UKŁAD TRAWIENNY

Budowa przewodu pokarmowego:
- mięśnie gładkie trzewne (warstwy podłużna i okrężna – tworząca także zwieracze, blaszka mięśniowa podśluzowa; w żołądku dodatkowo warstwa skośna)
- mięśnie poprzecznie prążkowane: gardło, górna 1/3 część przełyku oraz zwieracz zewnętrzny odbytu
- błona śluzowa

Do krezki przyłączają się tętnice, żyły, nerwy, naczynia chłonne.

Motoryka przewodu pokarmowego:
1. Skurcze toniczne – charakterystyczne dla zwieraczy
2. Skurcze rytmiczne – przełyk, żołądek, jelito
▪ perystaltyczne (propulsywne)
▪ nieperystaltyczne (niepropulsywne)

MMC (migrating mioelectric complex) – wędrujący kompleks mioelektryczny (uruchamiany co 90 -110 min).
Powstaje w okresie między trawiennym, blokada MMC - po przyjęciu pokarmu, mechanizm zegarowy zlokalizowany w środściennych splotach nerwowych żołądka i jelit.

Podstawowy rytm elektryczny –BER
Źródłem są komórki rozrusznikowe Cajala. Powolna depolaryzacja spoczynkowa. BER indukuje prąd w wewnętrznej warstwie okrężnej. Cykliczne wahania potencjału błonowego miocytów.
Częstość BER:
- żołądek 3 cykle/min (prędkość rozchodzenia się – 1 cm/s)
- XII-ca 12 cykli/min (prędkość rozchodzenia się – 20 cm/s)
- jelito kręte 7-8 cykli/min
BER – nie wywołuje skurczów, ale wyznacza częstość potencjałów czynnościowych.
Czynniki wywołujące potencjały czynnościowe:
- mechaniczne rozciąganie
- transmitery uwalniane z autonomicznych nerwów zewnętrznych oraz z układu nerwowego jelitowego
- hormony żołądkowo – jelitowe (np. CCK, gastryna)
-czynniki humoralne (histamina, serotonina)

Część jelitowa układu autonomicznego ENS – „mózg trzewny”

Rodzaje neuronów: czuciowe, interneurony i efektorowe (motoryczne i wydzielnicze)
1) splot podśluzówkowy (Meissnera) – reguluje czynność wydzielniczą i resorpcję
2) splot śródmięśniowy (Auerbacha) – reguluje motorykę przewodu pokarmowego
Sploty pozostające pod wpływem nerwów błędnych i trzewnych.
Nerwy błędne:
- wzmacniają aktywność splotów jelitowych
- zwiększają częstotliwość wyładowań komórek Cajala (BER, MMC)

Fala perystaltyczna
- powyższa budowa układu pokarmowego, aktywność elektryczna i skurczowa jego komórek mięśniowych oraz wpływ unerwienia autonomicznego, a także niektórych hormonów

Fazy połykania:
- ustna – faza dowolna
- gardłowa – faza odruchowa
- Przełykowa – faza odruchowa

Motoryka przełyku:
- perystaltyka pierwotna – kontynuacja fali perystaltycznej gardła; okrężna fala skurczu przesuwająca kęs pokarmu przed sobą
- perystaltyka wtórna – rozpoczyna się w dowolnym miejscu przełyku; wynika z drażnienia receptorów przełyku przez resztki pokarmowe.

Motoryka żołądka:
- warstwa podłużna, okrężna i skośna
- wpust, dno, trzon, okolicę przedodźwiernikową (antrum) i odźwiernik
- dwa zwieracze: wpust od strony przełyku i odźwiernika od strony dwunastnicy
- początkowa (proksymalna) część żołądka – rezerwuar
- część dalsza (dystalna)
- pompa odźwiernikowa – bariera ciśnieniowa ułatwiająca lub utrudniająca dotarcie do żołądka

Opróżnienie żołądka:
▪ zależy od:
- właściwości fizycznych, chemicznych i mechanicznych pokarmu
- gradientu ciśnień między żołądkiem a dwunastnicą
- stanu czynnościowego zwieracza odźwiernika
▪ przyspiesza opróżnianie:
- rozciąganie, zakwaszenie części przedodźwiernikowej żołądka
- płyny przechodzą najszybciej
▪ opróżnianie żołądka hamuje (od strony dwunastnicy):
- rozciąganie, zakwaszanie, nieperystaltyczność
- cukry proste, 8-10 węglowe kwasy tłuszczowe

Jelito cienkie
- błona mięśniowa: warstwa podłużna i okrężna, blaszka mięśniowa podśluzowa
- regulacje motoryki: zewnętrzne, wewnętrzne, hormony żołądkowo- jelitowe, odruch żołądkowo-krętniczy
- motoryka jelit:

- rodzaje skurczów jelita cienkiego:
▪ niepropulsywne – odcinkowe, segmentowe, wahadłowe: mają charakter miogenny, mieszające, jednoczesne ze skurczem
▪ propulsywne

Czynność zwieracza krętniczo – kątniczego:
Utrzymywany w stanie zamknięcia dzięki tonicznemu skurczowi warstwy okrężnej końćowego odcinka jelita krętego. Zapobiega zarzucaniu treści z jelita grubego do jelita cienkiego.

