Zagadnienia do kolokwium II z PEDAGOGIKII

I. Propozycje pedagogiczne w odniesieniu do filozofii.

1. Pedagogika skoncentrowana na przygotowaniu do życia.

2. Pedagogika skoncentrowana na kształtowaniu osobowości.

3. Tradycja platońska w pedagogice.

4. Tradycja sokratyczna w pedagogice.

5. Działalność zawodowa jako płaszczyzna pogodzenia interesów społecznych z interesami jednostki.

6. Charakterystyka społeczeństwa wychowującego.

7. Czym jest kultura humanistyczna?

8. Dwa poziomy życia - proza i poezja.

9. Dwie strategie działania wychowawczego jako odpowiedź na dwoistość życia ludzkiego.

10. Pedagogika filozoficzno-normatywna (akt pedagogiczny, działanie pedagogiczne, proces pedagogiczny, fakt pedagogiczny).

Aktem pedagogicznym – jest każda świadoma czynność człowieka, która zorientowana jest na jakiś cel wychowawczy. Akt ten dzięki swojej normatywności jest czymś dynamicznym.

W strukturze aktu zawarte są następujące działania wychowawcy:

•         Analiza istniejącej sytuacji wychowawczej.

•         Refleksja nad sytuacją pod kątem określonego celu wychowawczego.

•         Obmyślenie sposobu postępowania prowadzącego do osiągnięcia postawionego celu.

•         Sam czyn wychowawczy, mający na celu wywołanie pożądanych zmian w psychice wychowanka, czyli wytworzenie nowej sytuacji wychowawczej.

Proces wychowawczy Jest integrującą i podstawową kategorią problematyki aksjologiczno-wychowawczej, gdyż sam jest procesem realizowania określonych wartości.

Efektem pojedynczych aktów lub procesów wychowawczych są fakty pedagogiczne, na które składają się:

·         pożądane stany świadomości wychowanka,

·         oparte na nich działania wychowanków,

·         nowe sytuacje wychowawcze.

W procesie tym występują w nim po obu jego stronach świadome podmioty, które mają wolność wyboru postępowania i nie zawsze są skłonne do podporządkowania się woli jednej ze stron.

11. Pedagogika personalistyczna (wychowanie i nauczanie wg. personalizmu, relacja wychowawca-wychowanek).

WYCHOWANIE I NAUCZANIE WG. PERSONALIZMU:

 * Człowiek się ustawicznie rozwija

* wychowanie zdaniem K. Schallera to procesy i sposoby które istocie ludzkiej pozwalają odnaleźć się w swoim człowieczeństwie

* cel wychowania to uzdalnianie podmiotu – wychowanka, do przyjęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju

* wzbudzenie osoby w wychowanku,

Relacja wychowawca/nauczyciel – wychowanek/uczeń

układ oparty na szacunku, zrozumieniu osobowości, współpracy, nie narzucaniu woli przez nauczyciela. 

wychowanek – pierwszy i podstawowy czynnik wychowania

wychowawca – kooperator, współpracownik

12. Pedagogika egzystencjalna (egzystencjalne kategorie pedagogiczne: dialog, autentyczność, zaangażowanie).

Autentyczność- wiąże się z urzeczywistnieniem jednostkowości, człowiek jest jedyny w swoim rodzaju.

Zaangażowanie- wynika z właściwego odkrycia miejsca, w którym się znajduje, razem z wszelkimi trudnościami jakie go spotykają.

Dialogiczność- opiera się na uznaniu wolności zarówno własnej jak
i innych.

13. Pedagogika religii (człowiek jako podmiot edukacji).

Pedagogika religii wypracowuje podstawy i zasady edukacji religii.

Szczególne miejsce w tej refleksji ma wskazanie na edukacyjny potencjał religii w rozwoju i wychowaniu człowieka. Pomaga ona najpierw odnaleźć sens życia, występuje bowiem jako czynnik w swoisty sposób wyjaśniający obraz świata i odpowiadający na podstawowe pytania egzystencjalne

Religia wyjaśnia sens świata i życia poprzez odniesienie do porządku pozwalającego na interpretowanie życia, cierpienia, śmierci oraz innych zdarzeń

14. Pedagogika kultury (poglądy pedagogiczne).

E. Spranger opracował koncepcję 6 typów osobowości i podstawowych form życia społecznego: człowieka teoretycznego, ekonomicznego, estetycznego, religijnego, politycznego i społecznego(podporządkowanych poszczególnym wartościom: prawdy, pożytku, piękna, świętości, wolności i miłości)

Pedagogika kultury w Polsce rozwijała się intensywnie w dwudziestoleciu międzywojennym. Jej rysem charakterystycznym było podjęcie problematyki wychowania narodowego, co w dużej mierze wynikało z faktu odzyskania niepodległości po długim okresie niewoli.

