Wykład I - Sygnalizacja tego, co było w poprzednim semestrze.

Kwestie źródeł dochodów budżetu:

- podatki daninowe, podstawowe informacje z ordynacji podatkowej, co to jest podatek, a na ćwiczeniach wykładnia ustaw.

- inne niż podatki źródła dochodu - katalog w ustawie jest otwarty. np. opłata skarbowa (była traktowana w pewnej części jako świadczenie podatkowe) - cel jest taki, żeby wpłynęło do budżetu, świadczenie o charakterze przymusowym. Ustawodawca tworzy opłaty, które w swej konstrukcji bardzo przypominają podatki.

Informacje dotyczące zagadnień egzaminacyjnych (przypomnienie):

Nie ma szczegółowych pytań na egzaminie, bardziej ogólna konstrukcja instytucji prawnych, powiązanie pewnych rozwiązań prawnych, zamysł ustawodawcy, zasady.

1. Pojęcia podstawowe: Finanse publiczne, finanse prywatne, środki publiczne, dług publiczny, dług skarbu państwa, nadpłata i deficyt budżetowy, potrzeby pożyczkowe budżetu państwa.

2. Formy jednostek sektora finansów publicznych.

3. Zasady gospodarki (w stosunku do jednostek sektora finansów publicznych jak i w stosunku do budżetu państwa), wykonanie budżetu, procedura budżetowa (pięcioelementowa, już 5 faz a nie 4 [wieloletnie plany budżetowe też]) Istotna faza wykonania budżetu.

4. Budżet: definicje, procedura budżetowa (wieloletnie planowanie budżetu efektem prób dostosowania się do warunków w zachodnich państwach). Terminy związane z budżetem i skutki niedotrzymania. Zasady związane z wykonywaniem budżetu, [Zasada jawności i zasada przejrzystości, które do tej pory funkcjonowały jako postulaty nauki w odniesieniu do budżetu, a aktualnie zostały zapisane w ustawie jako zasady rządzące całym systemem finansów publicznych. Ponadto zasada powszechności, jedność budżetu (formalnej, materialnej) równowagi budżetowej, roczności, uprzedniości]. Umiejscowienie źródeł dochodów.

5. Dyscyplina finansów publicznych (dążenie ustawodawcy do związania odpowiedzialności z konkretnymi podmiotami, które ją naruszyły. Tu szczególna rola kierownika jednostki sektora finansów publicznych, który z jednej strony może odpowiadać za naruszenie jako wykonawca ustawy, a z drugiej jako podmiot nadzorujący pracowników, podwładnych – niejako podwójna odpowiedzialność za przestrzeganie dyscypliny).

6. Dochody jednostek samorządu terytorialnego: Ustawa z 2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (zasadnicze źródła, relacje wzajemne między nimi); Ustawa o RIO; Terminy.

Główny przedmiot wykładu, czyli strona dochodowa budżetu:

- daniny publiczne, tj. podatki.

Podatki mogą być nakładane tylko na podstawie ustawy. Wynika to z Konstytucji RP. Wyjątek od reguły, czyli instytucja samoopodatkowania (wynika z woli mieszkańców społeczności lokalnej, a nie z władztwa państwa), ale tylko na szczeblu gminy (ustawa o samorządzie gminy), poprzez referendum. W odróżnieniu od podatku mieszkańcy wiedzą, na jaki cel przeznaczone zostaną ich pieniądze, a nie idą one do "wspólnego worka" jak przy jedności materialna budżetu.

Klasyfikacja dochodów według kryteriów ekonomicznych:

1. Ze względu na źródło pochodzenia dochodów: pochodzące od własności państwowej (spółki państwowe, przedsiębiorstwa państwowe – obecnie ok. 850) oraz niepaństwowej (spółdzielcza i indywidualna).

2. Dochody pierwotne (zasilają bezpośrednio budżet) i wtórne

3. Dochody transferowe (dochody przelewowe) związane z ich przepływem między jednostkami.

Klasyfikacja dochodów w oparciu o kryteria prawne i quasi prawne:

1. Podział ze względu na podmiot, od którego są pobierane tj. od osób fizycznych i osób nie będących osobami fizycznymi (tj. osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej).

2. Podział ze względu na to, gdzie te dochody trafiają. Zasilają państwo, czy budżety jednostek samorządu terytorialnego. Ale pojawiają się odstępstwa, które dotyczą państwowych funduszy celowych – szczegółowa regulacja prawna.

3. Podział tworzony ze względu na przeznaczenie, charakter dochodów: na dochody o charakterze zasadniczym i dochody o charakterze ubocznym. Te pierwsze stawiają sobie za cel przede wszystkim realizację celu fiskalnego (dążące do gromadzenia środków na realizację celów publicznych) - głównie dochody o charakterze daninowym (podatki, cła, opłaty). Te drugie to cele inne niż cele fiskalne, np. cele prewencyjne, represyjne, w formie kar pieniężnych, mandatów, grzywn.

4. Kryterium ostatecznego poboru dochodu: zwrotne (kredyty, pożyczki, emitowanie papierów wartościowych) i bezzwrotne (podatki, [art. 6 OP}, opłata, cła).

5. Kryterium odpłatności. Czy jest świadczenie wzajemne czy też go nie ma? O charakterze nieodpłatnym – podatek, który nie jest świadczeniem wzajemnym, aczkolwiek różnie się na to patrzy. Niektórzy mówią o "odpłatności ogólnej" czyli zwracają uwagę na finansowanie potrzeb społecznych ze zgromadzonych w ten sposób środków. O charakterze odpłatnym – opłaty, które z założenia noszą w sobie konieczność przekazania świadczącemu świadczenia wzajemnego, co nie znaczy, że ekwiwalentnego. W praktyce często w zamian nie pojawia się żadne świadczenie wzajemne.

6. Dochody o charakterze przymusowym i o charakterze dobrowolnym. Dominują te przymusowe. Raczej nie jest to przymus bezpośredni, ale zdarzają się wyjątki od tej ogólnej reguły np. przypadki użycia przymusu egzekucyjnego. Charakter dobrowolny przy darowiznach.

7. Dochody obligatoryjne i fakultatywne. Pierwsze państwo nakłada na podatników, a świadczenie tych drugich wynika z aktów szczególnych. Fakultatywne są jednak rzadko spotykane czysto teoretyczne.

8. Dochody zwyczajne (podatek dochodowy) i nadzwyczajne (np. podatek z 1946 od wzbogacenia wojennego, ściągany tylko raz) w zależności od okoliczności, które rodzą obowiązek świadczenia.

9. Kryterium częstotliwość pobierania: dochody ciągłe i sporadyczne.

10. Dochody własne (źródła dochodów, które z mocy prawa przypisane są określonym podmiotom) i dochody zasilające, uzupełniające (np. subwencje i dotacje dla j.s.t. - reguluje je ustawa o dochodach j.s.t. z 2003).

11. Subwencja – świadczenie o charakterze zewnętrznym, nieodpłatnym bezzwrotnym, konieczność rozliczenia odróżnia ją jednak od dotacji.

12. Majątkowe i osobowe

Wykład II - Podatki

1. Podatki są zaliczane do danin publicznych, stanowią element dochodów publicznych. Odgrywają bardzo istotna rolę. Art. 111 Ustawy o finansach publicznych - wykaz podatkowych i nie podatkowych dochodów państwa.

2. Ustawa z 2003 r. dzieli w niej dochody na trzy kategorie:

3. - Dochody własne (przede wszystkim dochody o charakterze podatkowym; na szczeblu samorządowym największe znaczenie fiskalne ma podatek od nieruchomości i środków transportowych. Uważa się, że w tym przypadku mamy do czynienia z ograniczonym władztwem (podatkowym) organów samorządów terytorialnych.

4. - Subwencje.

5. - Dotacje celowe.

6. Zobowiązania podatkowe, podatek jako świadczenie, zobowiązanie pojawiło się już w starożytności. Biblia – Noe, Grecja – po raz pierwszy podatek od spadku, Egipt – zobowiązanie podatkowe nie zawsze występowało tu w postaci świadczenia pieniężnego, Rzym – reforma administracji Augusta. W łacinie pojawiło się słowo fiskus (pierwotnie oznaczał urzędnika, który zbierał świadczenia do koszyczka od ludzi na rzecz państwa). Świadczenia podatkowe ewoluowały w średniowieczu – 1215 rok - Wielka Karta Swobód - panujący nie może nakładać nowych podatków bez zgody baronów.

7. W naszym systemie prawnym nie można mówić o systemie podatkowym. System powinien być wewnętrznie spójny, bezsprzeczny. U nas ustawodawca tego nie osiągnął. Powinno się posługiwać terminem ‘prawo podatkowe’. Ustawodawca zdefiniował Podatek w Ordynacji Podatkowej.

8. Nazwa ordynacja podatkowa to powrót do terminologii prawnej głownie z okresu międzywojennego. Ordynacja podatkowa obowiązywała w 1934 roku, a w 1997 roku odnieśliśmy się do tej nazwy. W międzyczasie obowiązywała ustawa o zobowiązaniach podatkowych.

9. Zwrócić uwagę na Art. 3! Słowniczek ustawowy

10. Art. 6 OrdPodU - podatek - ta definicja została opracowana w oparciu o doświadczenia, wiedzę, postulaty nauki. Ustawodawca pominął dwa zasadnicze elementy podatku: cecha ogólności i przewłaszczenia..

11. Podatek jest publicznoprawnym, nieodpłatnym, przymusowym, oraz bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym, na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikającym z ustawy podatkowej.

12. Często podatek w ustawodawstwie określa się opłatą by nie nazywać rzeczy po imieniu.. Na przykład do roku 2000 obowiązywała "opłata skarbowa". Dotyczyła różnych czynności cywilno prawnych np. od wystawienie weksla, zaświadczeń etc. Po 2000 roku podzielono te czynności na dwie kategorie, które objęto albo opłatą od określonych czynności organu administracyjnego albo podatkiem od czynności cywilno prawnym, które wywołują skutki określone w prawie cywilnym.

13. W chwili obecnej wciąż istnieją wątpliwości dotyczące niektórych opłat. W ustawie z 1991 o podatkach lokalnych, są dwie opłaty "miejscowa" i "uzdrowiskowa", które mają konstrukcję quasi-podatkową.

