Ciało krystaliczne – ma uporządkowana budowę wewnętrzną wyróżniającą się prawidłowym rozmieszczeniem w przestrzeni atomów, jonów lub cząsteczek tworzących sieć przestrzenną ( sól kamienna, kwarzec, siarka itp.)
Ciało bezpostaciowe – nie posiada uporządkowanej budowy wewnętrznej. Atomy, jony bądź cząsteczki rozmieszczone są w nich w sposób chaotyczny (ciecze, gazy)
Kryształ – jest to ciało o prawidłowej budowie wewnętrznej, chemicznie i fizycznie jednorodne, do którego wszystkie własności fizyczne, wektorowe są jednakowe w kierunkach równoległych i nierównoległych rozłożonych symetrycznie. Kryształy i ciała krystaliczne powstają w przyrodzie ze stopów (magma) z roztworów ze stanu gazowego lub zawiesin koloidalnych. Przy klasyfikacji kryształów bierze się pod uwagę ich symetrię. W kryształach wyróżnia się elementy graniczne, elementy symetrii.
*Do elementów granicznych zalicza się: ścianę, krawędź, naroże.
Ściana- płaszczyzna linią łamaną zamkniętą
Krawędź – powstaje przez przecięcie się dwóch ścian
Naroże – to punkt przecięcia się co najmniej trzech ścian
* Płaszczyzna symetrii „P” to płaszczyzna która dzieli kryształ na 2 równe części.
Oś symetrii – kierunek przechodzący przez środek kryształu o takiej własności że kryształ obrócony dookoła niego o 360 stopni powtórzy identyczny element graniczny „n” razy przy czym „n”=360stopni/x gdzie x jest najmniejszym kątem o jaki należy obrócić kryształ aby utrzymać identyczne położenie w przestrzeni elementów granicznych.
Środek symetrii – punkt wewnątrz kryształu, który ma taka własność, że po obu jego stronach w równych odległościach znajdują się takie same elementy graniczne równoległe i odwrotnie skierowane.

MINERAŁY SKAŁOTWÓRCZE

Minerałem – nazywa się każda jednorodną substancję o określonych swoistych cechach fizykotechnicznych, która powstała w sposób naturalny w skorupie ziemskiej, bez celowego bezpośredniego wpływu człowieka i poza organizmami żywymi.
Minerały skałotwórcze dzielimy :
1) pochodzenia: na minerały skał:
a) magmowych, b) osadowych, c) metamorficznych
2) ilościowego występowania w skałach na:
a) główne, b) poboczne c) akcesoryczne
Minerały główne- są podstawowymi składnikami skał i decydują o ich naturze, jakości i nazwie
Minerały poboczne – występują we wszystkich typach skał w niewielkich ilościach, nie decydują o naturze skał.
Minerały akcesoryczne – występują nie we wszystkich skałach i nie zawsze

CECHY ROZPOZNAWCZE MINERAŁÓW

Właściwości fizyczne minerałów:
a) postać minerałów (ciała krystaliczne i bezpostaciowe)
b) pokrój, zewnętrzna forma minerału
c) wygląd ścian kryształu (prążkowanie, bruzdkowanie – kwarzec, turmalin)
d)symetria kryształów- pozwalająca określić układ krystaliczny
e) rodzaj skupienia minerałów – wygląd zbiorowiska wielu osobników krystalicznych lub form utworzonych przez minerały bezpostaciowe – druzy, konkrecje, geody, dendryty, nacieki, i wykwit, eolit.
* Druzy czyli szczątki krystaliczne – grupy kryształów o wspólnej podstawie.
*Konkrecje- kryształ kulisty lub bochenkowy. Tworzą się przez narastanie wokół ośrodka stałego we wszystkich kierunkach i posiadają bardzo często koncentryczne powłoki.
Geody- skupienia minerałów przypominające konkrecje lecz o odmiennej genezie. Zewnętrzne powierzchnie sa zwykle szorstkie a wnętrze jest wyścielone kryształami lub skupieniami krystalicznymi. Wewnątrz znajduje się często pusta przestrzeń.
Dendryty – skupienia kryształów w kształcie drzewek lub gałązek. występ. wśród skał wapiennych, ilastych i innych.
Oolity – kuliste skupienia powstałe przez wytrącenie się lub krystalizację z nasyconych roztworów wokół jakiegoś ziarna współśrodkowo lub promieniście i są mniejsze od 2mm
Formy naciekowe – tworzą się przez wytrącenie i krystalizację z roztworów nasyconych. Posiadają gładkie, szkliste błyszczące skorupy (stalaktyty, stalagmity)
f) stan skupienia (gazowy, płynny, stały)

