Instytucje i procesy decyzyjne UE

Sprzyjające warunki dla realizacji idei integracyjnych w Europie po II wojnie światowej spowodowały, że od końca lat 40. Powstało wiele inicjatyw mających na celu zjednoczenie państw europejskich. Za oficjalny początek procesu kształtowania się struktur wspólnotowych uznane zostało ogłoszenie 9 maja 1950r. przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana projektu zbudowania ponadnarodowej organizacji gospodarczej, kontrolującej produkcję węgla i stali w państwach do niej należących. Dokument w postaci memorandum skierowanego do rządów państw Beneluksu, RFN i Włoch, znany później jako Deklaracja Schumana (bądź plan Schumana) zawierał propozycję poddania całości produkcji węgla i stali państw sprzymierzonych pod wspólny zarząd Wysokiej Władzy złożonej z niezależnych od państw funkcjonariuszy, w ramach organizacji otwartej na inne państwa Europy. Organizacja ta miała być pierwszym etapem federacji europejskiej, opartej na solidarności faktycznej (tj. gospodarczej) a z czasem także politycznej, jako niezbędnej dla zachowania pokoju.

Traktat Paryski (Traktat o EWWiS), podpisany 18 kwietnia 1951 na okres 50 lat, przez Niemcy, Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, Włochy. Wszedł w życie w lipcu 1952. Na jego mocy powołano Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Dwa kluczowe sektory gospodarki - przemysł węglowy i stalowy krajów członkowskich, zostały poddane międzynarodowej kontroli.

Cele traktatu: 
- utworzenie wspólnego rynku węgla, stali, rudy żelaza i złomu, rozwój gospodarczy w oparciu o wspólny rynek, racjonalna produkcja i podział produktów przemysłu węglowego i stalowego;
- zapewnienie państwom EWWiS regularnych dostaw węgla i stali, stworzenie jednakowych warunków dostępu do tych produktów, kontrola cen;
- połączenie istotnych dla obronności sektorów: węgla i stali - co miało przyczynić się do umocnienia pokoju (poprzez powiązanie siecią zależności przemysłów Francji i RFN)

Ustanowiono 4 instytucje Wspólnoty:

• Wysoka Władza – składająca się z 9 funkcjonariuszy międzynarodowych pochodzących z państw tworzących EWWiS i zapewniająca realizację celów Wspólnoty

• Specjalna Rada Ministrów – organ odpowiedzialny za harmonizację działań Wysokiej Władzy i rządów państw członkowskich, złożony z 6 przedstawicieli państw członkowskich

• Wspólne Zgromadzenie – organ o charakterze kontrolnym, złożony z 78 delegatów

• Trybunał Sprawiedliwości – zapewniający poszanowanie i stosowanie Traktatu oraz przepisów wykonawczych, 7 sędziów

Traktaty rzymskie, traktaty założycielskie (wraz z Traktatem paryskim),dwa traktaty międzynarodowe, fundamentalne dla integracji europejskiej podpisane w Rzymie 25 marca 1957 przez ówczesne kraje tworzące EWWiS: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Wszystkie wymienione wyżej państwa zatwierdziły 29 maja 1956 raport belgijskiego ministra spraw zagranicznych P.H. Spaaka w sprawie ogólnej unii gospodarczej i unii w zakresie pokojowego użycia energii atomowej. Traktaty, zawarte na czas nieokreślony, powoływały do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą – mającą stworzyć wspólny rynek, oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, którego zadaniem była kontrola i współpraca w sferze pokojowego wykorzystania energii jądrowej. Traktaty weszły w życie z dniem 1 stycznia 1958.

Oprócz tego podpisano także porozumienie dotyczące tworzenia instytucji wspólnych dla EWG, Euratomu i EWWiS. W Rzymie zawarto także konwencję o włączeniu krajów i terytoriów zamorskich Belgii, Francji, Holandii i Włoch do Wspólnot, co było jednocześnie początkiem Europejskiego Funduszu Rozwoju. Traktaty dążyły, przez swe zapisy, do silniejszej kooperacji ekonomicznej, prowadzić do tego miało m.in. eliminowanie ceł w obrocie wewnętrznym, ujednolicanie stawek ceł zewnętrznych, a także wprowadzanie środków umożliwiających coraz swobodniejszy przepływ towarów, pracowników, usług i kapitału. Stały się podstawą procesu integracji europejskiej i, w konsekwencji, utworzenia Unii Europejskiej.

