Anna Jałkiewicz

KOSZTY W LOGISTYCE

Koszty logistyki - to wyrażone w pieniądzu zużycie pracy żywej, środków i przedmiotów pracy, wydatki finansowe oraz inne ujemne skutki zdarzeń nadzwyczajnych, wywołanych przepływem dóbr materialnych w przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami oraz utrzymywaniem zapasów.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE WIELKOŚĆ KOSZTÓW LOGISTYKI

1. Czynniki wewnętrznie:
- rozmiar działalności przedsiębiorstwa
- stopień złożoności struktury asortymentowej i wynikającej stąd struktur złożoności zużywanych materiałów
- stopień złożoności struktury produkcyjnej
- stopień złożoności procesów fizycznego przepływu materiałów i produkcji nie zakończonej w przedsiębiorstwie
- wielkość utrzymywanych zapasów itd.

2. Czynniki zewnętrzne:

zaliczamy do nich przede wszystkim te elementy systemu zarządzania i funkcjonowania gospodarki, które kształtują pewne przejawy działania przedsiębiorstwa i mają wpływ na koszty. Zaliczamy do nich zwłaszcza:
- stopę oprocentowania kredytów, jako obcych kapitałów wykorzystywanych w finansowaniu zapasów
- stopę podatku od nieruchomości
- stawki podatku od środków transportowych
- opłaty ekologiczne
- poziom cen płaconych za zewnętrzne usługi logistyczne
- stopa amortyzacji rzeczowych składników majątku trwałego

Obszary kosztów logistyki:

1. koszty przepływu produktów
2. koszty utrzymania zapasów

Koszty fizycznego przepływu dóbr materialnych w przedsiębiorstwie należą do podstawowej grupy kosztów logistyki.
Są one determinowane:
- rozmiarami technicznej infrastruktury przepływu fizycznego
- zaangażowaniem zasobów pracy w procesach przepływu
- zużyciem materiałów, zwłaszcza paliw i energii, w procesach transportowych i manipulacyjnych
- innymi czynnikami

Składniki kosztów fizycznego przepływu dóbr materialnych (Kfp)

- koszty amortyzacji majątku trwałego zaangażowanego w procesach logistycznych( Ka)
- koszty pracy (Kp)
- koszty zużycia materiałów, paliw i energii ( Km)
- inne koszty przepływu ( kin) - np. koszty z tytułu podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych
- koszty usług zewnętrznych, zwłaszcza zaś transportu (Kut)
Kfp= Ka+ Kp+Km+Kin+Kut
Koszty te odnoszą się do wszystkich trzech faz przepływu:
zaopatrzenia , produkcji, zbytu
miejscami ich powstawania są działy (wydziały) transportu wewnętrznego i zewnętrznego.

UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW LOGISTYKI- wg zużycia podstawowych czynników produkcji.
1. koszty pracy oraz narzuty na wynagrodzenia
2. zużycie materiałów i energii w procesach logistycznych( w transporcie, magazynowaniu, manipulacji, przetwarzaniu informacji)
3. amortyzacja majątku trwałego zaangażowanego w procesach logistycznych
4. usługi obce, zwłaszcza transportowe, remontowe, łączności itp.
5. podatki obciążające koszty działalności przedsiębiorstwa np. podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych
6. koszty zaangażowanych kapitałów obcych, np. oprocentowanie kredytów finansujących zapasy, opłaty leasingowe itp.

Oprócz tych kosztów można wyróżnić koszty nadzwyczajne (wynikają ze zdarzeń losowych i innych czynników trudnych do przewidzenia)
Są to:
1. kary i inne podobne opłaty finansowe wynikające z zakłóceń procesów logistycznych, np. kary z tytułu nieterminowej realizacji dostaw, uszkodzenia towaru w czasie transportu,
2. koszty starzenia się zapasów wyrażające częściową lub całkowitą utratę wartości użytkowe produktów, np. ubytki naturalne, przeceny zapasów, upusty cenowe.

Źródła danych o kosztach logistyki (podstawowe składniki rachunku kosztów logistyki na przykładzie przedsiębiorstwa przemysłowego. Koszty te kojarzy się z arkuszami kosztowymi rachunkowości tradycyjnej, z której można czerpać dane o kosztach logistyki).

Komórki w których ujmuje się koszty logistyki:

Dział sprzedaży i marketingu oraz magazyny sprzedaży.
- koszty transportu zewnętrznego (samochodowy i kolejowy),
- koszty załadunku,
- koszty opakowań,
- koszty podróży.