14. Podatek musi posiadać wszystkie opisane cechy łącznie z art.6..

15. Podatek jako świadczenie publicznoprawne - regulowane przez normy o charakterze administracyjno prawnym. Obowiązek ten nakłada tylko parlament na organ państwowy, który jest zobowiązany do ściągania podatku. Jednak w źródłach prawa Konstytucji RP są też ratyfikowane umowy międzynarodowe, dlatego też w związku z tym pojawia się podejrzenie, że na przykład w obliczu kryzysu w strefie euro, UE może nałożyć na państwa członkowskie podatek.

16. Obowiązek jednostronnie nakładany przez państwo - podatnik nie negocjuje z państwem tego obowiązku.

17. Podatek jako świadczenie przymusowe - kiedy pojawia się przymus podatkowy? Nie od razu. Chodzi oczywiście o przymus o charakterze egzekucyjnym. Podatnikowi daje się szansę by uregulował swój obowiązek podatkowy zgodnie z prawem. Dopiero, kiedy go nie dopełni, dopiero wówczas organy państwowe podejmują interwencję, czyli wszczynają postępowanie wyjaśniające i ewentualną egzekucję. Przymus pojawiać się może także w realizacji zobowiązań cywilnoprawnych, tu również element dobrowolności w wykonaniu.

18. Podatek jako świadczenie nieodpłatne – podatek nie jest świadczeniem wzajemnym. To nie to samo, co świadczenie ekwiwalentne ma gruncie cywilnoprawnym. Podatnik nie otrzymuje świadczenia ekwiwalentnego. Ekonomiści twierdzą, że mamy tu do czynienia z "Ogólna odpłatność". Związane jest to z zasadą jedności materialnej budżetu. Zasada ‘jednego worka’, z którego państwo realizuję konkretne wydatki publiczne w tym podatnika. Odpłatność nie występująca wprost. Prawnik jednak wchodząc w szczegóły widzi, że są takie podmioty (ograniczmy się na przykład do osób fizycznych), które korzystają ze wszystkich tych dobrodziejstw, a nie płacą podatku. Są też i takie podmioty (spółka zagraniczna lokująca kapitał), która nie ma fizycznie szans na uzyskanie ekwiwalentności. Wreszcie istnieją też podmioty, które płacą ogromne podatki i także nie dostają nic w zamian. Dlatego większość prawników nie jest skłonna zaakceptować tej koncepcji.

19. Podatek jest świadczeniem bezzwrotnym - podatek raz wpłacony nie podlega zwrotowi, przepada jak kamień w wodę - to jest zasada, ale są wyjątki. W prawie podatkowym są sytuacje, kiedy organ może, a czasami nawet musi zwrócić podatek. Np. zarachowanie wpłaty na poczet świadczeń podatkowych: czasami ktoś wpłaci za dużo (traktowane jest to jako świadczenie nienależne i w tym przypadku obowiązują przepisy o zarachowaniu, czyli nadpłata będzie polegać zwrotowi albo zarachuje się ją na to, co jest już wymagalne lub zaległe). Ponadto, gdy ktoś zapłacił podatek od czynności cywilnoprawnej, która okazała się nieważna, to wtedy organ zobowiązany jest do zwrotu podatku.

20. Świadczenie pieniężne – bezdyskusyjne. Znak pieniężny. Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy. Mogą pojawić się kiedyś takie zobowiązania wobec państwa, które będą miały wszystkie cechy podatku oprócz tej cechy świadczenia pieniężnego. Jednak je wszystkie można przeliczyć na pieniądz, w związku z czym są podatkiem.

21. Na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gmin - każdy podatek nawet w najmniejszej wysokości, będzie zasilał skarb państwa, gminę, powiat lub województwo.

23. Tylko ustawodawca może nadawać podatek. Wynikają z ustawy podatkowej.

24. Ustawa podatkowa a przepisy prawa podatkowego to nie to samo. Art. 3 OrdPodU

25. Ustawa podatkowa to jest taki akt ustawowy, który dotyczy podatków, ale nie tylko. Także opłat i nie podatkowych należności budżetowych, przy czym ta ustawa podatkowa powinna określać podmiot, przedmiot opodatkowania, powstanie obowiązku podatkowego i podstawę opodatkowania, stawki podatkowe, regulować prawa i obowiązku organów podatkowych, ale także określać prawa i obowiązki podatników, płatników, inkasentów oraz osób trzecich. Te elementy powinny znajdować się w ustawach podatkowych.

26. Przepisy prawa podatkowego - przepisy ustaw podatkowych oraz przepisy wydane na podstawie tych ustaw. Przepisy niższego rzędu praktycznie rzecz biorąc są to rozporządzenia Rady Ministrów i Ministra Finansów.

27. Cecha ogólności - ustawodawca nie wymienia wprost. Podatek to świadczenie o charakterze ogólnym. Nie mylić ze świadczeniem powszechnym - bo nie ma podatku, który dotyczy dokładnie wszystkich, a taki powinien być podatek powszechny. Ogólny, bo odnosi się do nieokreślonego kręgu podmiotów, które są w równym stopniu zobowiązane do jego uiszczenia. Wszystkie podmioty są zobowiązane do świadczenia podatkowego jednakowo.

28. Można na potrzeby eksperymentu akademickiego wymyślić podatek, który niby jest ogólny, ale tak na prawdę istnieje tylko jeden podatnik, który będzie go płacił.

Wykład III - Ordynacja Podatkowa

1. Art. 6 i 3 - gdzie 6 to definicja podatku, a 3 to słowniczek ustawowy (3 ust. 3). Słowniczek poszerza definicję podatku uregulowaną w art. 6.

2. Pojęcia:

3. Obowiązek podatkowy - definicja legalna - art. 4 - może wynikać tylko z ustawy, jest to nieskonkretyzowana powinność wynikająca z ustawy podatkowej. Podatnik nie wie ile ma zapłacić, komu i kiedy – na tym polega nie skonkretyzowanie powinności.

4. Zobowiązanie podatkowe - definicja legalna - art. 5, zobowiązanie podatkowe zawsze wynika z obowiązku podatkowego, ale obowiązek podatkowy nie zawsze przekształca się w zobowiązanie podatkowe.

5. Obie te instytucje wzajemnie się przenikają, nie można ich od siebie rozdzielić.

6. Przedmiot podatku - nie ma definicji ustawowej podatku - do czasu wejścia w życie OP. Definicja wypracowana przez doktrynę: jest to zdarzenie, stan faktyczny lub stan prawny, z którym ustawodawca wiąże obowiązek podatkowy. W OP ustawodawca częściowo zawarł tę definicję.

7. Zobowiązanie podatkowe - art. 5 - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa lub do j.s.t określonej kwoty i w określonym terminie (przepisy prawa podatkowego określają ile? kiedy? i komu? podatnik ma zapłacić).

8. Moment powstania zobowiązania i obowiązku podatkowego - przepis art. 21 OP - zobowiązanie podatkowe, powstaje:

   1. z dniem powstania zdarzenia, z którym ustawa wiąże obowiązek podatkowy;

   2. z dniem, w którym doręczono podatnikowi decyzje organu podatkowego, która określa wysokość zobowiązania podatkowego.

9. Rozłożenie płatności podatku na raty - zasadą jest, że podatnik zobowiązany jest do zapłaty podatku w całości w określonym terminie (na ogół 14 dni od dnia powstania zobowiązania). Ale przepisy regulują, że w pewnych sytuacjach termin może ulec przedłużeniu albo kwota może zostać rozbita na raty na wniosek podatnika (nie muszą one być równe).

10. Ulgi w płatnościach zobowiązania podatkowych – art. 22 i art. 67a

11. W przypadku podatku od nieruchomości na przykład organ z urzędu rozbija należność na raty. Co nie oznacza, że podatnik nie może dokonać płatności w całości. Termin płatności pierwszej raty jest obowiązujący, po niezapłaceniu zaległość podatkowa.

12. Zagadnienia związane z konstrukcją podatku:

13. - podmiot podatku - kto jest zobowiązany do płatności podatku? Ciąży z reguły na płatniku, podatniku, inkasencie. Ale pojawiają się też inne podmioty, na których ciąży w różnym zakresie zobowiązanie podatkowe. Odpowiedzialność podatkowa opiera się w dużym zakresie na konstrukcji odpowiedzialności solidarnej z KC. Art. 91 i nast. OP – podstawowa zasada i odesłanie do kodeksu cywilnego. W przepisach prawa podatkowego materialnego znajdziemy tego przykłady) podatek od nieruchomości dotyczy solidarnie współwłaścicieli). Art. 372 OP.

14. Art. 29 OP – z mocy ustawy odpowiedzialność solidarna małżonków pozostających we wspólności majątkowej za zobowiązania podatkowe. Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem osobistym, jak i udziałem w majątku wspólnym. Powiązany Art. 110 OP.

15. Definicje: płatnika, podatnika, inkasenta.

16. Art. 7 - Podatnikiem jest osoba fizyczna, os. prawna i jednostka organizacyjna, niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

17. Ekonomiczny skutek - jeżeli ktoś, wedle obowiązujących przepisów, jest traktowany jako podatnik, to znaczy, że z założenia ponosi on ekonomiczny ciężar tego świadczenia podatkowego. Z jego majątku następuje realizacja zobowiązania podatkowego (płatność uszczupla jego majątek).

18. Problem podatków pośrednich – przeciwstawiane podatkom bezpośrednim; Pośrednie mają największe znaczenie fiskalne z punktu Skarbu Państwa np. podatek wat i akcyzowy. Charakteryzują się tym, że następuje rozdzielenie skutków ekonomicznych zapłaty świadczenia podatkowego. Podatnik z formalno-ekonomicznego punktu widzenia nie ponosi ciężaru ekonomicznego tego zobowiązania podatkowego. np. kupujesz gazetę i w jej cenie, którą płacisz zawarty jest już podatek wat, a obowiązek podatku ciąży na sprzedawcy tej gazety (mechanizm przerzucania ciężaru podatkowego).

19. Płatnik - art. 8 - os fizyczna, prawna i jednostka organizacyjna, niemająca osobowości prawnej, jest zobowiązana zrealizować trzy obowiązki by została zwolniona z zobowiązania podatkowego: naliczenie, pobranie, odprowadzenie należności podatkowej np. notariusz przy okazji darowizny. Płatnik i inkasent odpowiadają całym swoim majątkiem za obowiązki na nich nałożone. Opowiadają, co najmniej za zaległość podatkową, może odpowiadać też karnie. W przypadku, kiedy udowodniono, że płatnik naliczył, pobrał, ale nie odprowadził, to podatnik zostaje zwolniony ze swojego zobowiązania podatkowego.

