DZIAŁANIE MIKROBIOBÓJCZE 27.10.2011r.

W środowisku człowieka (chorego) i zwierząt nie ma miejsca, którego drobnoustroje nie potrafiłyby zasiedlić

Śmierć miliarda komórek bakteryjnych po zalaniu środkiem dezynfekcyjnym lub spaleniu w ogniu jest dla gatunku wydarzeniem bez większego znaczenia.

Sterylizacja – proces doprowadzający do całkowitej inaktywacji wszystkich drobnoustrojów i form życia. (EGZAMIN : o jakie formy chodzi: przetrwalniki, zarodniki)

Antyseptyka – odkażanie.

Środki antyseptyczne:

• Substancje, które stosuje się miejscowo na tkanki ludzkie

• Hamują wzrost drobnoustrojów albo je zabijają

• Nie uszkadzają tkanek ludzkich

Aseptyka – postępowanie jałowe.

Dezynfekcja

• Odnosi się do wegetatywnych form drobnoustrojów

• Zabicie drobnoustrojów – obniżenie ich liczby do poziomu, który nie zagraża zdrowiu

• Procesy dezynfekcji wykonywane w szpitalu dzieli się na dezynfekcję:

  • Przez sterylizacją

  • Sprzętu, który :

    • Nie musi być jałowy

    • A powinien być bezpieczny dla chorego

• Metody : Dezynfekcja mechaniczna sprzętu i narzędzi:

  • Termiczna (np. pasteryzacja)

  • Termiczno-chemiczna

  • Chemiczno-termiczna

Wymaga kontroli:

• Temperatury

• Stężenia środka ( skórę dezynfekujemy 70% alkoholem etylowym: jest bezpieczny dla skóry i niszczy najwięcej drobnoustrojów)

• Czasu procesu

• Dobór metody i środka dezynfekcyjnego

  • Nie szkodzi choremu ani personelowi

  • Nie uszkadza sprzętu i instrumentów

  • Skuteczny pod względem bójczym

  • Ekonomiczny

  • Nie ścina białka

  • Dobrze rozpuszcza krew

• Środki dezynfekcyjne

  • Substancje, które zabijają drobnoustroje z wyjątkiem przetrwalników

  • Ze względu na możliwość uszkodzenia tkanek ludzkich stosuje się je wyłącznie do dezynfekcji przedmiotów

• Silne środki dezynfekcyjne

  • Niszczą prątki, wirusy, z wyjątkiem najbardziej opornych szczepów bakterii

• Słabe środki dezynfekcyjne

  • Niszczą większość postaci wegetatywnych

  • Nie działają na prątki

CHEMICZNE ŚRODKI PRZECIWDROBNOUSTROJOWE

Ogólne zasady prowadzenia zabiegów higieniczno-sanitarnych:

1. Zapobieganie powstawaniu form bakterii opornych na działanie środków dezynfekcyjnych.

2. Używanie preparatów:

   • Odkażających w stężeniach niskich i skutecznych

   • Chemicznych o szerokim zakresie działania (B, W, F, Tbc, S) tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione

(Bakterie, wirusy, Fungi(grzyby), Tuberculosis (prątki ), Spory)

1. Stosowanie odkażania chemicznego tylko wówczas, gdy metody i techniki fizyczne nie są możliwe.

2. Stosowane środki wg podziału na dwie grupy, po dezynfekcji:

   • Profilaktycznej

   • Ukierunkowanej na tzw. Skażanie

3. Dezynfekcje o charakterze generalnym należy wykonywać z udziałem profesjonalnych służb.

Substancje stosowane do dezynfekcji:

ALDEHYDY

• W preparatach zawarte głównie są:

  • Aldehyd mrówkowy (formaldehyd)

  • Glikosal

  • Aldehyd glutarowy (glutaral)

• Wykazują działanie bakteriobójcze już w niskich stężeniach

• W wyższych stężeniach formaldehyd i glutaral inaktywują także przetrwalniki i wirusy

