Temat: Biologia i szkodliwość wybranych chwastów.

Gwiazdnica pospolita (Stellaria media) rodzina: goździkowata

Biologia:

• Jary krótkotrwały, piętra niskiego

• Łodygi cienkie, wątłe i rozesłane (10-40 cm); korzenią się w węzłach u nasady liści – szybko ukorzeniają się uszkodzenia mechanicznej części roślin

• Nasiona bardzo długo zachowują żywotność w głębszych partiach gleby; brak spoczynku nasion powoduje, że w dobrych warunkach szybko kiełkują

Występowanie:

• Na wszystkich rodzajach gleb i różnych roślinnych uprawach, na polach, ogrodach i stanowiskach ruderalnych

• Szczególnie uciążliwa w stanowiskach wilgotnych i zasobnych – azotolubne.

Żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parvifora) rodzina: astrowate

Biologia:

• Jary krótkotrwały, efemeryda, piętra niskiego

• Łodygi wyprostowane z tendencją do wylegania (10-20 cm); korzenią się w węzłach u nasady liści –szybko ukorzeniają się uszkodzone mechanicznie części roślin.

• Nasiona nietrwałe w glebie

Występowanie:

• Pospolity chwast ogrodowy, zachwaszcza uprawy szeroko rzędowe (światłolubny)

• W stanowiskach zasobnych w azot i wapń – azotolubny.

• Termofilny, nie znosi przymrozków

Rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum)

Biologia:

• Jary właściwy wczesny, piętra średniego

• Wschody do końca lata – zachwaszczanie wtórne

• Łodygi rozgałęzione (20-50 cm); szorstko owłosione

• Kwiatostan – grono; kwiaty żółte (>pH białe); owoc – łuszczyna z długim dziobem

• Nasiona kilkuletnia żywotność w glebie, długo kiełkują

• Trująca dla młodych zwierząt

Występowanie:

• Gleby ubogie piaszczyste lekko kwaśne, ale w tych warunkach pobiera bardzo dużo wody i składników pokarmowych – bardzo konkurencyjna.

• Wczesne wschody – zachwaszcza rośliny jare, zboża, ale i okopowe

Gorczyca polna (Sinapis arvensis) ; ognicha

Biologia:

• Jary właściwy wczesny, piętra średniego

• Wschody do końca lata – zachwaszczanie wtórne

• Łodygi rozgałęzione sztywne ( 30-60 cm); szorstko owłosione

• Kwiatostan – grono (miododajne), kwiaty żółte, owoc łuszczyna z dziobkiem

• Nasiona do 70 lat, żywotność w glebie 2 pokolenia (rok pełen cykl 3 mc.)

• Trujący też słoma; daje nieprzyjemny smak mięsu i mleku

Występowanie:

• Gleby raczej zasobne gliniaste i wilgotne, pobiera dużo nutrientów, ale mniej od rzodkwi – azotolubne

• Wczesne wschody zachwaszcza rośliny jare, zboże, okopowe i strączkowe

• Często występuje na nieużytkach

Komosa biała (Chenopodium album); Lebioda

Biologia:

• Jary właściwy późno wschodzący

• Wielopostaciowa, morfologia zależy od warunków siedliska

• Łodygi rozgałęzione, kanciaste, sztywne (30-160 cm) z mączystym nalotem

• Kwiaty niepozorne zebrane w kłosy, owoc – orzeszek

• Nasiona do kilkudziesięciu lat żywotność w glebie – 100 000 nasion/roślinę

• Nasiona nie są trawione – nie spasać

• Pobiera bardzo dużo nutrientów zwłaszcza K (duża szkodliwość), żywiciel szkodników i chorób, żarłoczny

• Młode rośliny i sparzone nasiona mogą być skarmiane

Występowanie:

• Szczególnie dorodne w okopowych mniejsze osobniki w powstawianych uprawach jarych (światłolubnych)

• Często występują na nieużytkach i stanowiskach ruderalnych

• Wszystkie gleby, ale zwłaszcza zasobne

Rdest powojowy (Polygonum convolvulus)

Biologia:

• Jary właściwy wczesny, pietra wysokiego

• Odporny na niedobory wody i składniki pokarmowe

• Łodyga rozgałęziona wiotka, szorstka, kanciasta oplatająca inne rośliny (wyleganie)

• Kwiatostany niepozorne w kontach liści

• Owoc trójgraniasty orzeszek – dojrzewa ze zbożami ( w materiale siewnym), kilka tysięcy na roślinę, bardzo plenny, żywotność do 20 lat w glebie i nie trawiona, gruba łupina nasienna, kiełkuje nawet z głębokości 20 m