II WŁAŚCIWOŚCI OPTYCZNE- makroskopowe
a) barwa minerałów- jest wynikiem zdolności pochłaniania pewnych promieni widma światła białego. Minerał o barwie zielonej pochłania promienie barwy czerwonej (barwa zielona jest dopełnieniem barwy czerwonej)Oprócz tego ma barwę minerałów wpływają domieszki innych substancji.
b) barwa rysy – barwa roztartego na proszek minerału (np. hematyt czarny – rysa wiśniowa) określa się ja przy minerałach skał osadowych, co ułatwia ich oznaczanie.
c) połysk – jest zdolnością odbijania fal , świetlność przez minerał. Im więcej promieni zostaje odbitych, tym intensywniejszy jest połysk minerału.
Wyróżniamy następujące określenia połysku:
metaliczny – typowy dla metali złoto, srebro
diamentowy – nazwa od diamentu
szklisty- dla szkła
tłusty – (kwarzec,oliwin, parafina)
perłowy – (porcelanowy) – dla minerałów o pokroju blaszkowym (muskowit , talk)
jedwabisty – występuje u minerałów o budowie włóknistej (azbest , gips )
matowy – brak połysku
ziemisty – występuje u minerałów rozdrobnionych (m. ilaste)
d)przezroczystość – zdolność minerału przepuszczania promieni świetlnych widma światła białego. Wyróżniamy minerały przezroczyste: kalcyt, sól kuchenna, kwarzec i nieprzezroczyste (metale)

III WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE
a) twardość – jest to opór jaki stawia dany minerał przy rysowaniu go twardszym od niego przedmiotem lub minerałem. Określa się w ten sposób względna twardość minerału w stosunku do twardości minerałów wzorcowych. W 10-cio stopniowej skali Mosha każdy minerał następny rysuje poprzedni.

Diament – 10 – przecina szkło

Korund – 9 – przecina szkło

Topacz – 8 – przecina szkło

Kwarzec – 7 – rysuje szkło

Ortoklaz – 6 – rysuje szkło

Apatyt – 5 – rysuje się ostrzem noża

Fluoryt – 4 – rysuje się ostrzem noża

Kalcyt – 3 - rysuje się ostrzem noża

Gips – 2 – rysuje się paznokciem

Talk – 1 - rysuje się paznokciem
b) łupliwość – własność wyłącznie ciał krystalicznych. Polega na zdolności pękania i dzielenia się minerałem.
* łupliwość doskonała – oznacza że minerał dzieli się z łatwością wzdłóż określonych kierunków.
* łupliwość dokładna – oznacza że minerał rozpada się na części o gładkich powierzchniach ale niekoniecznie równych (kalcyt, halit)
* łupliwość wyraźna – oznacza że minerał dzieli się na części wskazujące płaszczyzny łupliwości i powierzchnię przełamu (skalenie , amfibole, pirokseny )
c) przełam – jest to nieregularna powierzchnia minerału uzyskana po rozłupaniu (minerały charakteryzujące się brakiem łupliwości) kształt muszlowy – kwarzec zadziorowy o drobnych występach i wgłębieniach na powierzchni – krzemienie, haczykowaty- metale
d) spójność minerałów – zdolność do zachowania własnej postaci przy odkształceniu.

IV WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE
Ze względu na skład chemiczny minerały można podzielić na:
Minerały o stałym i zmiennym składzie chemicznym. Zjawisko tworzenia kryształów mieszanych nazywa się izomorfizmem, czyli zastępowaniem atomów lub jonów w sieci kryształu przez atomy lub jony innych pierwiastków o takim samym lub zbliżonym promieniu jonowym lub atomowym.
* Inne zjawiska to poliformizm –czyli tworzenie różnych postaci krystalograficznych przez związki o stałym składzie chemicznym.np. węglanu wapnia, krystalizując w układzie trygonalnym daje kalcyt, a w rombowym aragonit.