20. Inkasent - inkasent należności o charakterze podatkowym. Odpowiada całym swoim majątkiem osobistym. Odpowiada za realizację dwóch obowiązków: pobrania i odprowadzenia należności. Dziś bardzo często wykorzystywany do poboru opłat. Ma jeden dzień więcej niż pozostali (podatnik, płatnik) do uregulowania zobowiązania (najpóźniej dzień po terminie bez popadania w zwłokę) np. sołtys może być inkasentem.

21. Odrębną grupą są podmioty zobowiązane solidarnie - art. 93 i następne. Przekształcenia form organizacyjnych podmiotów. Zasada ogólna: Podmiot, który powstał w wyniku łączenia spółek, wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki, które ciążyły na tych spółkach, które uległy połączeniu. Niezależnie od formy łączenia.

22. Uniwersalna sukcesja podatkowa.

Wykład 4 - cd

1. Ustawodawca poszerza stronę podmiotą bierną o osoby trzecie. Wprowadza kazuistyczne regulacje dotyczące osób trzecich, a dotyczące pewnych stanów faktycznych i prawnych. Uznał, bowiem że w tych konkretnych sytuacjach osoby trzecie będą obciążone podatkiem.

2. Omówienie tych sytuacji:

3. 1.Kwestia odpowiedzialności małżonków. Co najmniej dwie regulacje wyrażone w ordynacji podatkowej. Odpowiedzialność solidarna współmałżonków, kiedy mają wspólność majątkową. Udziały małżonków w majątku wspólnym są równe (po 50 %). To jest istotne o tyle że ustawodawca w przypadkach odpowiedzialności za zobowiązania małżonka ogranicza ją do wysokości udziału. Małżonkowie odpowiadają solidarnie za zobowiązania podatkowe.

4. Istotne są art. 29 i 110, a także 107 i 110. Art. 30 ordynacja podatkowa reguluje odpowiedzialność całym majątkiem płatnika i podatnika - odpowiadają oni za podatek nie pobrany lub pobrany a nie wpłacony. Art. 108 § 2 i § 4 - Musi być pewność, ze strony organów podatkowych, że podatnik nie zapłacił podatku, wtedy dopiero jest możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

5. Art. 29 – typowy stosunek majątkowy małżeński – ustawowa wspólność majątkowa. Zobowiązania podatkowe, które ciążą na jednym małżonku (np. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej) to odpowiada on majątkiem osobistym jak i udziałem z majątku wspólnego. Charakterystyczne jest to, że zakres odpowiedzialności małżonków jest dwuelementowy, z osobistego majątku małżonka, oraz z 50 % majątku wspólnego. Ważny jest też art. 29. § 2 i 3.

6. Art. 110 - sytuacja jest odmienna, bo małżonkowie rozwiązali stosunek małżeński (także separacja i unieważnienie). Jednak to rozwiązanie może być krzywdzące dla małżonka rozwiedzionego. Ustawodawca wyszedł z założenia, że skoro to zobowiązanie powstało w trakcie trwania związku małżeńskiego, kiedy to współmałżonkowie odpowiadali solidarnie to mimo zakończenia małżeństwa nadal wspólnie za nie odpowiadają. Rozwiedziony małżonek ponosi odpowiedzialność, całym swoim majątkiem, jednak do wysokości jego udziału w majątku wspólnym.

7. 2. Odpowiedzialność rodziny z art. 111. Szereg przesłanek, które muszą być spełnione łącznie. Członek rodziny odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie za zobowiązania podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, związanego z tą działalnością, w okresie, w którym stale (kwestia ocenna) współpracował z podatnikiem oraz osiągał korzyści z tej działalności (orzecznictwo korzyści określiło jako każdą korzyść: pieniądze, świadczenie rzeczowe). Ustawodawca zakreślił krąg podmiotów, które uznawane są za członków rodziny.

8. 3. Zatajenie działalności gospodarczej art.113. Osoba fizyczna udostępnia swoją firmę (imię i nazwisko) innej osobie, która prowadzi działalność gospodarczą na szerszą skale niż to wynika z jego rozliczenia, w rzeczywistości osiągając większe dochody. Musi być udowodniona zgoda tej osoby trzeciej na to, że inny podmiot używał firmy w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej.

9. 4. Odpowiedzialność dzierżawcy 114 i 114a. Kwestia uregulowana m.in. po to by usprawnić system wpływów do budżetów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu podatku od nieruchomości.

10. 5. Odpowiedzialność wspólników. Ustawodawca, kiedy chodzi o odpowiedzialność związaną ze spółkami, przyjmuje regulacje dwojakiego rodzaju to znaczy, kiedy chodzi o spółki osobowe to art. 115, a gdy o spółki kapitałowe art. 116 ( spółka z o.o., spółka z o.o. w organizacji oraz spółka akcyjna lub akcyjna w organizacji) i 166a. Zakres tych odpowiedzialnych jest różny. Odpowiedzialność wspólników spółki osobowej (jawnej, cywilnej, partnerskiej oraz komplementariusze spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej) oznacza, że odpowiadają oni całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i wspólników (jeśli wiążą się z działalnością gospodarczą spółki). W przypadku osób prawnych z art. 116 zasadą jest, że odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu w czasie sprawowania zarządu. Dalsze przesłanki: jeżeli członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, postępowania układowego lub jeżeli nie wykaże, że nie zgłoszenie wniosku nastąpiło bez jego winy. Ponadto nie wskazał mienia spółki, z którego możliwa byłaby egzekucja (spółka nie ma żadnego majątku).

11. Art. 31 – obowiązek osoby prawnej do wskazania osób, które będą zobligowane do pełnienia czynności płatnika lub inkasenta.

12. 6. Kwestia odpowiedzialności gwaranta i poręczyciela – art. 33. §1 - organ jest przekonany, że podatnik nie chce się wywiązać ze zobowiązania podatkowego, może ustanowić zabezpieczenie (kiedy po stronie podatnika mają miejsce zdarzenia uprawdapadabniające, że zobowiązanie nie zostanie uregulowane). Art. 33d - ten przepis pozwala tym osobom zobowiązanym, zaproponować inną formę zabezpieczenia, ale organ nie musi się zgodzić (depozyt pieniężny, gwarancja bankowa, poręczenie). Art. 117a – odpowiedzialność gwaranta i poręczyciela. Przepis art. 117 uzupełnia sytuacje z art. 112 o nabywcy przedsiębiorstwa.

13. Zasady przedawnienia odpowiedzialności – art. 118. Kwestia terminu płatności i terminu przedawnienia w związku z art. 47 i art.68.

14. Termin płatności podatku 14 dni od daty doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Inaczej niż w obrocie cywilnoprawnym liczy się moment obciążenia rachunku podatnika, a nie data wpływu pieniędzy na rachunek wierzyciela. Termin jest zachowany, jeżeli wpłata nastąpi w ostatnim dniu terminu.

15. Przedawnienie - zasadą jest art. 68 § 1 - (w zw. z art. 21 §1 pkt 2) nie powstaje, jeżeli decyzja została doręczona po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym ten obowiązek podatkowy nastąpił.

16. art. 70 – zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Wykład V

1. Przedmiot podatku:

- element świadczenia podatkowego.

- element o charakterze jakościowym, czyli charytatywnym.

- element konieczny.

- ustawa podatkowa tylko może nakładać podatki.

- immanentnie związany z podmiotem podatku.

Podmiot podatku i przedmiot tworzą razem pole obowiązku podatkowego. Te dwa elementy pozwalają nam określić, od czego podmiot płaci podatek.

Przedmiot podatku identyfikuje się jako swego rodzaju element pośredni między podmiotem, a podstawą opodatkowania.

Przedmiot podatku - stan faktyczny lub prawny, z którym ustawa łączy skutek w postaci powstania obowiązku podatkowego. Związek przedmiotu z podmiotem - określone sytuacje faktyczne (np. osiąganie dochodu) lub prawne (np. bycie właścicielem rzeczy, nabycie spadku) z zaistnieniem, których ustawa łączy obowiązek zapłaty podatku przez podmioty, które znalazły się w tej sytuacji prawnej lub faktycznej.

W celu określenie przedmiotu podatku ustawodawca używa w przepisach zwrotu np. „opodatkowaniu podlegają”. Ponadto nazewnictwo ustaw może być mylące w tym sensie, że nie w pełni oddaje przedmiot opodatkowania (zbyt wąskie określenie przedmiotu opodatkowania w tytule) np. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych czy od osób prawnych przewiduje również przychody jako przedmiot opodatkowania, ustawa o podatku od spadków i darowizn reguluje opodatkowanie innych nabywanych tytułów prawnych np. zasiedzenie, zniesienie współwłasności, ustawa o podatku od nieruchomości.

Ustawodawca określa przedmiot podatku za pomocą dwóch możliwych stylizacji, tj.:

1. określa pewną czynność (osiąganie dochodu) lub

2. przedmiot pewnej działalności (po prostu dochód) - rzeczowe ujęcie podatku - tzw. urzeczawianie, niektórzy przedstawiciele doktryny twierdzą, że jest to błąd.

Klasyfikacja przedmiotów opodatkowania:

1. Zjawiska związane uzyskaniem przychodu (dochód na etapie jego powstawania).

2. Zjawiska związane uzyskaniem dochodu (postać ostateczna dochodu).

3. Zjawiska związana z konsumpcją (wydatkowanie dochodu, zaspakajanie potrzeb).

4. Zjawiska związane z majątkiem (nabywania, posiadanie, zbywania – opodatkowanie dochodów przyszłych).

Wszystkie powyższe łączy jakiś rodzaj dochodu. Przedmioty opodatkowania sformułowane są najczęściej w sposób pozytywny. Ustawodawca stosuje również ujęcie negatywne, wtedy mamy do czynienia z wyłączeniami.

