Psychologia i socjologia Internetu

– wykłady

Dr Marta Olcoń-Kubicka

[e-mail]

1. Wprowadzenie do socjologii Internetu

2. Historia rozwoju Internetu

3. Kulturowe wymiary Internetu, kultura konwergencji, Kultura Web 2.0, Tworzenie wiedzy o Internecie

4. Użytkownicy Internetu i sposoby korzystania – wyniki badania „diagnoza społeczna, 2011”. Internet a nierówności społeczne, wykluczenie cyfrowe

5. Społeczeństwo internetowe i nowe ruchy społeczne

6. Komunikacja zapośredniczona przez komputer (CMC)

7. Internet a polityka. Internet jako sfera publiczna

8. Przeprowadzanie badań online

„Społeczna przestrzeń Internetu”, D. Batorski, M. Marody, A. Nowak

„Galaktyka Internetu”, M. Castells

„Społeczeństwo sieci”, M. Castells

1. WPROWADZENIE DO SOCJOLOGII INTERNETU

Internet – fizyczna infrastruktura, technologia. Socjologów interesują społeczne aspekty Internetu – co ludzie z tym zrobią?

Jest to przeplatanie tkanki technicznej i ludzkiej => powstanie nowych zjawisk

Medium czy środowisko?

Internet to środowisko, gdzie dzieją się ciekawe zjawiska

• Relacja między światem online a offline

• Czy Internet zmienia przyjaźnie, relacje?

• Zakładamy, że są dwa światy - Internet i to, co poza

• Trzeba mówić, że jest jeden świat, a Internet jest miejscem, gdzie realizujemy nasz potrzeby. Internet jest częścią świata.

Co się zmienia równolegle do Internetu?

• Edukacja

• Rozrywka

• Kreacja

Dzieci Neostrady – nie widzą świata bez Internetu, bezrefleksyjnie spędzają czas przy Internecie

Internet:

• Niewidzialna technologia

• Udomowienie Internetu

• Internet mobilny

Internet tworzy przestrzeń społeczną, gdzie ludzie spotykają się i tworzą grupę, wymieniają się informacją, wiedzą na jakiś temat, emocjami, przeżyciami, historiami, muzyką, zdjęciami – kapitałem socjalnym i kapitałem społecznym

Internet jest rozwijany przez ludzi. Tworzą swoje regulaminy, etykiety oraz sankcje. To laboratorium społeczne, gdzie można badać jak się zachowuje, zmienia.

Potrzeba kontroli Internetu

Właściciel Internetu – przestrzeń publiczna – to nie przestrzeń prywatna – trzeba tego pilnować

Niejasna przestrzeń – ciągle zmieniające się, jaki ma status – prywatny czy publiczny

1. HISTORIA ROZWOJU INTERNETU

USA – wojsko – 1957

• „zimna wojna” – powstanie ARPA (projekt rządowy) – 1958 powołanej przez Departament Obrony USA

• 1969 – powstanie ARPA-net

• 1970 – lata 70 – połączenie ARPA-net z innymi scenami, powstanie protokołu TCP|IP

• Uwolnienie Internetu od wojskowości – pryatyzacja, zdecentralizowany i otwarty charakter sieci

• Vnix – ruch na rzecz powszechnej dostępności kodu (open source)

• 1990 World Wide Web (WWW) opartej na języku HTML (Tim Bernes-Lee)

Zasady tworzące Internet według Castellsa:

• Neka + badania wojskowe + kultura wolności = Internet

• Brak zaangażowania ze strony biznesu

• Relacje między ARPA a Departamentem Obrony USA

Wartości:

• Wolność (ideologia wolności)

• Otwartość (dostęp do kodu źródłowego)

• Decentralizacja – nie można powiedzieć, że gdzieś jest tych sieci wiele i tworzą różne Internety; brak wrodzonego ośrodka narzucającego o kierunku rozwoju

• Rozwój – ulepszający dobro wspólne, które należało rozwijać

Sieci społecznościowe

• 2001 – odbiorca staje się nadawcą Web 2.0

Wikipedia – każdy może stać się autorem hasła

• 2004 – Facebook, Grono – zaproszenia, ekskluzywne, zamknięte – elitarne

Portale społecznościowe – „wysysają” informacje o nas

• 2006 – Nasza Klasa – dzieci i osoby starsze

• 2010 – 5 milionów użytkowników Facebooka; Ludzie grupują się jednak w scenach swoich znających się w tym samym kręgu kulturowym

W różnych kręgach geograficznych są popularne różne portale.

