w obrocie.

Obrót magazynowy może być zorganizowany jako:

- obrót detaliczny

- obrót hurtowy

- przerób artykułów spożywczych w zakładach gastronomicznych na posiłki i sprzedaż tych

potraw lub towarów w stanie nieprzetworzonym konsumentom

- skup produktów rolnych i surowców wtórnych oraz zbyt tych artykułów innym jednostkom

- komisowa sprzedaż towarów

- skup i sprzedaż walut

Obrót bezpośredni – bezpośrednie przekazywanie towarów od producenta do detalu z pominięciem szczebli pośrednich obrotu towarowego.

Obrót tranzytowy – towar dostarczany jest od dostawcy do odbiorcy za pośrednictwem jednostki organizującej dostawę na zlecenie odbiorcy lecz z pominięciem magazynu

Obrót tranzytowy rozliczany – odbiorca zamawia towar u pośrednika, a pośrednik zamawia u dostawcy i organizuje transport. Dostawca wysyła towar do odbiorcy, a fakturę dostarcza pośrednikowi, który za nią płaci. Z kolei pośrednik wystawia odbiorcy tzw. Re fakturę,

doliczając do wartości towaru swoją prowizję.

SCHEMAT OGÓLNY KSIĘGOWAŃ ZAKUPU I SPRZEDAŻY w ramach obrotu tranzytowego rozliczanego (przy pominięciu VAT) w jednostce pośredniczącej:

200 -
X2

300 -
X

735 -
X1

730 -

Obrót tranzytowy organizowany – odbiorca zamawia u pośrednika, ten zamawia u dostawcy, a dostawca wysyła towar odbiorcy.

Dostawca też wysyła fakturę odbiorcy za towar.

Pośrednik wysyła jedynie fakturę za prowizję, którą dostaje dostawca lub odbiorca albo obie strony, zależnie od umowy.

Schemat ogólny księgowania transakcji tranzytu organizowanego z punktu widzenia pośrednika:

200 -
Xa

700 -

221 -
Xa

Operacja X – X wartość prowizji

Operacja X_a – X_a należny VAT od prowizji

Obrót towarowy składa się z dwóch podstawowych operacji : zakupu i sprzedaży, które mogą mieć charakter wewnętrzny lub zewnętrzny.

Sprzedaż wewnętrzna to sprzedaż wewnątrz tego samego przedsiębiorstwa (dla oddziałów).

Sprzedaż zewnętrzna to sprzedaż na zewnątrz przedsiębiorstwa.

Przesunięcie towarów to przeniesienie ich wewnątrz jednostek np.: ze sklepu 1 do sklepu 2.

Przerzut towarów oznacza w handlu przemieszczenie pomiędzy dwiema tego samego

rodzaju jednostkami handlowymi np. po między dwiema hurtowniami.

Przykład

Firma „Anna” to hurtownia, która dokonuje magazynowego obrotu towarowego.

Jest podatnikiem VAT.

Ewidencja towarów prowadzona w cenie hurtowej.

W ostatnich dniach miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1/ otrzymano fakturę VAT za zakupione towary i zaakceptowano ją do zapłaty:

a/ towary wg ceny zakupu 2 000,-

b/ VAT naliczony 440,-

c/ razem 2 440,-

2/ przyjęto do magazynu towary wg faktury:

a/ towary wg cen ewidencyjnych towarów 2 500,-

b/ towary wg cen zakupu 2 000,-

c/ odchylenia od cen ewidencyjnych (marża hurtowa) 500,-

3/ przekazano fakturę VAT odbiorcy krajowemu za sprzedane mu towary wg cen

sprzedaży:

a/ netto (bez VAT) 1 000,-

b/ podatek należny (22%) 220,-

c/ razem 1 220,-

4/ wydano towary odbiorcy krajowemu (temu, który dostał już fakturę):

a/ towary wg cen ewidencyjnych 1 000,-

b/ towary wg cen zakupu 800,-

c/ odchylenia przypadające na sprzedane towary 200,-

!!! odchylenia obliczane są w taki sam sposób jak odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów. !!!!