2. Podstawa opodatkowania:

- element struktury świadczenia podatkowego;

- element zmienny o charakterze ilościowym (poprzednie elementy miały charakter jakościowy);

- podstawa opodatkowania jest najbardziej elastycznym elementem konstrukcyjnym świadczenia podatkowego;

Dwa aspekty pojęcia podstawy opodatkowania:

- konstrukcyjny – najbardziej rozpowszechniony; ujmowana jako jeden z elementów konstrukcji świadczenia podatkowego, a jego istota wyraża się w tym, że stanowi on ilościowe lub wartościowe określenie przedmiotu podatku (ilościowo tzn. określone w konkretnych jednostkach miary; w ustawie o podatku rolnym ustawodawca ustanawia specyficzny hektar przeliczeniowy - sztuczna jednostka stworzona na potrzeby tego podatku). Może być konkretyzacją wartościową wyrażoną w jednostkach pieniężnych. Podstawę opodatkowania, którą można skonkretyzować wartościowo możemy określić jako wartość rzeczywistą (tzn. gdy możliwe jest określenie względnie dokładne uzyskiwanego dochodu) lub szacunkową (gdy ustalenie wartości rzeczywistej jest niemożliwe albo bardzo skomplikowane).

- normatywny – podstawa opodatkowania jawi się jako następstwo, prawna konsekwencja przedmiotu podatku.

Trzy instytucje prawno-podatkowe:

1. Minimum podatkowe – powszechnie stosowane w różnych systemach podatkowych. Ujmowany na dwa sposoby: a) Minimum podatkowe to określona graniczna wielkość podstawy opodatkowania, której przekroczenie aktywizuje obowiązek podatkowy. b) Minimum podatkowe jest określone jako stała wielkość, o którą pomniejsza się podstawę opodatkowania. Względy socjalne decydują o wykorzystaniu tego instrumentu. Redukcja obciążenia podatkowego.

2. Kumulacja podatkowa - sumowanie podstaw opodatkowania w celu ustalenia kwoty należnego podatku. Może mieć charakter kumulacji:

a) przedmiotowej – polega na łączeniu elementów przedmiotu opodatkowania pochodzących z różnych tytułów prawnych, źródeł w stosunku do jednego podmiotu;

b) podmiotowej - polega na łączeniu elementów przedmiotów opodatkowania, które należą do różnych podmiotów (ale tych między, którymi występują określonego typu powiązania np. międzyrodzinne czyli małżeństwo; w celu realizacji polityki prorodzinnej);

c) czasowa – polega na łączeniu podstaw opodatkowania w określonym czasie lub w określonych przedziałach czasowych. Najważniejsze jest określenie przedziału czasowego;

d) terytorialna – określa zasady łącznego traktowania dochodów uzyskanych podatnika w kraju jak i za granicą. W związku z terytorialnym rozmieszczeniem źródeł dochodu., który jest osiągany przez podatnika rozróżniamy dwie instytucje. Ograniczony obowiązek podatkowy polega na powinności płacenia podatku od dochodu, którego źródła znajdują się w każdym państwie. Nieograniczony obowiązek podatkowy polega na tym, że podatnik jest zobowiązany do płacenia w całości od swego dochodu bez względu na miejsce, gdzie znajdowało się źródło – zasada rezydencji, miejsca zamieszkania. Reguluje się te kwestie w umowach bilateralnych między państwami w celu uniknięcia podwójnego opodatkowania.

3. Ulgi obliczane na podstawie opodatkowania. Istotą ulgi jest to, że ustawodawca dąży do redukcji ciężaru podatkowego. Możliwości w tym zakresie to: obniżenie stawki podatkowej, pomniejszenie podstawy opodatkowania oraz pomniejszenia kwoty podatku na przykład tzw. ulga rehabilitacyjna.

Podstawa opodatkowania to skonkretyzowana przez przepisy ustawy wielkość, którą za pomocą omówionych instytucji prawno-podatkowych możemy modyfikować w większym lub mniejszym zakresie, jeśli przepisy danego podatku przewidują taką możliwość. Po dokonaniu modyfikacji określona wartość będzie identyfikowana jako podstawa obliczenia podatku i do niej będziemy stosować stawki podatkowe w celu obliczenia kwoty należnego podatku. Podstawa obliczenia może być mniejsza lub większa niż podstawa opodatkowania, a czasem wartości te się pokrywają.

3. Stawka podatkowa

Jest to element, który musi zostać określony. Stawka podatkowa jest to relacja między wymierzonym podatkiem, a podstawą opodatkowania. Klasyfikacja:

1. Ze względu na sposób ujęcia stawki: kwotowe (oznacza kwotę, która przypada na jednostkę opodatkowania np. 3zł za metr kwadratowy powierzchni użytkowej; najczęściej stosowane są, gdy podstawy opodatkowania wyrażone są w jednostkach niepieniężnych) i stosunkowe (dzielą się na procentowe, ułamkowe i wielokrotnościowe; wszędzie tam gdzie podstawa opodatkowania wyrażona jest w jednostkach pieniężnych;).

2. Ze względu na sposób zachowania się stawki do podstawy opodatkowania: stawki stałe to stawki płaskie; opodatkowanie identyfikowane jako proporcjonalne lub liniowe; istota jest taka, że ich wysokość się nie zmienia w zależności od podstawy opodatkowania, jej wielkości; stawki zmienne to stawki, które zmieniają się wobec podstawy opodatkowanie; rozróżniamy stawki:

a) progresywne – rosną w miarę wzrostu podstawy opodatkowania. Progresja może być stopniowa (skokowa, globalna, całościowa) lub szczeblowana (odcinkowa, schodkowa). Istota pierwszej z nich polega na opodatkowaniu według stawki właściwej dla przedziału, w którym mieści się dana podstawa opodatkowania. W drugim wypadku podstawa opodatkowania ulega podzieleniu na przedziały, w których stopniowo zwiększa się wartość odprowadzonego podatku (np. 38 000zł – za pierwsze 20 000 płaci się 10% a za pozostałe 18 000, tj. ponad ten przedział, 15% ).

b) regresywne – istota ich polega na tym, że w miarę wzrostu podstawy opodatkowania, stawki maleją.

c) degresywne – w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania, stawki maleją.

4. Ulgi i zwolnienia podatkowe

Kolejny element konstrukcji świadczenia podatkowego. Ulgi mają na celu zmniejszenie ciężaru podatkowego, którym obarczony jest podatnik. Zwolnienie z kolei to rezygnacja ustawodawcy z opodatkowania albo określonej kategorii podatników (podmiotowe) lub przedmiotu opodatkowania (przedmiotowe).

Warunki trybu płatności

Są klasyfikowane do elementów konstrukcji świadczenia podatkowego ze względu na potrzeby dydaktyczne. Należy zaznaczyć jednak, że warunki trybu płatności są umieszczone w ordynacji podatkowej i stosuje się je tak samo względem wszystkich podatków (brak specyficznych regulacji w ustawach podatkowych szczegółowych), więc coraz rzadziej wyodrębnia się je jako element świadczenia podatkowego.

Istotą są określone reguły, które obowiązują podatnika przy płaceniu świadczenia podatkowego. Są to reguły, które będą dotyczyć:

1. miejsca zapłaty świadczenia podatkowego – według właściwości organu podatkowego (miejscowej i rzeczowej) wskazanej w szczegółowych ustawach podatkowych;

2. sposobu świadczenia podatkowego – jednorazowo (uiszczany w całej kwocie należności od razu) lub częściami (zaliczkowo, gdy nie jest możliwa do oceny lub oszacowania ostateczna wysokość kwoty podatku lub ratalnie wówczas, gdy jesteśmy w stanie ustalić wysokość podatku na początku roku podatkowego, a w wyniku decyzji organu lub przepisów prawa podatnik może płacić go ratami);

3. formy zapłaty – podstawowe (gotówką w kasie urzędu lub na rachunek urzędu, a także w formie rozliczenia bezgotówkowego przez polecenie przelewu – dot. na przykład przedsiębiorców zobowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej - patrz również art.61 OrdPodat; rzadko za pomocą karty płatniczej – opłaty lokalne, organ stanowiący jednostki samorządu lokalnego o tym decyduje), forma pomocnicza (znakami akcyzy; charakter antycypacyjny) oraz forma szczególna (art. 61 § 4 – zapłata podatku papierami wartościowymi, decyduje o niej minister finansów w drodze rozporządzenia, określa on które podatki mogą nią być objęte);

4. terminu zapłaty – art. 47 OrdPod., termin zależy od sposobu powstania obowiązku podatkowego. Istotne uregulowania również odnośnie płatnika i inkasenta.

Wykład VI - Zasady podatkowe

Zasady podatkowe

Odnośnie ogólnej materii jaką jest prawo finansowe odnajdujemy w przepisach prawa ugruntowane zasady prawa np. jawności, przejrzystości.. Natomiast zasady podatkowego nie są ciągle literą prawa (nie są wprost sformułowane). Odrębnym zagadnieniem są naczelne zasady postępowania podatkowego, ale nie należy ich utożsamiać z zasadami podatkowymi.

Zasady podatkowe to postulaty kierowane przez przedstawicieli nauki do racjonalnego ustawodawcy, by nakłonić go do kreowania prawa podatkowego według określonych reguł.

W Polsce, zdaniem Pana profesora nie ma systemu podatkowego.

Do czego odnosić to zagadnienie zasad podatkowych? – zagadnienie to wiąże się głównie z postaciami Adama Smitha (liberalizm) i Adolfa Wagnera (etatyzm państwowy). Wiek XIX. Byli to praktycy, którzy zajmowali się podatkami. Reprezentowali odmienne poglądy. Wagner przedkładał interes państwa nad interesy innych podmiotów, a Smith odwrotnie. Ponadto Smith wyodrębniał samodzielne zasady, a Wagner wyodrębniał grupy zagadnień w ramach, których wskazywał poszczególne zasady.

Zasady Adama Smith’a:

1. zasada sprawiedliwości – sprowadza się do tego, że podatnik powinien ponosić ciężar podatku, który odpowiada jego możliwościom. Ideowo słuszna. Smith dopuszczał jednak wyjątki od tej zasady, zarówno pod względem podmiotowy jak przedmiotowym. Przyjmował jednak zbyt wiele odstępstw od tej reguły.

2. zasada dogodności – koresponduje z instytucjami ulg i zwolnień. Polega na zrównoważeniu interesu fiskusa z interesem podatnika, aby ten drugi mógł wykonać zobowiązanie podatkowe w takiej kwocie i w takim terminie by był w stanie realizować je bez większego uszczerbku z obiektywnego punktu widzenia. W naszym systemie jest ona respektowana np. dzięki ratalnej formie płatności, odroczeniu płatności itp.

3. zasada taniości podatku – wpływy podatkowe to wpływy pieniężne zasilające odpowiednio Skarb Państwa jak i budżety jednostek samorządu państwowego. Pobieranie świadczenia podatkowego powinno być w wysokości odpowiedniej do kosztów ponoszonych przez państwo i samorządy w związku z pobieraniem tego świadczenia. Wydatkowanie jak najmniejszych środków w celu pozyskania podatków.

