1. Ekonomia – nauka społeczna analizująca oraz opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr.

3. Mikroekonomia Makroekonomia

4. mikroekonomię, która zajmuje się tym, w jaki sposób gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa podejmują decyzje i jak współdziałają na konkretnych rynkach

5. makroekonomię, która skupia swoją uwagę na badaniu całej gospodarki.

6. - to co w 4

7. STAROŻYTA GRECJA

Ksenofont (ok.430-355 p.n.e.)- myśliciel i historyk Praca- „Okonomikos” ok. której wywodzi się nazwa ekonomia. Podkreślał, że zasadniczym warunkiem rozwoju kraju i zamożności obywateli jest poziom gospodarowania na roli. Od poziomu rozwoju rolnictwa uzależniał rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej, społecznej i kulturowej.

Dokonał podziału pracy w zależności od

- kwalifikacji zawodowych

- rozległości i chłonności rynku

Społeczeństwo dzielił na :

Arystokracja, rzemieślnicy, chłopi, kupiectwo, niewolnicy

Platon (ok.428-347p.n.e)- filozof, twórca państwa idealnego, które miało wolnym obywatelom zapewnić szczęście i dobrobyt. Praca „Republika”

Dzielił społeczeństwo na: rządzący, rycerzy, żywicieli. Wg. Platona myśliciele i rycerze nie powinni zajmować się zarobkowaniem, gdyż pomniejszałoby to ich cnotę rządzenia i obrony kraju.

Arystoteles ze Stagiry (ok.348-322 p.n.e) Praca „Polityka”

Dzielił społeczeństwo na: wolnych, niewolników, którzy nie potrafią życ samodzielnie niewola jest dla nich życiowa koniecznością. Sankcjonuje normy etyczno moralne, związane z przywilejami warstw rządzących oraz pogardę dla zawodów i ludzi niegodnych miana (wolnych, szlachetnych i dobrych)

STAROZYTNY RZYM

Marcus Tullius Cicero (106-43 p.n.e) Praca “De Republuca”

Ustala hierarchię zajęć: rolnictwo – najbardziej godne zajęcie dla patrycjatu rzymskiego Zajęcia pośrednie: handel detaliczny, pozycznie pieniędzy na procent

Lacius Seneca (I wiek)- filozof stoik

Zaleca wszystkim wytrwałą prace, pilne i aktywne wykorzystanie czasu. Uważa, że zdobywanie majątku nie jest sprzeczne z moralnością, ale należy go dobrze użytkować – w interesie całego społeczeństwa. Propaguje Zycie w kontemplacji, jest zwolennikiem monoteizmu.

Św. Augustyn (354-430)

Głosi, że niewolnictwo jest sprzeczne z porządkiem naturalnym (boskim) w obliczu boga wszyscy są równi. Wg. Św. Augustyna własność prywatna nie wynika z prawa naturalnego lecz z prawa państwowego, jednak jest uzasadniona, gdyż władza świecka pochodzi od Boga.

1. źródłem bogactwa pochodzącego z zagranicy jest rozwinięty eksport przewyższający import (dodatni bilans handlowy), kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują, kraj, który ma najwięcej bogactwa, wygrywa tę konkurencję, dobrobyt i siła są ze sobą ściśle połączone – siła narodowa w systemie międzynarodowym w dużej mierze wywodzi się z dobrobytu, dobrobyt jest niezbędny do kumulowania siły, kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa, pewne aktywności ekonomiczne są bardziej istotne od innych

2. EKONOMIA KLASYCZNA

Adam Smith (1723-1790) – ekonomista

Praca: „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”. Smith stworzył system ekonomiczny w którym usystematyzował całość zjawisk zachodzących w gospodarce. Teoretyczne rozważanie ekonomiczne ujął w teorii obejmującej: koncepcja interesu osobistego; koncepcja praw ekonomicznych;

• bogactwo narodów i czynniki jego wzrostu;

• teoria wartości i podziału dóbr;

• teoria cen;

• teoria płacy roboczej;

• rola akumulacji w rozwoju gospodarczym;

• zagadnienia pieniądza;

wymiana zagraniczna

Koncepcja ta zawiera założenia metodologiczne:

• zasadę egoizmu powiązaną z zasadą gospodarności;

• zasadę zgodności interesu osobistego z interesem społecznym.

• Podstawową zasadą funkcjonowania gospodarki są samoczynnie funkcjonujące prawa ekonomiczne, które powodują zbędność ingerencji państwa w życie gospodarcze.

• Większość jednostek gospodarczych – o ile są one wolne –kierują się motywem zysku.

Dawid Ricardo (1772-1823) – finansista

Praca: „Zasady ekonomii politycznej
i opodatkowania”.

Ricardo rozwijał system teoretyczny A. Smitha.

W swojej pracy wyjaśniał zagadnienia funkcjonowania gospodarki z zakresu:

• teorii wartości;

• teorii podziału dóbr;

• teorii płac;

• teoria zysku;

• teorii renty gruntowej;

• teorii rozwoju gospodarczego;

• teoria kosztów komparatywnych.

1. KEYNESIZM

John M. Keynes (1883-1946) - ekonomista

Praca: „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”.

Twórca interwencjonizmu państwowego.

Wg Keynesa podstawowe wielkości ekonomiczne w gospodarce powiązane są ze sobą związkami przyczynowo-skutkowymi.

Keynes odrzuca prawo rynków Saya, a pieniądz traktuje jako aktywny instrument państwa w oddziaływaniu na procesy gospodarcze.

Model Keynesa

Keynes przyjmował istnienie pewnych wielkości jako dane (zasoby siły roboczej, kwalifikacje, wyposażenie kapitałowe, technika, gusty konsumentów) i na ich podstawie badał przyczyny niedostatecznego popytu w gospodarce, powodujące niepełne wykorzystanie mocy produkcyjnych i bezrobocie.

Analiza przyczynowo-skutkowa zawierała:

• Zmienne zależne:

-dochód narodowy;

• konsumpcja;

• inwestycje;

• zatrudnienie;

• oszczędności.

• Zmienne niezależne:

• psychologiczna skłonność do konsumpcji;

• krańcowa rentowność kapitału;

• stopa procentowa.

Psychologiczna skłonność do konsumpcji (udział konsumpcji w dochodzie narodowym) zmienia się w długich okresach, gdyż zależy od opinii i zwyczajów preferujących konsumpcję lub oszczędności.

W krótkich okresach skłonność do konsumpcji jest większa przy niższych dochodach i maleje wraz ze wzrostem dochodów społeczeństwa.

Teoria cyklu koniunkturalnego

W początkowym okresie prosperity stopa procentowa jest niska, co skłania do inwestycji (wzrost produkcji, zatrudnienia i dochodu narodowego). W dalszym etapie konsumpcja wzrasta wolniej niż oszczędności, powodując nadprodukcję. Przedsiębiorstwa ograniczają produkcję (zatrudnienie) i inwestycje.