OGÓLNE WIADOMOŚCI O SKAŁACH
Skała – jest to utwór będący częścią składową litosfery powstałą skutkiem osobnego aktu geologicznego i dlatego różniąca się od innych podobnych jednostek składem i budową. Wyróżniamy 3 rodzaje skał: magmowe, osadowe, przeobrażone (metamorficzne).

W zależności od warunków krystalizacji, która może odbywać się na różnych głębokościach skorupy ziemskiej, wyróżnia się formy głębinowe:
Skały głębinowe – w wyniku przesuwania się płynnej magmy w kierunku powierzchni ziemi, podczas którego stygnie powoli nie tracąc swoich składników lotnych. Takie warunki umożliwiają całkowita krystalizację magmy. Minerały trudno rozpuszczalne krystalizują pierwsze i posiadają postać idiomorficzną, a minerały krystalizujące na końcu maja postać uzależnioną od pozostałego miejsca (kseromorficzne) Jako pierwsze krystalizują oliwiny, pirokseny, łyszczki, skalenie a na końcu kwarce.
Skały żyłowe – tworzą się z intruzji magmy w szczeliny skał wcześnie powstałych. Występ. Lokalnie i nie maja znaczenia jako skały glebotwórcze.
Skały wylewne – powstają w wyniku zastygania magmy na powierzchni lub na niewielkich głębokościach. Ciśnienie i temp obniża się gwałtownie, składniki gazowe ulatniają się a magma zastyga gwałtownie i tworzy się szkliwo wulkaniczne. Rozpoznawanie makroskopowe skał wylewnych przeprowadza się na podstawie struktury i tekstury, określenia barwy ciasta skalnego i niejednokrotnie minerałów zwanych prakryształami.

Strukturą – nazywa się stopień wykrystalizowania składników magmy i wzajemny stosunek wielkości kryształów do siebie.
Wyróżniamy typy struktur:
a) holokrystaliczna lub pełnokrystaliczna cała objętość skały jest wykrystalizowana i kryształy są jednakowej wielkości.
b) porfirowa (szkliwo wulkaniczne) chartka. Się dwoma generacjami: pierwsza starsza to większe prakryształy tworzące się w wyniku krystalizacji powolnej w głębszych partiach skorupy przed wylaniem magmy, druga młodsza szklista inaczej ciasto skalne – magma krzepnie na powierzchni ziemi.
c) szklista (szkliwo wulkaniczne) czyli niekrystaliczna bezpostaciowa masa.

Tekstura – sposób przestrzennego rozmieszczania składników w skale i stopień wypełnienia przez nie tej przestrzeni.
Ze względu na wypełnienie przestrzeni skalnej wyróżnia się tekstury: zbitą, porowatą, gąbczastą, migdałowcowi i inne.

Forma skalna	Struktura	Tekstura
		Wypełnienie
Głębinowa	Holokrystaliczna	Zbita
Wylewna	porfirowa lub szklista	zbita porowata gąbczasta migdałowcowa

Skały magmowe – rozpoznaje się po strukturze i teksturze oraz składzie mineralnym. Rodzimy skład wydziela się na podstawie składy mineralnego i ilościowego udziału tych minerałów. Skład mineralny poszczególnych rodzin jest genetycznie związany ze składem chemicznym magm tworzących te skały. Magmy te różnią się zawartością krzemionki, glinu, magnezu i żelaza.

Rodzina I, II, III kwaśne Sialiczne Si, Al. SiO2>65% jasne lekkie cięż.właść.2.65g/cm3	Rodzina IV, V obojętne - SiO2 52-65% szare	Rodzina VI, VII, VIII zasadowe Femiczne Fe, Mg SiO2<52% ciemne ciężkie c-wł.-3.2g/cm3

Minerały skał osadowych można podzielić na 2 grupy:
1) minerały alogeniczne - obce dla środowiska osadowego, pochodzące z rozkruszonych skał magmowych i metamorficznych
2) autogeniczne – powstające w środowisku osadowym
* Minerały alogeniczne wykazują dużą odporność na wietrzenie chemiczne uległy one tylko obróbce mechanicznej i różnią się właściwościami od minerałów magmowych.

