UKŁAD TRAWIENNY

Części układu trawiennego:

• jama ustna

• gardziel

• gardło

• przełyk

• żołądek

• jelito cienkie

• jelito grube

• ślinianki

• wątroba

• trzustka.

Jama ustna dzieli się na przedsionek jamy ustnej oraz jamę ustną właściwą.

Język jest zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych zewnętrznych (dochodzące) i wewnętrznych języka.

Język ma trzon i koniec (wierzchołek) oraz powierzchnię grzbietową i dolną.

Brodawki:

• liściaste

• grzybowate

• okolone (największe)

• nitkowate (najwięcej 90%)

• stożkowate.

Kubek smakowy zbudowany jest z komórek:

• smakowej

• podporowej

• podstawnej.

Organ odbiorczy – pręcik smakowy (receptor).

Rozróżniamy cztery podstawowe smaki: słodki, słony, gorzki i kwaśny.

Czynności jamy ustnej:

• mechaniczne rozdrabnianie pokarmu (żucie)

• nawodnienie pokarmu

• formowanie kęsów pokarmu

• początek trawienia pokarmu

• odbieranie wrażeń smakowych.

Zęby – dorosły człowiek ma 32 stałe zęby, dziecko ma 20 mlecznych zębów.

Schemat stałych zębów

3212	2123
3212	2123

2 sieczne

1 kieł

2 przedtrzonowe

3 trzonowe

Cechy uzębienia ludzkiego:

1. heterodontyczność

2. difiodontyczność (stałe i mleczne)

Rodzaje zębów:

• jednokorzeniowe (kły, sieczne, przedtrzonowe dolne)

• dwukorzeniowe (przedtrzonowe górne, trzonowe dolne)

• trzykorzeniowe (trzonowe górne)

zęby stałe	zęby mleczne
większe	mniejsze
masywniejsze	drobniejsze
biało-żółte w zabarwieniu	niebieskawe w zabarwieniu
brak wału	na granicy korony i szyjki występuje wał

Kolejność wyrzynania się kolejnych zębów

zęby mleczne
rodzaj zębów
siekacze przyśrodkowe
siekacze boczne
trzonowe przednie
kły
trzonowe tylne

zęby stałe
rodzaje zębów
trzonowe pierwsze
siekacze przyśrodkowe
siekacze boczne
przedtrzonowe pierwsze
kły
przedtrzonowe drugie
trzonowe drugie
trzonowe trzecie

Zęby żuchwy wyrzynają się nieco wcześniej niż odpowiadające im zęby szczęki. U dziewcząt zęby wyrzynają się szybciej niż o chłopców.

Gardło znajduje się w przestrzeni szyi środkowej, u góry sięga od guzka gardłowego kości potylicznej, do VI kręgu szyjnego. Ma długość ok. 12 cm.

Zawiera mięśnie zwieracze i dźwigacze (poprzecznie prążkowane).

Części gardła:

1. część nosowa łączy się za pomocą trąbki Eustachiusza z jamą bębenkową oraz przez nozdrza tylne z jamą nosową

2. część ustna łączy się przez cieśń gardzieli z jamą ustną

3. część krtaniowa łączy się z krtanią przez wejście do krtani.

W ujściu gardłowym trąbki Eustachiusza znajdują się migdałki: jeden nieparzysty: gardłowy i parzyste: trąbkowe.

Ściana gardła zbudowana jest od wewnątrz z błony śluzowej, tkanki podśluzowej, błony mięśniowej (warstwy podłużnej i okrężnej) oraz błony zewnętrznej.

Przełyk – rura łącząca gardło z żołądkiem (od C_VI – Th_XI), ma długość ok. 25 cm. Ma własna perystaltykę.

Części:

1. szyjna (szyja środkowa)

2. piersiowa (śródpiersie górne przechodząc w śródpiersie tylne)

3. brzuszna (jama brzuszna) – najkrótsza część ok. 1,5 cm.

Zwężenia:

1. górne (przejście gardła w przełyk) – pierścieniowate,

na wysokości kręgu C_VI (dolny brzeg chrząstki pierścieniowatej)

1. środkowe – aortalne na wysokości Th_IV (za oskrzelem)

2. dolne – przeponowe.

1 i 3 jest fizjologiczne. A 2 anatomiczne.