Następuje spadek dochodów, aż do stanu równowagi (I=S).

Wnioski z teorii Keynesa

1. Pełny liberalizm gospodarczy nie zapewnia równowagi ekonomicznej.

2. Pośrednie środki interwencji państwa:

• zmienność stopy procentowej;

• polityka fiskalna.

3. Bezpośrednie środki interwencji państwa -inwestycje publiczne.

11. MONETARYZM
makroekonomiczna teoria głosząca, że zwiększenie ilości pieniądza w obiegu, w stopniu większym niż zwiększenie ilości dóbr i usług, jest koniecznym i wystarczającym warunkiem inflacji; rozwijał się od lat 50. XX w.; główni przedstawiciele: M. Friedman, K. Brunner, A. Meltzer, A. Walters i inni.

Główną cechą monetaryzmu jest niewielka ingerencja rządu. Monetaryści są raczej zwolennikami wolnego rynku, który jest dostatecznie konkurencyjny. Duże znaczenie ma stabilność cen. Większy nacisk kładzie się na walkę z inflacją niż bezrobociem

12. KOSZT ALTERNATYWNY - danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.Inaczej mówiąc, koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. Zatem koszt alternatywny:

• jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję,

• jest określony w chwili dokonywania wyboru,

• ma charakter subiektywny

13. Krzywa możliwości produkcyjnych - zbiór punktów, które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu zasobów gospodarczych. Jest to najlepsza spośród możliwości utraconych w wyniku dokonywania wyboru ekonomicznego, nieuniknionego w warunkach rzadkości dóbr.

14. Rynek jest to miejsce, gdzie kupujący (odbiorcy) i sprzedający (dostawcy) negocjują warunki wymiany, które urzeczywistniają się w transakcjach kupna
i sprzedaży zawieranymi pomiędzy odbiorcami i dostawcami.

15. Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są zakupić przy różnym poziomie ceny.

16. Wielkość popytu – ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie.

17. Prawo popytu - wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.

18. PRAWA ENGLA -empiryczna zależność ekonomiczna mówiąca, że w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza

1. Wraz ze wzrostem dochodów wydatki na żywność proporcjonalnie maleją.

2. Tylko przy wysokich dochodach konsumenci oszczędzają i nabywają dobra luksusowe.

19. Krzywa popytu - pokazująca ilość dobra, które konsumenci będą chcieli i mogli nabyć przy różnych cenach rynkowych i przy zachowaniu zasady ceteris paribus.(w tych samych niezmiennych warunkach).

20. Efekt substytucyjny zmiany cen nazywamy dostosowanie popytu do zmiany relacji cen.

Efekt dochodowy nazywamy zmianę popytu do zmiany realnego dochodu.

21.

Wyjątki od prawa popytu - czyli nieklasyczne przykłady zależności między wielkością

popytu a ceną:

• efekt (paradoks) Giffena – im wyższa cena tym bardziej popyt rośnie; z paradoksem

Giffena mamy do czynienia przede wszystkim gdzie jest biegun biedy. Przykład:

Najwolniej rosła cena chleba a szybciej rosła cena wędlin, ze względu na ograniczone

dochody dobra droższe zastępowaliśmy dobra tańszymi i dlatego mamy tu do

czynienia z paradoksem: wraz ze wzrostem ceny chleba popyt na ten chleb rośnie 9z

konieczności)

• paradoks Veblena – im szybciej drożeją dobra, tym jest większy popyt, im wyższa

cena tym popyt większy. Mamy tu do czynienia z ludźmi najbogatszymi. Jest to

efekt demonstracji i prestiżu – „im więcej mam tym lepiej jestem dostrzegany w

społeczeństwie”

+ efekt owczego pędu + zasada snobizmu – j/w

22. Co to jest podaż?

Podaż- Ilość dobra jaką producenci są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

23. Czynniki jakie wpływają na podaż

Podaż jest zależna od wielu zmiennych:

• ceny produktu;

• kosztów produkcji;

• stosowanych technologii.

24. Cechy charakterystyczne krzywej podaży

Jeżeli cena rośnie to podaż rośnie.

Jeżeli cena spada to podaż spada.

25. Równowaga rynkowa, graficznie.

26. Sytuacje w których może nie dojść do wystąpienia równowagi rynkowej.

Krzywa równowagi wyznacza cenę i popyt przy których sprzedawcy chcą sprzedać w danym czasie taką samą ilość towarów, którą nabywcy chcą kupić.

Jeśli cena produktu będzie poniżej ceny równowagi, to na rynku nastąpi niedobór danego dobra. Natomiast w sytuacji, gdy cena będzie powyżej krzywej równowagi to na rynku wystąpi nadprodukcja (nadwyżka).

27. Czym kieruje się konsument dokonując wyborów?

Główne czynniki:

• Struktura potrzeb;

• Poziom dochodów;

• Ceny dóbr;

• Popyt i konsumpcja innych gospodarstw domowych;

• Efekt naśladownictwa konsumpcji innych gospodarstw domowych;

• Reklama (marketing);

• Przyzwyczajenia;

• Inflacja;

• Wysokość dochodów (wraz ze wzrostem dochodu udział wydatków na konsumpcję maleje);

• Czynniki pozadochodowe (np. różna skłonność do oszczędzania, wiek, płeć).

28. Na czym polega ograniczenie budżetowe w teorii wyboru konsumenta?

Przy danym poziomie cen na rynku, dochód konsumenta decyduje o tym, jakie kombinacje dóbr są konsumentowi dostępne, a jakie pozostają poza zasięgiem jego budżetu.

29. Cechy charakterystyczne krzywych obojętności.

Zazwyczaj zakłada się, że krzywe obojętności posiadają następujące właściwości:

• są ujemnie nachylone, co ma miejsce jeżeli żadne z dóbr nie jest niepożądane,

• spłaszczają się w miarę przesuwania się po nich w prawo, co ma miejsce jeżeli zachodzi prawo malejącej krańcowej stopy substytucji,

Ponieważ krzywa po prawej stronie jest bardziej pożądana od krzywej po stronie lewej (gdyż posiada wyższą użyteczność całkowitą), krzywe nie mogą się przecinać na mapie preferencji.

30. Jak na równowagę konsumenta wpłynie zmiana dochodu konsumenta?

Jeśli dochód rośnie, krzywa ograniczenia budżetowego przesuwa się w prawo, a punkt równowagi konsumenta znajduje się na coraz wyższej krzywej obojętności. Łącząc te punkty linią otrzymamy w końcu ścieżkę wzrostu dochodu. Zmienia się struktura popytu . Zmiany idą w kierunku zmniejszenia przeciętnego udziału wydatków na żywność oraz na inne dobra niższego rzędu i zwiększenia udziału wydatków na dobra wyższego rzędu (dobra konsumpcyjne trwałego użytkowania).