SKAŁY OSADOWE I ICH POWSTAWANIE:
W powstawaniu skał osadowych wyróżnia się etapy:
1) wietrzenie
2) transport
3) sedymentację
4) diagenezę
Transport materiału skalnego może się odbywać na kilka sposobów
Ad 2.a) Transport eolityczny – czyli wietrzny polega na wywiewaniu ziarn o średnicy mniejszej od 0,1mm i przenoszeniu ich nieraz na duże odległości, wreszcie na osadzaniu w postaci bardzo typowych skał o charakterystycznej porowatej teksturze. Ziarna przenoszone przez wiatr nie są obtoczone tylko ostrokrawędziste. Odległość osadzania się tego materiału od miejsca wywiewania jest zależna od siły wiatru, która powoduje doskonałe przesortowanie osadu. Charakterystycznymi osadami są lessy. Przesuwanie i powstawanie wydm piaszczystych jest efektem transportu eolicznego i ziarno jest tutaj większe i obtoczone (1,0 – 0,1m)
b) Transport wodny – (rzeki, fale morskie) polega na przemieszczaniu materiału zwietrzałego w postaci roztworów, zawiesin i różnej wielkości detrytusu skalnego. Podczas transportu odbywa się nie tylko przemieszczanie ale również obtaczanie i sortowanie. Osady powstałe pod wpływem transportu rzecznego nazywa się aluwiami.
c) Transport lodowcowy – jest wywołany przesuwaniem się lądolodu lub lodowca górskiego, który przemieszcza nieposortowany materiał skalny, pozostawiając go po stopnieniu lodu w postaci moreny dennej, czołowej lub bocznej.
* Do osadów pochodzących z transportu lodowcowego należą gliny i piaski zwałowe oraz głazy narzutowe.
Ad 3. Sedymentacja i sortowanie – odbywa się już podczas transportu, a wielkość osadzonych okruchów jest zależna od szybkości wody, ciężaru właściwego transportowanych okruchów skalnych i od spadku terenu. Oprócz mechanicznej sedymentacji z roztworów wodnych wytrącają się sole różnych pierwiastków na drodze chemicznej i biochemicznej.
Ad 4. Diageneza – nagromadzony i osadzona materiał klastyczny i chemicznie wytrącony ulega z biegiem czasu konsolidacji czyli diagenezie. Diageneza obejmuje zespół procesów prowadzących do nadania skale zwięzłości i twardości.
Do procesów diagenetycznych należą:
1) cementacja
2) kompakcja
3) rekrystalizacja i odwodnienie
4) odsolenie
5) rozpuszczenie składników skał w wodzie i tworzenie się minerałów autogenicznych
6) metasomatoza
7)powstawanie konkrecji

1) Cementacja- przebiega w materiale klastycznym pod wpływem substancji wiążących(zlepiających) takich jak krzemionka bezpostaciowa (opal, chalcedon) kalcyt,wodorotlenki żelaza, glinu, gips, minerały ilaste, bituminy
2) Kompakcja- sprasowanie sypkiego i luznego materiału skalnego, następuje pod wpływem ciśnienia warstw nadległych.
3) Rekrystalizacja i odwodnienie- proces polegający na przejściu substancji bezpostaciowej w skrytokrystaliczną, a następnie w krystaliczną np. opal -> chalcedon -> kwarzec
4) Odsolenie- polega na przechodzeniu w roztworach wodnych zolu w żel w skutek odprowadzenia pewnych kationów i soli z tego roztworu,np. wytrącenie się krzemionki w postaci konkrecji krzemiennych w osadach wapiennych.
5) Rozpuszczanie i tworzenie minerałów autogenicznych- minerały ulegają podczas wietrzenia chemicznemu rozpuszczaniu w wodzie i w formie roztworów są transportowane do basenów sedymentacyjnych w których tworzą się minerały wtórne, np. węglany, tlenki siarczki, żelaza, minerały skał solnych, ilaste i inne.
6) Procesy metasomatyczne- polegają na wymianie jonów w minerałach z jonami znajdującymi się w roztworach otaczających je np. sylifikacja (wypieranie przez krzemionkę) dolomityzacja (wypieranie Ca przez Mg w wapieniach) syderytyzacja (wypieranie Ca przez Fe w wapiennych)
7) Powstawanie konkrecji- tworzą się one przez narastanie substancji wokół ośródek mineralnych lub organicznych. Przyczyna jest zmiana środowiska fizykochemicznego.