Występowanie:

• Gleby raczej lekkie i piaszczyste do średnich, raczej kwaśne

• Głownie zboża jare, kukurydza, okopowe, warzywniki, też jako roślina ruderalna

• Szczególnie uciążliwy w lnie

Rdest kolankowy (Polygonum lapathifolium)

Biologia:

• Jary właściwy późny, piętra średniego

• Wielorakie formy często podobne do k.gruczołowatego

• Łodyga (30-60 cm) mocno rozgałęziona wyprostowana, silnie zgrubiała w kolankach, czerwono plamista

• Kwiatostan zbity, wydłużona, lekko zwisający kłos

• Owoc orzeszek wieloletnia, żywotność bardzo plenny do 1000/roślinę

Występowanie:

• Gleby ciężkie, podmokłe, zasobne, ale raczej kwaśne

• Głównie okopowe, zboża jare, kukurydza, len

• Również ruderalny

Sporek polny (Spergula arvensis)

Biologia:

• Jary właściwy wczesny, piętra niskiego

• Łodyga (10-20 cm) wzniesiona mocno rozgałęziona od dolnej słabo ulistniona, listki nitkowate, lepkie, mięsiste, w pięterkach jako nibyokółki

• Kwiatostan dwuramienna wierzchotka

• Owoc wielonasienna torebka, nasiona niestrawne, wieloletnia żywotność

• Rośliny zielone chętnie zjadane przez zwierzęta

Występowanie:

• Gleby ubogie, piaszczyste, kwaśne (wskaźnikowy)

• Zboża jare, okopowe, przerzedzone uprawy i ścierniska

Owies głuchy (Avena fatua)

Biologia:

• Jary właściwy wczesny, piętra wysokiego

• Łodyga (30-100 cm) wzniesiona sztywna

• Kwiatostan wiecha

• Owoc ziarniak z długą, czarną, skręconą i kolankowo zagiętą higroskopijną ością dolnej panewki

• Obsypuje się przed zbiorem zbóż, kiełkuje wiosną (okres spoczynku), kilkuletnia żywotność w glebie

Występowanie:

• Różne gleby, preferuje jednak zasobne, głównie jare

Iglica pospolita (Erodium cicutarium)

Biologia:

• Jednorodny jary i ozimy, piętra niskiego

• Łodyga (10-15 cm) wzniesiona

• Kwiatostan baldach, kwiaty barwy liliowej

• Kwitnienie od kwietnia do września

Występowanie:

• Gleby piaszczyste i lekko gliniaste, lekko kwaśne

• Zboża, okopowe, koniczyny

Szkarłat szorstki (Amaranthus retroflexus)

Biologia:

• Jary właściwy późnych wschodów (termofilny)

• Wielorakie formy zależne od warunków siedliskowych

• Łodyga (od kilkunastu do 150 cm) wzniesiona sztywna słabo rozgałęziona z czerwonym przebarwieniem, szaro owłosiona

• Kwiatostan drobne zbite kłosy w kątach liści i sługi kłos szczytowy

• Owoc jednonasienna torebka, nasiona drobne z twardą łupiną, długa żywotność, chętnie zjadane przez ptaki, bardzo plenny 1 000 000 nasion/roślinę – azotolubny i światłolubny.

Występowanie:

• Różne gleby im zasobniejsze tym bujniej rośnie

• Głównie okopowe, kukurydza i warzywa

Włośnica zielona (jednostronna) (Setaria viridis)

Biologia:

• Jary właściwy późny, piętra niskiego

• Łodyga –źdźbło (30-60 cm) wzniesiona półleżące lub leżące

• Blaszki liściowe szorstkie owłosione

• Szybki wzrost nawet po 40 dniach od wschodów może wydać nasiona

• Kwiatostan walcowaty, zielony kłos

Występowanie:

• Gleby raczej lekkie ciepłe (termofilny)

• Okopowe, zboże jare, masowo na ścierniskach

Chwastnica jednostronna (Echinochloa); kurze proso

Biologia:

• Jary właściwy bardzo późny, piętra średniego

• Wcześniej wschodzące (wydłużający się dzień) rosną długie i bujnie (silna konkurencja) wschodzące późnym latem niskie drobne szybko owocują (słaba konkurencja)

• Łodyga – źdźbło (30-100 cm) wzniesione, silnie krzewiące trawy rozgałęzione kępy