4. zasada pewności – dobry system podatkowy musi opierać się na tej zasadzie. Podatnik musi mieć pewność jakie ciężary podatkowe mogą na niego spaść bowiem od tego zależy jakie podejmie przedsięwzięcia. Nie powinien być w tym względzie zaskakiwany. Podatki powinny być jasne i przejrzyste.

Bardzo dobre zasady, które w jakimś stopniu obowiązują do dzisiaj.

Adolf Wagner przedkładał interes państwa nad interesem jednostkowym. Wyróżniał zasady, które grupował na:

1. Zasady fiskalne – zasada sprawiedliwości podatkowej (podatek powinien być pobierany w większej wysokości od tych, którzy mają większe możliwości finansowe, a w mniejszym stopniu od uboższych, ale w odróżnieniu od Smith’a szedł w stronę większej powszechności podatków bez generowania zbyt wielu ustępstw – każdy ma płacić podatek, minimum ulg podatkowych).

2. Zasady gospodarcze – są to pewne uwagi i zalecenia zgłaszane przez niego względem prawodawcy. Pierwsza dotyczy proporcji między podatkami pośrednimi a bezpośrednimi. Powinno się dążyć do zwiększania podatków bezpośrednich. Twierdził, że wtedy system jest bardziej przejrzysty i sprawiedliwy. Niewątpliwie podatki pośrednie są o wiele atrakcyjniejsze dla fiskusa niż podatki bezpośrednie. Druga sugestia związana jest z minimalizacją ciężarów podatkowych realnych. Jak długo nieruchomość pozostaje we władaniu tak długo gmina może liczyć na wpływ z tytułu podatku. Między innymi stąd pomysł wprowadzenia podatku katastralnego – podstawą wymiaru świadczenia podatkowego jest wartość nieruchomości. Rozwiązanie niepopularne, ale wykorzystywane w innych państwach. Wagner zwracał uwagę na to, że choć początkowo tego typu obciążenia będą opłacalne to z czasem wpływy z tytułu takich podatków ulegną gwałtownemu zmniejszeniu ze względu na niewydolność finansową podatników.

3. Zasady techniki podatkowej – dogodność, taniość, pewność świadczenia podatkowego.

W chwili obecnej w literaturze przedmiotu, poza paroma wyjątkami, królują te zasady. Za wprowadzanie do porządku prawnego w Polsce tych zasad odpowiada obecnie głównie Trybunał Konstytucyjny, który wielokrotnie wypowiadał się na temat podatków.

Koncepcja Leffera (krzywa Leffera podatku progresywnego, progresja szczeblowa). Odzwierciedla możliwości podatkowe podatnika. Jeśli ustawodawca nie wyliczy dobrze możliwości podatnika to nie będzie on realizował zobowiązania podatkowego. Ustawodawca powinien stosować stawki progresywne tylko na pewnym poziomie, bo po jego przekroczeniu przestanie uzyskiwać wpływy z podatków. Stawka progresywna po osiągnięciu odpowiedniego pułapu przekształci się w stawkę degresywną..

Wykład VII

Klasyfikacja podatków

Kryteria klasyfikacyjne:

1)Ze względu na to, do kogo są skierowane i czego dotyczą, wiążą się z przedmiotem opodatkowania:

- o charakterze osobowym (osobistym) – kierowane pod adresem konkretnych osób np. fizycznych, prawnych, j. organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, np. podatki dochodowe

- o charakterze rzeczowym, wiążą się z faktem posiadania mienia np. podatek od nieruchomości, środków transportowych

- czasem charakter mieszany

2) Ze względu na przedmiot opodatkowania – dlaczego nałożono na podatnika ciężar podatkowy, co jest zdarzeniem rodzącym obowiązek podatkowy

W ramach przedmiotu opodatkowania - dokładne oznaczenie przedmiotu opodatkowania:

przychodowe(fakt podjęcia czynności, w wyniku których przychód powinien być osiągnięty),

dochodowe(wiążą się z faktem osiągnięcia dochodu, czyli nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania; w przypadku osób fizycznych – dochód, czysty zysk, nadwyżka finansowa w przypadku spółdzielni; kiedyś istniał podatek wyrównawczy, czyli nadbudowa nad podatkiem dochodowym),

majątkowe( typowy podatek – w przyszłości katastralny)

konsumpcyjne(podatki od wydatków np. od towarów i usług oraz akcyzowy, niektórzy uważają, że także od czynności cywilno - prawnych). Są to podatki, które przynoszą największe wpływy.

częstotliwość występowania przedmiotu opodatkowania – charakter jednorazowy np. podatek od wzbogacenia wojennego, wpłaty z zysku po opodatkowaniu przedsiębiorstw państwowych, powtarzalny lub stały.

Podatki pośrednie – charakteryzują się przerzuceniem ciężaru podatkowego, podatnikiem jest określony podmiot np. sprzedawca, a w rzeczywistości ciężar tego świadczenia zostaje przesunięty na inny podmiot, najczęściej konsumenta, finalnego nabywcę dobra. (np. akcyzowy i od towarów i usług). Poprzednik podatku od towarów i usług – podatek obrotowy, w ustawie o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej, ustawodawca stwierdził, że jest to podatek cenotwórczy, tzn. wlicza się go do ceny towaru, więc nabywca dobra ponosi ciężar tego świadczenia podatkowego.

Podatki bezpośrednie – ciężar podatkowy spoczywa na tym podmiocie, który realizuje przedmiot opodatkowania, jest elementem zdarzenia rodzącego obowiązek podatkowy, np. podatek od nieruchomości, od czynności cywilno-prawnych, bo obciąża strony czynności.

Podatki zwyczajne – wiążą się z wystąpieniem zdarzeń, mających charakter zwyczajny, powtarzalny. Np. pracownik najemny otrzymuje wynagrodzenie, osiąga dochody, co rodzi obowiązek podatkowy.

Podatki nadzwyczajne – zdarzenie ma charakter występujący rzadko, nie dający się przewidzieć np. podatek od spadków i darowizn.

Podatki centralne i lokalne – w zależności od tego, gdzie sumy uzyskiwane z tytułu tego świadczenia podatkowego trafiają - czy zasilają skarb państwa czy też są traktowane jako dochód jednostki samorządu terytorialnego. (podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych jest dzielony pomiędzy skarb państwa i jst. wszystkich szczebli, natomiast podatek od towarów i usług, gier, akcyzowy jest przypisany skarbowi państwa, pozostałe podatki wiążą się z budżetem gminy).

Podatki o charakterze przymusowym i fakultatywnym - chociaż art.6 ord. pod. mówi, że podatek jest świadczeniem o charakterze przymusowym, podział ten jest uzasadniony, chodzi o to czy podatek ma obowiązywać bez ograniczeń na całym obszarze kraju, jeżeli w tym zakresie ustawodawca dopuszcza pewną swobodę, to można mówić o fakultatywności świadczenia podatkowego. Podatek od posiadania psa był podatkiem fakultatywnym.

Podatki o charakterze celowym i uniwersalne – zasadą jest, że ustawodawca wprowadzając obowiązek podatkowy nie określa celu, dla realizacji którego ten podatek został wprowadzony ani też przeznaczenia wpływu z tytułu tego podatku. Generalnie podatki maja charakter świadczeń uniwersalnych, w tym sensie, że wpływy z tytułu tych podatków nie są kierowane dla osiągnięcia konkretnego celu. (podobnie - zasada jedności materialnej budżetu). Podatki celowe – z góry wiadomo na jakie cele będzie przeznaczone świadczenie podatkowe, kiedyś funkcjonował podatek drogowy – (teraz podatek od środków transportowych) pobierano go od właścicieli i podmiotów, na rzecz których były zaewidencjonowane środki transportu. To świadczenie podatkowe miało być przeznaczone na finansowanie nakładów na potrzeby gminy w zakresie budowy, konserwacji, utrzymania dróg. Odstąpiono od tego rozwiązania – wpływy były za niskie, żeby mogły stanowić samodzielną podstawę do wykonywania tych czynności.

W przyszłości: podział na zobowiązania podatkowe o charakterze krajowym i międzynarodowym. Wiąże się z uczestnictwem Polski w UE.

Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych Art.33 Ord. pod.

Określone podmioty, najczęściej organy zostały wyposażone w prawo dokonywania działań zmierzających do zabezpieczenia interesów państwa, innych podmiotów lub określonych związków publicznoprawnych w określonych sytuacjach. Art. 33.1 – w razie jeżeli organ podatkowy żywi uzasadnioną obawę, że podatnik nie wywiąże się ze swojego zobowiązania podatkowego,(przesłanka ogólna) wtedy może podjąć czy czynności o charakterze zabezpieczającym, zapobiegawczym jeszcze przed nadejściem terminu płatności, wymagalności tego świadczenia podatkowego. Podatnik trwale nie wywiązuje się z zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, (nie tylko podatki, nie uiszcza opłat, składek, długu celnego) lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję(przesłanki szczegółowe). Jego działalność ma charakter aktywny – nie tylko zbywanie, ale też rozporządzanie mieniem w taki sposób, że ogranicza prawa do tego mienia np. ustanawia hipoteki na nieruchomości.

Wykład VIII

Przepis ten stosuje się również m.in. do płatników, inkasentów, spadkobierców, osób trzecich, w toku postępowania podatkowego, kontrolnego (zawsze, gdy organ uzna, że istnieje uzasadniona obawa). Kiedy można ustanowić zabezpieczenie? Decyzją określającą bądź ustalającą wysokość zobowiązania, ale także zgodnie z art. 33.2 przed wydaniem tych decyzji. Zabezpieczenie nie może być utrzymywane w nieskończoność, nie może mieć charakteru bezterminowego.

Kiedy zabezpieczenie wygasa? Art. 33a - kiedy upływa termin 14 dniowy od doręczenia decyzji ustalającej, określającej wysokość świadczenia podatkowego lub dotyczącej zwrotu podatku.

