23.Uczenie się jako proces konstruowania wiedzy w umyśle uczącego się.

Uczenie się jest zamierzonym i długotrwałym zbiorem ściśle ze sobą powiązanych czynności zmierzającym do nabywania nowych doświadczeń. Rezultatem jest zmiana zachowania, wiedza, umiejętności, nawyki i zdolności. Przedmiotem jest rzeczywistość przyrodnicza, społeczna, techniczna i kulturowa.

Uczenie się nie jest biernym procesem- jest aktywne. W trakcie uczenia się w mózgu zachodzą zmiany. Ludzki mózg jest plastyczny, zdolny do przystosowania się, adaptowania do zmiennych okoliczności i przyswajania nowych informacji aż do podeszłego wieku.

24. Nauczanie jako kierowanie uczeniem się i rozwojem uczniów.

To zamierzone, celowe działanie nauczyciela poprzez działanie, inicjowanie, kierowanie, sprawdzanie, oceniania, wprowadzanie korekty.

Nauczyciel stwarza odpowiednie warunki umożliwiające opanowanie przez uczniów wiedzy naukowej, poznanie wartości moralnych, estetycznych, społecznych, ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się, a także działań praktycznych.

Kierowanie procesem uczenia się polega na takim organizowaniu pracy uczniów, aby poznawali oni rzeczywistość przez aktywne spostrzeganie oraz samodzielne myślenie i działanie, a nie tylko przez bierne przyswajanie gotowych treści.

25. Klasyfikacja celów kształcenia: cele globalne, ogólne i szczegółowe.

→ Cele globalne- ideały- cele długoterminowe, wyrażone w najbardziej ogólnych kategoriach, formułowane w odniesieniu do całego systemu oświatowego, na podstawie raportów naukowców, z punktu widzenia potrzeb całej ludzkości.
Na szkole ciąży odpowiedzialność za rozwój osobowości dzieci, młodzieży i osób dorosłych; ciągłość i rozwój kultury; przygotowanie pokoleń do zmieniającej się rzeczywistości.
Najważniejszym celem szkoły jest nauczenia stosowania skutecznych metod samodzielnego uczenia się, kształtowanie potrzeby ustawicznego uczenia się.

→ Cele ogólne- średnioterminowe, formułowane w odniesieniu do określonych edukacji, poziomów i etapów oraz przedmiotów kształcenia
Stanowią one wytyczne i zadania dla procesu kształcenia, określają jego wymagania programowe oraz oczekiwane rezultaty. Opracowuje je MEN na bazie celów globalnych i założeń politycznych. Wskazują kierunki dążeń pedagogicznych oraz produkt końcowy edukacji.

→ Cele szczegółowe- krótkoterminowe (operacyjne), odnoszą się do pojedynczych sekwencji kształcenia, to zamierzone efekty edukacji.

Precyzują one ogólne cele kształcenia, są sformułowane jako zamierzone osiągnięcia uczniów, stanowią opis wyników i zachowań uczniów jakie mają przejawiać po zakończeniu zajęć. Są precyzyjne i jednoznaczne, sformułowane przez nauczyciela na potrzeby konkretnej lekcji czy zajęć.

26. Związek wartości z celami kształcenia.

Aksjologia – teoria wartości, ukierunkowuje działania wychowawcze i kształcące.
O tym w jakim celu i jak wiedza zostanie wykorzystana decyduje zawarta w psychice ucznia hierarchia wartości.
Wszelkie umiejętności, wiedza i mądrość służą człowiekowi gdy współistnieją z wartościami. Dlatego więc cele edukacji i wartości są nadrzędnymi punktami odniesienia dla optymalizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego.

Wartości, które stanowią podstawę działań pedagogicznych są podstawą wytyczania celów kształcenia. Wg. K. Denka triada wartości uniwersalnych (prawda, dobro, piękno) może stanowić źródło celów edukacji. Wskazane jest aby zdobywanie wiadomości, umiejętności, rozwijanie zainteresowań i zdolności poznawczych rozpoczynać od wartości. Aby je osiągnąć trzeba wytyczyć cele edukacji i podjąć adekwatne dla ich realizacji przedsięwzięcia.