31. Jak na równowagę konsumenta wpłynie zmiana ceny jednego z dóbr?

Konsument kupuje więcej dobra które staniało a zmniejsza zakup dobra którego cena się nie zmieniła  - efekt substytucji.

32. Wymień i scharakteryzuj znane czynniki produkcji.

• ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi;

• praca - wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra;

• kapitał - to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr, które nie zużywają się podczas jednego cyklu produkcyjnego (budynki, narzędzia i maszyny).

• wiedza

• czasami jako piąty czynnik produkcji określa się inicjatywę przedsiębiorców, jednak można to traktować jako ludzki kapitał opłacany zyskiem.

Podział czynników produkcji:

• Stały czynnik produkcji – jest to czynnik którego nakład nie może ulec zmianie.

• Zmienny czynnik produkcji - jest to czynnik którego nakład może ulec zmianie nawet w krótkim okresie.

33. Pojęcia:

Koszt stały-nie zmienia się przy wahaniu kosztów produkcji [Ks]

Koszt zmienny- rośnie wraz ze wzrostem produkcji [Kz]

Koszt całkowity-jest to suma kosztów stałych i zmiennych [Kc]

Koszt przeciętny-całkowity koszt produkcji przypadający na jednostkę produktu. Oblicza się go jako koszt całkowity podzielony przez wielkość produkcji [Kp]

Koszt krańcowy (koszt marginalny) - koszt jaki ponosi producent w związku ze zwiększeniem wielkości produkcji danego dobra o jedną jednostkę. Stanowi przyrost kosztów całkowitych związany z produkowaniem dodatkowej jednostki dobra.

34. Spółki handlowe:

• spółki osobowe:

• - spółka jawna;

• - spółka partnerska;

• - spółka komandytowa;

• - spółka komandytowo-akcyjna.

• spółki kapitałowe:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;

• spółka akcyjna.

I-Spółka jawna (sp.j.) jest podmiotem gospodarczym, który prowadzi swoją działalność pod własną firmą.

Wspólnicy wykonują działalność osobiście, a za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie własnym majątkiem.

Firma spółki powinna zawierać nazwisko (nazwiska) lub nazwy wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna”.

II-Spółka partnerska (sp.p.) jest spółką osobową, która jest tworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Firma tworzonej spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe określenia, tj. „i partner”, „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz nazwę wolnego zawodu.

III-Spółka komandytowa (sp.k) jest spółką osobową, prowadząca działalność pod własną firmą, w której co najmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada wobec wierzycieli bez ograniczeń. Natomiast odpowiedzialność co najmniej jednego ze wspólników (komandytariusza) jest bardzo ograniczona.

Firma spółki powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariusz oraz oznaczenie spółka komandytowa.

IV-Spółka komandytowo-akcyjna (S.KA.) jest spółką osobową, prowadząca działalność pod własną firmą, w której co najmniej jeden ze wspólników (komplementariusza) odpowiada wobec wierzycieli wspólników bez ograniczeń oraz co najmniej jeden ze wspólników jest akcjonariuszem.

Firma spółki powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie spółka komandytowa- akcyjna

V-Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5 000 złotych i dzielić się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej.

Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 5 złotych.

Uprzywilejowanie udziałów wspólników dotyczy:

• prawa głosu;

• prawa do dywidendy;

• uprzywilejowanych warunków uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki.

Organa spółki:

1. Zgromadzenie wspólników.

2. Rada nadzorcza.

3. Zarząd.

VI- Spółka akcyjna jest zawiązywana przez jednego lub więcej udziałowców (akcjonariuszy), którzy nie odpowiadają własnym majątkiem za zobowiązania spółki.

Kapitał zakładowy spółki akcyjnej podzielony jest na udziały wyrażone w postaci akcji, których wartość nominalna jest równa dla wszystkich papierów wartościowych.

Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej
100 000 złotych, natomiast wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz.

Kapitał zakładowy spółki może być wnoszony w formie pieniężnej lub niepieniężnej (aport).

Organa spółki:

1. Walne zgromadzenie.

2. Radę nadzorczą.

3. Zarząd.

35. Przebieg krzywych kosztów.

36. Teoria progu rentowności.

Próg rentowności firmy zaczyna się od punktu, w którym przychody całkowite (utarg całkowity) są równe kosztom całkowitym. Wówczas firma nie osiągnie zysku, ale też nie poniesie straty.

37. Czynniki wywołujące korzyści i niekorzyści skali.

Korzyści skali:

• duże firmy mogą korzystać z efektów specjalizacji i podziału pracy;

• przy produkcji na dużą skalę istnieje możliwość bardziej racjonalnego wykorzystania odpadów;

• duże firmy dysponują większymi środkami na prowadzenie prac badawczo-rozwojowych.

• przy hurtowych zakupach dużej ilości materiałów, półfabrykatów, opakowań itp. można wynegocjować niższe jednostkowe ceny zakupu oraz korzystniejsze warunki płatności;

• przy dużej skali produkcji opłacalne staje się zatrudnianie wysoko wykwalifikowanych pracowników;

• duże firmy mogą łatwiej i na korzystniejszych warunkach uzyskać kredyt bankowy na finansowanie działalności bieżącej oraz na inwestycje;

• duże firmy mogą korzystać z wielu źródeł finansowania swojej działalności.

Korzyści skali są częstą przyczyną łączenia się przedsiębiorstw i tworzenia oligopoli.

NIEKORZYŚCI SKALI- gdy przeciętny koszt wytwarzania rośnie w miarę zwiększania rozmiarów produkcji; pojawiają się gdy koszty przypadające na jednostkę produkcji rosną w miarę zwiększania skali produkcji:

1.trudności w zarządzaniu dużym przedsiębiorstwem.;

2.zależność między poszczególnymi etatami produkcji może prowadzić do zakłóceń, gdy na którymś z etapów nastąpi opóźnienie;

3.pogorszenie się stosunków pracy,

4.ograniczenia w dostępności surowców

38. Założenia i warunki występowania konkurencji doskonałej

Konkurencja doskonała to model czysto teoretyczny

1. na rynku występuje duża liczba producentów i konsumentów danego dobra

2. sprzedawcy i kupujący są przekonani że ich decyzje nie mają wpływu na cenę

Założenia:

1. duża ilość sprzedających i kupujących,

2. jednorodność produktu,

3. doskonała informacja rynkowa,

4. swoboda wejścia i wyjścia do branży,

5. brak interwencji państwa,

6. produkt posiada bliskie substytuty

39. Monopol charakteryzuje się:

• występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;

• występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);

• unikatowością produktu monopolu (nie posiada on dobrego lub bliskiego substytutu).

Warunki występowania:

• kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi (np. monopol spirytusowy, monopol loteryjny itp.) –monopol państwowy

• kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują- wymuszony

• wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. koleje żelazne, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu, telekomunikacja itp.) naturalny

40. Maksymalizacja zysku w monopolu.

Aby określić optymalną wielkość produkcji, maksymalizującą zysk należy porównać przychody krańcowe z kosztami krańcowymi.