Wykonanie tego zabezpieczenia – zabezpieczenie odbywa się w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji co do zasady, istnieje szczególna sytuacja: sposoby zabezpieczenia są zróżnicowane, ustawodawca najwięcej uwagi poświęca zastawowi skarbowemu i hipotece przymusowej (tradycyjne formy zabezpieczenia), gdy następuje przedawnienie zobowiązania podatkowego, które z mocy art. 57 rodzi skutek taki, że zobowiązanie wygasa to oznacza to, że nie można wobec zobowiązanego wystąpić z roszczeniem o zaspokojenie wierzytelności przedawnionej; w prawie podatkowym, inaczej niż w prawie cywilnym, jeżeli dłużnik chciałby zapłacić, organ podatkowy powinien zwrócić świadczenie. Istnieje jeden wyjątek – nie dotyczy to przypadku, gdy nastąpiło zabezpieczenie wykonania zobowiązania przy pomocy ustanowienia hipoteki przymusowej bądź zastawu skarbowego.

Inne formy zabezpieczenia art. 33 d .2 , organ podatkowy może przyjąć tytułem zabezpieczenia określone formy zabezpieczenia, tę decyzję podejmuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Formę proponuje dłużnik: gwarancja bankowa albo ubezpieczeniowa, poręczenie banku, weksel poręczony przez bank, czek potwierdzony przez krajowy bank wystawcy czeku, zastaw rejestrowy na papierach wartościowych emitowanych przez skarb państwa lub NBP, uznanie kwoty na rachunku depozytowym organu podatkowego, pisemne i nieodwołalne upoważnienie organu podatkowego potwierdzone przez bank lub SKOK do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej. W ostatnim przypadku istnieje pewna wątpliwość, mamy tu do czynienia z decyzją o charakterze zabezpieczającym, stosuje się w tym zakresie przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, ale egzekucja ma charakter zabezpieczenia. W świetle obowiązujących przepisów, jeżeli dochodzi do zbiegu egzekucji zabezpieczającej i egzekucji, która jest prowadzona w celu wyegzekwowania wierzytelności to zasadą jest, że realizuje się tę egzekucję niezabezpieczającą. Jeżeli przyjmuje się taką formę zabezpieczenia to nie zawsze organ podatkowy będzie zabezpieczony – jeżeli komornik skieruje wobec rachunku post. egz. to wtedy organ komorniczy ma pierwszeństwo w zabezpieczeniu. W praktyce, niektóre formy są rzadko stosowane np. poręczenie weksla przez bank, bo nie chce ryzykować. Przy potwierdzeniu czeku istnieją rygory czasowe – termin ważności czeku wynosi 10 dni od daty wystawienia czeku. Nie każdy podmiot może być gwarantem – art.33e – wykaz poręczycieli określa rozporządzenie.

Hipoteka przymusowa

20 lutego 2011 – zmiana ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Dłużnik rzeczowy (najczęściej właściciel albo wieczysty użytkownik) może dysponować nieruchomością np. z chwilą ustanowienia hipoteki może zastrzec, że w razie jej wygaśnięcia nastąpi podstawienie, w miejsce tej hipoteki zostanie wpisana inna. Co do hipoteki przymusowej mamy dualizm – hipoteka przymusowa wpisywana do ksiąg wieczystych na podstawie tytułów wykonawczych, które nie muszą pochodzić od organów podatkowych oraz hipoteka przymusowa, która zabezpiecza wykonanie zobowiązań podatkowych. Ten rodzaj hipoteki jest przedmiotem regulacji ordynacji pod.

[Wcześniej pierwszeństwo miało zaspokojenie wierzytelności publicznej, w 2005r. TK orzekł, że ta zasada jest niezgodna konstytucją. ]

Art. 34.3 – zakres przedmiotowy hipoteki przymusowej - również można ją ustanowić na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

Z wnioskiem o dokonanie wpisu występuje naczelnik urzędu skarbowego, czyli organ podatkowy pierwszego stopnia Art. 35.2 – podstawą wpisu są doręczone decyzje ustalające np. wysokość zobowiązania podatkowego. Hipoteka przymusowa jest wpisywana do księgi wieczystej prowadzonej przez sąd rejonowy.

[Hipoteka morska przymusowa – ustanawiana na jednostkach morskich, wtedy organ podatkowy występuje do izby morskiej. Hipoteka istnieje dopiero w momencie jej ujawnienia, musi być ona wpisana do księgi wieczystej.]

Art.39 – w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane, wtedy organ podatkowy może zwrócić się do kontrolowanego z żądaniem złożenia oświadczenia o nieruchomościach, prawach maj., które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej oraz o rzeczach ruchomych, zbywalnych prawach maj., które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego. Strona lub kontrolowany mogą odmówić złożenia oświadczenia, jeśli je złożą, musi ono odpowiadać prawdzie (jeżeli złożą oświadczenie nieprawdziwe, grozi im odpowiedzialność prawna).

Zastaw zwykły jest bardzo rzadko stosowany, ponieważ przerzuca na zastawnika szczególne obowiązki – jeżeli zastawnik przejmuje przedmiot zastawu, to znaczy, że w pełni uzyskuje kontrolę nad przedmiotem zastawu, pozbawia możliwości korzystania z rzeczy zastawcę i przejmuje wszelkie ryzyka i koszty utrzymania rzeczy. W przeszłości istniał zastaw bankowy i został zastąpiony zastawem rejestrowym.

Zastaw na prawach – wadą jest, że nie jest ujawniany w rejestrze, wymaga daty pewnej.

Zastaw finansowy – na instrumentach finansowych, stosowany, gdy chodzi o wykorzystanie papierów wartościowych.

Zastaw skarbowy – wykorzystywany do zabezpieczenia wyłącznie wierzytelności o charakterze podatkowym. Dla ujawnienia go stosuje się odrębne rejestry prowadzone przez naczelników urzędów skarbowych, istnieje także centralny rejestr zastawów skarbowych, który prowadzi minister finansów. Przysługuje Skarbowi państwa i jst z tytułu zobowiązań podatkowych, kiedy podatnikowi doręcza się decyzję ustalającą wysokość zob. podatkowego (art.21.1). W dniu ustanowienia zastawu wartość przedmiotu - przynajmniej 11900zł. Przedmiotem zastawu skarbowego nie mogą być rzeczy wyłączone spod egzekucji, określone w ustawie o post. egz. w administracji. są to np. rzeczy służące do zaspokajania bieżących potrzeb. Zastaw powstaje w momencie dokonania wpisu, a wygasa przede wszystkim w przypadku wygaśnięcia wierzytelności, w przypadku wykreślenia itp. Możliwe są spisy rzeczy ruchomych, które mogą być przedmiotem zastawu, dokonuje ich organ podatkowy.

Z rejestru sporządza się wypisy, np. na żądanie uprawnionego. Kolejność zaspokojenia: art. 42.2, zastaw skarbowy wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem wpisanym później. Art. 42.4 – w przypadku, gdy rzecz ruchoma lub prawa majątkowe zostają obciążone zastawem ujawnionym w innym rejestrze, prowadzonym na podstawie odrębnych ustaw zastaw wpisany wcześniej ma pierwszeństwo przed zastawem wpisanym później. Zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdoczesnego właściciela przedmiotu zastawu.

Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych

Art. 59 i następne. Wygaśniecie zobowiązania podatkowego wywołuje ten skutek, że w stosunku do zobowiązanego nie ma już podstaw prawnych dochodzenia zapłaty wierzytelności podatkowej (chyba że ustanowiono zabezpieczenie w postaci hipoteki i zastawu skarbowego). Zdarzenia, które wywołują efektywne (wygasło, gdyż zostało wykonane, wierzyciel został zaspokojony w całości) i nieefektywne(nie następuje zaspokojenie wierzytelności podatkowej choćby w części ) wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

Efektywne:

1. Zapłata

2. Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta

3. Potrącenie

4. Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku

5. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych

6. Przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w post. egz.

7. Zwolnienie z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14e.

Nieefektywne

1. Zaniechanie poboru

2. Umorzenie zaległości

3. Przedawnienie

Płatnik lub inkasent wtedy zostaje zwolniony z zobowiązania, gdy następuje: wpłata w wymaganej wysokości i w wymaganym terminie, umorzenie – 67d.3 z urzędu, zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku, przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w post. egz., przedawnienie, zwolnienie z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14e. inne zdarzenia nie dotyczą płatnika lub inkasenta.

Zapłata – art. 59 i 60 , przy użyciu znaków pieniężnych oraz przy użyciu pieniądza bankowego za pośrednictwem rachunków bankowych. W obrocie cywilnoprawnym przyjmuje się, że momentem zaspokojenia wierzyciela jest data uznania jego rachunku bankowego, a w przypadku rozliczenia podatku jest to moment obciążenia rachunku dłużnika. Art. 61 – dotyczy rozliczeń bezgotówkowych, sytuacje, kiedy jest to obligatoryjne. Osoba fizyczna, gdy rozlicza z innego tytułu niż dział. gosp. – może bezgotówkowo, ale nie musi.

Zlecenie płatnicze – może być realizowane przy pomocy elektronicznych nośników informacji, ale również istnieje możliwość dokonywania zapłaty kartą płatniczą Art. 61a, dotyczy zobowiązań o charakterze lokalnym, ponieważ rada gminy, powiatu, sejmik wojew. może dopuścić w drodze uchwały zapłatę podatku kartą płatniczą. Przepis na wyrost – powiat i województwo nie posiada odrębnych źródeł dochodów podatkowych, w tym zakresie przepis jest martwy. Być może w przyszłości np. podatek katastralny będzie dzielony pomiędzy budżet gminy, powiatu i województwa samorządowego. Art. 4 pr. bank. Karta płatnicza – jedna z form rozliczeń bezgotówkowych.

Art.62 – co się dzieje, kiedy zobowiązany dokonuje wpłaty na rachunek organu pod., a jednocześnie jest zobowiązany z kilku tytułów? Jeżeli zobowiązany, dokonując wpłaty przy wielości zobowiązań czy też w sytuacji, gdy termin zobowiązania jest różny, dokładnie oznacza tytuł zobowiązania, wtedy organ podatkowy jest zobowiązany do zarachowania tej zapłaty na poczet tego zobowiązania. Jeżeli nie oznaczy, wtedy z mocy prawa zarachowuje się na poczet najwcześniej wymagalnego zobowiązania.