• Blaszki roślinne szorstkie owłosione

• Do 5000 ziarniaków na roślinę, mogą kiełkować z głębokości 15 cm, ale i z powierzchni

• Całe rośliny i ziarniaki – cenna pasza

Występowanie:

• Gleby piaszczysto-gliniaste i piaszczyste, ale wilgotne i żyzne

• Okopowe, kukurydza, strączki i międzyplony

Wilczomlecz obrotny ( Euphorbia helioscopia)

Biologia:

• Jary właściwy wczesny piętra niskiego

• Łodyga bez pąków bocznych, wyprostowana

• Kwiat niepozorny, żółtozielony

• Owoc rozłupka bardzo twarda i nietrwała

• Zawiera ostry trujący (trzoda) sok mleczny

Występowanie:

• Gleby zasobne dobrze nawiezione (wskaźnik), obojętne lub lekko kwaśne

• Okopowe, warzywa, rzadko zboża

Psianka czarna (Solanum nigrum)

Biologia:

• Jary właściwy późno wschodzący piętra niskiego

• Łodyga wzniesiona, rozgałęziona

• Kwiaty białe z dużymi żółtymi pręcikami

• Owoc jagoda, nasiona mogą natychmiast kiełkować, około 500 nasion/roślinę

• Zawierają solaninę, żywiciel chorób i składników pomidora, ziemniaka i tytoniu

Występowanie:

• Gleby zasobne przewiewne, azotolubny (wskaźnik), wilgotne

• Głównie ziemniaki, tytoń i pomidor, ale też stanowiska ruderalne

Poziewnik szorstki (Galeopsis tetrahit)

Biologia:

• Jary właściwy wczesny piętra średniego

• Łodyga (30-50 cm) wzniesiona, rozgałęziona, w węźlach zgrubiała

• Kwiaty różowe, kaminowe lub biały

• Owoc rozłupka, osypuje się przed zbiorem zbóż

Wstępowanie:

• Gleby od lekkich do ciężkich, wilgotne i zasobne w azot

• Głównie zboża jare, okopowe, kukurydza, warzywniki, też stanowiska ruderalne

Przymiotno kanadyjskie (Erigerou canadensis)

Biologia:

• Chwast jednoroczny

• Łodyga (15-100 cm) wzniesiona, sztywna

• Kwitnienie od czerwca do października

• Wydaje bardzo dużo nasion

Występowanie:

• Wszystkie gleby i uprawy, stanowiska ruderalne

Chaber bławatek (Centraurea cyanus); modrzak

Biologia:

• Jednoroczny zimujący lub ozimy piętra średniego

• Łodyga (30-100 cm) wzniesiona, kanciasta, od połowy rozgałęziona

• Kwiatostan: pojedynczy koszyczek

• Owoc srebrzysta niełupka

Występowanie:

• Gleby piaszczyste i gliniaste kwaśne

• Głównie zboża ozime (zwłaszcza żyto), rzadziej zboża jare i okopowe

Fiołek polny (Viola arvensis); bratek polny

Biologia:

• Jednoroczny zimujący lub ozimy piętra niskiego

• Łodygi (10-30 cm) wzniesiona, rozgałęziona

• Kwiat pojedynczy biało-żółty

• Owoc-trójkomorowa torebka, pękając wyrzuca nasiona do 7 m

• Kiełkują masowo, długa żywotność, kiełkują cały rok, roznoszone przez mrówki

Występowanie:

• Większość gleb – i lekkie i ciężkie

• Głównie oziminy, masowo na podorywkach, ruderalny

Jasnota różowa (Lamium amplexicaule)

Biologia:

• Jednoroczny jary lub ozimy piętra niskiego

• Łodyga wzniesiona, rozesłana lub 4-kanciasta

• Liście nerkowato-karbowane

• Owoc 3-kanciaste rozłupki

Występowanie:

• Większość gleb, i lekkie i ciężkie, raczej suche

• Głównie oziminy, okopowe, kukurydza, rzepak

Miotła zbożowa (Apera spica-venti)

Biologia:

• Jary zimujący lub ozimy piętra wysokiego

• Wschody jesienne –dorodniejsze osobniki (silna konkurencja) wschody wiosenne (sucha jesień), mniejsza dorodność (słaba konkurencja)

• Łodyga – źdźbło (80-120 cm)

• Kwiatostan – rozpierzchła wiecha

• Owoc – drobny ziarniak, masowy w lata dżdżyste, wysoka płodność krótka żywotność

Występowanie:

• Gleby piaszczysto-gliniaste i piaszczyste do wilgotnych i słabo kwaśnych

• Zboża ozime i rzepak (kompensacja w monokulturach)

Maruna bezwonna (Tripleurospermum indorum)

Biologia:

• Jary zimujący lub ozimy (siedliska ruderalne-wieloletni) piętra średniego

• Łodyga (30-60 cm) wzniosła, bruzdowana, rozgałęziona od połowy

• Owoc niełupka do 100 000 nasion/roślinę, żywotność kilkanaście lat

• Kwiatostan pojedynczy koszyczek

Występowanie:

• Gleby raczej żyzne – przeciwnie do rumianków rośnie na glebach słabych

• Większość ozimin, stanowiska ruderalne

Rumian polny (Anthemis arvensis)

Biologia:

• Wschodzi głównie jesienią

• Łodyga rozgałęziona (do 50 cm)

• Owoc niełupka, kwiatostan koszyczek

• Kwitnienie od czerwca do października

Występowanie:

• Preferuje gleby ubogie kwaśne, piaszczyste i gliniaste

• Zachwaszcza zboża ozime i jare, okopowe, kukurydzę

Nawrot polny (Lithospermum arvensis)

Biologia:

• Jednoroczny ozimy lub jary

• Łodyga do 50 cm, rozgałęziona na szczycie

• Pędy i liście szorstkie

• Korona kwiatowa biała z filoletową rurką w gardzieli

• Kwitnienie od maja do czerwca

• Nasiona bardzo trwałe, gruszkowate

Występowanie:

• Preferuje gleby zasadowe i gliniaste, nie znosi kwaśnych

Krzywoszyj polny (Lycopsis arvensis)

Biologia:

• Jednoroczny ozimy lub jary piętra średniego

• Pędy kłujące, szorstkie liście

• Kwiaty niebieskie

• Owoc rozłupka w kształcie pantofelka

• Nasiona nietrwałe, nie występują masowo

• Żywiciel rdzy brunatnej żyta

Występowanie:

• Zachwaszcza zboża ozime, okopowe, kukurydzę

• Preferuje gleby ubogie kwaśne piaszczyste

• Typowy chwast ruderalny

Ostróżka polna (Delphinium consolida)

Biologia:

• Jednoroczny ozimy lub jary

• Łodyga rozgałęziona, owłosiona

• Liście podwójne 3-sieczne

• Kwiaty niebieskie z ostrogą

• Owoc-mieszek

• Trujący (leczniczy)

Występowanie:

• Gleby gliniaste i zasadowe

• Głównie zboża ozime

Przetacznik polny (Veronica arvensis)

Biologia:

• Jednoroczny ozimy lub jary piętra niskiego

• Łodyga krótko owłosiona do 20 cm

• Kwiat niebieski z ostrogą

• Owoc – torebka

Występowanie:

• Gleby lekkie

• Głównie zboża jare, okopowe, ścierniska

Przytulia czepna ( Galium Oparina)

Biologia:

• Jary lub ozimy (ruderalny-wieloletni) piętra wysokiego (wspina się ponad łan)

• Łodyga z haczykowatymi wyrostkami ( do 150 cm)

• Kwiaty bladachokształtne

• W słupkach włoski czepne

• Nasiona długa żywotność, trudno odczyścić z materiału siewnego

Występowanie:

• Gleby zasobne i wilgotne

• Ozime zboża i rzepak, ruderalny

Tobołki polne (Thlaspi arvense)

Biologia:

• Jednoroczny ozimy, zimujący lub jary, piętra niskiego

• Wielopostaciowy, kilka pokoleń rocznie

• Łodyga wzniesiona, rozgałęziona, kanciasta

• Kwiatostan grono

• Owoc łuszczyna

• Nasiona długa żywotność, czosnkowy zapach, trujące

Występowanie:

• Gleby zasobne, ale spotykane i na słabych

• Wszystkie uprawy, bardzo pospolity

Tasznik pospolity (Capsella brusa-pastoris)

Biologia:

• Jednoroczny jary, ozimy lub zimujący (ruderalny-dwuletni) piętra niskiego

• Kilka pokoleń w roku, wielopostaciowy

• Łodyga wzniesiona, rozgałęziona

• Kwiatostan-grono

• Owoc-łuszczyna

• Nasiona mają bardzo długą żywotność 30-40 lat

• Żywiciel pośredni chorób i szkodników kapustnych

Występowanie:

• Wszystkie gleby

• Większość upraw, ruderalny