1. KULTUROWE WYMIARY INTERNETU

„Galaktyka Internetu” Castells 2003,

Cztery warstwy kulturowe

1. Kultura techno-merytokratyczna

2. Kultura hakerska

3. Kultura wirtualno-kominitariańska

4. Kultura przedsiębiorczości

Kultura techno-merytokratyczna

Ludzie z ARPA-net

• Usprawnienie systemu (jako dobra wspólnego)

• Odkrycie techniczne = największa wartość

• Wartość wiedzy nie teoretycznej, lecz specjalistycznej stosowanej

• Reputacja w oparciu o indywidualne zasługi

• Autorytety wyznaczające koordynację projektów oraz kontrolujące zasoby

• Używanie zasobów wspólnych dla rozwoju dobra wspólnego, nie dla własnej korzyści

• Otwarte oprogramowanie i sieciowa współpraca probono

Kultura hakerska

• Odróżnienie hakerów od crackerów

• Wspólnota kontaktująca się za pośrednictwem Internetu bez firmy, uczelni (wolni)

• Hakerzy – nie są związani z firmą; prywatne osoby

• Crackerzy – dla swojej potrzeby

• „Kultura kreatywności technologicznej oparta na wolności, współpracy, zasadnie wzajemności i nieformalności.”

• Prawdziwy haker dzieli się swoimi doświadczeniami

• Ruch na rzecz wspólnego oprogramowania i dostępu do kodu źródłowego

• Linus Torvalds i rozwój Linuxa

Wartości

• Stałe podnoszenie kwalifikacji i umiejętności, manifestowanie siły twórczej

• Dążenie do kreowania innowacji technicznych

• Dzielenie się wspólną wiedzą

• Nagroda => indywidualna satysfakcja i uznanie środowiska

• Ekonomia daru => zdobywanie prestiżu i szacunku, gratyfikacja za stworzenie innowacji

• Poczucie wspólnoty (nieformalny i wirtualny charakter)

Web 2.0

• Społeczne i kulturowe wymiary zjawiska

• Zanik tradycyjnego podziału na niewielką grupę twórców i szeroką rzeszę odbiorców

• Kategoryzowanie (tagowanie) – folksonomia

• Wymiana informacji, rangowanie

• Dynamiczne i kreatywne tworzenie wiedzy, szybki obieg informacji oraz „oddolne” określanie, które są szczególnie wartościowe

• Idea Web 2.0 – „oddanie władzy” w ręce wielu użytkowników a bierne korzystanie z serwisów

• Idee Web 2.0 a rzeczywistość?

Projekt Creative Commons

• Uznanie autorstwa

Utwór należy oznaczyć w sposób określony przez Twórcę bądź Licencjodawcę

• Na tych samych warunkach

Jeśli zmienia się lub przekształca niniejszy utwór, lub tworzy inny na jego podstawie, można rozpowszechniać powstały w ten sposób nowy utwór tylko na podstawie takiej samej licencji.

• Użycie niekomercyjne

Licencjodawca zezwala innym na kopiowanie, rozpowszechnianie, odtwarzanie i wykonywanie swojego utworu. W zamian licencjobiorcy nie mogą użyć tego utworu w celach komercyjnych – chyba, że licencjodawca wyrazi na to zgodę.

• Bez utworów zależnych

Licencjodawca zezwala innym na kopiowanie, rozpowszechnianie, odtwarzanie i wykonywanie swojego utworu tylko w oryginalnej formie, bez żadnych zmian oraz bez utworów zależnych powstałych na podstawie oryginału.

Kultura konwergencji, Henry Jenkins (2006)

• Konwergencja mediów

• Inteligencja zbiorowa

• Kultura uczestnictwa

Konwergencja mediów

• Poziom technologiczny

Kumulowanie w jednym urządzeniu funkcji wielu mediów, tzw. Czarna skrzynka (np. telefon komórkowy),

• Poziom kulturowy

Opowiadania synergiczne, otwarta struktura, komunikowanie transmedialne: Matrix: film, gra, animacje

• Web 2.0

Konwergencja: facebook + twitter + last.fm + amazon

Inteligencja zbiorowa

• Konsumowanie dóbr kultury jako proces zbiorowy (np. społeczności fanów seriali)

• System dzielenia się wiedzą

• Rozproszenie wiedzy w sieci, efekt synergii – Wikipedia

• Samoregulujący się system?