Traktat fuzyjny (Traktat ustanawiający jednolitą Radę i jednolitą Komisję WE) podpisany 8 kwietnia 1965 w Brukseli, wszedł w życie 1 lipca 1967. Zakładał powstanie jednej Rady Ministrów (dziś –Rada Unii Europejskiej) dla Wspólnot po połączeniu odpowiedników z EWWiS, Euratomu i EWG, oraz wspólnej Komisji (Komisja Europejska).

W ten sposób trzy istniejące organizacje posiadały jednolite instytucje, a także jeden budżet. Układ był wynikiem procesu jednoczenia instytucji wspomnianych organizacji, który zapoczątkowano już w Traktatach Rzymskich, łącząc ich zgromadzenia parlamentarne i trybunały.

Od wejścia w życie tego traktatu można mówić o WE jako jednej organizacji.

Utworzona Rada zastąpiła odrębne Rady działające w EWG i Euratomie oraz Specjalną Radę Ministrów EWWiS, jednolita Komisja zajęła miejsce dwóch Komisji funkcjonujących w EWG i Euratomie oraz Wysokiej Władzy EWWis. Scalono administrację WE oraz ujednolicono sprawy budżetowe.

Wspólnym organem stał się także Komitet Stałych Przedstawicieli (Coreper) – organ pomocniczy Rady.

Jednolity Akt Europejski, JAE - nowelizacja Traktatu Rzymskiego, uchwalona podczas konferencji rządowej w Luksemburgu i w Brukseli (9 września 1985 - 27 stycznia 1986) o zmianie i uzupełnieniu trzech Traktatów założycielskich: EWWIS (1951), EWG (1957) i Euratomu (1957). Układ wszedł w życie 1 lipca 1987 roku. Składa się z 4 części i 34 artykułów, wnosi zmiany do poszczególnych instytucji wspólnotowych rozszerzając zasięg ich polityki w kilku dziedzinach. Do jego najważniejszych postanowień należą: 
- stopniowe utworzenie do końca 1992 rynku wewnętrznego, którego podstawami byłby swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału; 
- włączenie do kompetencji Wspólnoty polityki w zakresie badań, technologii i ochrony środowiska; 
- rozszerzenie współpracy w dziedzinie polityki gospodarczej, walutowej i społecznej; 
- uznanie za jeden z najważniejszych problemów wsparcie dla najuboższych krajów Unii i wiążąca się z tym decyzja o utworzeniu dla nich specjalnego funduszu; 
- stworzenie podstaw formalnych do funkcjonowania Rady Europejskiejjako instytucji unijnej; 
- odejście od zasady jednomyślności w Radzie Unii Europejskiej na rzecz kwalifikowanej większości, co miało doprowadzić do usprawnienia procesu podejmowania decyzji; 
- wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego poprzez wprowadzenie konieczności jego zgody na niektóre decyzje oraz zasady współpracy Parlamentu z Radą Unii Europejskiej; 
- stworzenie podstaw prawnych do bliższej współpracy państw Unii odnośnie do polityki zagranicznej.

Usprawnieniu pracy służyło również wprowadzenie Sądu Pierwszej Instancji, odciążającego Trybunał Sprawiedliwości w zakresie sporów pracowniczych oraz spraw wnoszonych przez osoby prawne lub fizyczne. Modyfikacji uległ więc proces decyzyjny we Wspólnocie. Istotną zasadą wprowadzoną przez Jednolity Akt Europejski stała się subsydiarność, gwarantująca decentralizację władzy. Zainicjowano też współpracę w zakresie polityki zagranicznej.

Traktat z Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej, układ dwunastu państw członkowskich Wspólnot Europejskich zawarty na zjeździe przywódców państw EWG w Maastricht w Holandii w dniach 9-10 grudnia 1991, dotyczący integracji politycznej i gospodarczej tych państw. Stanowił najszerszą reformę struktur europejskich.

Formalne podpisanie traktatu nastąpiło 7 lutego 1992, wejście w życie 1 listopada 1993. Najważniejszą decyzją było powołanie Unii Europejskiej opartej na trzech filarach.