• Wykazują zróżnicowaną toksyczność

  • Glioksal i aldehyd glutarowy – substancje mało toksyczne

  • Formaldehyd – w wyższym stężeniu

    • Rekacje alergiczne w kontakcie ze skóra

    • Może drażnić błony śluzowe skóry i układ oddechowy

POCHODNE FENOLU

• Nie są szeroko stosowane

• Wykazują dobre właściwości bakterio- i grzybobójcze

• Nie są aktywne wobec wirusów i przetrwalników

ALKOHOLE

• W stężeniach >40% wykazują szybkie działanie wobec bakterii i grzybów

• Izopropanol i etanol – najmniej toksyczne

• Zalety:

  • Dezynfekowane powierzchnie szybko wysychają

  • Po wyparowaniu nie pozostają na dezynfekowanej powierzchni

• etanol, izopropanol, i n-propanol ulegają bardzo dobremu rozkładowi biologicznemu

CZWARTORZĘDOWE ZWIĄZKI AMONOWE

• najczęściej stosowane w środkach dezynfekcyjnych:

  • chlorek benzyloalkilodwumetyloamonowy

  • chlorek dwualkilodwumetyloamonowy

• zalety:

  • dobra tolerancja przez skórę

  • neutralny zapach

• mają ograniczony zakres działania

  • nieaktywne wobec prątków i wirusów

  • mało skuteczne wobec Pseudomonas spp.

• Ulegają biodegradacji w oczyszczalniach ścieków

BIGUANIDY

• Przedstawiciele: chlorheksydyna i digodwuheksametylenamina

• Mają porównywalny zakres działania do czwartorzędowych związków amonowych

• Zalety :

  • Dobra tolerancja przez skórę oraz inne materiały

AKTYWNY TLEN

• Wydzielany jest przez płynne substancje czynne:

  • Nadtlenek wodoru

    • W temp. Pokojowej mało skuteczny do dezynfekcji sprzętu

    • Stosowany do przemywania ran

    • Wykazuje szerokie spektrum działania

    • Jest bezwonny

    • Szybko działa bakteriobójczo

  • Kwas nadoctowy

  • Substancje stałe zawierające nośnik stały np. nadboran, nadwęglan i aktywator (TAED)

• Związki zawierające aktywny tlen ulegają łatwo biodegradacji

CHLOROWCE

• Do tej grupy zalicza się chlor i jod

• Dobrze działają wobec bakterii, grzybów i wirusów

• Pomimo doskonałego działania, nie są powszechnie stosowane

• Wady:

  • Drażnią błony śluzowe

  • Wykazują właściwości korozyjne

  • Ostry zapach

• Środki zawierające chlor podlegają specjalnym zasadom odprowadzenia ścieków

ZWIAZKI POWIERZCHNIOWO CZYNNE (DETERGENTY)

• Występują w wielu środkach dezynfekcyjnych

• Najważniejsze działanie

  • Redukują napięcie powierzchniowe

  • Zwilżaj powierzchnię

  • Usuwają zanieczyszczenia z powierzchni

  • Wspomagają działanie dezynfekcyjne

• Ulegają biodegradacji

INNE

• Związki kompleksujące – intensywne działanie myjące

• Sole alkaliczne – chronią metale przed korozją, wchodzą w reakcje z tłuszczami i olejami

• Barwniki i olejki zapachowe

ŚRODKI DENATURUJĄCE

1. Środki denaturujące białko:

   1. Kwasy lub zasady

      • Skrajne wartości pH zaburzają trójwymiarową strukturę białek denaturacja

      • Stosowane jako środki konserwujące żywność

        • Kwas benzoesowy, salicylowy, mlekowy i propionowy

2. Metale ciężkie:

   1. Rtęć, srebro, arsen

   2. Wiążą się z grupami sulfhydrylowymi białek

      • Grupy te są często centrami aktywnymi enzymów związanie się z nimi metali ciężkich prowadzi do interakcji enzymów wpływających na reakcje niezbędne do przeżycia bakterii