• Żadna jednostka nie wie wszystkiego

• Przekszałcenie statusu eksperta

Inne modele wiedzy rozproszonej

• „Inteligencja otwarta” (Derrick de Kerckhove)

Presja ludzkich umysłów skupionych na tych samych sprawach oraz zdolność sieci do organizacji tworzą wielki potencjał, który może być wykorzystany do osiągania wspólnego celu.

• „Netokracja” (Alexander Barf, Jan Soderqvist)

Zdolność do współpracy I utrzymywania kontaktów z innymi ludźmi.

• „Inteligentny tłum” (smart mob), Howard Rheingold

Koordynacja działań zbiorowych dzięki internetowi I telefonom komórkowym

• „Kolektywna inteligencja” (Pierre Levy)

Mobilizacja zdolności pojedynczych jednostek, ciągłe wzbogacanie, nieustanne krążenie wiedzy wśród użytkowników

• „Mądrość tłumów” (James Surowiecki)

Warunki: różnorodność, niezależność jednostek, decentralizacja.

Juza (2007)

• Możliwość dotarcia do specjalistycznej wiedzy

• Możliwość zaistnienia niszowych, nietypowych poglądów

• Brak kontroli instytucjonalnej i monopolu na wiedzę

• Niwelowanie zjawiska „spirali milczenia” i ustanawiania tematów tabu

• Konieczność oceny wiarygodności informacji i zbudowanie zorganizowanej wiedzy => zadanie dla użytkownika

• Konieczność posiadania odpowiednich kompetencji: refleksji, umiejętności interpretacji, selekcjonowanie i wartościowania informacji

• Łatwość rozpowszechniania informacji nieprawdziwych („urban legend”), samoleczenie.

Mądrość tłumów?

„Brytyjscy internauci zapytani na początek milenium o najbardziej znienawidzonych ludzi w historii, wymienili na pierwszym miejscu Hitlera, na drugim Stalina, zaraz za nimi zaś umieścili Noela Gallaghera z zespołu Oasis”>

Kuligowski 2002:96

Cyrkulacja treści kulturowych

• Dyskusja nad treściami kulturowymi kształtowanymi w obrębie „tradycyjnych, instytucjonalnych mediów”, komentowanie tego, co aktualne

• Serwisy poświęcone konkretnym obszarom kulturowym: kino, muzyka, teatr, literatura, sztuki piękne, fotografia (fotoblogi), design

• Funkcja kulturotwórcza – kształtowanie gustów

• Krążenie trendów

• Alternatywny obieg (trudny do kontroli)

• Dzielenie się linkami (osobiste odkrycia)

Krytyka Web 2.0 – Andrew Keen (2007)

• Kult „amatorszczyzny”

• Podkopywanie pozycji tradycyjnych mediów

• Upadek kultury opartej na profesjonalizmie

• Zaciemnianie i zanik prawdy

• Kradzież intelektualna, plagiatowanie

• Kompromitacja idei oryginalnego autorstwa i własności intelektualnej

• „Zdemokratyzowane, tworzone przez użytkowników media reprezentują kolektywną implozję naszych praw do prywatności, gdzie każdy może szpiegować każdego (…) Web 2.0 to zdemokratyzowana wersja Orwellowskiego koszmaru.”

Konsekwencje kultury kształtowanej w obrębie serwisów Web 2.0

• Pytanie o kanon, standardy poddane pod dyskusję

• Pluralizm nowych wzorów i rankingów

• Szukanie nowych trendów, neologizmów, przechwycenie przez instytucje tego, co się dzieje „na dole”, włączenie do „mainstreamu”

• Konieczny odbiorca kompetentny (edukacja medialna)

Kultura Internetu – podsumowanie

• Trzon kultury Internetu – „wolność”. Internet jako „technologia wolności”

• Wolność, otwartość, decentralizacja => szybka transmisja wiedzy, możliwość głoszenia niezależnych poglądów, zmiana na stanowisku ekspertów

• Uniezależnienie od formalnych i oficjalnych źródeł informacji => nadawanie wiedzy nowych znaczeń

• Wolność słowa => mowa nienawiści. Kwestia cenzury

• Kultura internetu, relacja między kulturą a internetem. Przenikanie się warstwy technologicznej i kulturowej => nowa jakość