Wśród najważniejszych ustaleń traktatu należy wymienić: 
1) zobowiązanie, iż do 1999 UE wprowadzi wspólną walutę, którą będą się mogły posługiwać kraje spełniające kryteria konwergencji, przystępujące do Unii Gospodarczej i Walutowej, nad stabilnością nowej jednostki monetarnej ma czuwać Europejski Bank Centralny; 
2) dotychczasowa luźną współpracę w dziedzinie polityki zewnętrznej zastąpiono wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa; 
3) państwa członkowskie Unii zobowiązały się rozwijać współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i polityki wewnętrznej (powstał m. in. Europol); 
4) wzmocniono rolę Parlamentu Europejskiego przez przyznanie mu nowych uprawnień dotyczących m.in. jego zgody na większą niż dotychczas liczbę decyzji (np. wpływ na powoływanie członków Komisji Europejskiej); 
5) utworzono Komitet Regionów; 
6) wprowadzono obywatelstwo UE, gwarantujące każdemu obywatelowi Unii prawa wyborcze, bierne i czynne, w wyborach samorządowych i wyborach europejskich na obszarze pozostałych krajów Unii; poza tym zapewniające swobodę poruszania się na terenie UE, jak i ochronę dyplomatyczną bądź konsularną wszystkich państw unijnych (np. w kraju, gdzie nie ma placówki dyplomatycznej Holandii obywatel tego kraju może zwrócić się o pomoc do placówki Włoch lub Niemiec); 
7) oprócz Wielkiej Brytanii pozostałe 11 państw zgodziło się na porozumienie w sprawie polityki socjalnej, w ramach dodatkowego protokołu do traktatu.

Traktat amsterdamski, ang. Amsterdam Treaty, Treaty of Amsterdam ,przyjęty na szczycie Unii w Amsterdamie 17 czerwca 1997, podpisany 2 października 1997 w Amsterdamie na szczycie Rady Europejskiej. Kończył konferencję międzyrządową UE, służącą przeglądowi i rewizji zasad zawartych w Traktacie z Maastricht. Był kolejną próbą reform Wspólnoty. Wszedł w życie 1 maja 1999. Zawierał zmiany w stosunku do prawa wspólnotowego, które miały przygotować organizację do wyzwań o charakterze światowym, a jednocześnie sprawić, aby działania podejmowane wewnątrz Unii były bliższe obywatelom i bardziej dla nich przejrzyste.

Nieznacznie wzmocniono Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa, ale odłożono na później kwestię włączenia Unii Zachodnioeuropejskiej do UE. Umacnia ono współdziałanie w zakresie polityki imigracyjnej, azylowej i kontroli granic, ale Danii, Wielkiej Brytanii i Irlandii zezwolono na własną kontrolę graniczną. Jedną z wprowadzonych zasad była tzw. bliższa współpraca nawiązująca do koncepcji Europy koncentrycznych kręgów, która umożliwia większą integrację krajów tym zainteresowanych, bez zmuszania do takich posunięć innych członków Unii pragnących pozostać na dotychczasowym poziomie integrowania się. Poszerzono w nim zakres spraw objętych zasadą większości głosów, co ograniczy stosowanie weta.

Traktat potwierdzał podstawowe prawa obywateli UE – przestrzeganie zasad wolności i demokracji, prawa człowieka, praworządność, zrównanie w prawach socjalnych kobiet i mężczyzn. Rada Unii może podejmować kroki, które przeciwdziałają dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie czy religię. Dokument zobowiązuje Unię do dbania o wysoki poziom zatrudnienia poprzez wymianę informacji i prowadzenie programów pilotażowych. Sporo miejsca poświęcono polityce socjalnej, przewidując działanie w takich dziedzinach, jak poprawa warunków pracy czy równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy. W traktacie znalazło się również sformułowanie dotyczące obywatelstwa UE, które ma uzupełniać obywatelstwa narodowe.

Traktat umocnił pozycję przewodniczącego Komisji Europejskiej, który może określać polityczne kierunku pracy i wywierać większy niż do tej pory wpływ na pracę tego gremium. Wzmocniono też pozycję Parlamentu Europejskiego, nadając mu m.in. prawo akceptowania kandydata na stanowisko przewodniczącego Komisji. Jednocześnie liczbę miejsc w parlamencie ograniczono w przyszłości do 700 (Traktat nicejski podniósł później tę liczbę).