Struktura i tekstura skał osadowych
Wyróżnia się tekstury:
1) Psefitowa (gruboziarnista) przewaga ziaren o fi > 2mm
2) Psamitowa (średnioziarnista) przewaga ziaren o fi 2-0,1mm
3) Aleurytowa (drobnoziarnista) przewaga ziaren o fi 01-0,01mm
4) Pelitowa (bardzo drobnoziarnista) przewaga ziaren o fi < 0,01mm
5) Mieszana (zawiera wszystkie wielkości ziaren
6) Bimorficzna ( szczątki organiczne, skamieniałości, wyst u skał organogenicznych)
7) Krystaliczna

Wyróżnia się tekstury ze względu na:

Ułożenie	Wypełnienie
bezładna uporządkowana	zbita porowata

SYSTEMATYKA SKAŁ OSADOWYCH
Skały osadowe ze względu na genezę dzieli się na klastyczne i chemiczne.

Osady klastyczne- (okruchowe) skały klastyczne powstają przez nagromadzenie materiału utworzonego poza miejscem sedymentacji przez mechaniczne rozdrobnienie skał macierzystych.
Osady te dzielą się na osady:
a) grubo i średnioziarniste
b) drobno i bardzo drobnoziarniste
Osady grubo i średnioziarniste – głównymi elementami skałotwórczymi są tu: kwarzec klastyczny oraz w mniejszej ilości minerały ilaste, węglany, chalcedon, opal, muskowit, skalenie, tlenki żelaza i lokalne okruchy różnych gatunków skał, struktura tych skał jest psefitowa lub psamitowa.
* Psefity:
– żwiry, gruzy są to skały luźne (niescementowane) warstwowane przy czym poszczególne elementy składowe mogą być ostrokrawędziste(gruz) lub obtoczone (żwir)
- Druzgoty- (brekcje) powstają na skutek scementowania ostrokrawędzistych okruchów lepiszczem nie odgrywającym ilościowo większej roli.
- Zlepienie- (konglomeraty) są skałami o strukturze psefitowej powstałymi na skutek scementowania żwirów złożonych z otoczaków. Wyróżnia się zlepieńce rzeczne, morskie , lodowcowe i jeziorne.
* Psamity:
- Piaski – są skałami luźnymi niescementowanymi równo lun różnoziarnistymi:
1) rzeczne- różnoziarniste o ziarnie obtoczonym i błyszczącym
2) lodowcowe- różnoziarniste, ostrokrawędziste i porysowane
3) morskie- posiadające różny charakter w zależności od głębokości na jakiej sedymentują i cech odziedziczonych z poprzedniego środowiska
4) wydmowe- równoziarniste o ziarnie matowym i obtoczonym

Najczęściej spotykane w przyrodzie są piaski kwarcowe złozone z otoczonych lub ostrokrawędzistych ziarn kwarcu klastycznego.
- Piaskowce- powstają na skutek scementowania piasków przez różne lepiszcze (piaski ilaste, wapniste, żelaziste, dolomityczne). Piaskowce występują na skałach fliszu karpackiego.
- Flisz –zespół naprzemianległych warstw zlepieńców piaskowców, szarogłazów i łupków ubogich w wapienie i margle. Zespoły warstw fliszowych występują na terenie polski noszą nazwy lokalne:
~ piaskowce grodziskie
~ -//- godulskie
~ -//- istebniańskie
~ -//- ciężkowickie
~ -//- magurskie