Rodzaje skurczów:
- niepropulsywne – odcinkowe
- propulsywne – w całym jelicie
- masowe – kilka razy dziennie, zwłaszcza po rannym posiłku.

Pasaż treści pokarmowych prze przewód pokarmowy:
- treść pokarmowa jest przesuwana z różną prędkością przez kolejne odcinki przewodu pokarmowego, dociera do odbytnicy w ciągu 24h
- żołądek – opróżniony 3-3,5h po przyjęciu pokarmu
- jelito cienkie – opróżniane po 5-6h
- odbytnica wypełnia się po 24h

ŚLINA

Skład śliny:

- związki mineralne (0,2%)

- związki organiczne (0,5%) – enzymy, np. ptialina
- woda

Rola śliny:
- utrzymuje wilgoć

- umożliwia żucie
- wstępne trawienie węglowodanów

- wpływa na wydzielanie soku

- właściwości obronne

- buforowanie drażniących resztek pokarmu

Regulacja wydzielania śliny zachodzi głównie na drodze nerwowej:
- odruchy warunkowe
- odruchy bezwarunkowe

Wydzielanie żołądkowe:

- komórki okładzinowe
- komórki główne
- komórki śluzowe
- komórki dokrewne i niezróżnicowane
Gruczoły:

- wpustowe

- właściwe

-odźwiernikowe

Bariera żołądkowa:

- zdolność do zapobiegania przenikaniu jonów wodorowych ze światła do krwi

- barierę stanowi warstwa śluzowa

Fazy popokarmowego wydzielania żołądkowego:

- głowowa – widok, zapach…

- żołądkowa – gdy pokarm dostaje się do żołądka

- jelitowa – gdy pokarm przechodzi do dwunastnicy

Enzymy soku trzustkowego:

- proteolityczne (trypsyna, chymotrypsyna, egzopeptydazy)

- lipolityczne (lipaza, fosfolipazy)

- glikolityczne

- inne

Żółć jest izotoniczna z osoczem (wydzielana w ilości 250-1100 ml/dobę).

Wchłanianie wody jest procesem biernym.

Funkcje wątroby:

1. metabolizm węglowodanów;

2. magazynowanie glikogenu (glikogeneza - kondensowanie cząsteczek glukozy);

3. zachowywanie we krwi odpowiedniego poziomu cukru;

4. β-oksydacja kwasów tłuszczowych;

5. zamiana nadmiaru cukrów na tłuszcze lub kwasy tłuszczowe;

6. synteza cholesterolu i fosfolipidów;

7. przerabianie cholesterolu na kw. żółciowe;

8. wychwytywanie z krwioobiegu szkodliwych zw. azotowych oraz ich dezaminacja;

9. syntetyzowanie białek osocza;

10. produkcja żółci;

11.neutralizowanie i usuwanie trucizn;

12.magazynowanie witamin (A, B12,D);

13.granulocyty (występujące w obrębie łącznotkankowego zrębu wątroby) wytwarzają mukopolisacharyd heparynę, przeciwdziałającą krzepnięciu krwi;

14.generowanie ciepła

Jelito cienkie wydziela sok jelitowy (1500 ml/dobę)

Gastryna

▪ wytwarzanie – komórki G części odźwiernikowej żołądka i początkowego odcinka dwunastnicy

▪ działanie:

- silnie pobudza działanie HCl i pepsynogenu w żoładku

- ↑ wydzielania elektrolitów i wody → ↑ objętości żółci, soku trzustkowego, jelitowego

- troficzny wpływ na poliferację komórek błony śluzowej żołądka i jelit
- ↑ motoryki zoładka, jelita cienkiego, okrężnicy, pęcherzyka żółciowego

- ↑ napięcia dolnego zwieracza przełyku i zwieracza odźwiernika

- ↓ napięcia zwieracza krętniczo-kątniczego i mięśnia zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej

- stymuluje komórki tuczne do uwalniania histaminy