Jeżeli przychody krańcowe (Pk) będą większe od kosztów krańcowych (Kk), to zwiększanie produkcji będzie opłacalne, gdyż każda dodatkowo wyprodukowana jednostka spowoduje większy wzrost Pc (przychody całkowite) niż Kc(koszty całkowite), co sprawi, że zyski wzrosną.

41. Założenia i warunki występowania konkurencji monopolistycznej

Konkurencja monopolistyczna jest formą rynku pomiędzy konkurencją doskonałą, a monopolem, jednak bardziej zbliżona do konkurencji doskonałej.

Konkurencja monopolistyczna charakteryzuje się: [założenia]

1. W danej gałęzi produkcji działa tak dużo firm, że każda z nich może uprawiać własną politykę bez obawy przed działaniem odwetowym ze strony po­zostałych rywali.

2. Produkty tych firm są zróżnicowane, a nie homogeniczne — jak to jest w przypadku konkurencji doskonałej — nabywcy zaś przejawiają preferencję w sto­sunku do wyrobów firmowych określonych sprzedawców.

3. Dostęp do danej gałęzi produkcji jest swobodny, a nowi producenci są w stanie podjąć produkcję bliskich substytutów istniejących już produktów.

4. Krzywe popytu i kosztów wszystkich działających w danej gałęzi firm są takie same.

Warunki występowania:

1. produkt jest niejednorodny

2. bardzo duża liczba kupujących

3. ograniczona, ale duża liczba firm (konkurentów)

4. zmiana rozmiarów produkcji nie wpływa na cenę

42. Założenia i warunki występowania oligopolu.

1. występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.

2. brak konkurencji cenowej między uczestnikami rynku. Rywalizacja odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.).

3.Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia.

Założenia:

Oligopol jest strukturą rynku charakteryzującą się działaniem w danej gałęzi produkcji małej liczby firm o dużej sile rynkowej, mających znaczny wpływ na podaż i ceny, ale równocześnie konkurujących ze sobą.

Wejście do tej gałęzi jest utrudnione, ale nie jest całkowicie zablokowane.

43. przedstaw maksymalizację zysków w oligopolu.

Strategia stosowana przez firmy w oligopolu może być różna. Mimo tej różnorodności oligopole generalnie stoją przed dylematem czy przyjąć strategię współdziałania tj. porozumieć się i realizować spójną/jednolitą strategię czy tez walczyć z konkurentami o jak największą część rynku dla siebie.

Porozumienia w oligopolu mają na celu uniknięcie walki konkurentów i maksymalizacji zysku. Uzgadniając politykę cenową, rozmiary rynku i podziały rynków zbytu firmy w oligopolu zachowują się jak pełny monopolista tzn. mogą maksymalizować zyski przez ograniczenie rozmiarów produkcji i podnoszenie cen. Dążące do maksymalizacji zysku przedsiębiorstwo będzie zwiększać rozmiary produkcji dopóty dopóki przychód krańcowy będzie wyższy od kosztu krańcowego, a zatem firma ma zysk przy rozmiarach produkcji wyznaczonych przez zrównanie się kosztu krańcowego z przychodem krańcowym, który jest równy cenie.

Dążąc do maksymalizacji zysku firmy w oligopolu dążyć mogą do zmiany oligopolistycznej o charakterze monopolistycznym ponieważ:

• Działając jak monopol mogą obniżyć stopień konkurencji i zwiększyć zyski

• Obniżyć stopień niepewności zachowania rywali

• Tworzyć bariery wejścia na rynek

Ta zmowa przybiera formy:

• Zmowy doskonałej

• Zmowy niedoskonałej

Istotę zmowy doskonałej oddaje kartel będący formalną organizacją producentów na danym rynku. Porozumienie między firmami kartelu dotyczącym przeniesienia niektórych decyzji zarządczych na szczebel centralny kartelu 9np. OPEC, Jata).

W zależności od rodzaju scentralizowanych decyzji wyróżnia się:

• Kartel scentralizowany w którym występuje całkowita kontrola nad wielkością, cenami, rynkami zbytu i podziałem zysku

• Kartel dokonujący podziału rynku, w którym strony porozumienia ograniczają się do podziału stref zbytu

Zmowa niedoskonała obejmuje nieformalne i często nietrwałe porozumienia cenowe czy też dotyczące wielkości produkcji lub rynków zbytu.

Przybiera ona postać:

• Przywództwa cenowego

• Umowy dżentelmeńskiej w której strony uzgadniają wspólne działanie w konkretnej sytuacji, np. obniżanie ceny wyrobu eliminując rywali.

44. w jaki sposób państwo może wpływać na gospodarkę na przykładzie teorii obiegu okrężnego

45. wymień i scharakteryzuj różnice między podatkami pośrednimi a bezpośrednimi.

Podatek pośredni jest to danina publiczna płacona w pieniądzu, przymusowa, bezzwrotna, niezwiązana, zasilająca budżet państwa. Do podatków pośrednich zaliczamy: podatek akcyzowy, VAT i podatek od gier losowych. Nazwa "pośredni" wywodzi się od sposobu jego pobierania. Podatek ten płacony jest nie bezpośrednio w urzędzie skarbowym, tylko przy nabywaniu dobra (np. podatek VAT wliczony jest w cenę wielu artykułów - np. samochodów) lub usługi (podatek od gier losowych jest już wliczony w cenę jaką musimy zapłacić by móc uczestniczyć w grze losowej np. poprzez kupienie losu na loterii). Podatki pośrednie (podatki od wydatków) (Te) – obciążenia nakładane na wydatki gospodarstw domowych i przedsiębiorstw (np. VAT, akcyza).

Podatek bezpośredni – podatek obciążający bezpośrednio podatnika (podmiot podatku), stanowiący jego koszt. Podatnik ma obowiązek odprowadzenia podatku do organu podatkowego. Do podatków bezpośrednich w Polsce zaliczane są: podatki dochodowe, podatek rolny, podatek leśny, podatek od spadków i darowizn, podatek od posiadania psa (już nie funkcjonuje, została wprowadzona opłata za psa) Podatki bezpośrednie (Td) – obciążenia nakładane
na dochody gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

48. przedstaw wpływ zmian preferencji ludności na równowagę makroekonomiczną

49. przedstaw wpływ zmian decyzji państwa na równowagę makroekonomiczną

50. przedstaw wpływ zmian decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstw na równowagę makroekonomiczną

55. czym różni się od siebie PKB w cenach czynników produkcji, a PKB w cenach rynkowych

PKB po cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach rynkowych = C + I + G

PKB w cenach czynników wytwórczych jest miarą czynników wytwórczych z pominięciem podatków pośrednich. PKB w cenach czynników wytwórczych = C + I +G - Te

56. kiedy mamy do czynienia z deficytem, kiedy z nadwyżką, a kiedy z równowagą handlową

Deficyt budżetowy występuje w sytuacji, gdy wydatki budżetowe przekraczają jego wpływy.