Wykład IX

Art. 64 i 65 ord. pod. Potrącenie (efektywne wygaśnięcie zobowiązań). Mechanizm działania jest taki sam jak w przypadku potrącenia regulowanego przepisami kc, wzajemne wierzytelności, zobowiązania, umarza się do wysokości wierzytelności niższej. W przepisie art. 64 i 65 mamy liczne ograniczenia przedmiotowe, mamy różne tytuły prawne, na podstawie których podatnik, odpowiednio też płatnik i inkasent mają swoje wierzytelności wobec skarbu państwa lub jst. Tylko wierzytelności wynikające z tych tytułów można przeciwstawić wierzytelnościom SP lub jst. Przykładowe sytuacje, w których ma zastosowanie ta regulacja:

Art. 64.1 – wierzytelności wynikające z prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 lub 417² kc, prawomocna ugoda sądowa, nabycie własności przez Skarb Państwa mające na celu wywłaszczenie, odszkodowanie orzeczone w decyzji organu admin. (są to świadczenia o charakterze odszkodowawczym). Szczególne rozwiązanie dotyczy jednostek budżetowych – ustawodawca pozwala potrącać wzajemnie wierzytelności, które służą w stosunku do jednostek budżetowych, te przepisy stosuje się również do bezspornych wymagalnych wierzytelności podatnika wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu zamówień wykonywanych przez niego na podstawie umów. Umowy te podlegają reżimowi ustawy prawo zamówień publicznych. Potrącenia następują na wniosek zainteresowanego podatnika. Potrącenia z urzędu w art.64.3 zależą od woli organu (uznanie administracyjne). Nadwyżka powinna odpowiadać zwrotowi.[ Istnieje również możliwość, aby na wniosek podatnika nadwyżki były zaliczone na poczet przyszłych zobowiązań, ale same wierzytelności, które nadają się do potrącenia też mogą być zaliczane na poczet przyszłych zobowiązań.]

Zobowiązania wobec jst przepis art.65 – jst mogą potrącać zobowiązania podatkowe wraz z odsetkami, stanowiącymi ich dochód, z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika. Ważne jest złożenie odpowiedniego wniosku dot. potrącenia.

Przeniesienie własności rzeczy w miejsce zapłaty; może to nastąpić na rzecz państwa lub jst, decyduje o tym przepis art. 66. Jest to szczególny przypadek wygaśnięcia zobowiązania, regułą jest zapłata w pieniądzu. Art. 64.1 : wskazuje 2 typy zdarzeń :1) przeniesienie na rzecz skarbu państwa w zamian za zaległości podatkowe, które miałyby stanowić dochód skarbu państwa np. podatek od towarów i usług, tonażowy, akcyzowy, od gier. 2) przewłaszczenie na rzecz jst, art. 66 .1, na rzecz gminy, powiatu, województwa.

Następuje ono na podstawie umowy. Uczestniczy w zawarciu tej umowy jst, reprezentują ją organy wykonawcze lub zarząd. W przypadku przeniesienia własności na rzecz skarbu państwa, starosta reprezentuje interesy skarbu państwa. ( przeniesienie własności może dotyczyć nie tylko zaległości podatkowych, ale także np. długu celnego).

Wykonanie zobowiązania zgodnie z interpretacją podatkową art. 14.wniosek o interpretację, musi opierać się na bardzo szczegółowym opisaniu stanu faktycznego sprawy i wskazaniu własnej interpretacji podatnika. Organ albo potwierdza, że sposób rozumowania podatnika jest prawidłowy, albo stwierdzi, ze to nie ma miejsca. Jeśli organ potwierdzi interpretację, a następnie stanowisko organu się zmieni, nie obarcza się podatnika konsekwencjami finansowymi, podatnik zostaje zwolniony z zobowiązania. [Z punktu widzenia podatnika – efektywne wygaśnięcie, z punktu widzenia interesu państwa – nieefektywne.]

Przedawnienie.

Zobowiązany nie może w nieskończoność być utrzymywany w niepewności. Art. 70.8; jeżeli następuje zabezpieczenie wykonania zobowiązania (oprócz zastawu skarbowego i hipoteki przymusowej), upływa termin przedawnienia, organ może zaspokajać się tylko z tych rzeczy, które stanowiły zabezpieczenie.

Terminy przedawnienia art. 68. W związku z artykułem 21, który mówi o 2 rodzajach zdarzeń:

1. Zobowiązanie podatkowe rodzi się w momencie wystąpienia zdarzenia określonego przepisami ustawy podatkowej

2. Gdy zobowiązanemu jest doręczona decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego; zgodnie z art.68 w tym przypadku zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się zawsze z końcem roku, w którym to zobowiązanie powstało. Wyjątki: art. 68.4, zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu nie znajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodu, lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat licząc od końca roku, dla którego minął termin złożenia zeznania rocznego dla tego podatku dochodowego od osób fizycznych. Art. 70: zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Zawieszenie (termin biegnie dalej) i przerwa(termin biegnie na nowo) biegu terminu przedawnienia.

Art. 70.2 zawieszenie – od momentu wydania decyzji, dotyczącej zastosowania ulg płatności świadczenia podatkowego, odroczenia płatności.

Art. 70.3 przerwa – ogłoszenie upadłości.

Art.70.4 przerwa - zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony.

Art.70.7 postępowanie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe – zawieszenie.

[Art.71 – odpowiednie stosowanie powyższych regulacji wobec płatników i inkasentów.]

Zaległości podatkowe

Art.51.1, definicja legalna: definicja nie obejmuje wszystkich zdarzeń, które rodzą zaległość podatkową. Art.52 – ustawodawca mówi o innych zaległościach.

Zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności, a także sytuacja, gdy podatnik zmieści się w terminie płatności, ale nie zapłaci podatku w wymaganej wysokości, również niezapłacenie w terminie zaliczki na podatek lub raty podatku jest zaległością podatkową.

Art. 51.6 – także płatnicy i inkasenci mogą mieć zaległości podatkowe.

Art. 52 – inne sytuacje, które rodzą zaległość podatkową np.

- zwłoka z tytułu niezapłacenia odsetek

- nadpłata, jeżeli w deklaracji, o której mowa w art. 72.2 wykazano nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowej bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych. Podobny mechanizm występuje w przypadku zwrotu.

- oprocentowanie nienależnej nadpłaty lub zwrotu, w wysokości odsetek za zwłokę. Mamy do czynienia z nadpłatą lub zwrotem, który został oprocentowany i bez tytułu prawnego podatnik otrzymał tą nadpłatę lub zwrot, ewentualnie zarachowano mu je na poczet zaległych lub bieżących zobowiązań, a nie było tytułu prawnego, wiec traktuje się to jako zaległość podatkową

[Mamy również kilka nowych przepisów dot. ciężarów podatkowych ciążących na wspólnikach spółek osobowych czy tez innych spółek handlowych o charakterze osobowym, kwestie rozliczenia podatkowego przez wspólników oraz zobowiązań podatkowych spółki, której byli wspólnikami.]

Zaległość podatkowa rodzi określone skutki prawne. Podstawowy skutek: obowiązek zapłaty odsetek zwłoki. Kc – odsetki za opóźnienie, jeżeli zapłata nie następuje w określonym umową terminie albo gdy dłużnik ze swojej winy nie realizuje zobowiązania – odsetki zwłoki. W prawie podatkowym odsetki za opóźnienie – zasada, zwłoki stanowią wyjątek. (bo wierzyciel musiałby wykazać winę dłużnika).

Ciężar naliczenia tych odsetek spoczywa na zobowiązanym. Często jednak organ podatkowy wylicza odsetki.

Art. 55.2 jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę, w stosunku w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.

Kiedy w art. 56 ustawodawca określa wysokość odsetek – ustawodawca odwołuje się do stawki oprocentowania kredytów lombardowych.

Art. 57 – opłata prolongacyjna, która pojawia się przy 2 typach ulg płatności świadczenia podatkowego, czyli rozłożenia płatności na raty i odroczenia płatności zobowiązania podatkowego. Ustawodawca odnosi się do stawki odsetek zwłoki, czyli 100% wartości oprocentowania kredytu lombardowego. W niektórych przypadkach organ może odstąpić od wymierzenia opłaty prolongacyjnej.

Instytucja nadpłaty

Art. 72 i n. jest to swoistego rodzaju przeciwieństwo zaległości podatkowej. Zaległość podatkowa wiąże się z niewypełnieniem zobowiązania podatkowego wobec organu podatkowego, przy czym może ona przybierać różny kształt: zapłata nie następuje w terminie, co rodzi obowiązek zapłaty tylko odsetek zwłoki, ale też przyjmuje postać braku realizacji zobowiązania w ogóle, bądź części należnego zobowiązania. Natomiast gdy nastąpiło uposażenie fiskusa w środki, które mu się w ogóle nie należały - mamy podstawę do zwrotu lub nie należały mu się w części, wtedy mamy do czynienia z nadpłatą.

Brak definicji nadpłaty, ale w art. 72 ustawodawca wskazuje, że za nadpłatę uważa się kwotę. (jedni uważają, że jest to definicja przez wymienienie).Są to takie sytuacje, w których nastąpiła zapłata zobowiązania podatkowego w pieniądzu (nie przewłaszczenia na skarb państwa lub jst).

Jakiego typu tytuły prawne powodują, że uiszczone kwoty są traktowane jako nadpłaty:

1. Nadpłacone świadczenie (świadczenie było należne, ale w rzeczywistości kwota zapłaconego podatku była wyższa niż należna) lub nienależnie zapłacone przez podatnika

2. Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta w wysokości nienależnej albo też nienależnie – bez tytułu prawnego.

3. Wystąpienie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego i zapłata tego podatku przez płatnika lub inkasenta w oparciu o tę decyzję, w której określono w sposób nienależny zobowiązanie podatkowe albo w wysokości wyższej niż należna

4. Osoby, które posiłkowo mogą odpowiadać za zobowiązania podatkowe(osoby 3 bądź spadkobiercy), jeżeli w decyzji określającej odpowiedzialność tych podmiotów za zobowiązania podatkowe albo ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego nałożono nienależnie na nich zobowiązanie podatkowe lub w wysokości wyższej niż wysokość należna.

Art. 73 - moment powstania nadpłaty

Art. 74 - wiąże się ze szczególnym tytułem prawnym; nadpłata, która powstała w wyniku orzeczenia TK lub orzeczenia ETS, a podatnik wykonał to zobowiązanie.

Art. 73 – typowe sytuacje, w których powstaje nadpłata; np. z dniem zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej,(zapłata systemem zaliczkowym) w dniu złożenia zeznania rocznego dla podatnika podatku dochodowego, deklaracji podatku akcyzowego dla podatnika podatku akcyzowego, deklaracji kwartalnej dla podatku od towarów i usług dla podatników podatku od towarów i usług, ale tych, którzy rozliczają się w okresach kwartalnych, tzw. mali podatnicy.