1. UŻYTKOWNICY INTERNETU W POLSCE W ŚWIETLE BADAŃ „WORLD PROJECT POLAND 2011”

World Internet Project Poland 2011 – Podsumowanie

• Z Internetu korzysta prawie 2/3 Polaków

• Niemal wszyscy użytkownicy Internetu posiadają komputer

• Z Internetu korzysta się głównie w domu

• ¾ użytkowników posiada stałe łącze, a 10% korzysta z Internetu mobilnego

• Przeciętny staż korzystania z Internetu wynosi sześć lat

• Internet jest używany przeciętnie przez 2 godziny dziennie (mężczyźni więcej niż kobiety, mieszkańcy dużych miast i studenci)

• Czas spędzony przed Internetem porównywany z czasem spędzanym przed telewizją

• Telewizja pozostaje najważniejszym medium (Internet w grupie 15-24 lata)

• 50% użytkowników podczas korzystania z Internetu robi również inne rzeczy

Kto korzysta?

• Ludzie młodzi

• Lepiej wykształceni

• Dobrze sytuowani

• Mieszkańcy dużych miast (ale wyraźny wzrost dostępu na wsi!)

• Uczący się lub mający pracę

• Mieszkańcy gospodarstw, w których są dzieci

• Edukacja, rozrywka, kontakt

• Pomysł, by wyposażyć gimnazjalistów w laptopy

• Rzadziej rolnicy, renciści i emeryci (ale odsetek rośnie)

• Nieznacznie częściej mężczyźni niż kobiety (ale w Internecie więcej jest kobiet użytkowniczek)

• Dwie Polski: tradycyjna i nowoczesna

Struktura wieku internautów i nie użytkowników

Aktywność użytkowników Internetu

W porównaniu do osób niekorzystających z Internetu, użytkownicy Internetu częściej:

• Pracują

• Podnoszą swoje kwalifikacje

• Awansują

• Zakładają własną działalność gospodarczą

Relacje i zaangażowanie społeczne użytkowników Internetu

W porównaniu do osób niekorzystających z Internetu, użytkownicy Internetu:

• Mają więcej kontaktów społecznych i przyjaciół

• Częściej ufają innym ludziom

• Częściej zwracają się do innych ludzi po pomoc

• Znacznie częściej mobilizują się do działania

• Ogólnie są bardziej zadowoleni z życia

INTERNET A RELACJE SPOŁECZNE

Wpływ Internetu na relacje międzyludzkie

• Nowe medium komunikacji

• Wpływ nowych technologii

• Nowe możliwości

• Oderwanie od lokalnego kontekstu

• Liczba znajomych

• Bliskie relacje

Slevin:

• Głęboko refleksyjne i szeroko otwarte społeczne interakcje

• Szukanie nowych możliwości nawiązywania kontaktów

Konkurencyjne hipotezy

• Lata 90-te – rozwój narzędzi umożliwiających komunikację online

1. Internet jako przedłużenie i wzbogacenie możliwości kontaktów (wspólne zainteresowania)

2. Wyobcowanie, osłabienie więzi społecznych, spadek zaangażowania w życie publiczne

• Dyskurs wartościujący

• Negatywny wpływ

• Odizolowanie społeczne

• Osłabienie lub zerwanie więzi pozainternetowych

• Mniej czasu spędzanego z rodziną i przyjaciółmi

• Samotność

„Czy naprawdę można rozsądnie twierdzić, że sposobem na ożywienie społeczności jest siedzenie samotne w pokojach, pisanie na podłączonych do sieci komputerach i wypełnianie życia wirtualnymi przyjaciółmi”

Sherry Turkle

• Pozytywny wpływ

• Intensyfikacja istniejących relacji społecznych

• Nawiązywanie nowych kontaków

• Poluzowanie hierarchii stosunków

Podstawowa funkcja Internetu

Manuel Castells (2003)

• Przedłużenie życia jako takiego, narzędzie w życiu służbowym i prywatnym

• Funkcje komunikacyjne

• Przecenianie roli zabawy z tożsamością

Pozytywny wpływ Internetu na relacje

Korzystanie z Internetu a zaangażowanie w życie publiczne i społeczne – Katz, Rice i Aspoden (2001)

Wywiad telefoniczny (1995, 1996, 1997 i 2000)

• Użytkownicy Internetu nieco bardziej zaangażowani niż te osoby niekorzystające z sieci