Nadwyżka budżetowa występuje, gdy wpływy do budżetu są większe od zrealizowanych wydatków.

60. przedstaw graficznie i scharakteryzuj równowagę na rynku pracy

Punkt przecięcia rynkowej krzywej podaży i rynkowej krzywej popytu wyznacza stawkę płac w równowadze i wielkość zatrudnienia w równowadze.

Równowaga na rynku pracy

D_p - popyt na pracę (potencjalny)- jest większy od popytu efektywnego

D_e - popyt na pracę (efektywny)

S_p - podaż pracy (potencjalna)

S_e - podaż pracy (efektywna)- jest większa od potencjalnej

L_max - zasób siły roboczej

Krzywe popytu na pracę mają nachylenie ujemne, co wynika z założenia , że popyt na pracę jest malejącą f-cją poziomu płacy realnej. W miarę wzrostu zatrudnienia produkcyjność krańcowa pracowników maleje i przedsiębiorcy są gotowi zatrudniać dodatkowych pracowników pod warunkiem zmniejszenia płacy realnej w stopniu odpowiadającym malejącej produkcyjności pracy.

Krzywe podaży na pracę mają nachylenie dodatnie .Ozn. to , że w miarę wzrostu płacy realnej coraz większa liczba ludzi zdolnych do pracy wyraża gotowość podjęcia pracy.

Na rynku pracy ustala się taki przeciętny poziom płacy realnej, który zapewnia równowagę między popytem (efektywnym) na pracę i podażą (efektywną) pracy. Ten punkt równowagi (na rysunku punkt E) charakteryzuje się pewnym poziomem bezrobocia, które nazwano naturalnym.

61. wymień i scharakteryzuj następujące rodzaje bezrobocia: przymusowe, naturalne, cykliczne, sezonowe, koniunkturalne, ukryte, rejestrowane

Bezrobocie przymusowe pojawia się wtedy, kiedy osoba chciałaby podjąć pracę za daną płacę na rynku, ale nie może jej znaleźć bez względu na wysiłek włożony w poszukiwania.

bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) - występuje wtedy, kiedy łączny popyt na pracę jest niski. Wynika to ze spadku koniunktury w gospodarce. Gdy obniżają się globalne wydatki i spada produkt to bezrobocie rośnie praktycznie wszędzie.

Bezrobocie naturalne jest częścią bezrobocia faktycznego i stanowi pewien nieunikniony i niezbędny dodatni poziom bezrobocia towarzyszący rozwijającej się gospodarce. Wiąże się ono z naturalną dynamiką procesów zachodzących na rynku pracy, czyli powstawania nowych i likwidowania już istniejących miejsc pracy oraz ze zmianą aktywności siły roboczej

Bezrobocie sezonowe Rodzaj bezrobocia spowodowany okresową zmiennością warunków klimatycznych i cyklów produkcji. Z reguły, ze względu na natężenie prac maleje latem, a rośnie zimą. Wynika z sezonowości produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki, np. w budownictwie, w rolnictwie czy w  usługach turystycznych.

Bezrobocie ukryte- Jest to zjawisko polegające na tym, iż przydziela się do wykonania określonej pracy więcej osób, niż jest to faktycznie potrzebne. W efekcie powstaje sytuacja, w której formalnie osób pracujących jest więcej, niż wymagają tego potrzeby rynku. Działanie takie może być prowadzone na potrzeby polepszenia statystyk. W rzeczywistości uzyskuje się system nieefektywny, który przy pracy na warunkach racjonalizacyjnych pozbawiłby część osób zajęcia. Taka sytuacja była charakterystyczna dla gospodarek komunistycznych, co pokazały procesy transformacyjne na początku lat 90-ych XX wieku. W chwili, gdy rozpoczęto restrukturyzować przedsiębiorstwa i racjonalizować w nich zatrudnienie, okazało się, iż wiele osób musiało zostać zwolnionych, gdyż widniały na liście płac bez realnego zapotrzebowania na ich pracę. Bezrobocie ukryte nazywane jest czasami agrarnym, gdyż występuje bardzo często na wsi. Polega na istnieniu nadwyżek zatrudnienia w rolnictwie, to znaczy na sytuacji, w której część osób pracujących mogłaby zmienić swoje miejsce pracy bez szkody dla wykonywanej produkcji rolniczej. Innymi słowy ich obecność nie podnosi efektywności danego gospodarstwa.

62. Wymień i scharakteryzuj następujące rodzaje bezrobocia: frykcyjne, strukturalne, ukryte.

Bezrobocie frykcyjne – bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania. Stan bezrobocia na poziomie frykcyjnym oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na rynku pracy. Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną rolę jako czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania nadmiernego wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy.

Powody powstania bezrobocia frykcyjnego:

1. Niedoskonała informacja - informacja o potencjalnych pracodawcach i/lub pracownikach jest kosztowna oraz często trudna do uzyskania;

2. Poszukiwanie pracy - przeprowadzane zarówno przez pracodawców jak i pracowników - obydwie strony poszukują dla siebie najlepszej dostępnej oferty i będą kontynuować te poszukiwania aż koszty poszukiwań i korzyści płynące z poszukiwania nie wyrównają się.

Bezrobocie strukturalne - to takie bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.

Jest ono konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji, zachodzących w danej gospodarce. W przeciwieństwie jednak do bezrobocia frykcyjnego ma ono charakter trwały. Na przykład w przeszłości książki składane były przez zecerów z pojedynczych czcionek. Zmiana techniki druku i składu sprawiła, że zecerzy stali się ofiarami bezrobocia strukturalnego, aż do momentu znalezienia całkiem innej pracy. Rozwój nowych technologii nie jest jednak jedyną przyczyną bezrobocia strukturalnego. Wahania w gustach konsumentów lub zmiana lokalizacji pewnych przedsiębiorstw mogą spowodować bezrobocie strukturalne, i to nawet wśród pracowników dobrze wykwalifikowanych. Bezrobocie tego typu stanowi szczególny problem w regionach, gdzie dominuje jedna gałąź przemysłu, np. górnictwo, hutnictwo, czy przemysł stoczniowy.

Bezrobocie ukryte – występuje, gdy zwiększanie liczby pracowników nie powoduje zwiększenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.

Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie. Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym. Bezrobocie ukryte oznacza też sytuację, w której osoba pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia, jest gotowa do podjęcia pracy, ale nie szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest przekonana, że jej nie znajdzie.

Do bezrobocia ukrytego można też zaliczyć zjawisko braku odpowiedniej pracy dla osób wykształconych, które mają nieraz jedynie wybór pomiędzy byciem bezrobotnym lub wykonywanie pracy nieodpowiedniej do poziomu wykształcenia i specjalności. Przykładem na to jest bardzo duża liczba osób z wyższym wykształceniem wykonujących pracę fizyczną lub prostą biurową.