W 1/3 przełyk ma mięśnie poprzecznie prążkowane, w 1/3 gładkie a w 1/3 oba rodzaje.

Ściana przełyku zbudowana jest od wewnątrz: błona śluzowa (z gruczołami przełykowymi), błona podśluzowa (gruczoły śluzowe), błona mięśniowa (warstwa okrężna i podłużna), błona zewnętrzna – przydanka. W przełyku występuje dolny zwieracz przełyku!

Żołądek ma objętość 500-2000 ml.

Części:

1. wpustowa

2. odźwiernikowa

3. trzon

4. dno.

Pokryty jest otrzewną.

Gruczoły żołądka:

1. właściwe (w trzonie i dnie) – zbudowane z komórek głównych (które produkują pepsynogen i lipazę), okładzinowe (które produkują kwas solny) oraz endokrynowe.

2. wpustowe – zbudowane z komórek śluzowych.

3. odźwiernikowe – zbudowane z komórek śluzowych oraz endokrynowych, produkujących między innymi gastrynę.

Ściana żołądka od wewnątrz: błona śluzowa, tkanka podśluzowa, błona mięśniowa (3 warstwy), tkanka podsurowicza, błona surowicza.

Żołądek produkuje sok żołądkowy (3 l/doba), skład:

• woda

• kwas solny

• pepsynogen

• lipaza

• jony Na⁺, K⁺, Cl^-, Ca²⁺

• mucyna.

Czynności:

• gromadzenie i przechowywanie spożytych pokarmów

• trawienie pokarmów

• wyjaławianie pokarmu

• warunkuje wchłanianie wit. B₁₂.

Jelito cienkie, części:

1. dwunastnica (gruczoły jelitowe i dwunastnicy)

2. jelito czcze

3. jelito kręte.

Dwunastnica:

część górna (opuszka):

1. zgięcie górne

2. zstępująca

3. zgięcie dolne

4. pozioma

5. żyła i tętnica krezkowa górna

6. wstępująca

7. zgięcie dwunastniczo – czcze

Obejmuje ona głowę trzustki. Są w niej dwa otwory: brodawka mniejsza (ujście przewodu trzustkowego dodatkowego), brodawka większa (ujście przewodu żółciowego wspólnego i przewodu trzustkowego).

Jelito kręte uchodzi do jelita ślepego przez zastawkę krętnico kątniczą.

jelito czcze	jelito kręte
zawiera liczne i wysokie fałdy okrężne	zawiera rzadkie i niskie fałdy okrężne
zawiera bardzo liczne i szerokie kosmki jelitowe	zawiera mniej liczne i wysmukłe kosmki jelitowe
zawiera samotne grudki chłonne	zawiera skupione grudki chłonne
ma grubszą błonę mięśniową	ma cieńszą błonę mięśniową
jest lepiej ukrwione	jest gorzej ukrwione
jest obszerniejsze	jest węższe

Ściana jelita cienkiego od wewnątrz jest zbudowana z błony śluzowej, błony podśluzowej (gruczoły), błony mięśniowej (warstwa okrężna i podłużna), błona surowicza.

Czynności: wchłanianie substancji pokarmowych do krwi (aminokwasy, cukry proste, kwasy tłuszczowe, sole mineralne, witaminy).

Jelito grube – długość 1,5 m.

Części:

1. jelito ślepe (z wyrostkiem robaczkowym)

2. okrężnica

3. kątnica

4. esica.

Cechy okrężnicy:

1. taśmy (pasma mięśni gładkich)

2. przyczepki sieciowe – zdwojenie błony surowiczej, która zawiera tkankę tłuszczową

3. wypuklenia okrężnicy

Odbytnica – ma dwie części górną i dolną oraz dwa zgięcia (krzyżowe i kroczowe).

Ściana jelita grubego od wewnątrz: błona śluzowa, błona podśluzowa, błona mięśniowa (warstwa okrężna i podłużna), błona surowicza.

Czynności jelita grubego:

1. absorbuje NaCl i H₂O, co prowadzi do zagęszczania treści pokarmowej

2. wydziela śluz do światła co nadaje konsystencję treści pokarmowej

3. formuje kał

4. flora bakteryjna – produkuje witaminę B₁₂ i K.