• Częściej spotykają się z przyjaciółmi

• Częściej życie towarzyskie poza domem

• Sieć kontaktów bardziej rozproszona terytorialnie

• Niewielki wpływ czasu spędzonego w Internecie na czas spędzony z rodzina i przyjaciółmi

• 10% nawiązuje relacje w sieci i działa w społecznościach internetowych

Badania Barry’ego Wellmana

• Korelacja między częstotliwością korzystania z Internetu a intensywnością relacji społecznych

• Relacje przez Internet nie zastępują innych relacji, lecz się do nich dodają

• Wpływ częściej w przypadku kontaktów z przyjaciółmi niż rodziną

• Zwłaszcza w przypadku kontaktów z osobami znacznie oddalonymi w przestrzeni

• Lepiej wykształceni – przyjaciele mieszkający daleko

• Młodzi – przyjaciele

• Starsi – rodzina

Badania Nie i Erding (2000)

• Obniżenie intensywności relacji międzyludzkich

• Spadek udziału w życiu publicznym, ale wśród osób bardzo dużo korzystających z Internetu

• Próg użytkowania Internetu

• Internet jako aktywność bardziej izolująca od telewizji

Paradoks Internetu – Kraut i inni (1998)

Najbardziej medialne i dyskutowanie badanie – pogorszenie dobrostanu psychicznego

Eksperyment HomeNet Study

169-osobowa grupa nigdy wcześniej nie korzystających z Internetu

• Pojawienie się symptomów depresji i stresu

• Poczucie społecznej izolacji – spadek liczby znajomych, poczucie braku wsparcia społecznego

• Symptomy wzrastały proporcjonalnie do intensywności korzystania z Internetu

Paradoks Internetu – wytłumaczenie

• Internet jako działanie niekolektywne – indywidualistyczne i prywatne

• Czas poświęcony na podtrzymywanie głębokich więzi przeniesiony do Internetu

Paradoks Internetu – drugi eksperyment

Ponowne badania (ekstrawersja + poczucie wsparcia społecznego)

• Potwierdzone jedynie powiązanie z doświadczaniem stresu

• Ekstrawertycy – wzrost zaangażowania społecznego, wzrost pozytywnej samooceny, spadek poczucia osamotnienia, zmniejszenie się ilości doświadczalnych negatywnych emocji

• Osoby o dużym wsparciu społecznym – zwiększenie częstotliwości interakcji z rodziną

Obcowanie z nową technologią

za: Leszczyńska 2006

Paradoks Internetu – wyjaśnienie LaRose’a

Kwestia doświadczenia i wprawy

• Internet jako źródło bodźców stresogennych

• Brak wystarczających kompetencji, aby kontrolować stres

• Nabieranie wprawy = redukowanie stresu

1. SPOŁECZEŃSTWO INTERNETOWE I NOWE RUCHY SPOŁECZNE

Nowe, alternatywne środowiska

Sherry Turkle (1995), Life on screen

• Interakcja odbywa się „wewnątrz wydzielonych na ekranie obszarów, powszechnie zwanymi oknami

• Pozostawanie w kilku kontekstach jednocześnie

• Używanie wirtualności do zmieniania tożsamości

Uwaga: środowiska graczy komputerowych

Nowe wspólnoty emocjonalne – Michel Maffesoli

• Współczesny trybalizm – nowe plemiona

• Sieć komunikacyjna i poczucie przynależności

• Intersubiektywnie odczuwane i podzielane uczucia

• Własne mity, etyka, rytuały

• Zbiorowe doświadczanie wrażeń

• Dobrowolny charakter uczestnictwa

• Przejści od indywisualizmu na rzecz grupowej solidarności

• Koncentracja na teraźniejszości

Charakterystyka uspołecznienia sieciowego - Andreas Wittel (2001)

• Otwarta, nieograniczona, dynamiczna struktura

• Oferujące nie przynależność, lecz „włączanie” lub wejście/wyjście

• Zdystansowanie, lecz natychmiastowość

• Intensywność relacji

• Tymczasowość i elastyczność więzi

• Zorientowanie na projekt

• Narracja vs informacja

Koncepcja „trzeciego miejsca) – Ray Oldenburg (1989)

1. Praca

2. Dom

3. „Trzecie miejsce”

• Dostępne prawie 244/doba

• Spędzanie wolnego czasu

• Prowadzenie życia towarzyskiego

• Regularni uczestnicy

• Poczucie przynależności

• Większa swoboda

Podstawowe funkcje społeczności

• Komunikacja (wymiana informacji i przeżyć)

