Definicja:
Powierzchowne lub drążące,często perforujące zranienie czepca,powstałe na skutek działania ostro zakończonych ciał obcych,z towarzyszeniem zakażenia i stanu zapalnego otrzewnej trzewnej lub ściennej
Prowadzi do zmniejszenia motoryki przedżołądków aż do całkowitego zatrzymania (niestrawność urazowa)
Często proces obejmuje pierwotnie lub wtórnie inne narządy (przepona,serce,płuca,wątroba,śledziona,księgi,trawieniec)
Przyczyna:
Karmienie zanieczyszczoną (ciała obce) paszą
Sposób pobierania pokarmu przez bydło – chwytanie paszy mało czułym językiem, połykanie kęsa bez żucia
Ciała obce – długie,cienkie i ostro zakończone
Budowa anatomiczna i unerwienie języka
Usposabiają do choroby: gwałtowny ruch,skoki,przepędy,ciąża ,poród
Patogeneza:
Połknięcie ciała obcego -> wpust do żwacza -> i opadają na dno czepca -> silne,gwałtowne skurcze czepca powodują że ostro zakończone ciało obce zahaczają się w listewkach czepca i z każdym kolejnym skurczem wbijają się coraz głębiej w ścianę czepca
Ostre ciała obce uszkadzają najczęściej przednio-brzuszną ścianę czepca, szczególnie jej prawostronną część
W najlżejszych przypadkach ciało obce kaleczy tylko błonę śluzową i mięśniówkę czepca -> rozwija się miejscowe,sięgające do błony surowiczej zapalenie ściany czepca,przebiegające ze słabymi,lokalnymi objawami bólowymi, w badaniu palpacyjnym – zgrubiałe i pokryte śluzem listewki czepca reticulitis traumatica simplex
Najczęściej ciało obce trwale lub przejściowo przebija całą ścianę czepca -> stan zapalny przenosi się na otrzewną trzewną i ścienną(drażnienie mechaniczne,bakterie żwaczowe) -> sklejenie się blaszek otrzewnej wokół miejsca urazu w wyniku silnie reaktywnego wytrącania włóknika – reticuloperitonitis traumatica adhesiva circumscripta -> długotrwałe upośledzenie motoryki czepca, nieprawidłowe sortowanie włóknistych cząstek pokarmu (podłoże mechaniczne , rzadko neurogenne(tu głównie Syndrom Hoflunda – zwoje śródścienne i końcowe gałęzie nerwu błędnego objęte stanem zapalnym))
W przypadku niepomyślnego rozwoju procesu -> zapalenie rozszerza się w kierunku tylno-przyśrodkowym -> luźna tkanka łączna między czepcem,księgami,przedsionkiem żwacza,trawieńcem i okrytym siecią większą workiem ślepym żwacza -> powstaje ropień okołoczepcowy wypełniony nieprzyjemnie pachnącą żółtawą,surowiczą i zawierającą stronty włóknika masą -> może dochodzi do powikłań gdy ciało obce perforuje w stronę śledziony,worka osierdziowego i serca, płuc lub innych sąsiadujących narządów (reticulophrenitis, reticulohepatitis, reticulolienitis, reticulopericarditis et myocarditis, reticulopleuropneumonia traumatica)
Czasami ciała obce przedostają się do jamy otrzewnowej i wędrują po jej dnie w kierunku tylnym,powodując rozsiane zapalenie włóknikowe lub w zależności od rodzaju zawleczonego drobnoustroju chorobotwórczego – uogólnione,surowiczo-posocznicowe zapalenie otrzewnej(peritonitis) bądź torby sieciowej (bursitis omentalis)
Położone w pobliżu czepca ropnie otrzewnej powodują mechaniczne lub czynnościowe (porażenie nerwu błędnego) zaburzenia pasażu treści pokarmowej przez czepiec,księgi i trawieniec
Przedostające się do krwi produkty procesu zapalnego,zarazki,toksyny wywołują łącznie z objawami bólowymi, ostrą postać uogólnionej choroby gorączkowej
Przewlekłe zapalenie otrzewnej z tworzeniem ropni przyjmuje pełzająco-ropnicowy lub przerzutowy charakter (przerzuty do serca: endocarditis valvularis – zapalenie wsierdzia; i nerek :glomerulonephritis – kłębuszkowe zapalenie nerek)
Objawy kliniczne
obraz niestrawności urazowej ( wywiad – zwierze nagle przestało przyjmować pokarm,doszło do nieznacznego wzdęcia żwacza,zmniejszyła się ilośc oddawanego kału oraz spadła wydajność mleczna -> nic charakterystycznego )
ostra postać reticuloperitonitis traumatica circumscripta:
wyciągnięta do przodu głowa I szyja
wygięty do góry grzbiet
spojrzenie pełne cierpienia
podkasany brzuch
lekko odstawione łokcie
drżenia mięśniowe m.anconeus, m. quadriceps oraz w obszarze fałdu kolanowego
oddechy przyspieszone,powierzchowne, mają charakter piersiowy,od czasu do czasu suchy kaszel
zwiększona częstotliwość skurczów serca, arytmie , tony serca kołaczące, naczynia nadtwardówkowe silnie wypełnione, błony śluzowe zaczerwienione
ciepłota ciała od normy do gorączki 410C
motoryka przedżołądków,przeżuwanie i odbijanie osłabione lub całkowicie zniesione
wzdęcie żwacza
kał odwodniony(jak przy przemieszczeniu trawieńca),uformowany, ciemno zabarwiony pokryty śluzem i zawiera dużo niedostatecznie rozdrobnionych elementów włóknistych