63. Naturalna stopa bezrobocia – podaj definicję i określić tej stopy na gospodarkę.

Naturalna stopa bezrobocia (bezrobocie naturalne) – poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi. Ekonomiści często definiują naturalną stopę bezrobocia jako sumę bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego. Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.

Czynniki wpływające na naturalną stopę bezrobocia

• Jakość systemu informacji o wolnych miejscach pracy

• Jakość instytucji państwowych

• Wielkość zasiłku dla bezrobotnych

• Elastyczność systemu edukacji

• Mobilność siły roboczej

• Obecny poziom technologii

Bezrobocie rejestrowane- są to osoby zarejestrowane w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotne

64. przedstaw definicję inflacji

Inflacja, proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego.

Inflacja - To:
- wzrost poziomu cen krajowych towarów i usług;
- występowanie nadwyżek popytu do podaży towarów;
- wzrost podaży pieniądza
- spadek siły nabywczej pieniądza krajowego.
- nadprodukcja pieniądza (podaż większa od popytu).

66. scharakteryzuj negatywne skutki inflacji

 Spadek skłonności do oszczędzania, a tym samym inwestycji

 Wysoka i nieprzewidywalna inflacja bardzo utrudnia planowanie długookresowe

 Powoduje nieracjonalne zachowania na rynku

 Koszt „zdartych zelówek”

 Koszt wymiany menu

67. podaj przyczyny powstawania inflacji

Dwie zasadnicze przyczyny:

Inflacja pchana przez koszty (podażowa)-

Szok podażowy – podniesienie kosztów produkcji, co przekłada się na wzrost cen konsumpcyjnych

Podatki pośrednie – VAT, akcyza

Inflacja ciągnięta przez popyt (popytowa)-

Ilościowa teoria pieniądza – ceny wzrastają wraz ze wzrostem podaży pieniądza

Równanie Fishera MV=PY

Inflacja dochodowa – dochody rosną szybciej niż przyrasta dóbr i usług na rynku

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

• ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwą strukturę gospodarki

• wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrostu cen)

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji , a co za tym idzie wzrost cen)

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

• recesją gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)

• monopolizację gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

65. Wyróżnia się wiele rodzajów inflacji - ze względu na czas trwania można wyróżnić:
• Inflację chwilową, jeśli wzrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług ma miejsce w krótkim okresie.
• Inflację trwałą, która występuje wówczas, gdy wzrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług utrzymuje się przez dłuższy okres. Charakteryzuje ją to, że jest ona trudna do zwalczania, mało skuteczne okazują się instrumenty pieniężne, poddaje się natomiast procesom restrukturyzacyjnym w gospodarce narodowej.
Ze względu zaś na charakter można dokonać podziału inflacji na: pełzającą, kroczącą, galopującą i hiperinflację.
Stosując kryterium wpływu na procesy reprodukcji społecznej wyróżnić można inflację: powolną, stąpającą, superinflację, szalejącą.
Pełzająca (jednocyfrowa), nie powoduje zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddająca się kontroli;
Krocząca (dwucyfrowa) - ujawnia tendencję do wymykania się spod kontroli i przyspieszania swojego tempa.
Galopująca - narastanie zakłóceń w procesie reprodukcji makroekonomicznej. Następuje osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie następuje „zachorowanie” wzrostu gospodarczego.
Hiperinflacja (zwana także histeryczną lub szalejącą) - która uniemożliwia sterowanie procesami gospodarczymi.
Stagflacja - zjawisko wzrostu tempu inflacji przy utrzymaniu stałego poziomu PKB (przy zerowym wzroście gospodarczym);
Slumpflacja - zjawisko wzrostu tempa inflacji i spadku PKB (przy ujemnym wzroście gospodarczym); Inflacja popytowa - jest wynikiem przekroczenia przez popyt globalny zdolności produkcyjnych gospodarki.
Inflacja podażowa - jej przyczyny tkwią w samym procesie produkcji, przede wszystkim w jej rosnących kosztach.

68. Krzywa Philipsa jest wypuka do początku układu współrzędnych. Kształt ten wyjaśnia się tym, że przy wzroście popytu globalnego początkowo istnieje ogromna nadwyżka siła robocza|siły roboczej, która może zostać zatrudniona, aby zaspokoić zwiększony popyt, bez potrzeby znacznego podnoszenia płac. Jednak w miarę wyczerpywania się zasobów siły roboczej, przedsiębiorstwa muszą oferować coraz wyższe płace, aby zdobyć potrzebną siłę roboczą. Położenie krzywej Philipsa zależy od pozapopytowych czynników wywołujących inflację i bezrobocie, takich jak: bezrobocie frykcyjne i strukturalne oraz inflacja kosztowa, inflacja strukturalna i wywołana kosztami. </div>

Jeśli któryś z czynników zmieni się tak, że wzrośnie stopa inflacji lub stopa bezrobocia, to krzywa przesunie się w górę, w prawo.

69. Pieniądz – materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę.

Według współczesnej doktryny na pieniądz składają się trzy elementy^[1][2]:

• jednostka pieniężna,

• suma pieniężna,

• znak pieniężny.