• Potrzeba ekspresji

• Potrzeba więzi

• Potrzeba samorealizacji

• Życie społeczne i towarzyskie

Cykl życia internetowych grup – Kat Nagel (1997)

1. Początkowy entuzjazm

2. Ewangelizacja

3. Rozwój

4. Etap wspólnoty

5. Dyskomfort spowodowany zróżnicowaniem

6. Dojrzałość

1. KOMUNIKACJA ZAPOŚREDNICZONA PRZEZ KOMPUTER (CMC)

CMC w społecznościach internetowych

• Intentywna komunikacja – 24h na dobę

• Forma przekazu – nadawanie precyzyjnych komunikatów

• Stosowanie skrótów i przyjętej terminologii =>

• Łatwa identyfikacja zjawiska czy problemu

• Szybkość dotarcia do odpowiednich osób

• Formułowanie wypowiedzi utrzymanych w językowej konwencji obowiązującej w danym środowisku

• Stopień zaawansowania – podział na nowicjuszy i weteranów

Grupy wsparcia w Internecie

Altruizm w Internecie – Królikowska 2006

• Przełamanie barier komunikacyjnych

• Poczucie anonimowości a komunikacja CMC

• Kontrola przekazy

• Brak długu wdzięczności

• Brak poczucia rozproszenia odpowiedzialności

• Altruizm odwzajemniony

• Udzielanie informacji i pomocy – wzrost samooceny

• Niskie koszty ekonomiczne i psychologiczne

Grupa współtworzona przez członków dzielących podobne doświadczenia, sytuację, dziedzictwo lub symptomy (…), członkowie sami zarządzają i regulują działania grupy (…) raczej wspierają wzajemnie niż korzystają z pomocy z zewnątrz”

Philipps 1997 za: Królikowska 2006

1. INTERNET A POLITYKA

Rozproszenie i koncentracja polityki

Sieciowa struktura systemu politycznego – sieci w coraz większym stopniu kształtują władzę

Rozproszenie polityki

• Wzmocnienie sił odśrodkowych

• Oddanie części uprawnień w ręce innych instytucji, firmom i obywatelom

Koncentracja polityki

• Tworzenie całościowych rejestrów wszystkich obywateli

• Wzmocnienie władzy urzędników sprawujących kontrolę

• Ministerstwa: rządzenie, koordynacja i ściąganie podatków

Jednostronne wizje

• „państwo wirtualne”, „koniec polityki i demokracji vs powstanie silnego rządu monitorującego obywateli

„Państwo nie znika”, ale dzieli się na instytucje połączone sieciami”

Wzmocnienie polityki instytucjonalnej

• Zamachy 11 września => bezpieczeństwo państwa jako priorytet, wykorzystanie technologii do umocnienia pozycji państwa

• Rywalizacja o poparcie wyborców – technologia do prowadzenia kampanii informacyjnych i wyborczych

Uspołecznienie polityki

• Wzrost znaczenia organizacji społecznych i pojedynczych obywateli

• Internet a możliwość wywierania bezpośredniego wpływu

• Omijanie polityki instytucjonalnej lub zastępowanie jej własnymi relacjami politycznymi

Teledemokracja

• Podejmowanie decyzji przez referenda i plebiscyty

• Telefoniczne sondaże opinii

• Bardziej demokracja bezpośrednia niż przedstawicielska

Demokracja pluralistyczna

• Proces kształtowania opinii w obrębie organizacji społecznych i między nimi

Demokracja partycypacyjna

• Włączenie obywateli do debaty publicznej

• Połączenie demokracji bezpośredniej i przedstawicielskiej

• Debaty publiczne, edukacja i partycypacja obywateli

• Bardziej demokracja bezpośrednia niż przedstawicielska

Radykalna wizja liberariańska

• Tradycyjna polityka przestarzała, zostanie zastąpiona przez demokrację internetową

E-government i demokracja cyfrowa – podstawowe tezy

Definicje

E-government

• „Procesy komunikacji, przetwarzania informacji i transakcji, które należą do zadań rządu za pośrednictwem ICT”

Demokracja cyfrowa

• „forma ustroju, która próbuje się wyzbyć ograniczeń nakładanych przez czas, miejsce i inne warunki fizyczne”

• Cyfrowe środki uzupełniają tradycyjne praktyki polityczne

Optymistyczna wizja vs pesymistyczna

Entuzjaści

• Nowa forma rządu i demokracji zapośredniczonych przez Internet

Pesymiści

• Wzmocnienie niedemokratycznej władzy przez rejestry obywateli i kontrolny aspekt Internetu

• Spadek partycypacji obywatelskiej\

Twierdzenia zwolenników

Demokracja cyfrowa i e-rząd

1. Zwiększają pozyskiwanie informacji i wymianę informacji politycznych między rządami, administracją publiczną, organizacjami politycznymi i wspólnotowymi oraz obywatelami.