   3. Należą tu:

      • Tiomersalat

      • Azotan srebra

   4. Są toksyczne stosowane miejscowo

3. Środki utleniające:

   1. Oddziałują na białka i kwasy nukleinowe

      • Nadtlenek wodoru, podchloryn sodowy (wybielanie) i chlorek gazowy

4. Środki alkilujące

   1. denaturują białka i kwasy nukleinowe zmieniając stopień utleniania grup czynnościowych tych cząsteczek

   2. Należą tu:

      • Aldehyd mrówkowy

      • Aldehyd glutarowy

      • Tlenek etylenu

   3. Powszechnie stosowane do ogólnego odkażania narzędzi i powierzchni oraz tzw. Sterylizacji niskotemperaturowej instrumentów chirurgicznych i materiałów wrażliwych na temperaturę, np. z tworzyw sztucznych (cewniki, dreny)

METODY FIZYCZNE

Wysoka temperatura:

• Inaktywuje drobnoustroje przez utlenianie ich składników wewnątrzkomórkowych

• Denaturuje białko – koagulacja

Gorąca para wodna + suche gorące powietrze

• Skuteczne środki do sterylizacji materiałów

• Obecność lub brak pary wodnej oraz ciśnienie determinują czas i temperaturę koniecznądo inaktywacji drobnoustrojów

1. Gorąca para wodna:

   1. Autoklawy – wypełnione parą nasyconą

2. Gorące suche powietrze

   1. Mniej skuteczne niż para wodna – stąd stosować należy wyższą temperaturę przez dłuższy czas

   2. Nie koroduje metali

   3. Nie wpływa na pierzchnie szklane

PASTERYZACJA

• Proces, w którym stosuje się umiarkowaną temperaturę zmniejszająca liczbę lub niszczącą wegetatywne formy drobnoustrojów do wartości określonych przepisami

• Stosowana w przemyśle spożywczym

PROMIENIOWANIE

ULTRADŹWIĘKI

• Wibracje dźwiękowe w górnym zakresie słyszalności i w zakresie ultradźwiękowym (20-100 Khz) rozbijają komórki

FILTRACJA

• Stosowana do sterylizacji płynów wrażliwych na wysoką temperaturę

• Różne rozmiary porów

• Uszkadza drobnoustroje i pozwala na przesączenie płynu

AKTUALNIE STOSOWANE DZIAŁANIA SANITARNE – PREWENCYJNE I LECZNICZE

1. Stworzenie środowiska nieprzyjaznego do namnażania i przetrwania drobnoustrojów patogennych.

2. Uniemożliwienie transmisji (dyslokacji) drobnoustrojów chorobotwórczych z jednego miejsca w inne – kontaminacja środowiska.

3. Prowadzenie skutecznych zabiegów sanitarnych:

   1. Pasteryzacja

   2. Dekontaminacja

   3. Sanityzacja

   4. Dezynfekcja

   5. Sterylizacja

PROFILAKTYCZNE DZIAŁANIA SANITARNE

1. Tworzenie środowiska nieprzyjaznego dla namnażania się patogenów

2. Zapobieganie transmisji i dyslokacji patogenów z jednych miejsc na inne, np. postępowanie z odpadami

3. Podział środowiska na strefy i obszary sanitarne przydzielone kategorii prac sanitarnych do stref- izolacja stref

4. Dekontaminacja obejmująca cały szpital (sanityzacja, odkażanie)

5. Izolacja chorych (czasowe izolatki)

6. Reżim sanitarny

7. Nadzór mikrobiologiczny

   • Przy wzroście liczby zakażeń określonym gatunkiem patogenu

   • Poszukiwane źródeł zakażenia

   • Identyfikacja szczepu zakażającego

8. Ocena czystości przez lustrację jednostek