Dział finansowo - księgowy.
- amortyzacja budynków i pomieszczeń,
- amortyzacja innych składników majątku trwałego,
- opłata za użytkowanie gruntów,
- podatków od nieruchomości,
- ubezpieczenia majątkowe.

Dział administracyjny.
- zużycie materiałów biurowych
- koszty usług telekomunikacyjnych, pocztowych.

Dział kosztów i cen.
- koszty usług remontowych
- koszty wynagrodzeń z narzutami,
- czynsze,
- kapitał zamrożony w zapasach wyrobów,

Dział kontroli jakości (k. badań jakości)
Dział technologiczny
Dział energetyczny (k. energii i wody)
Specjalista ds. bhp (k. odzieży ochronnej)

Koszty procesów logistycznych:

1. Koszty sensu stricto
    - Koszty pracy i zużycia czynników wytwórczych a także obcych.
    - Wydatki finansowe:
         - podatki od nieruchomości, transp.
         - opłaty za korzystanie ze środowiska
         - koszty zamrożonego kapitału

2. Koszty zdarzeń nadzwyczajnych, wynikające z niesprawności procesów logistycznych i zdarzeń losowych
 - kary nałożone przez dostawców i odbiorców np. kary z tytułu nieterminowych dostaw, wadliwych dostaw.
- straty z tytułu złej jakości produkcji
- straty z tytułu starzenia się zapasów.

3. Utracone przychody (korzyści) wynikające z niesprawności procesów logistycznych
- np. braku zapasów wyrobów, na które jest popyt,
- bonifikaty i upusty cenowe, mające swe źródło w procesach logistycznych (nieterminowa dostawa, nieodpowiednia jakośćo  lub asortyment).

Koszty logistyki według różnych kryteriów podziału.

1.według podstawowych kompleksów logistyki:
- koszty przepływu fizycznego
- kosztów zapasów
- koszty procesów informacyjnych
2. według podstawowych faz przepływu
- koszty fazy zaopatrzenia
- koszty fazy produkcji
- koszty fazy dystrybucji (zbytu)
3. według treści ekonomicznej kosztów
- koszty zużycia czynników produkcji
- wydatki stanowiące składnik produkcji czystej
- koszty bezpośrednie kształtujące wynik finansowy
   - utracone potencjalne przychody pieniężne
4. według przekroju rodzajowego
- koszty materialne: amortyzacja, zużycie materiałów paliw i energii, koszty usług obcych materialne.
- Koszty niematerialny: koszty pracy, koszty finansowe, podatki obciążające koszty, pozostałe
- Koszty i straty obciążające bezpośrednio wynik finansowy.
5. według miejsc powstawania
- komórki zarządu funkcjonalne: dział zaopatrzenia, dział zbytu, dział transportu
- wydziały ruchu: wydział magazynów, wydział transportu

Koszty logistyki procesów zaopatrzenia to całokształt kosztów związanych z organizacją i realizacją dostaw oraz utrzymaniem zapasów materiałowych.

Koszty logistyki w sferze produkcji są determinowane czynnikami wewnętrznymi przedsiębiorstwa.

Przekroje kosztów procesów informacyjnych:

1. Przekrój fazowy
- Koszty procesów informacyjnych sfery zaopatrzenia
- Koszty procesów informacyjnych sfery produkcji
- Koszty procesów informacyjnych sfery dystrybucji
2 .Przekrój według miejsc powstawania:
- Dział zaopatrzenia
- Dział sterowania produkcją
- Dział zbytu (sprzedaży)
3. Przekrój według rodzajów kosztów:
- Koszty amortyzacji sprzętu i oprogramowania
- Koszty zużycia materiałów i energii
- Koszty pracy
- Koszty usług obcych
- Inne koszty

KOSZTY ZAPASÓW

Podział kosztów zapasów:

1.Koszty tworzenia zapasów
a. koszty fizycznego tworzenia zapasów
-koszty dostawy
-koszty zamówienia
-koszty transportu
-koszty manipulacji
b. koszty procesów manipulacyjnych

2.Koszty utrzymania zapasów
a. koszty zaangażowania kapitału
b. koszty magazynowania
c. koszty starzenia się zapasów
-koszty fizycznego starzenia się zapasów
-koszty moralnego starzenia się zapasów

3.Koszty wyczerpania się zapasów
a. dodatkowe koszty związane z wyczerpaniem się zapasów
b. utrata korzyści finansowych, wynikająca z wyczerpania zapasów