Księgowanie operacji gospodarczych będzie następujące:

200 -
3c/ 1 220,-

300 -
1a/ 2 000,-

330 -
2a/ 2 500,-

221 -
1b/ 440,-

340 -
4c/ 200,-

735 -
4b/ 800,-

730 -

KSIĘGOWE UJĘCIE STANU I ZMIAN ZAPASU TOWARÓW

Lp.	Nazwa operacji gospodarczej	Wn(Dt)	Ma(Ct)
1	Przychody towarów z zakupu: a/ cena zakupu b/ marża detaliczna, handlowa lub gastronomiczna	330 330	300 340
2	Przychody towarów z placówki handlu detalicznego z własnej hurtowni	330	331 lub 332
3	Przychody towarów z przerobu gastronomicznego lub handlowego	330	333 lub 339
4	Nadwyżki inwetaryzacyjne	330	243 lub240
5	Zmiana cen ewidencyjnych (zwiększenia)	330	340
6	Zmiana cen ewidencyjnych (zmniejszenia)	340	330
7	Rozchody sprzedanych towarów	735	330
8	Przekazanie towarów do innych hurtowni własnych	332	330
9	Przekazanie towarów do innych placówek własnych	331	330
10	Przekazanie towarów do przerobu handlowego	339	330
11	Zwroty towarów uprzednio sprzedanych	330	735
12	Rozchody towarów wg protokołów zniszczenia, jeśli jest ono zawinione i do wyjaśnienia	243 lub 240	330
13	Rozchody towarów wg protokołów zniszczenia, jeśli jest ono niezawinione	765	330
14	Nieodpłatne przekazanie towarów	765	330
15	Otrzymana darowizna towarów	330	760
16	Obniżenie wartości zapasów towarów posezonowych, niechodliwych (utrata wartości użytkowej)	765	330
17	Niedobory inwentaryzacyjne	243	330

240 – pozostałe rozrach 243 – rozliczenie niedoborów, nadwyżek i szkód 300 – rozliczenie zakupu

330 – towary handlowe 331 – towary w punktach sprzedaży detalicznej 332 – towary w hurcie

333 – towary w zakładach gastronomicznych 339 – towary w przerobie handlowym

340 – odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów 765 – pozostałe koszty operacyjne

735 – wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia (zakpu) 760 – pozostałe przychody operacyjne

300 – ROZLICZENIE ZAKUPU

Dt	Rodzaj operacji	Ct
Fakt. VAT	Po dostawie po str. Ct →	Fakt. VAT: netto VAT
Dostawa (netto)	Po dostarczeniu faktury po str. Ct →	Netto * VAT

*VAT obliczony po dostarczeniu faktury.

Saldo debetowe przenoszone jest na koniec okresu rozliczeniowego do bilansu jako uzupełnienie pozycji ”zapasy” lub na konto „zaległe dostawy”, wtedy musi być równe sumie kwot na jakie opiewają faktury z nieotrzymanych dostaw.

301 – ROZLICZENIE ZAKUPU MATERIAŁÓW

Dt	Rodzaj operacji	Ct
Fakt.VAT brutto (Netto + VAT)	Po str. Dt →netto + VAT Po dostawie po str. Ct →	301 – (Netto) 221
222 – VAT naliczony

303 – rozliczenie zakupu towarów

Identycznie jak rozliczenia zakupów materiałów.

310 – materiały

Dostawa po fakturze ( str. Dt) 301 – po str. Ct Netto + VAT naliczony

330 – TOWARY HANDLOWE (MAGAZYN)(konto należy do kont bilansowych aktywów obrotowych)

Dt	Rodzaj operacji	Ct
Dostawy towarów		Wydanie z magazynu
Dostawa z fakt		202
735 100	Sprzedaż gotówkowa	330(Netto od sumy sprzedaży) 221, 733
201 738	Sprzedaż bezgotówkowa	733, 330, 221
4xx lub 330 222	Zakup bezgotówkowy	202 (131)
4xx lub 330 222	Zakup za gotówkę	100 202

ROZLICZENIE ZAKUPU

Dotychczas zakładaliśmy, że wraz z dostawą dociera faktura.