Traktat nicejski, ang. Treaty of Nice, Nice Treaty, kolejny dokument traktat wprowadzający reformę Unii, uzgodniony został podczas szczytu UE w Nicei w dniach 7–11 grudnia 2000. Stanowił podsumowanie prac rozpoczętych przez konferencję międzyrządową w lutym 2000. Szczyt nicejski podkreślił zasadę równoprawnego traktowania obecnych i przyszłych członków Unii – traktat otworzył drogę do rozszerzenia. Jego najważniejsze postanowienia dotyczą m.in. wielkości i składu poszczególnych instytucji w przyszłej, poszerzonej organizacji: 
1) od 2005 każde państwo członkowskie będzie posiadało jednego komisarza, wzmocnieniu ulegnie pozycja przewodniczącego Komisji Europejskiej, który będzie mógł zmieniać zadania i zakres obowiązków komisarzy; 
2) rozszerzenie zakresu decyzji podejmowanych kwalifikowaną większością głosów do 28 artykułów traktatowych, m.in. nominowanie przewodniczącego Komisji Europejskiej, wspólna polityka przemysłowa, zasady polityki azylowej. Jednak w innych ważnych sferach (np. podatki, fundusze strukturalne) zachowana zostaje zasada jednomyślności; 
3) podkreślenie możliwości ściślejszej współpracy określonych państw w wybranych dziedzinach (realizacja zasady Europy koncentrycznych kręgów); 
4) postanowienia dotyczące Parlamentu Europejskiego: po rozszerzeniu Unii o 12 państw będzie w nim zasiadało 732 przedstawicieli, podział miejsc między państwa członkowskie będzie przedstawiał się w sposób następujący: Niemcy – 99; Wielka Brytania, Francja i Włochy po 72; Hiszpania i Polska po 50; Rumunia – 33; Holandia – 25; Grecja, Belgia i Portugalia po 22; Czechy i Węgry po 20; Szwecja – 18; Austria i Bułgaria po 17; Dania, Finlandia i Słowacja po 13; Litwa i Irlandia po 12; Łotwa – 8; Słowenia – 7; Cypr, Estonia i Luksemburg po 6; Malta – 5; 
5) ulegnie zmianie system podziału głosów w Radzie UE; będzie przedstawiał się w następujący sposób: Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Włochy po 29; Hiszpania i Polska po 27; Rumunia – 14; Holandia – 13; Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia i Węgry po 12; Austria, Bułgaria i Szwecja po 10; Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa i Słowacja po 7; Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa i Słowenia po 4; Malta – 3. Łącznie daje to 345 głosów, większość potrzebna do uchwalenia projektów wynosić będzie 258.

Traktat Konstytucyjny (Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy) – podpisany 29 października 2004r.

• Wśród podstawowych rozwiązań ustrojowych wprowadzonych przez TKE wymienić należy:

• Zniesienie istniejących obecnie WE i UE oraz ustanowienie cesji praw i zobowiązań obydwu organizacji na rzecz UE, w tym nadanie Unii osobowości prawnej

• Zniesienie trójfilarowej struktury UE

• Ustanowienie jednolitych ram instytucjonalnych UE, do których zalicza się Parlament Europejski, Radę Europejska, Radę Ministrów, Komisję Europejską i trybunał Sprawiedliwości UE

• Zmianie uległy: skład Rady Europejskiej rozszerzony o przewodniczącego RE, który stoi na czele Rady i kieruje jej pracami oraz reprezentuje UE na zewnątrz a także o Ministra Spraw Zagranicznych, odpowiedzialnego za realizację polityki zagranicznej UE; nawa Rady UE na Rada Ministrów, okres i tryb sprawowania prezydencji w UE; tryb podejmowania decyzji w Radzie Ministrów; skład Komisji; nazwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich na Trybunał Sprawiedliwości UE

• Nadanie przez Radę Ministrów i parlament procedurze współdecydowania charakteru zwyczajowej procedury ustawodawczej

• Uproszczenie istniejącego systemu prawnego UE

• Dokonanie podziału kompetencji UE na:

• Wyłączne: polityka pieniężna, wspólna polityka handlowa, unia celna, zasady konkurencji

• Dzielone: rynek wewnętrzny, przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, rolnictwo, rybołówstwo, transport, energetyka, ochrona konsumentów

• Działania wspierające, koordynujące i uzupełniające: przemysł, ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego, edukacja, szkolenie zawodowe, turystyka, kultura

• Wprowadzenie mechanizmu ustanawiania przez Radę wieloletnich ram finansowych

• Wprowadzenie możliwości dobrowolnego wystąpienia z UE każdego państwa członkowskiego