2. Sprzyjają debacie publicznej, deliberacji i formowaniu się wspólnot

3. Zwiększają partycypację i podejmowanie decyzji politycznych przez obywateli

Twierdzenia a rzeczywistość

Poprawa w dostarczaniu, uzyskiwaniu i wymianie informacji związanych z polityką i rządem

• Powiększenie zasobów informacji

• Rola wydzukiwarek i oprogramowania

• Strony internetowe zintegrowane z systemami informacji publicznej (BIP)

• Kampanie polityczne

• Niezależne źródła i zasoby informacji

• Konieczność selekcjonowania i przetwarzania informacji

• Wykorzystanie informacji – konieczna motywacja i chęć zmiany

• Brak informacji zwrotnej od polityków

• Niska jakość informacji – „cyber-kaskady pogłosek i skandali” (katastrofa smoleńska)

Niski poziom komunikacji uczestników debat internetowych

• Mała interaktywność

• Czytanie wpisów bez aktywnego komentowania

• Dominowanie w dyskusji kilku osób

• Brak dążenia do wypracowania wniosków czy osiągnięcia porozumienia

• Różnorodność głosów i ograniczona wzajemność między uczestnikami

• Powstawanie wspólnot politycznych

• Brak wpływu na podejmowanie decyzji w polityce instytucjonalnej

Internet nie przyczynił się do wzrostu liczby osób zaangażowanych w politykę

• Przestrzeń dla nowych form aktywności politycznej

• Dodatkowe źródła informacji

• Możliwość komunikacji z innymi

• Częściej wyszukiwanie informacji niż udział w internetowych dyskusjach

• Częściej osoby wykształcone już wcześniej zaangażowane w politykę

• Wyjątek: niektórzy młodzi obywatele państw zachodnich

• Przewaga w byciu poinformowanym

• Możliwość wywierania wpływu przez petycje (ale koniecznie motywacja)

Wnioski

• Większe znaczenie w przyszłości elektronicznych sondaży, referendów i głosowania

• Internet może doprowadzić do wypracowania nowych instrumentów umożliwiających obywatelom wywieranie wpływu

• Możliwość powstania nowych kombinacji demokracji bezpośredniej i przedstawicielskiej

Polityka informacyjna

Castells (2001)

Niewykorzystywany potencjał

Tablica ogłoszeń, rzadko aktualizowane strony, brak informacji zwrotnej od obywateli

„Polityka skandalu”

Kontrolowane przecieki, ujawnianie afer, rozpowszechnianie niejawnych informacji (lista Wildsteina, WikiLeaks)

„z większości badań wyłania się dość ponury obraz relacji między władzą a obywatelami, a jednym chlubnym wyjątkiem są państwa skandynawskie”

Społeczeństwo informacyjne a demokracja w Polsce

Krzysztofek (2002) – mała szansa na ugruntowanie się procedur demokratycznych

1. Duży dystans materialny – sytuacja niedostatku

2. Brak tradycji demokracji, zwłaszcza na szczeblu lokalnym

3. Braki w edukacji, również politycznej

4. Słabe więzi jako baza społeczeństwa obywatelskiego

Reforma instytucji demokratycznych

Przybylska (2006) – internet szansą na demokratyzację życia publicznego?

Wymiary e-demokracji

1. Administracja państwowa i samorządowa – ekonomizacja działań, publikowanie nieograniczonej ilości informacji, brak konieczności korzystania z pośrednictwa mediów i ponoszenia opłat

2. Korzystanie z usług świadczonych przez administrację: pobieranie i wypełnianie wniosków i formularzy: rejestracja samochodu, płacenie podatków

3. Głosowanie na odległość: eksperymenty w USA, Wielkiej Brytanii o Estonii

4. Zaangażowanie obywateli w sprawy publiczne