Wn(Dt)	Rodzaj operacji	Ma(Ct)
330	Faktura wraz z dostawą	202

Jeśli odejdziemy od powyższego założenia to polecenia księgowe wzbogacają się o konto 300 – rozliczenie zakupu

{{konta ze słowem „rozliczenie” – mogą mieć dwa salda równocześnie:

debetowe – oznacza wartość towarów lub materiałów w drodze oraz wartość uzyskanych

środków pieniężnych.

kredytowe – oznaczające dostawy niefakturowane}}

konto 300 – rozliczenie zakupu można podzielić tytułem rozliczeń na następująco:

301 – rozliczenie zakupu materiałów

302 – rozliczenie zakupu i usług

303 – rozliczenie zakupu towarów

308 – rozliczenie zakupu rzeczowych aktywów trwałych i aktywów pieniężnych

Programy komputerowe na podstawie ewidencji konta 300 ustalają wielkość podatku VAT podlegającego zwrotowi i dzięki temu tworzą rejestry dla potrzeb VAT.

Duże jednostki lub gdy wymaga tego program, obsługujący obowiązkowo ewidencjonują na tym koncie wszelkiego rodzaju zakupy.

NAJPIERW DOSTAWA POTEM FAKTURA

Wn(Dt)	Rodzaj operacji	Ma(Ct)
330	1/Dostawa z dokumentem Wz	303
303	2/odbiorca dostaje fakturę	202

202 – rozrach. krajowe z dostawcami z tyt. dostaw i usług (należy do kont rozrachunkowych)

303 – rozliczenie zakupu towarów 330 – towary handlowe

1/ Odbiór partii materiałów/towarów potwierdzony tylko dowodem odbioru powinien być

ewidencjonowany, gdy faktura dociera z opóźnieniem wg powyższych zapisów.

2/ kiedy w późniejszym terminie odbiorca otrzyma fakturę za dostarczony towar, księguje

ten fakt w sposób 2-gi

Konta rozrachunkowe służą do ewidencji należności i zobowiązań z tyt. dostaw, usług, podatków, opłat, wynagrodzeń i innych rozrachunków.

Saldo debetowe – to należności

Saldo kredytowe – to zobowiązania

Przykład

Odbiorca otrzymuje 20-02-2008 długo oczekiwaną dostawę towarów za 8 500,-

Z towarem otrzymuje kopię dokumentu Wz od dostawcy.

Fakturę otrzymuje dopiero po 10-ciu dniach.

Odbiorca w memoriale dokonał następujących zapisów.

Data	Dz. lub rodz. dok.	Konto	Wn(Dt	Ma(Ct)
		Nazwa	Nr
20-02	Pk	Towary handlowe	330	8 500
		Rozliczenie zakupu	303
03-03	Fz	Rozliczenie zakupu towaru	303	10 370
		Rozrach z dostawcami	202
		Rozliczenie zakupu towaru – VAT	303
		VAT naliczony	222	1 870

W momencie gdy napłyną faktury za wszystkie otrzymane towary, saldo konta 303 musi równać się zero!!!

Ewentualne pozostające na tym koncie w końcu okresu rozrachunkowego saldo kredytowe należy traktować jako uzupełnienie pozycji „zobowiązania krótkoterminowe w bilansie zamknięcia”

Saldo kredytowe na koncie „rozliczenie zakupu” musi być zgodne z sumą kwot dowodów odbioru towarów, na które nie wpłynęły jeszcze faktury od dostawców.

NAJPIERW FAKTURA POTEM DOSTAWA

Wn(Dt)	Rodzaj operacji	Ma(Ct)
301	1/ Otrzymanie faktury przed dostawą	202
310	2/ otrzymanie dostawy	301
222	VAT naliczony	301

202 – rozrach. krajowe z dostawcami z tyt. dostaw i usług 222 – rozliczenie naliczonego VAT

301 – rozliczenie zakupu materiałów 310 – materiały

1/ Fakt otrzymania faktury musi być odnotowany również wtedy gdy dostawa ma nastąpić w

późniejszym terminie (1/)

2/ w dniu realizacji dostawy zaległej drugi etap jest księgowany wg punktu

Przykład

25-03 zamówiono w hurtowni materiały biurowe.