27. Nowa hierarchia celów w cywilizacji wiedzy.

1. Postawy i system wartości
↓
2. Umiejętności
↓
3. Wiedza

Wiedza jest względna: zmienia się z nowymi odkryciami, każdy uczy się na podstawie wcześniejszej wiedzy, trzeba uczyć się na nowo.
Wiedza jest uporządkowanym zbiorem danych.

Dawniej nauczanie zorientowane było na wiadomości, umiejętności i wartości jako zasadniczy składnik postaw. Dziś postawy wysuwane są na plan pierwszy. Ta nowa hierarchia ma odpowiadać nowemu zamówieniu edukacyjnemu- postawy to określona jakość ludzi. Rośnie zapotrzebowanie na ludzką twórczość i inicjatywę, umiejętność myślenia i współdziałania w skali globalnej.

28. Pojęcie treści kształcenia – zasób faktów, pojęć, wiadomości i prawidłowych związków i teorii, z którymi uczeń zapoznaje się w procesie kształcenia. To również umiejętności, nawyki, doświadczenia i przeżycia, jakich uczniowie powinni nabywać i doznawać podczas procesu uczenia się.
Stanowią one zawartość procesu nauczania- uczenia się jako całokształt doświadczeń i osiągnięć ludzkości w dziedzinie nauki, kultury, techniki i sztuki.
Wyróżniamy:
→ treść planową – w okresie przygotowania procesu kształcenia
→ treść poznawaną- pojawiającą się w procesie kształcenia
→ treść opanowaną- po zakończeniu procesu kształcenia

29. Teorie i kryteria doboru treści kształcenia.

Kryteria wg, Okonia:
1. Naukowe – odpowiadające ustaleniom i wymaganiom nauki
2. Społeczno- polityczne- odpowiadające aktualnym i przyszłym potrzebom życia społecznego i przyjętym zasadom politycznym
3. Tradycje kultury regionu i narodu
4. Rozwój psychofizyczny uczniów- uzależnia dobór tematów i zagadnień od wieku i rozwoju uczniów
5.Aksjologiczno-teleologiczne- odpowiadające wartościom i celom kształcenia przyjętym w danym społeczeństwie

Teorie:
1. Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) – XIX wiek
Założenia:
-celem szkoły powinno być przekazywanie uczniom jak największego zasobu wiedzy z różnych dziedzin
-zainteresowania uczniów nie są istotne, podobnie jak użyteczność określonej wiedzy i jej przydatność dla rozwoju umysłowego
- szybkie tempo pracy, podające metody pracy dla przyswajania wiedzy

2. Materializm funkcjonalny ( 2 połowa XX wieku)
-twórca: W. Okoń
-integralny związek poznania z działaniem
-w poszczególnych przedmiotach należy eksponować ich idee przewodnie
- stwarzanie okazji do działania uczniów,
-zainteresowania i możliwości uczniów są istotne

3. Teoria problemowo- kompleksowa
-twórca: B. Suchodolski
-treść kształcenia powinna być wyznaczona przez funkcje przygotowujące młodego człowieka do życia w warunkach ustawicznych zmian
-wprowadzenie układu kompleksowo- problemowego, który umożliwi kompleksowe uczenie się
-wymaga aktywizujących metod pracy
-problemy muszą być rozwiązywane poprzez posługiwanie się wiedzą i umiejętnościami z różnych przedmiotów

30. Podstawa programowa, plany i programy nauczania jako podstawowe dokumenty regulujące pracę szkół różnych typów.

→ Podstawa programowa – rozporządzenie MEN ( z dnia 23 XII 2008 ) określające czego szkoła zobowiązana jest nauczyć na każdym etapie kształcenia. Jest punktem wyjścia do opracowania programu nauczania. Określa ona wiadomości, umiejętności i postawy które uczniowie powinni zdobyć, opanować i kształtować. Opisuje cele oraz treści kształcenia dla każdego przedmiotu i etapu edukacyjnego :
I etap – edukacja wczesnoszkolna
II etap- klasy IV-VI
III etap- gimnazjum
IV etap- szkoła ponadgimnazjalna

→ Program nauczania- określa zakres treści nauczania, cele danego przedmiotu na określonym etapie kształcenia. Zawiera także uwagi o realizacji programu (wskazówki dotyczące metod, form i środków). Struktura programu nauczania:
-część wstępna
-charakterystyka programu
-zestaw celów kształcenia
-wykaz treści
-opis procedur prowadzących do osiągania założonych celów
-opis osiągnięć ucznia oraz sposobów ich oceny

Program nauczania musi być poprawny konstrukcyjnie, mieć wartość merytoryczną, dydaktyczną oraz być przydatny dla danego środowiska szkolnego.