kał i mocz oddawany w niewielkich ilościach z towarzyszącym bólem
krowa porusza się wolno i ostrożnie, krótkimi napiętymi krokami, niechętnie się kładzie i wstaje
wszystkim ruchom towarzyszą odgłosy bolesności
Krótkie dźwięczne(jęczące) postękiwanie! – charakterystyczne dla niestrawności urazowej -> zwierze po zakończonym wdechu zatrzymuje na chwile powietrze w płucach przy zamkniętej szparze głosowej, a potem nagle je wydycha; stęknięcie synchroniczne z drugą fazą skurczu czepca
Próby bólowe – wywołanie charakterystycznego stęknięcia osłuchując ktrań:
Próba Ruegga – uchwycenie za fałd skórny w okolicy kłebu przy uniesionej głowie i wyciągniętym języku – stęknięcie zwierzęcia
Chwyt za grzbiet(Próba Wisłockiego) – wygięcie się i klęknięcie na nadgarstkach ze stęknięciem
Próba drążkowa Goetzego
Silne opukiwanie ściany klatki piersiowej i jamy brzusznej – nadjawny,pudełkowy odgłos opukowy w okolicy czepca
Próbne karmienie zwierząt,sprowadzanie i wprowadzanie pod górę,silne omacywanie
Próba strefowa wg. Kalchshmidta(próba Williamsa) – stęknięcie zwierzęcia przy osłuchiwaniu na 2-3 sek. Przed skurczem żwacza
Reticuloperitonitis traumatica circumscripta chronica
Objawy rozwijają się powolej i mniej intensywnie
Brak spontanicznych objawów bólowych
Powikłania
Ropień okołoczepcowy
Uogólnione zapalenie otrzewnej
Urazowe zapalenie śledziony
Urazowe zapalenie wątroby
Plauropneumonia traumatica
Urazowe zapalenie osierdzia/mięśnia sercowego
Przebieg
Przypadki niepowikłane – samoistnie ustępują po 5-8 dniach
Powikłania – najczęściej wybrakowanie zwierząt
Rozpoznanie
Objawy kliniczne przy typowym reticuloperitonitis traumatica (dużo chorób o podobnych objawach – trudności w rozpoznaniu)
Badania dodatkowe :
ferroskopia (wykrywacz metali),
nakłucie jamy otrzewnej (brak podciśnienia,gaz o odrażającej woni, badanie płynu z jamy otrzewnowej: znaczne zmiany makroskopowe , zawartość białka >3g/dl, stosunek albuminy:globuliny <1, zawartość włóknika >4g/dl, komórki jądrzaste > 6000/mikrolitr, wynik testu Schalma wysoce dodatni, neutrofilia, ciężar właściwy >1,015),
laparoskopia (po wywołaniu odmy otrzewnowej, endoskop,obecność złogów włóknika i zrostów w okolicy czepca,śledziony,żwacza i ściany brzucha),
USG
RTG(stojące zwierze projekcja boczno-bocznej) ,
badanie krwi( test glutaraldehydowy:reaguje na obecność gammaglobulin i włóknika, czas krzepnięcia <6 min świadczy o zapaleniu narządów wewnętrznych; białko całkowite w surowicy >10g/dl, włóknik w surowicy>6g/dl, leukocytoza z granulocytozą, przesunięcie obrazu w lewo)
Rozpoznanie różnicowe
Zapalenie płuc : odróżnia się na podstawie osłuchiwania płuc powtórzonego po 24 godzinach
Choroby wątroby, ketoza:możliwe jak choroba wtórna do reticuloperitonitis traumatica; ketonuria, ciała ketonowe w mleku, badanie wątroby
Zapalenie żwacza: wywiad, laparorumenotomia diagnostyczna
Porażenie ksiąg : zmniejszone oddawania zagęszczonego kału, powiększenie pola opukowego ksiąg,
Abomasitis ulcerosa(wrzody trawieńca) : niedokrwistość, stolce smoliste
Dislocatio abomasi (przemieszczenie trawieńca) : opukiwanie i osłuchiwanie w trakcie poruszania brzuszech, badanie jamy brzusznej per rectum, może być metaliczny wypuk
Zapalenie pęcherza, odmiedniczkowe zapalenie nerek : badanie moczu , omacywanie per rectum
Osteomalatio : żebra wrażliwe na opukiwanie, równowaga Ca-P w surowicy
Latentna postać tężyczki: zwiększona pobudliwość, obniżony poziom magnezu w surowicy
Leczenie
Leczenie zachowawcze(przy niepowikłanych,świeżych przypadkach reticuloperitonitis traumatica) :
2-3 dniowa głodówka(której celem jest zredukowanie motoryki jak i stopnia wypełnienia żwacza) połączona z ustawieniem krwoy przednią częścią ciała na około 30cm podwyższeniu (przez 1-2 tygodnie) i wielodniowe podawanie ogólnoutrojowe lub dootrzewnowe antybiotyków i delikatnych środków przeczysczających
Leczenie zachowawcze(świeże,niepowikłane przypadki rp traumatica):
z użyciem sondy magnetycznej lub magnesu umieszczonego w przedżołądkach(magnesy klatkowe podawane p.o), wcześniej 12-24 godzinna głodówka
Zabieg chirurgiczny: rumenotomia , ręczne usunięcie ciała obcego
Laparorumenotomia z zewnątrzotrzewnowym gojenie żwacza wg Gotzego
Laparotomia z zatopieniem zszytego żwacza w jamie brzusznej
Pooperacyjne powikłania
Wzdęcie żwacza
Krwawienie do żwacza z naczyń ściany przedżołądka
Pęknięcie szwu
Odma podskórna
Zakażenie ran
Ropień wewnątrzbrzuszny
Pooperacyjna przetoka żwacza