• Zwiększenie roli parlamentów narodowych w UE

• Ustanowienie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

Traktat Lizboński - podpisany 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie, wszedł w życie 1 grudnia 2009

Wśród najważniejszych postanowień Traktatu z Lizbony należy wskazać:

• ujednolicenie struktury UE poprzez likwidację trzech filarów oraz nadanie samej UE statusu podmiotowości prawnomiędzynarodowej;

• poszerzenie zakresu zastosowania większości kwalifikowanej w podejmowaniu decyzji przez Radę;

• wprowadzenie systemu głosowania tzw. podwójną większością (55% państw członkowskich za przy poparciu 65% ogólnej liczby ludności UE), który ma obowiązywać od 1 listopada 2014 r. [3];

• wzmocnienie roli parlamentów narodowych m. in. w zakresie opiniowania projektów unijnych aktów prawnych;

• wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego w procedurze stanowienia prawa UE;

• powoływanie na 2,5 letnią kadencję Przewodniczącego Rady Europejskiej, który ma być odpowiedzialny za przewodniczenie Radzie i kierowanie jej pracami;

• powołanie Wysokiego Przedstawiciela ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (w tekście Traktatu konstytucyjnego minister spraw zagranicznych UE);

• zredukowanie od 2014 r. składu Komisji do 2/3 ogólnej liczby państw członkowskich;

• utworzenie unijnej służby zagranicznej czy też ustanowienie mechanizmu umożliwiającego zainteresowanym państwom wystąpienie z Unii Europejskiej.

• Wywołująca wiele kontrowersji Karta Praw Podstawowych – która w konstrukcji Traktatu konstytucyjnego stanowiła rozdział II dokumentu – jest treścią jednego z załączników do Traktatu z Lizbony, co sprawia że posiada moc prawną równą postanowieniom traktatowym

1. Rada Europejska

Geneza

Rada Europejska jest organem polityczno-decyzyjnym, wchodzącym w skład struktury instytucjonalnej UE. Jest międzypaństwową instytucją polityczną, mocno powiązaną ze strukturami WE i UE, ale nie wchodzącą w ich skład. RE nie wymieniono wśród instytucji WE, gdyż kształtowała się niezależnie od nich. Organ ten, ze względu na skład, a także niesformalizowany i konferencyjny tryb działania, ma charakter międzyrządowy. Rada Europejska nie należy do pięciu głównych instytucji WE, jest wobec nich strukturą nadrzędną. Nadrzędny w stosunku do instytucji wspólnotowych charakter został RE nadany przez Traktat o UE (TUE). Ze względu na ono usytuowanie, Radę określa się mianem organu kierowniczego UE, który stanowi forum państw członkowskich dla formułowania ich wspólnego stanowiska.

Rada Europejska wywodzi się z początkowo nieregularnych szczytów przywódców (głów państw i szefów rządów) państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Organ ten stanowi kontynuację spotkań odbywających się na szczeblu szefów państw i rządów państw należących do WE, zainicjowanych w 1961r. przez Charles’a de Gaulle’a. Idea odbywania spotkań „na szczycie” opierała się na założeniu, że jedynie szefowie państw lub rządów uprawnieni są do reprezentowania państw w stosunkach międzynarodowych. Konferencje w większości wypadków służyły określaniu kwestii istotnych z punktu widzenia procesu integracji w ramach WE.

Proces instytucjonalizacji Rady Europejskiej rozpoczął się wraz z pierwszym spotkaniem tego organu, 10-11 marca 1975 roku w Dublinie. Kompetencje Rady oraz ramy organizacyjne zostały określone w tzw. Deklaracji londyńskiej. W dokumencie ustalono m.in. że spotkania w ramach RE mogą stanowić jedną z trzech form: nieformalnej wymiany poglądów, która nie musi prowadzić do podjęcia wiążących decyzji; rozmów mających an celu wypracowanie porozumień o wiążącym charakterze, które stanowią odzwierciedlenie wspólnego stanowiska RE i są przedstawiane opinii publicznej; dyskusji nad nierozstrzygniętymi sprawami przekazywanymi RE przez Radę UE. W Uroczystej Deklaracji o UE z 1983r. zawarto postanowienie mówiące o tym, że jeżeli Rada rozstrzyga sprawy pozostające w sferze uprawnień WE, to wówczas działa ona jako Rada Unii Europejskiej. Na Radę Europejską nałożono obowiązek przedstawiania Parlamentowi Europejskiemu sprawozdania po każdym jej posiedzeniu.