Osady drobnoziarniste i bardzo drobnoziarniste
* Aleuryty:
- less – skała zbudowana z płynu kwarcowego, substancji ilastej, węglanu wapnia i tlenków żelaza. Barwa lessu w stanie świeżym jest żółta, tekstura drobnoporowata, jest przepuszczalny.
- mułki i mułowce – są to skały składające się z kwarcu, minerałów ilastych, węglanów, wodorotlenków żelaza oraz substancji bitumicznych.
* Pelity:
- iły- złożone są głównie z minerałów ilastych: pelitu kwarcowego z domieszką gipsu, soli kamiennej, węglanów itp. W stanie suchym chłoną wodę. Dostatecznie zwilżone staję się plastyczne.
- iły łupkowe – maja taki sam skład mineralny i właściwości fizyczne jak iły, różnia się od nich większą spoistością i tendencją do łupkowatości.
- łupki ilaste – składem nie różnią się od iłów. Wykazują znaczniejszy stopień sprasowania niż iły łupkowe, tworzą warstwowe płytki nieznacznej twardości.

Osady o strukturze mieszanej
- Gliny- są utworami różnoziarnistymi, głównymi ich minerałami są : kwarzec, minerały ilaste z dodatkiem tlenków żelaza oraz węglanu wapnia.
- Margle- stanowią przejście od grupy ilastej do skał węglanowych. Składają się ze zmiennych ilości substancji ilastej, węglanu wapnia i kwarcu klastycznego. Barwa szara rzadziej biała. Odmiany uwarstwione zwane są łupkami marglistymi, odmiany skrzemieniałe noszą nazwę opoki.

Osady piroklastyczne
Tufy i tufity – są to skały okruchowe powstałe przez osadzenie się pyłów wulkanicznych. Tufy posiadają teksturę porowatą, a tufity warstwową. W skład wchodzą minerały skał magmowych.

Skały chemiczne:
Osady te dzielą się na organogeniczne i nieorganogeniczne
Organogeniczne – powstały w dużej mierze lub pod wpływem organizmów żywych, z produktów życiowej działalności zwierząt i roślin.
Wyróżnia się skały:
-węglowe
-krzemionkowe
-fosforanowe
-węglowe

Skały węglowe:
Wapienie – skały utworzone przede wszystkim z węglanu wapnia w ilości powyżej 50 % tworzą się w morzach na niewielkich głębokościach, mogą powstawać na drodze wytrącania się węglanu wapnia przy udziale fizjologicznej działalności bakterii i glonów w skutek asymilacji CO2 z wody lub po obumarciu organizmów zwierzęcych których szkielety lub skorupki zawierają kalcyt lub aragonit.
Kreda pisząca – skała która powstała w basenach sedymentacyjnych morskich lub jeziorach przez osadzenie się drobnego mułu węglanowego. Skała biała lub szara, miękka o teksturze drobnoporowatej. Wyst w okolicach Zamościa
Dolomity – są to skały zbudowane z minerału dolomitu. Powstały w zbiornikach wodnych na drodze procesów chemicznych, lub na częściowym zastąpieniu wapnia magnezem na drodze diagenezy metasomatycznej. Są to skały podobne do wapieni ale twardsze, żółtoszarej, szarej lub ciemnoszarej barwie.
Syderyty – głównym minerałem jest węglan żelazowy FeCo3 występuje w postaci żył i konkrecji bochenkowych. Mają strukturę drobnokrystaliczną, cukrowaną, a teksturę zwięzłą, barwę zaś żółtobrunatną.

Skały fosforanowe:
Do tego typu zalicza się osady dużej zawartości P2O5 która zazwyczaj wynosi 12- 24 %. Wśród skał wyróżnia się fosforyty, guano i wiwianit.
Fosforyty – są to skały pochodzenia morskiego składającego się z fosforanu wapnia występują w postaci konkrecji i buł. Stanowią surowiec do produkcji kwasu fosforowego i nawozów fosforowych. Występuja na obrzeżu Gór Świętokrzyskich.
Guano – stanowią osadzone ekskrementy, pióra i kości ptaków i innych zwierząt, w warunkach dostatecznie suchych, hamujących procesy glinne. Tworzą złoża bogate w fosfor, azot i potas. Występują W Meksyku, Chinach, Australi w Ojcowie zostały wyeksploatowane.
Wiwianit – tworzy się w miejscach wilgotnych np. torfowiskach. Osady tworzą zazwyczaj utwory sypkie, ziemiste, niebiesko zabarwione, wśród których napotyka się resztki roślin.