→ Plan nauczania- z rozporządzenia MEN z dnia 7 II 2012 wynika, że obejmuje on wykaz realizowanych przedmiotów w szkole, liczbę godzin nauczania dla każdego przedmiotu, rozkład przedmiotów na poszczególne lata nauki szkolnej.

Nauczyciel odpowiedzialny jest za wybór programu nauczania, podręcznika oraz realizację podstawy programowej, a także za efekty kształcenia uzyskiwane przez jego uczniów.

31. Metody kształcenia – pojęcie, kryteria doboru.

Metody kształcenia- wypróbowane i systematycznie stosowane układy czynności nauczyciela i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości. W tym pojęciu mieści się zarówno metoda nauczania, jak i uczenia się.

Metoda nauczania- celowy, zamierzony, intencjonalny i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów procesie dydaktycznym. Odpowiada na pytanie jak postępować w procesie nauczania-uczenia się, jakie stosować zabiegi i czynności, jakie formy i środki dydaktyczne dobierać, aby osiągnąć zamierzone efekty, określone w celach kształcenia ogólnego.

Metoda uczenia się- systematycznie stosowany sposób pracy ucznia, mogący być wielokrotnie wykorzystany w działaniu przy powtórzeniu się takiego samego zadania. Inaczej mówiąc jest to układ czynności uczniów realizowanych z pośrednim lub bezpośrednim udziałem nauczyciela.

O kryteriach doboru nie było nic w książce, wykładach ani ćwiczeniach, ale myśle że coś wymyślimy żeby napisać jakby coś.

32. Wybrane typologie metod. Współczesna typologia metod.

I Typologia (przegląd podziału wg. Sośnickiego, Nawroczyńskiego i Zborowskiego)

1.Podające- uczeń słucha i przyswaja informacje podawane przez nauczyciela (wykład, opis, opowiadanie)
2. Poszukujące- uczeń nabywa wiadomości w dialogu z nauczycielem (pogadanka, dyskusja)
3. Kierowanie samodzielną pracą uczniów- uczeń samodzielnie zdobywa wiadomości lub umiejętności przy pośredniej pomocy nauczyciela (praca z książką, praca laboratoryjna)

II Typologia (wg. Okonia i Kupisiewicz)

1. Słowne (dyskusja, pogadanka, opis, opowiadanie, praca z książką)

2. Obserwacyjne (pokaz, pomiar)

3. Działalność praktyczna ( ćwiczenia laboratoryjne, zajęcia praktyczne)

III Współczesna typologia związana z teorią kształcenia wielostronnego wg Okonia

1. Metody asymilacji wiedzy/ metody podające (pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką, nauczanie programowane)

2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy/problemowe (klasyczne metody problemowe, wykład problemowy, gry dydaktyczne, dyskusje dydaktyczne, metody badawcze)

3. Metody waloryzacyjne / eksponujące ( impresyjne i ekspresyjne: drama, sztuka teatralna, wystawa, pokaz)

4. Metody praktyczne (metody ćwiczebne i metody realizacji zadań wytwórczych: ćwiczenia przedmiotowe, metoda laboratoryjna, pomiar).

33. Metoda projektów polega na wykonywaniu przez uczących się zadań, obejmujących większą partię materiału poprzez samodzielne sformułowanie tematu, poszukiwanie rozwiązań pod opieką prowadzącego. Wykonanie projektu wymaga wiedzy z różnych przedmiotów i dziedzin. Istotą metody projektu jest przejęcie przez uczniów odpowiedzialności za wykonanie zadań określonych w projekcie.