Pierwszym aktem prawnym, który swoimi postanowieniami usankcjonował działalność Rady był Jednolity Akt Europejski, który określił skład organu oraz częstotliwość jego spotkań. Rada powinna odbywać posiedzenia co najmniej 2 razy do roku.

Obecnie podstawy prawne działania RE określa Traktat o UE (TUE).

Dotychczas Rada nie miała stałej siedziby, miejsce obrad wyznaczało państwo sprawujące prezydencję w UE. Najczęściej spotkania odbywały się w stolicy państwa przewodniczącego Unii. Przynajmniej jedno posiedzenie w trakcie trwania prezydencji musiało odbywać się w Brukseli. Od momentu rozszerzenia Unii o 10 nowych państw członkowskich Rada Europejska obraduje w Brukseli.

Skład

Rada Europejska jest organem niekadencyjnym, nie jest powoływana na określoną kadencję. Brak przepisów stanowiących o sposobie powoływania jej członków. Radę tworzą szefowie państw (w praktyce prezydenci Francji i Finlandii) państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Towarzyszą im ministrowie spraw zagranicznych państw należących do Unii oraz jeden z członków Komisji. W obradach RE mogą uczestniczyć również inni funkcjonariusze państw członkowskich UE lub jej organów.

Status gościa w Radzie posiada przewodniczący Parlamentu Europejskiego. Przewodniczącemu Komisji oraz przewodniczącemu Parlamentu nie przysługuje prawo głosu w RE, jednak mogą oni włączyć się do dyskusji w czasie obrad tego organu. W spotkaniach uczestniczą ponad to Sekretarz Generalny Rady EU, sekretarz generalny Komisji oraz kilku uczestników Sekretariatów Rady UE, którzy są odpowiedzialni za przygotowanie sprawozdania z przebiegu spotkania.

Obradom RE przewodniczy głowa państwa lub szef rządu kraju sprawującego aktualnie przewodnictwo w Radzie UE.

W ramach Rady istnieje jedynie urząd przewodniczącego, którą to funkcję pełni szef państwa lub rządu kraju przewodniczącego radzie UE. Do jego zadań należy kierowanie pracami Rady Europejskiej i pełnienie funkcji reprezentacyjnych w stosunkach zewnętrznych. Rada Europejska może korzystać z pomocy Sekretariatu Generalnego Rady UE.

Kompetencje

Uprawnienia Rady europejskiej mają charakter polityczny, ponieważ stanowi ona forum wymiany poglądów, służące ułatwianiu osiągania porozumienia na najwyższym szczeblu politycznym. Organ ten nie pełni funkcji ustawodawczej.

Zadaniem RE jest stymulowanie rozwoju Unii i określanie ogólnych politycznych kierunków jej działania.

Kompetencje:

• Prowadzenie nieformalnych konsultacji w sprawach stanowiących przedmiot zainteresowania państw członkowskich

• Wymiana poglądów i osiąganie konsensusu bez formalnego podejmowania decyzji

• Nadawanie UE impulsu politycznego koniecznego dla dalszego rozwoju

• Wskazywanie dziedzin, o które możliwe jest poszerzenie współpracy oraz ustalenie celów politycznych tego rozwoju

• Wydawanie ogólnych zaleceń politycznych

• Gwarantowanie spójności działań UE we wszystkich obszarach działalności

• Zajmowanie stanowiska w sprawach o zasięgu światowym oraz koordynacja Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

• Decydowanie o wspólnych strategiach wprowadzanych przez Unię w tych dziedzinach, w których państwa członkowskie mają ważne wspólne interesy

Na forum Rady zapadają uchwały dotyczące stowarzyszenia państw lub przyjęcia nowych członków (m.in. poprzez określanie kryteriów członkowstwa), pogłębianie procesu integracji, określanie tempa, w jakim powinien on przebiegać, a także kierunki i specyfiki zmian instytucjonalnych. Organ ten może wskazywać charakter i zakres ewentualnych zmian w traktatach oraz wydawać przyzwolenie na wprowadzanie takich zmian. RE pełni także funkcję arbitra w sprawach, w których członkowie Rady UE nie mogą osiągnąć porozumienia. Rada uprawniona jest do rozstrzygania wszelkiego rodzaju sporów kompetencyjnych i stanowi forum dla politycznych dyskusji prowadzonych na najwyższym szczeblu politycznym. RE upoważniona jest do zatwierdzania wstępnych propozycji programowych Komisji i zaleca ich przełożenie na akty prawne. Posiada również uprawnienia decyzyjne dotyczące ewentualnego sprzeciwu państw członkowskich wobec ustanowienia tzw. wzmocnionej współpracy w dziedzinie wchodzącej w zakres współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.