Skały krzemionkowe:
Grupa ta obejmuje osady utworzone głównie z krzemionki opałowej przy małej zawartości materiału okruchowego. Powstają na drodze chemicznej.
Ziemia okrzemkowa – składa się z opałowej krzemionki (80%c) szkieletów okrzemek z domieszką kalcytu, minerałów ilastych i tlenków żelaza, glinu, wapnia. Używana jest jako proszek szlifierski, do produkcji cegieł ogniotrwałych, dynamitu i jako środek absorbujący barwniki.
Gezy – makroskopowo podobne są do opoki (marglu) zawierają opalowe igiełki gąbek, radiolarii, okrzemek oraz kwarzec
Krzemienie – tworzą rozmaicie zabarwione konkrecje krzemionkowe kształtu kulistego lub nieregularnego. Genezę krzemieni rozpatruje się z dwóch pkt. widzenia:
a) źródła krzemionki
b) czasu wytrącenia się tych osadów

Skały węglowe:
Podstawowym składnikiem skał węglowych jest materia organiczna pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Substancja organiczna ulega procesom redukcji w zależności od warunków wilgotnościowo-tlenowych.
Torfy – skała osadowo-węglowa. Składa się z 50% obumarłych szczątków roślin.
Węgle brunatne – zawierające 55- 75% C, 19-26%O, 3-6%H,tworzą zazwyczaj masę zbitą lub ziarnista ujawniającą niekiedy strukturę drewna barwy żółtobrunatnej, czerniawej o połysku matowym lub tłustym i przełamie musztowym albo równym.

Węgle kamienne – zawierzją 74 – 94% C, 3 – 20% O, I 1 – 5%H, tworzą 4 odmiany petrograficzne.
Antracyt – zawierający 95-97%C, jest silnie zdiagenezowanym węglem, kruchy barwy czarnej o połysku szklistym, i przełamie muszlowym. Pali się tylko przy silnym dopływie powietrza.
Ropa naftowa – skała płynna o charakterystycznym zapachu, i inne asfalty, gazy ziemne, wosk ziemny.

NIEORGANICZNE – tworzą się głównie w wyniku wytrącenia się lub krystalizacji różnych soli z nasyconych roztworów w basenach wodnych.
Siarczany:
Gips (CaSO_{4 *} 2H₂O) – tworzy skały zbite w postaci krystalicznej o różnym pokroju – drobnokrystalicznym.
Anhydryt (CaSO₄) – krystalizuje w temp wyżej niż gips(+37stopni) wykazuje różne zabarwienie spowodowane domieszką iłu lub substancji bitumicznych.

Chlorki:
Sól kamienna – skała monomineralna zbudowana głównie z halitu(NaCl) tworzy się jako produkt krystalizacji z wody morskiej w lagunach lub płytkich morzach zamkniętych w klimacie suchym i gorącym. Skała barwy białej, szarej, żółtej, czerwonej, zielonej

Sole potasowo-magnezowe:
Należą do nich sylwinity zbudowane głównie z sylwinu (KCl) i halitu (NaCl): karnality utworzone z karnalitu (KCl * MgCl₂ * 6H₂O) i halitu oraz anhydrytu, langbajnitu ( 2MgSO₄ * K₂ SO₄) i kizerytu (MgSO₄ * H₂O).

SKAŁY METAMORFICZNE (przeobrażone)
Skały magmowe i osadowe oraz tworzące je minerały ulegają pod wpływem wysokiego ciśnienia i temp. Daleko idącym przemianom, które nazywamy metamorfizmem.
Metamorfizm – polega na wewnętrznej przebudowie składu mineralnego, struktury i tekstury skały w głębszych częściach skorupy ziemskiej w warunkach wysokiego ciśnienia 10000atm i wys. Temp. 600-1300^oC.