70. Pieniądz pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Jest przede wszystkim miernikiem wartości towarów oraz środkiem, umożliwiającym dokonywanie jakichkolwiek transakcji. Jest też środkiem płatniczym, może być używany do gromadzenia oszczędności, wreszcie może ułatwiać wymianę międzynarodową.
1. ŚRODEK WYMIANY
Najstarszą funkcją pieniądza jest wymiana – pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany.
Ludzie od zarania dziejów kupowali i sprzedawali towary – początkowo był to handel wymienny, później pojawiła się jednostka pośrednicząca, czyli właśnie pieniądz. Dzięki sprzedaży towarów lub usług otrzymujemy pieniądze, które następnie możemy wymienić na inne potrzebne nam dobra. Specyficzną formą wymiany jest praca: tu w zamian za wykonywane – w ramach umowy – usługi otrzymujemy pieniądze, dzięki którym możliwa jest codzienna egzystencja.
2. MIERNIK WARTOŚCI TOWARÓW
Pieniądz jest również miernikiem wartości – w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary.
W najwcześniejszym stadium rozwoju gospodarki prowadzono handel wymienny, w którym nie było jednak możliwe precyzyjne określenie wartości towarów, właśnie z uwagi na brak jednorodnego punktu odniesienia. Trudno jest tak naprawdę oszacować, jaka jest wartość skóry bydlęcej, wyrażona w beczkach miodu. Dzięki wprowadzeniu pieniądza stało się możliwe dokładne określanie wartości towarów i usług, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju handlu.
Pieniądz pełni też rolę miernika odroczonych płatności – za jego pomocą możemy również mierzyć np. wysokość odsetek, jakie otrzymamy za rok od momentu założenia lokaty bankowej.
3. ŚRODEK PŁATNICZY
Pieniądz jest również wykorzystywany jako środek płatniczy – to znaczy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą.
Płatności transferowe to wypłaty, realizowane przez państwo, w zamian za które nie otrzymuje ono bezpośrednio żadnych dóbr czy usług. Typowym przykładem płatności transferowych są wypłaty emerytur i rent z budżetu państwa bądź też płatności zasiłków dla bezrobotnych.
Transakcje wymienne, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z przepływem pieniądza, to na przykład dostawy energii elektrycznej, gazu, usługi telefoniczne, jak również praca na etacie. We wszystkich wymienionych tu przypadkach strony zawierają umowę, na podstawie, której świadczone są określone usługi, a płatność za ich wykonanie następuje nie systematycznie, ale raz w miesiącu lub nawet rzadziej.
4. ŚRODEK GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI
Pieniądz spełnia jeszcze jedną bardzo ważną rolę – jest środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia oszczędności.
Pieniądz można wykorzystywać nie tylko przy realizowaniu bieżących transakcji (konsumpcji), ale również do dokonywania transakcji w przyszłości – w takim przypadku powstaje zjawisko oszczędzania, czyli odkładania pieniądza. Podstawą tej funkcji pieniądza jest zaufanie: jako nabywcy wierzymy, że pieniądze przechowują wartość.
W rzeczywistości pieniądz sam w sobie zmniejsza swoją wartość: na skutek inflacji spada jego siła nabywcza. Dlatego właśnie osoby oszczędzające nie powinny trzymać pieniędzy w domu, ale starać się je rozsądnie zainwestować (ulokować). W naszym serwisie prezentujemy szereg porad na ten właśnie temat.
5. ŚRODEK WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ
Pieniądz może być środkiem rozliczeń międzynarodowych – tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W takim przypadku pieniądz spełnia wszystkie wcześniej wymienione funkcje (środka wymiany, miernika wartości, środka płatniczego oraz środka gromadzenia oszczędności) w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami.

72. Bank centralny stosuje trzy główne narzędzia za pomocą których może wpływać na wielkość podaż pieniądza, są to;
- rezerwy obowiązkowe
- operacje otwartego rynku
- stopa dyskontowa
rezerwy obowiązkowe – stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów , jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy banku centralnego, inaczej mówiąc stopa rezerw obowiązkowych określa jaką część każdego depozytu banki komercyjne muszą przeznaczyć na rezerwę obowiązkową.
operacje otwartego rynku – występują gdy Bank Centralny zmienia wielkość bazy monetarnej kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku. Operacje te pozwalają na bezpośrednie oddziaływanie na wielkość bazy monetarnej. Ponieważ podaż pieniądza jest to iloczyn bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza, więc równocześnie wpływają na rozmiary podaży pieniądza. Skup papierów wartościowych przez BC zwiększa podaż pieniądza, natomiast sprzedaż ich zmniejsza podaż pieniądza.
stopa dyskontowa – jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym, czyli jest to cena jaką musiałby zapłacić bank komercyjny gdyby wystąpił o kredyt do banku centralnego. Stopa procentowa banku centralnego jest na ogół wyższa od stopy procentowej banków komercyjny. Gdy bank centralny podnosi stopę procentową to banki komercyjne podnoszą cenę kredytu. W skutek tego zmniejsza się popyt na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne. Jednocześnie banki komercyjne podnoszą oprocentowanie depozytów, aby zwiększyć podaż pieniądza ze strony ludności oraz aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zwrócenia się o kredyt do Banku Centralnego.
72. Polityka monetarna polega na  zarządzaniu podażą pieniądza i stopami procentowymi. W Polsce odpowiedzialny jest za nią bank centralny - Narodowy Bank Polski.
Celem finalnym Narodowego Banku Polskiego jest utrzymywanie niskiej inflacji i zapewnienie stabilności. W okresie dobrej koniunktury, gdy rosną wydatki konsumentów i przedsiębiorstw (C I), a więc rośnie globalny popyt, zwiększa się presja inflacyjna (presja na wzrost cen).Wówczas bank centralny podnosi stopę procentową, co prowadzi do ograniczenia popytu (przedsiębiorstwa i konsumenci zaciągają mniej kredytów, zmniejszają się więc ich wydatki) i powstrzymania wzrostu cen. W okresach recesji występuje natomiast presja na spadek cen (presja deflacyjna). Wówczas bank centralny, dążąc do utrzymania stabilności cen obniżając stopy procentowe, może wpłynąć na pobudzenie popytu (oferując tani kredyt), a poprzez to na pobudzenie koniunktury.
Narodowy Bank Polski dysponuje różnymi narzędziami polityki pieniężnej. Omówimy najważniejsze z nich.

73. Budżet państwa stanowi najważniejszą część dochodów i wydatków sektora finansów publicznych. Jest to roczny plan dochodów i wydatków instytucji szczebla centralnego (tzn. instytucji rządowych), nazywany też często planem finansowym państwa.

74. Scharakteryzuj zagadnienia deficytu budżetowego państwa.

Deficyt budżetowy występuje w sytuacji, gdy wydatki budżetowe przekraczają jego wpływy.

Deficyt budżetowy może być finansowany na trzy sposoby:

• pożyczką krajową – przez emisję obligacji i bonów skarbowych;

• pożyczką z zagranicy;

• emisją pieniądza.

Nadmierna emisja pieniądz grozi inflacją, natomiast pożyczki w kraju i za granicą powodują zadłużanie się państwa.

W taki sposób powstaje dług publiczny.

75. Scharakteryzuj pojęcie „dług publiczny”.

Dług publiczny jest to suma pozostających do spłacenia pożyczek państwowych.

76. Jakie są główne dochody polskiego budżetu państwa?

Główne dochody polskiego budżetu państwa:

• Podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych;

• cła;

• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;

• dywidendy;

• wpłaty z zysku Narodowego Banku Centralnego;

• wpłaty z nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych;

• dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

• dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnych charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

• odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

• odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;

• odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych;

• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

• inne dochody publiczne.

77. Jakie są główne wydatki polskiego budżetu państwa?

Główne wydatki polskiego budżetu państwa:

• Utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;

• Zadania wykonywane przez administrację rządową;

• Funkcjonowanie sądów i trybunałów;

• Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

• Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

• Środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "środkami własnymi Unii Europejskiej";

• Subwencje dla partii politycznych;

• Dotacje na zadania okupa ustawami;

• Obsługę długu publicznego;

• Finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "współfinansowaniem";

• Realizację Wspólnej Polityki Rolnej.

78. Omów teorię krzywej Laffera.

Krzywa Leffera informuje, że tylko do pewnego poziomu zwiększanie stawek podatkowych, może zwiększać dochody budżetowe.

Skutki nadmiernego wzrostu podatków:

• malejące przyrosty wpływów;

• zwiększenie udziału budżetu w dochodach przedsiębiorstw;

• ukrywanie dochodów (szara strefa);

• zmniejszenie motywacji do działalności gospodarczej;

• przeniesienie miejsca rejestracji spółki.