Mimo, ze Rada nie jest instytucją wspólnotową i w związku z tym odgrywa większą rolę w realizacji zadań pozawspólnotowych, to posiada także uprawnienia pozwalające jej wywierać wpływ na funkcjonowanie WE. Została uprawniona do przeprowadzania corocznego badania stanu zatrudnienia w ramach Wspólnoty i wyznacza podstawowe kierunki polityki w dziedzinie zatrudnienia. Otrzymuje sprawozdania Rady UE dotyczące ogólnych kierunków rozwoju polityk gospodarczych państw członkowskich oraz WE.

Tryb podejmowania uchwał

Rada Europejska nie wypracowała w zasadzie formalnego regulaminu obrad – w sensie skodyfikowanego regulaminu proceduralnego czy statutu – zaś podczas spotkań kieruje się ustaleniami przyjętymi w Deklaracji londyńskiej. Organ ten odbywa spotkania co najmniej dwa razy w roku. Sesje zwyczajne Rady organizowane SA pod koniec każdej prezydentury – w czerwcu i grudniu i trwają najczęściej dwa dni.

Prace RE organizowane są na trzech szczeblach. Pierwszy z nich stanowią obrady na szczeblu krajowym, które organizowane są przede wszystkim przez ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich. Drugi stanowią obrady na szczeblu międzypaństwowym, przed kolejnymi szczytami RE odbywają się bilatearne spotkania państw należących do Unii. Ostatni szczebel, na jakim przygotowywane są prace omawianego organu, to obrady na poziomie wspólnotowym, w których uczestniczą Rada UE, Komisja, Komitet Stałych Przedstawicieli oraz Sekretariaty Generalne.

Obrady RE pod katem organizacyjnym przygotowuje sekretariat administracyjny, w skład którego wchodzą funkcjonariusze Sekretariatu Generalnego Rady Unii Europejskiej, wspomagany przez ministerstwo spraw zagranicznych państwa sprawującego aktualnie przewodnictwo w UE. Koordynacja prac przygotowawczych a także czuwanie nad sporządzeniem porządku spotkania należy do kompetencji Komitetu Stałych Przedstawicieli.

Przed rozpoczęciem obrad RE przewodniczący Parlamentu wygłasza oświadczenie, po czym uczestnicy spotkania dzielą się na grupy: w jednej gromadzą się szefowie państw i rządów oraz przewodniczący Komisji Europejskiej, w drugiej – ministrowie spraw zagranicznych i przedstawiciel Komisji Europejskiej. Po zakończeniu rozmów w grupach Rada Europejska zbiera się na posiedzeniu plenarnym, na którym – w drodze konsensusu – podejmowane są uchwały o charakterze politycznym, zwane deklaracjami czy konkluzjami prezydencji. Oprócz deklaracji Rada może wydawać oświadczenia, stanowiące wyraz woli jej członków w danej sprawie, zalecenia skierowane do instytucji kierowniczych w celu podjęcia przez nie działań oraz wspólne strategie. Uchwały RE stanowiące wynik szczytu są publikowane po spotkaniu.

Nie istnieje procedura podejmowania decyzji, która obowiązywałaby w Radzie Europejskiej. Regułą jest przyjmowanie konkluzji na zasadzie konsensusu decyzyjnego (bez formalnego głosowania), co oznacza dążenie do uzyskania politycznego kompromisu, czyli wspólnego mianownika, który uwzględniałby różne interesy i postawy poszczególnych państw członkowskich UE. Konkluzje Ray mają charakter deklaracji politycznych, nie zaś wiążącego aktu prawnego, mimo to możliwe jest by podczas szczytu przyjęte były decyzje prawnie wiążące.

RE zobowiązana jest do przedkładania Parlamentowi sprawozdania po zakończeniu każdego spotkania, zaś raz w roku opracowuje pisemne sprawozdanie o postępach integracji w ramach UE. Parlament nie jest jednak w stanie w żaden konkretny sposób wpływać na decyzje Rady.