Sergiusz Hessen stworzył własny system pedagogiki kultury, zaprezentowany w dziele Podstawy pedagogiki. Istotę jego systemu stanowiło przeświadczenie o kształtowaniu osobowości wychowanka przez wprowadzanie go w świat wartości kulturalnych, posiadających „ważność bezwarunkową" i wymagających ciągłej aktywności.

15. Pedagogika pragmatyzmu (poglądy J. Deweya na edukację).

Dewey krytykuje tradycyjną edukację. Wymienia on trzy najważniejsze cechy które determinowały cele i metody kształcenia:

1.             przedmiot tworzony przez układ informacji wypracowanych w przeszłości

2.             kształcenie moralne polegało na kształtowaniu sposobów postępowania rozwiniętych w przeszłości

3.             ogólny wzór organizacji szkolnictwa znacznie odbiegał od innych instytucji społecznych z którymi miał styczność uczeń (np. Rodzina)

* nauczyciele powinni odwoływać się do życia codziennego uczniów i ich doświadczenia

* szkoła powinna współdziałać i z innymi doświadczeniami jednostki oraz innymi instytucjami życia człowieka

* nauka w szkole powinna zapewniać ciągłość i jednorodność z tym, co uczeń przyswaja sobie poza szkołą

* nauczyciele – przewodnicy po świecie, nośniki doświadczenia, powinni rozszerzać doświadczenie uczniów oraz opierać się na nim

II. Propozycje pedagogiczne w odniesieniu do psychologii.

16. Koncepcja człowieka wg. psychologii behawiorystycznej.

-człowiek jest układem zewnątrz sterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne,
- dzięki odpowiednim sposobom manipulacji środowiskiem można modyfikować reakcje ludzkie,
-system kar i nagród decyduje o tym czego człowiek unika i do czego dąży
-procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w nawigowaniu ludzkim zachowaniem, w żaden sposób nie wpływają na człowieka.

17. Koncepcja człowieka wg. psychologii psychodynamicznej.

Założenia:
- Ludzkie działanie warunkują wewnętrzne siły motywacyjne, często kolidujące ze sobą, które są z zasady nieświadome
- Działania człowieka są ukierunkowane przez potężne siły wewnętrzne, o których istnieniu jednostki nawet nie wiedzą
- Osobowość to system sił dynamicznych zwanych popędami lub potrzebami, zewnętrzne reakcje człowieka to symptom wewnętrznej dynamiki.
- psychoterapia jako metoda kliniczna, która ma pomagać człowiekowi w rozwiązaniu nieświadomych konfliktów, przystosowaniu do świata.

18. Koncepcja człowieka wg. psychologii poznawczej.

Zwolennicy koncepcji poznawczej twierdzą, iż nie możemy człowieka ujmować jako istoty, na którą determinujący wpływ ma środowisko zewnętrzne, lub jak podaje behawiorystyczna koncepcja, nieuświadomione popędy, motywy, instynkty. To jakim jest człowiek, wedle koncepcji poznawczej, jest w dużej mierze zależne od jego aktywności samokreacyjnej. To człowiek kształtuje własną osobowość według własnych planów i zamierzeń. Poznawcza koncepcja zajmuje się głównie strukturą mózgu, jego możliwościami i cechami.

19. Koncepcja człowieka wg. psychologii humanistycznej.

- Człowiek jest unikatową całością. Osoba to spójny system złożony z "ja" i z "organizmu".
- Podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój. Jest on uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne- siły decydujące o przebiegu rozwoju tkwią w człowieku, a nie poza nim.
- Główna tendencją, która decyduje o działaniu człowieka, jest dążenie do samorealizacji, do aktualizacji własnych potencjalnych szans i jest to jedyna siła napędowa.
- W organizmie istnieje tylko jedno centralne źródło energii -motywacja-ponieważ jest on całością.
- Człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są konstruktywne i pozytywne. (Gdy np. człowiek robi coś złego to działa przeciw własnej naturze).
- Ludzkie zachowanie warunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia

3

20. Trzy części pedagogiki według Konarzewskiego.

a. aksjologia pedagogiczna zajmuje się formowaniem celów wychowania, badania ich spójności i uzasadnienia ich poprzez odwoływanie się do określonych systemów wartości.

b. teoria wychowania bada sposoby pedagogiki wywoływania zmian w psychice człowieka.

c. technologia wychowania zajmuje się sporządzaniem projektów działalności wychowawczej, a więc dobiera sposoby określone przez teorię wychowania do celów sformułowanych przez aksjologię, w ramach tej części bada się skuteczność i ekonomiczność projektów oraz toruję im drogę do praktyki wychowawczej.