Wykład X

Nadpłata

Kiedy powstaje? Art. 73.1 moment powstania nadpłaty – od niego liczy się oprocentowanie i termin zwrotu nadpłaty

Typowe sytuacje:

Zapłata przez podatnika podatku w wysokości wyższej lub gdy jest ono nienależne.

Pobranie jak i zapłata przez podatnika i inkasenta tej kwoty

Zapłata przez osobę trzecią, spadkobiercę

Art.73.2 – moment powstania nadpłaty to data złożenia zeznania rocznego:

Rozwiązania związane z płatnością o charakterze zaliczkowym, składanie zeznania rocznego, moment powstania nadpłaty to data złożenia zeznania rocznego. Od tego momentu biegnie termin zwrotu nadpłaty. Deklaracja podatku akcyzowego, deklaracja wpłat z zysku za rok obrotowy, wpłaty z zysku po opodatkowaniu.

Art. 73.2, 74 (wydanie orzeczenia ETS) – w przypadkach niewymienionych w tych przepisach wysokość nadpłaty określa organ podatkowy

Art.75 – jeżeli podatnik kwestionuje zasadność pobrania przez płatnika podatku może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku.

Zaliczenie nadpłaty – jeżeli stwierdzono nadpłatę, czy też prawo podatnika do zwrotu świadczenia podatkowego, ale jednocześnie jest on zobowiązany z innych tytułów, a te zobowiązania są objęte zaległością podatkową albo mają charakter zobowiązań bieżących to z mocy prawa zarachowuje się nadpłatę bądź podatek który ma podlegać zwrotowi na rzecz tych zobowiązań (najpierw tych najwcześniej wymagalnych np. najpierw na rzecz zaległości podatkowej, a następnie zobowiązania bieżące w sposób proporcjonalny) Jeżeli takich zobowiązań nie ma to należy zwrócić podatnikowi kwotę nadpłaconego podatku albo świadczenia podatkowego podlegającego zwrotowi w całości, chyba że podatnik zwróci się z wnioskiem o zarachowanie mu nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Art. 76a- podatnikowi przysługuje prawo zaskarżenia decyzji, może się nie zgadzać, że organ podatkowy zaliczył nadpłatę bądź zwrot na poczet innego zobowiązania.

Nadpłata podlega zwrotowi. Mamy różne terminy zwrotu. Dotyczą one:

Sposobu płatności zobowiązania podatkowego

Różnych typów zobowiązań podatkowych

Art. 77 określa terminy zwrotu

- zwrot z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych – 3 miesiące od dnia złożenia zeznania podatkowego (organ płaci oprocentowanie, jeśli przekroczy termin, oprocentowanie odpowiada odsetkom zwłoki)

Art. 77a – organ podatkowy może na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem, dokonać zwrotu nadwyżki wpłaconych kwot zaliczek na podatek dochodowy. Zasada jest taka, że organ podatkowy rozlicza się z podatnikiem po upływie roku podatkowego, czyli po złożeniu zeznania i wpływie zaliczek na poczet podatku dochodowego, natomiast w tym wypadku organ na wniosek podatnika może dokonać wcześniej zwrotu części kwot zaliczek.

Zwrot następuje na rachunek podatnika, może także być w gotówce, podatnik wypłaca środki w kasie urzędu skarbowego. Data zapłaty -obciążenie rachunku organu, jeśli gotówką – data w której wypłaca się środki w kasie, ewentualnie przekazu pocztowego.

Art. 78 – oprocentowanie od kwoty nadpłaty

Rozliczenie nadpłaty – art. 78 a – zasada, że zwróconą kwotę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty nadpłaty oraz kwoty jej oprocentowania w takim stosunku, w jakim w dniu zwrotu pozostaje kwota nadpłaty do kwoty oprocentowania.

Prawo do zwrotu nadpłaty jest poddane instytucji przedawnienia. Art.80 – prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu. (To samo dotyczy możliwości domagania się przez podatnika zarachowania nadpłaty czy zwrotu na poczet innych zobowiązań podatkowych – też 5 letni termin.) Jeżeli przed upływem terminu został złożony wniosek o zwrot, stwierdzenie świadczenia lub zarachowania – przedawnienie biegnie od nowa.

PRAWO BANKOWE

Podział przepisów na:

1) prawo bankowe publiczne – określa zasady tworzenia, organizacji banków w ramach systemu bankowego oraz ustala wzajemne relacje pomiędzy bankami centralnymi i komercyjnymi, a także kwestie związane z celem, rodzajem, środkami nadzoru nad działalnością banków. Stanowi to część prawa finansowego.

2) prawo bankowe prywatne – rozwiązania prawne, wyrosłe na tle orzecznictwa i doktryny, które wiążą się z realizacją konkretnych czynności bankowych czy innych usług bankowych, przyjmujących w zasadzie formę zobowiązań cywilnoprawnych, zawartych na podstawie umowy stron. Do tych rozwiązań stosuje się przepisy kc. ( ustawy prawo bankowe i innych ustaw też).

Źródła prawa bankowego:

Konstytucja – określa pozycję banku centralnego NBP, funkcjonowania statutowych organów, RPP (jeżeli Polska wejdzie do strefy euro to trzeba będzie zmienić dotychczasowe rozwiązania prawne, zmieni się rola NBP jako banku centralnego. W tej chwili funkcjonuje on w ramach europejskiego systemu banków centralnych, ale ponieważ nie znajdujemy się w strefie euro, to uprawnienia NBP są stosunkowo duże jeżeli chodzi o zagadnienia polityki pieniężnej. Jeżeli wejdziemy do strefy euro, to decyzje w tym zakresie będą podejmowane w ramach EBC i europejskiego systemu banków centralnych. Będzie to wymagało zmian w Konstytucji co do uprawnień RPP, także zmiana co do prowadzenia rachunków budżetowych dla budżetu państwa – musiałyby być przejęte przez Bank Gospodarstwa Krajowego).

Ustawy np. prawo bankowe, rozporządzenia (nie jest ich zbyt dużo), umowy międzynarodowe (do tej pory nie mamy takich regulacji, ale musieliśmy dostosować naszą ustawę do wymagań unijnych – dyrektywy z 2006r.dot. funkcjonowania instytucji kredytowej). Prawo czekowe, wekslowe(spisane prawo zwyczajowe), papierów wartościowych, zarządzenia prezesa NBP (są wydawane na podstawie aktów ustawowych i w celu wykonania ustaw, więc pozostają w zgodzie z Konstytucją). Jak te źródła wyglądają w kontekście prawa bankowego prywatnego? Umowa stron wiążąca, ważna z punktu widzenia regulacji Art. 58 kc, jeśli postanowienia umowy okażą się niewystarczające, to stosujemy regulaminy bankowe lub ogólne warunki umów (wydawane przez banki, ale stają się źródłem prawa, wiążącym strony w momencie, kiedy są znane drugiej stronie, doręczone klientowi banku albo ma możliwość zapoznania się z jej treścią.) Nie są źródłem prawa instrukcje bankowe, są to akty wewnętrzne, wiążą pracowników banku. Nawet nie powinny być znane klientom, np. opis działań przyjmując wpłatę gotówkową – odróżnianie fałszywych znaków pieniężnych. Pracownik banku nie może powoływać się na instrukcje. (Czasem postanowienia instrukcji są wprowadzane do umowy – wtedy wiążą strony). Przepisy wykonawcze, ustawa prawo bankowe, kc.

[znaczna część umów – adhezyjne].

Pojęcie banku – [źródłosłów – banco –ławka lub kontuar]- art. 2 ustawy prawo bankowe: [odpowiada w dużym stopniu pojęciu instytucji kredytowej z dyrektywy unijnej] osoba prawna, utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do dokonywania czynności bankowych, obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Osobowość prawna – podstawowy element to wpis do rejestru, a w przypadku banków państwowych – wydanie aktu prawnego – rozporządzenia RM. BGK działa na podstawie odrębnej ustawy.[ Powstał w 1924r., ustawa prawo bankowe z 1960r. określała, że BGK ma likwidować zobowiązania likwidowanych bądź zlikwidowanych innych banków. Do 1960r. działało rozporządzenie prawo bankowe, które zakładało, że banki działają na zasadach handlowych.] Jest to jedyny bank państwowy, właścicielem kapitału jest Skarb Państwa.

Przepisy prawa bankowego i innych ustaw np. ustawa dot. BGK, ustawa prawo spółdzielcze, ustawa ksh, wyznaczają 3 dopuszczalne formy funkcjonowania banku w zależności od zasad ustalenia własności kapitału, którym dysponują:

Banki państwowe, spółdzielcze i występujące w formie spółek akcyjnych.

Utworzenie nowej instytucji bankowej wymaga zgody KNF: udziela 2 rodzajów:

1) zgoda na utworzenie banku, KNF ustala warunki, żeby bank mógł rozpocząć działalność

2) zgoda na rozpoczęcie działalności

Wymogi finansowe:

Banki komercyjne (niebędące spółdzielczymi) – minimalny kapitał własny nowozakładanego nie może być niższy niż równowartość 5 mln euro.

Banki spółdzielcze – do 1, 3, 5 i powyżej 5 mln, jeżeli dysponuje na poziomie przynajmniej równowartości 5 mln euro ma prawo do działania na terytorium całego kraju.

Banki działają na podstawie zezwoleń, elementem zezwolenia jest katalog czynności, które może wykonywać bank. (pojęcie czynności bankowej jest znane tylko prawu polskiemu, najbliższe naszym regulacjom jest prawo rosyjskie).

Definicja czynności bankowych przez wymienienie art. 5.1 – czynności bankowe sensu stricto, bezwzględne, art5.2 – czynności bankowe sensu largo, względne – takie usługi, które mogą w obrocie prawnym wykonywać także inne podmioty, nie tylko banki.

Bank, prowadząc działalność gospodarczą, ponosi ryzyko, które go obciąża. W przypadku banku ryzyko przenosi się na klienta banku, przenosi się na środki zgromadzone na rachunku bankowym. Środki powierzone bankom podlegają ochronie, jeżeli bank wobec deponenta nie jest w stanie się wywiązać z zobowiązań, w zależności od wysokości tych kwot:

- ciężar zwrotu przenosi się na BFG

- w granicach przewyższających te wielkości na syndyka masy upadłości.