Krzywa Laffera obrazuje związek między stopą podatkową a wielkością wpływów z podatków. Umiarkowany wzrost stóp opodatkowania zwiększa sumę wpływów podatkowych ale do pewnego poziomu. Jest to tak zwany punkt nasycenia, odpowiadający stawce maksymalizującej przychody podatkowe.

Z rysunku jasno wynika, że przy stopie opodatkowania równej zeru, wpływy do budżetu państwa z tytułu podatków wynosiłyby również zero. W drugiej skrajnej sytuacji, gdy podatek dochodowy wynosiłby 100%, wpływy budżetowe także wynosiłyby zero, ponieważ obywatele nie mieliby żadnej motywacji do pracy. W innych przypadkach wzrost stawki opodatkowania wywołuje dwa różne efekty – z jednej strony państwo zwiększa swoje wpływy budżetowe poprzez większy udział w dochodach podmiotów gospodarczych, z drugiej zaś podmioty gospodarcze zgłaszają mniejszy dochód do opodatkowania. Ten drugi efekt jest wynikiem ukrywania dochodów oraz zmniejszania się motywacji do pracy wraz ze wzrostem stopy opodatkowania. Poruszając się po krzywej w prawą stronę zaczynamy od stopy podatku równej zeru i wraz z niewielkim jej wzrostem zapewniamy budżetowi uzyskanie pewnych wpływów. Dochody budżetu początkowo rosną w miarę wzrostu stopy podatkowej, jednak po przekroczeniu pewnego jej poziomu oznaczonego na rysunku jako t*, przeważa brak motywacji do pracy spowodowany zbyt wysokimi obciążeniami podatkowymi, a co za tym idzie wpływy z podatków zmniejszają się, aby osiągnąć poziom zerowy przy stopie równej 100%.

79. Deficyt, nadwyżka i równowaga budżetowa – omów pojęcia.

Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji są wyższe niż jej dochody.

Nadwyżka budżetowa – przeciwieństwo deficytu, czyli występuje, gdy suma dochodów przewyższa wydatki.

Równowaga budżetowa – stan, w którym wydatki budżetu są w całości pokryte dochodami tych jednostek.

80. Omów różnicę między liniową a progresywną (progową) skalą podatkową.

Przy progresywnym systemie opodatkowania stawka opodatkowania (procent płaconego podatku) rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatnika. Oznacza to, że podatnik o wyższych dochodach będzie odprowadzał większą część swojego dochodu w formie podatku, niż podatnik o niższym dochodzie. Stanowi to wyraźną różnicę w stosunku do podatku liniowego, gdzie każdy podatnik płaci taką samą część swoich dochodów w formie podatku (np. 19 %)

81. Wymień i scharakteryzuj instrumenty polityki pieniężnej, realizowanej przez bank centralny.

Instrumenty polityki pieniężnej można podzielić na 3 grupy:

1. Instrumenty kontroli ogólnej – oddziałują jednocześnie z jednakowym natężeniem na wszystkie banki komercyjne; umożliwiają regulację zasobów pieniądza, które pozostają do dyspozycji bankow komercyjnych.

2. Instrumenty kontroli selektywnej – kontrola rozmiarów udzielonych pożyczek, kontrola stóp procentowych a także system rezerw obowiązkowych.

3. Oddziaływanie przez perswazję – polega na przekazywaniu sugestii w sprawie pożądanych kierunków polityki banków prywatnych. Bank centralny (nieoficjalnie) formułuje zalecenia i naciski, które są kierowane do banków na rzecz zaniechania lub podjęcia określonych działań.

82. Scharakteryzuj podział rynku finansowego.

W zależności od przedmiotu obrotu na danym rynku finansowym wyróżniamy:

• Rynek pieniężny –część rynku finansowego na którym przedsiębiorstwa w krótkich okresach lokują posiadane nadwyżki finansowe, a także finansują bieżącą działalność poprzez krótkookresowe kredyty, przeznaczony na finansowanie działalności bieżącej. Zapadalność instrumentów finansowych oferowanych na tym rynku nie przekracza 1. roku.

• Rynek kapitałowy – miejsce pozyskiwania kapitałów lub lokowania środków finansowych na okres dłuższy niż rok. Na rynku kapitałowym dokonuje się pozyskiwanie kapitału długoterminowego, przeznaczanego na inwestycje rozwojowe przedsiębiorstwa. Środki na inwestycje długoterminowe uzyskuje się poprzez emisję papierów wartościowych, stanowiących udział w określonej części majątku emitenta (akcje) lub wyrażających dług ich wystawcy w stosunku do wierzyciela (obligacje).

• Rynek walutowy - tworzą transakcje zagranicznymi środkami płatniczymi polegające na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie.

• Rynek derywatów (instrumentów pochodnych) - jest elementem rynku finansowego, którego instrumenty zobowiązują strony do zawarcia w przyszłości transakcji na warunkach określonych w chwili zawierania kontraktu.

83. Wymień i scharakteryzuj główne instytucje systemu bankowego.

Główne instytucje systemu bankowego:

• Bank Centralny –NARODOWY BANK POLSKI- bank państwowy, jest regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnątrz kraju oraz równowagi bilansu płatniczego, jak również jest bankiem państwa w zakresie kredytów dla rządu, obsługi długu państwowego oraz kasowej obsługi budżetu;

• Banki komercyjne – instytucje, kontrolowane przez organy nadzoru bankowego, które zajmują się pośrednictwem między oszczędzającymi a inwestorami; istotą działalności jest przyjmowanie środków pieniężnych, które podlegają zwrotowi oraz udzielania pożyczek i kredytów na własny rachunek; przedmiotem działalności jest obrót pieniądza; dwa główne cele: dążenie do maksymalizacji zysku oraz zapewnienie bezpieczeństwa środków deponentów;

• Pozostałe instytucje finansowe o charakterze bankowym (para banki) – podmioty wykonujące czynności bankowe, ale nie posiadają statusu banku.

84. Scharakteryzuj wybrane (2) instrumenty finansowe rynku kapitałowego.

Podstawowe instrumenty finansowe rynku kapitałowego:

• Akcja – papier wartościowy, dokument świadczący o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniający go do otrzymania dywidend (część zysku netto spółki, przyznana do wypłaty akcjonariuszom) i uczestnictwa w walnych zgromadzeniach akcjonariuszy.

• Obligacja – papier wartościowy, w którym emitent (podmiot wystawiający papiery wartościowe we własnym imieniu) stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (płacenia obligatariuszowi określonej sumy pieniędzy – zazwyczaj w określonych przedziałach czasu oraz do wypłacenia pełnej kwoty pożyczki w terminie wykupu)

• Prawa pochodne (tzw. derywaty) – instrumenty, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny lub wartości instrumentu bzowego (np. akcji).