21. Indywidualna i grupowa strategia oddziaływania wychowawczego w ujęciu Konarzewskiego.

22. Indywidualne metody wychowania.

- modelowanie

- perswazja

- technika zadaniowa

- nagradzanie i karanie

23. Grupowe metody wychowania.

- kształtowanie odniesienia porównawczego, nacisku grupowego, kształtowania systemu ról i norm grupowych

- kształtowanie grupowych wzorów życia

24. Pedagogika pozytywistyczna (charakter orientacji pozytywistycznej w pedagogice, psychologizm pedagogiczny, socjologizm pedagogiczny).

Istotą orientacji pozytywistycznej w pedagogice jako dyscyplinie naukowej jest

dążenie do wytwarzania wiedzy pewnej o rzeczywistości edukacyjnej i oświatowej,

przydatnej do przewidywania tego, co na pewno się zdarzy(może się zdarzyć, dobrze by

było, aby się przydarzyło), czyli wytwarzanie takiej wiedzy, która umożliwia racjonalne, tzn.

skuteczne przewidywanie i projektowanie działań, zmierzających do osiągnięcia określonych

celów, które gwarantują opanowywanie wszelkiej żywiołowości i czynienie przez to świata

bardziej przewidywalnym oraz uporządkowanym.

PSYCHOLOGIZM PEDAGOGICZNY - przeważnie kładł nacisk na nauczanie, ale niewiele zajmował się zagadnieniami wychowania charakteru. Rozwój dziecka powinien się odbywać przy współżyciu ze środowiskiem społecznym i wraz z sytuacjami w tym środowisku spotykanymi przez postępowanie uznawane przez dziecko zgodnie ze wzorem i wymaganiami środowiska.

SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY - podstawą socjologizmu było uznanie człowieka za istotę społeczną, która musi podporządkować się regułom życia zbiorowego i przyjętym normom. Wychowanie i kształcenie powinno być więc ściśle połączone z socjalizacją, aby przygotować jednostkę do funkcjonowania w organizmie społecznym. Nurt ten optował za wyrabianiem w uczniach karności i zdyscyplinowania, krytykował za to indywidualizm, uznając go za źródło nieładu.

25. Pedagogika niedyrektywna (poglądy pedagogiczne).

Rogers twierdzi, że człowiek musi stworzyć dla siebie własną koncepcję JA. Struktura JA wyłania się w wyniku interakcji środowiskowych i społecznych, ale powstaje dzięki wysiłkowi samego człowieka, określamy ją samodzielnie w toku działalności życiowej.

Wychowawca musi odejść od kierowania, kreować nowy typ stosunku wychowawczego oparty na empatii, wsłuchiwać się w wychowanka, starać się być następnie aktywnym partnerem w otwartej komunikacji.

26. Pedagogika radykalnego humanizmu (poglądy pedagogiczne).

Erich Fromm:

* Przedmiotem jego szczególnych zainteresowań było zjawisko nazizmu.

* Swoimi poglądami na temat m. in. socjalizacji, autorytetu, posłuszeństwa, etyki zachowań społecznych, uczenia się i nauczania wpłynął na postrzeganie rzeczywistości wychowawczej.

* Stara się zrozumieć istotę wszechobecnej przemocy, agresji, okrucieństwa lokując je w niemożności rozwiązywania przez człowieka podstawowych problemów życia, w niezdolności do kochania innych.

* Fromm wierzy w wolność, w prawo człowieka do bycia sobą, samo potwierdzenia i walki przeciw wszystkim tym, którzy usiłują nie dopuścić, żeby stać się sobą.

27. Czym jest psychoterapia?

Odp. To sposób leczenia, który ma na celu przyniesienie ulgi w psychicznym (a czasem także fizycznym) cierpieniu. Psychoterapia wyraźnie odróżnia się od farmakologicznych i innych biologicznych metod leczenia. Używa metod, które ogólnie określa się jako „psychologiczne”. Należą do nich przede wszystkim rozmowa i refleksja terapeutyczna z analizą życiowej sytuacji.

