33. Kino gatunków: melodramat
Pierwszego reprezentanta melodramatu historycy filmu wytropili we francuskim „dramacie w siedmiu częściach” z 1904r. pt. Romans miłosny Luciena Nongueta i Loranta Heilbronna. I mimo, że w następnej dekadzie zarówno Francuzi ze sprawami małżeńskiego trójkąta, Włosi z namiętnymi diwami, Duńczycy ze śmiałą erotyką oraz Rosjanie z melancholijną dekadencją mozolnie wznosili podwaliny gatunku, to jednak pierwszym mistrzem okrzyknięto Amerykanina, Davida Warka Griffitha. Filmami Serce matki(1913) i Złamana lilia(1919) stworzył tzw. szlachetne melodramaty, a zarazem klasyczne wzory dla melodramatu macierzyńskiego oraz dla opowieści o wielkiej, nieszczęśliwej miłości. W produkcji tego gatunku dominowało Hollywood, z dwoma wyjątkami. Na przełomie lat 20. i 30. w Wiedniu pojawiło się zjawisko zwane romantyczną szkołą wiedeńską(Max Ophuls, Willi Forst, Ernst Lubitsch), a w latach 30. w Paryżu w czasie tzw. czarnego realizmu poetyckiego(Marcel Carne, Julien Duvivier, Jacques Feyder).
Podstawą melodramatu, jak i każdego gatunku, jest konwencja, czyli strukturalny element filmu, wielokrotnie już wykorzystywany dla zakomunikowania skończonego i łatwo rozpoznawalnego zbioru znaczeń.
Cechy:
bohaterowie: najczęściej widz nie ma wątpliwości, którzy z bohaterów zapałają do siebie uczuciem, wyróżniają się oni z tłumu, są piękni i młodzi, ona- śliczna, delikatna i kobieca, on- przystojny, energiczny i męski, poza tym są wrażliwi, szlachetni, spontaniczni, tęsknią za wielką miłością, choć czasem ukrywają to za maską cynizmu, są wyidealizowani, nie przystają do realnego świata, a jednak widza się z nimi identyfikuje i utwierdza w przekonaniu, że miłość może przytrafić się każdemu; czasem zdarza się, że bohaterowie są na początku nieatrakcyjni fizycznie, mają zły charakter, pod wpływem miłości zmienia się ich aparycja i usposobienie; powstawały także melodramaty, w których bohaterowie są starsi, miłość jest wówczas najczęściej uczuciem niechcianym, zaskakującym, burzącym spokój, ład emocjonalny, rodzinny, bądź zawodowy
spotkanie: pierwsze spotkanie nabiera niezwykłej wagi, gdyż najczęściej jest to miłość od pierwszego wejrzenia, melodramaty utwierdzają wiarę, że dwoje ludzi jest sobie przeznaczonych przez los i teraz odnajdują się, najważniejsze jest pierwsze spojrzenie w oczy, nagły błysk w źrenicach i już; bywa, że bohaterowie są nieświadomi swoich uczuć jeszcze przez jakiś czas lub nawet świadomie bronią się przed miłością
miłość: jest zawsze wyjątkowa, często pierwsza i jedyna, postrzegana powszechnie jako romantyczna, ale w wyobrażeniu uproszczonym, masowym, szkolnym, miłość jawi się jako namiętna, wyjątkowa, wzruszająca, o wielkiej potędze, jej przeżycie stanowi najwyższą wartość, może wznieść na szczyty ekstazy i zepchnąć na dno rozpaczy, narzuca magiczny rytuał spojrzeń, gestów, dotknięć i słów, fetyszyzację ciała, przedmiotów, miejsc i melodii
przeznaczenie: miłość napotyka na przeszkody, mogą być one różne: nierówność społeczna, waśń rodzinna, wojna, intrygi złych ludzi, nieporozumienie, choroba; cios spada najczęściej w apogeum szczęścia, czasem po pewnych kłopotach, jakie kochankowie już przezwyciężyli, ingerencja złego losu, jakiejś siły zewnętrznej, jest podstawową zasadą organizującą istnienie świata przedstawionego, dzieje bohaterów i płynące z nich pouczenie dla widzów
finał: dwie możliwości: zakończenie szczęśliwe- uznawane przez wiele lat w Hollywood za podstawowe prawo gatunku, zło zostaje ukarane, wojna się kończy, choroba zostaje przezwyciężona, nieporozumienia wyjaśnione, miłość zwycięża, a kochankowie będą żyli długo i szczęśliwie; zakończenie nieszczęśliwe- cierpienie się dopełnia, jedno z kochanków umiera, zakochani się rozstają
styl: melodramat posługuje się „emocjonalną metodą opowiadania”, zagęszcza emocje, usuwa motywacje intelektualne, wprowadza jeden podstawowy kanon uczuciowy bazujący zawsze na tym samym nastroju emocjonalnym, redukuje i upraszcza rzeczywistość, posługuje się gotowymi schematami, jego ulubionym środkiem ekspresji jest efekt melodramatyczny, czyli nagłe odwrócenie sytuacji, jakiś zdumiewający zbieg okoliczności, kaprys losu, często niewiarygodny; w świecie melodramatu panuje upodobanie do antytez przejęte z literatury romantycznej, np. szlachetność ukryta w cyniku- Rett Butler w Przeminęło z wiatrem, wamp, który kocha bezinteresownie- Amy Jolly w Maroku, miłość macierzyńska u dzieciobójczyni- Dzieje grzechu, antytezy zapewniają filmom niespodzianki fabularne i odpowiednie napięcie dramatyczne; porządek estetyczny melodramatu podlega normie i funkcji uczuciowej, zapewnia widzom przeżycia emocjonalne, a nie estetyczne, wzrusza, a nie kształtuje poczucia piękna, dlatego też posługuje się banalnymi stereotypami i kiczowatymi wzorami
ideologia: melodramat tak wyraźnie, jak żaden inny gatunek, unaocznia fakt porozumienia miedzy nadawcą i odbiorcą, wszystko po to, by widz mógł przeżyć swój sen na jawie, melodramat oferuje mu, w procesie identyfikacji- projekcji zastępczej przyjemność dającą pocieszenie i satysfakcję
1