SZYMON MILEWSKI TRIL. grupa III

KRUSZYNA POSPOLITA

Kruszyna pospolita – gatunek krzewu należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). W Polsce występuje pospolicie na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Inne nazwy: szakłak kruszyna, troszczyna, wilczyna. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.

Zasięg geograficzny

Gatunek występuje na obszarze od północno-zachodniej Afryki (północna część Maroka, Algierii i Tunezji), poprzez całą Europę, Azję Mniejszą, północną część Syrii, Iraku, Iranu po północną i środkową Azję (Kazachstan, Sinciang). Gatunek zawleczony i inwazyjny w Stanach Zjednoczonych (w szeregu stanach uznany za chwast) oraz w Kanadzie. W Polsce roślina pospolita na niemal całym obszarze, rzadsza jedynie w rejonie Podhala i w wyższych partiach gór. Najwyższe stanowisko podawane jest z Bieszczadów Zachodnich z wysokości 870 m n.p.m.

Morfologia

Pokrój

Krzew, rzadziej niewysokie drzewko o wysokości do 5, rzadko 7 m. Brak cierni na gałązkach różni kruszynę od podobnego gatunku – szakłaka pospolitego.

Łodyga

Gałązki cienkie. Kora na młodych gałązkach owłosiona, brązowo brunatna, na starszych matowa, szarobrunatna i pokryta jasnymi plamkami – przetchlinkami. Młode pędy nieprzyjemnie pachną zgnilizną.

Liście

Liście ogonkowe, ustawione skrętolegle, długości od 3 do 7 cm. Blaszka liściowa szerokoeliptyczna lub odwrotnie jajowata, całobrzega, tępa lub zaostrzona. Po obu stronach nerwu głównego 6–9 łukowatych nerwów bocznych. Na górnej stronie liście są ciemniejsze, na spodniej jaśniejsze, żółtawozielone. Liście są nagie, tylko na nerwach owłosione. Jesienią przebarwiają się na kolor jasnożółty. Pączki bez łusek.

Kwiaty

Drobne, wyrastają po 2–10 z kątów liści na krótkich szypułkach. Obupłciowe, o zielonkawych z zewnątrz, białych wewnątrz płatkach korony, krótszych od działek kielicha. Pręciki krótsze od płatków korony.

Owoc

Kulisty pestkowiec, wielkości grochu, zawierający 2–3 jajowate nasiona. Owoce są początkowo zielone, później czerwone i fioletowo-czarne, w końcu prawie czarne. Ponieważ nie dojrzewają równocześnie, w czasie owocowania na roślinie owoce są różnokolorowe.

Biologia i ekologia

Występuje w podszycie rozmaitych zbiorowisk leśnych od suchych borów iglastych, poprzez różne lasy mieszane i liściaste, do bagiennych olsów. Rośnie także na torfowiskach i mokrych łąkach. Na niektórych siedliskach (np. w acydofilnym lesie brzozowo-dębowym) rośnie często bardzo licznie. Preferuje miejsca wilgotne i kwaśne, choć spotykana jest na glebach o różnym odczynie od pH 3,5 do 8,0. Dobrze znosi ocienienie. Przedprątne kwiaty kwitną od maja do września. Zapylana jest przez owady (lub jest samopylna). Roślina miododajna. Owoce dla ludzi niesmaczne i trujące, jednak stanowią przysmak wielu ptaków. Roślina jest przejściowym żywicielem rdzy owsa.

Roślina trująca

Owoce zjedzone w większych ilościach powodują u ludzi wymioty i silną biegunkę. Preparaty ziołowe z kory ze względu na uboczne działanie (powodują przekrwienie miednicy małej) nie mogą być stosowane przez kobiety w ciąży, podczas miesiączki, po operacji, przy hemoroidach, w stanach zapalnych narządów jamy brzusznej.

Nazewnictwo

Polska nazwa zwyczajowa pochodzi od kruchych, podatnych na złamanie gałęzi. Dawniej krzew nazywano kruszyną lub w związku z zaliczaniem do rodzaju szakłak – szakłakiem kruszyną (Rhamnus frangula L.).

Ochrona

Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Ochrona ma na celu zabezpieczenie zasobów gatunku wobec intensywnego pozyskiwania kory kruszyny do celów leczniczych.

Zastosowanie

• Roślina ozdobna: uprawiana czasami w parkach.

• Roślina lecznicza:

  • Surowiec zielarski: kora (Cortex frangulae) zawiera glikozydy antrachinowe (m. in. frangulinę), flawonoidy, garbniki, saponiny. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, sporządza się z niej odwary.

  • Działanie: przeczyszczające i pobudzające perystaltykę jelit. Stosowana przy przewlekłych zaparciach.

  • Zbiór i suszenie: zbiera się wiosną, przed rozwojem liści, łuszczy korę, suszy, a następnie wygrzewa w temperaturze 100 stopni Celsjusza przez godzinę (lub przechowuje przez rok). Świeża kora ma bowiem własności wymiotne.

• Owoce barwią wełnę na żółtozielono lub fioletowo, kora na żółtobrunatno.

• Dawniej stosowano korę z kruszyny do wyrobu węgla do prochu strzelniczego.

Źródła:

http://rosliny.wymarzonyogrod.pl/baza-roslin/krzewy-lisciaste/kruszyna-pospolita,6_847/

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kruszyna_pospolita