III. Propozycje pedagogiczne w odniesieniu do socjologii.

28. Dziesięć procesów składowych edukacji.

a. Globalizacja - np. świat, problemy globalne, wojna, zagrożenie środowiska, polityczny podział świata na centrum i peryferie, problem mono i policentryczności układu globalnego.

b. Etatyzacja - np. państwo i jego suwerenność, ustrój, urządzenia demokratyczne, konieczne zależności, miejsce w świecie.

c. Nacjonalizacja - np. naród jego tradycje, swoistość kulturowa, istota więzi i odrębności.

d. Kolektywizacja - klasa społeczna, więź i interes klasowy, odrębność etosu, solidarność z ludźmi o podobnych pozycjach i położeniu.

e. Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja - przerost wychowania dla instytucji i organizacji prowadzi do syndromu osobowości autorytarnej, łączącej tendencję do dominacji z tendencjami do uległości.

f. Socjalizacja - oddziaływanie grup pierwotnych, wrastanie w zastane normy.

g. Inkulturacja i personalizacja - osobowość kulturowa i społeczna istota ludzka jako rezultat wrastania w kulturę i autonomicznych wyborów wartości, przekazywanie systemów filozoficznych i religijnych.

h. Wychowanie i jurydifikacja - obywatel, wdrażanie do realizowania i akceptowania ról i czynności obywatelskich, kształtowanie świadomości prawnej.

i. Kształcenie i humanizacja - osoba ludzka, wiedza, światopogląd, kompetencje interakcyjne.

j. Hominizacja - organizm, kształtowanie cech gatunkowych człowieka, zasada unikania kary i maksymalizowania przyjemności, gratyfikacji bez szkodzenia innym

29. Patologie nadmiaru składowych procesów edukacji.

1. przerost globalizacji- wyolbrzymianie dramatów ludzkości w wymiarze światowym, przesłanie trudnych problemów własnego państwa, narodu, własnej osobistej tożsamości, do marginalizacji społecznych problemów lokalnych i tych w wymiarze psychologicznym

2. nadużywanie etatyzacji do kształcenia irracjonalnego, religijnego kultu państwa, jego instytucji i przywódczych organów i osób. W skrajnej postaci doprowadza to do upodobnienia się wychowania do tresury, i do zamykania życia społecznego w granicach instytucji totalnych, wymagających jednolitego rytmu i zuniformizowanych treści przeżyć, ustanawiania kontroli na całym życiem jednostek i grup. Historycznie doświadczonymi przykładami są tu systemy indoktrynacji w społ. totalitarnych, faszystowskich, a u nas „systemu wychowawcze” z okresów „błędów i wypaczeń” z okresu woluntaryzmu władzy.

3.patologia nadmiaru wychowania klasowego wyraża się w skrajnym kolektywizmie, w przyjmowaniu(do grupy) bez racjonalnych przesłanek, przekonania o prawie do dominacji, przewagi i dyktatury klasy, z której się pochodzi lub której interesy reprezentuje partia ,do której się należy. Patologią edukacji klasowej jest też gotowość wyrzeczenia się obrony interesów własnego państwa i własnej grupy społecznej na rzecz interesów partii.

4. przerost wychowania instytucji i organizacji prowadzi do syndromu osobowości autorytarnej, łączy tendencje do dominacji z tendencjami do uległości. Efektem jest rozłamanie osobowości, pełne poddanie się przewodzeniu przez hierarchię w organizacji.

5. nadmierne wyeksponowanie siły socjalizacji daje w efekcie ograniczenie horyzontów do podwórkowości, do wyłącznie lokalnego widzenia spraw i siebie w świecie

6. przesada w procesach edukacyjnych w koncentracji na wielkich ideach i wartościach ogólnoludzkich prowadzi do oderwania człowieka od realiów życia własnego i bliźnich

7.patologia nadmiaru wychowania w rolach obywatelskich i normach prawnych może dawać w efekcie osobowość zewnątrz sterowaną i sztywność osobowości

8. koncentrowanie się w edukowaniu na hominizacji przynosi ustawiczne wglądanie w siebie, naturyzm, seksualizm, ekologizm, przesadną odpowiedzialność i przeczulenie na tle relacji: mój organizm - środowisko i na pośredniki tej relacji

30. Patologie niedoboru poszczególnych składników edukacji.

1. partykularyzm (dążenie do odcięcia się od całości; uniezależnienie się od centrum kraju)

2. anarchizm(dążenie do likwidacji państwa i władzy politycznej); poczucie delegitymizacji państwa

3.poczucie alienacji politycznej, wytwory działalności ludzkiej oddzielają się od swych wytwórców

4. kosmopolityzm (postawa oparta na założeniu, że ojczyzną człowieka jest cały świat, wyrażające się biernym, często pogardliwym stosunkiem do tradycji, kultury i żywotnych interesów własnego i innych narodów- przeciwstawne patriotyzmowi i internacjonalizmowi)

5. alienacja społeczna

6.apartyjność

7. atomizm - wszechświat zbudowany jest z niepodzielnych sztywnych drobin

8. alienacja pracy i indywidualizm

9.brak i rozchwianie systemu wartości i zasad

10. deprawacja

11. skłonność do wykroczeń przeciw normom prawnym

12. niedorozwoje, kalectwa, niedomogi organizmu