Rola nauczyciela sprowadza się do stworzenia uczniom warunków do pracy, motywowania oraz towarzyszenia im w procesie poznawczym. Nauczyciel służy radą i pomocą, gdy uczeń tego potrzebuje. Nie podaje gotowych rozwiązań, lecz pomaga w przezwyciężaniu problemów.

Założenia:

• projekt ma charakter interdyscyplinarny, a więc integrujący wiedzę z różnych przedmiotów nauczania,

• może być wykonywany indywidualnie, ale zaleca się pracę
  w grupach (2-4 osobowych),

• sprzyja rozwojowi samodzielności uczniów w podejmowaniu decyzji związanych z realizacją projektu,

• wymaga zmiany roli nauczyciela na animatora uczenia się,

• uczy poprzez rozwiązywanie problemów,

• pozwala na zdobywanie wiedzy z jednoczesnym jej wykorzystaniem w praktyce, czyli łączenie teorii z praktyką,

• wdraża do korzystania z różnych źródeł informacji.

Etapy wykonania zadania:

1. Przygotowanie projektu.

CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA:

1.Wybór zagadnień do realizacji z wykorzystaniem metody projektów.

2.Przygotowanie uczniów do pracy metodą projektów.

3.Wprowadzenie uczniów w zagadnienie – przygotowanie do samodzielnego określenia tematu i problemu, który uczniowie chcą rozwiązać.

4.Dobór grup do realizacji projektów.

5.Ustalenie czasu wykonywania projektu.

6.Określenie standardu efektu końcowego.

7.Określenie kryteriów oceny projektu.

8.Przygotowanie kontraktu, czyli pisemnej umowy między grupą uczniów a nauczycielem,przyjętej i podpisanej przez obie strony. Powinien zawierać:
•uzgodniony przez obydwie strony opis projektu,

•sugerowane źródła informacji,

• uzgodnienie terminu oraz osoby
udzielającej konsultacji,

• uzgodnione i zrozumiałe
dla uczniów kryteria oceny.

9.Wskazanie barier i trudności, jakie uczniowie mogą napotkać podczas wykonywania projektu.

CZYNNOŚCI UCZNIÓW:

1. Rozważenie istniejących dobrych przykładów.

2. Dobór zespołu do realizacji projektu.

3. Wybór tematu.

4. Zebranie wstępnych informacji.

5. Przygotowanie planu (konspektu) projektu.
   •szczegółowy temat projektu;

• cele projektu ( jasne i mierzalne);

•przewidywaną formę realizacji i prezentacji, uwzględniając

- realność,

- możliwość realizacji,

- ryzyko,

- spodziewane rezultaty,

- atrakcyjność;

•zakres zadań dla poszczególnych członków grupy.

1. Rozpoznanie źródeł porad i pomocy.

2. Opracowanie szczegółowego planu działania.

1. Realizacja projektu.
   CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA:

Regularne spotkania konsultacyjne z uczniami.

Dokonywanie systematycznej obserwacji i oceny postępów uczniów w pracach nad projektem.

Zapewnienie uczniom samodzielności w podejmowaniu działań.

CZYNNOŚCI UCZNIÓW:

1. Podejmowanie systematycznych działań zmierzających do rozwiązania problemów związanych z wykonaniem projektu.

2. Uczestniczenie w konsultacjach organizowanych przez nauczyciela.

3. Zbieranie i gromadzenie informacji potrzebnych do rozstrzygnięcia postawionych w projekcie problemów.

4. Dokonanie selekcji oraz analizy zgromadzonych informacji.

5. Wybór optymalnego rozwiązania.

6. Wykonanie projektu w praktyce, jeśli było to założone w celach projektu.

7. Opracowanie sprawozdania z projektu zgodnie z ustaloną strukturą.

8. Przygotowanie prezentacji.

1. Prezentacja rezultatów projektu.
   CZYNNOŚCI NAUCZYCIELA:

Ocenianie :
-sprawozdania z projektu.

- wytworu materialnego.

- prezentacji projektu.

- projektów – przedsięwzięć.

- prac grupowych.

CZYNNOŚCI UCZNIÓW:

1. Dokonywanie samooceny.

2. Dokonywanie oceny społecznej.

3. Analizowanie popełnionych błędów w celu wprowadzenia zmian przy realizacji kolejnych projektów.

1. Ocena rezultatów projektu.