Koszty magazynowania i obsługi zapasów

1.zużycie materiałów i przedmiotów nietrwałych
2.zużycie energii i paliw
3.naprawy i remonty budynków i wyposażenia
4.płace (koszty zatrudnienia) wraz z odpowiednim narzutem
5.amortyzacja budynków i wyposażenia
6.ubezpieczenia
7.straty i ubytki
8.koszty obsługi komputerowej
9.usługi obce
10.inne koszty w postaci wydatków np. podatki od nieruchomości, transportu

Poziom kosztów magazynowania i obsługi zapasów jest zależny od:

-rodzaju i wielkości budowli magazynowych i ich infrastruktury
-lokalizacji budowli magazynowych
-liczby i rodzaju pozycji asortymentowych składowanych zapasów

Koszty zapasów:

1. Koszty tworzenia zapasów
a. związane z opracowaniem i złożeniem zamówienia
b. związane z realizacją dostawy
- zakupu
- transportu
c. procesów informacyjnych

2. Koszty utrzymania zapasów
a. zaangażowania kapitału (własnego bądź obcego) w finansowaniu zapasów
b. magazynowania
c. starzenia się zapasów
-k. fizycznego starzenia się zapasów
-k. ekonomicznego (moralnego) starzenia się zapasów

3. Koszty wyczerpania (braku) zapasów
a. utrata korzyści ekonomicznych (dochodów finansowych) na skutek braku zapasów
b. dodatkowe koszty wynikające z braku zapasów (np. konieczność używania materiałów zastępczych, powodująca wzrost kosztów ich zużycia bądź większych nakładów pracy, energii itp.)

Uwaga: Koszty zakupu, zwłaszcza koszty transportu są w niektórych przypadkach ponoszone przez odbiorców (dotyczy to np. węgla)

KOSZTY MAGAZYNOWANIA:

W celu bliższego sprecyzowania przeciętnego kosztu magazynowania na 1 m2 lub 1 tonę obrotu, stosuje się podział całkowitych miesięcznych kosztów magazynowania na trzy grupy:

MIESIĘCZNE KOSZTY MAGAZYNOWANIA
I
1.Koszty obsługi zapasów
2.Koszty zużycia materiałów i przedmiotów nietrwałych
3.Koszty zatrudnienia
4.Koszty strat i ubytków
5.Koszty obsługi komputerowej
II
1.Koszty magazynowania
2.K. zużycia materiałów i przedmiotów nietrwałych
3.K. zużycia energii i paliw służących magazynowaniu
4.K. napraw i remontów budynków i wyposażenia
5.K. pracy (wraz z narzutami)
6.K. ubezpieczeń
7.K. usług obcych
8.K. inne (np. podatki od nieruchomości, środków transportu)
III
1.Koszty administracji
2.K. przygotowania dokumentacji
3.K. dokonania rozliczeń finansowych

KOSZTY TRANSPORTU

Podział kosztów transportu:

I. BEZPOŚREDNIE (Koszty związane z samym procesem przemieszczania, związane bezpośrednio z procesem przewozu)
II .Stałe(niezależne w pewnych granicach od wielkości produkcji; rozkładają się na coraz większą liczbę jednostek produkcji)
/podział kosztów stałych/
1A. Bezwzględnie stałe
1B Amortyzacja
1C Konserwacja
1D Pogotowie produkcyjne
1E Materiały
2A Względnie stałe
2B Obsługa terminalu
2C Wyposażenia
2D Administracji
2E Itd

I. POŚREDNIE (Pośrednio związane z procesem przemieszczania ładunków np. koszty utrzymania drogi)
II. Zmienne (Zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji; wielkość kosztów jest zależna od rodzaju i wielkości usługi transportowej. Rosną wraz z wielkością produkcji).
1.Zależne od wielkości przewiezionej masy ładunków w tonach.
2.Zależne zarówno od masy ładunków, jak i odległości przewozu.
3.Zależne od odległości przewozu w kilometrach.

Podział kosztów na stałe i zmienne w p- stwie transportowym oraz ich analiza ma na celu ułatwienie podejmowania decyzji gospodarczych, przeprowadzeniu kalkulacji i ustalania cen usług transportowych.
UWAGA: nie można w sposób jednoznaczny dla transportu jako całości przeprowadzać podziału kosztów na stałe i zmienne, gdyż różne są kryteria zaliczania elementów kosztów do grupy kosztów stałych i zmiennych.