Dostawa miała nastąpić w ciągu kilku dni.

Faktura przyszła poczta dnia następnego na kwotę 3 965,-

Faktura została przekazana do księgowości z adnotacją, ze dostawy jeszcze nie było.

Kiedy 02-04 zamówione towary docierają do odbiorcy i księgowość otrzymuje dowód odbioru, następuje drugi etap księgowań.

Data	Dz. lub rodz. dok.	Konto	Wn(Dt	Ma(Ct)
		Nazwa	Nr
25-03	Fz	Rozliczenie zakupu	301	3 965
			202
02-04	Pk	Materiały	310	3 250
		Rozliczenie zakupu materiałów	301
		Rozliczenie zakupu materiałów – VAT	301
		VAT naliczony	222	715

Podatek VAT może być odliczony dopiero wtedy gdy dany towar został dostarczony, a usługa wykonana (czyli w jednostce musi być faktura, a także musi mieć miejsce realizacja usługi wyfakturowanej czyli dostawa usług, materiałów lub towarów)

Zamówione materiały biurowe mają być przeznaczone na użytek własny przedsiębiorstwa.

Jeśli ilość jest bardzo duża (zapas), można je zewidencjonować na magazyn , a nie bezpośrednio w koszty.

Gdy zostają zrealizowane wszystkie dostawy, dla których wcześniej napłynęły faktury zakupów.

Debetowe saldo konta „rozliczenie zakupu” musi równać zeru.

Ewentualne debetowe saldo, pozostałe na koncie „rozliczenie zakupu” na koniec okresu rozliczeniowego przenoszone jest do bilansu.

Stanowi uzupełnienie pozycji „zapasy” w aktywach obrotowych.

Również taka sytuacja kontrole: debetowe saldo konta „zaległe dostawy” musi być równe sumie kwot na jakie opiewają faktury za jeszcze nieotrzymane dostawy,

W obydwóch powyższych sytuacjach księgowość ma doczynienia z dodatkowym dokumentem – dowodem odbioru.

Cena zakupu – rzeczywista cena (bez podlegających odliczeniu podatków VAT, akcyzowego) należna sprzedawcy w momencie zakupu.

Cena rzeczywista, zakupu, nabycia – określona jest w fakturze wystawionej przez dostawcę.

Cena ewidencyjna – stała cena w danym okresie ustalona na poziomie planowanej ceny zakupu, zakupu lub kosztu wytworzenia.

Nie ulega ona zmianie mimo zmiany rzeczywistych cen zakupu powstałych na skutek zmian źródeł zakupu.

Stosowanie cen ewidencyjnych:

-- uproszczenie techniki ewidencji materiałów

-- dokonywanie na bieżąco kontroli kosztów zakupu

-- wyrażanie na bieżąco wartości przychodu i rozchodu materiałów wg cen rzeczywistych

Ceny ewidencyjne różnią się od cen ewidencyjnych.

Różnice noszą nazwę odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów (OCE materiałów).

Mogą mieć charakter debetowy (dodatni) lub kredytowy (ujemny).

Odchylenia debetowe (dodatnie) – powstają gdy cena rzeczywista jest wyższa od przyjętej ceny ewidencyjnej.

Odchylenie należy dodać do ceny ewidencyjnej, która jest w danej chwili zaniżona.

Księgowane jest po stronie Ma.

Odchylenie zwiększające.

Odchylenia kredytowe (ujemne) – powstają gdy cena rzeczywista jest niższa od przyjętej ceny ewidencyjnej.

Odchylenie należy odjąć do ceny ewidencyjnej, która jest w danej chwili zawyżona.

Księgowane jest po stronie Wn.

Odchylenie zmniejszające.

Obrót towarowy może być dokonywany w formie obrotu magazynowego lub tranzytowego.

Ze względu na sposób przemieszczania towarów od producenta do indywidualnego nabywcy można wyodrębnić następujące formy obrotu towarowego:

-- obrót magazynowy

-- obrót towarowy rozliczany

-- organizowany

-- bezpośredni