OSTATNI WYKŁAD FIZJOLOGIA
Alina Grochowalska
30.01.2013

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Schemat hematopoezy

Komórki dendrytyczne (nazwa, bo przypominają dendryty) – są to komórki prezentujące antygen; działają na pograniczu odporności swoistej i nieswoistej. Mogą być pochodzenia :
a) DC1 – poch. meloidalne – limfocyty Th1
b) DC2 – poch. limfoidalne – limfocyty Th2

Limfocyty – znajdują się wszędzie: we krwi, w limfie, w tkankach ( wyjątek – płyn mózgowo-rdzeniowy ). Stanowią 1% masy ciała, jest ich 10¹².

• Narządy limfatyczne pierwotne:
  -grasica (dojrzewanie limfocytów T)
  -szpik kostny (produkcja)

• Narządy limfatyczne wtórne:
  - węzły chłonne obwodowe
  - węzły chłonne w jamach ciała
  - miazga biała śledziony
  - migdałki
  - grudki chłonne w jelitach (kępki Peyera)
  - skupienia tkanek limfatycznych w drogach oddechowych
  -siec naczyń limfatycznych

LIMFOCYTY T po opuszczeniu szpiku idą do grasicy i tam nabywają kompetencji immunologicznych.

klonalny zanik limfocytów – gdy zdobędą tych kompetencji i są bezużyteczne.

LIMFOCYTY B – dojrzewają w szpiku

anergia klonalna -mechanizm zapobiegający zniszczeniu własnych tkanek przez limfocyty B -> zmniejszenie ich wrażliwości

Nabywanie kompetencji immunologicznych i umiejętności rozpoznawania antygenu dokonuje się przez kontakt limfocytów z antygenem – znajdujący się na błonie komórkowej receptor wiąże sięz epitopem (determinantą) antygenu.

Układ immunologiczny – zdolność do swoistego rozpoznawania ogromnej liczby obcych antygenów – TEORIA SELEKCJI KLONALNEJ – dotyczy limfocytów T i B

LIMFOCYTY B – 10-20% populacji limfocytów
- na stymulację antygenową reagują różnicowaniem w plazmocyty, które produkują przeciwciała
- na powierzchni wykazują obecność receptorów
- są głównym elementem odporności antybakteryjnej i antywirusowej – HUMORALNA

SUBPOPULACJE LIMFOCYTÓW B

- kom efektorowe ( kom plazmatyczne)
-kom pamięci

LIMFOCYT T
- odporność komórkowa – polega na:
a) syntezie substancji odpornościowych
b) efektach cytotoksycznych w stosunku do różnych komórek, jak np.:

- odrzucenie przeszczepów
- efekty cytotoksyczne w stosunku do komórek nowotworowych
-reakcje nadwrażliwości typu późnego

-biorą udział w procesach:

*gojenia ran
*regeneracyjnych i zapalnych
*formowaniu w ewolucji strukturalnej zakrzepów wewnątrznaczyniowych
*stanowią 50-60% populacji limfocytów

-są główną linią obrony przeciw wirusom, infekcjom grzybiczym i bakteryjnym

Funkcje efektorowe LIMFOCYTÓW T polegają na:
- odrzucaniu przeszczepów allogenicznych
- cytotoksycznym wpływie na komórki nowotworowe
- cytolizie komórek zakażonych wirusami

Funkcje regulacyjne LIMFOCYTÓW T polegają na:
- działaniu hamującym lub pobudzającym proliferację i różnicowanie limfocytów B
- działaniu pobudzającym lub hamującym proliferację i różnicowanie niektórych subpopulacji komórek linii T

SUBPOPULACJE LIMFOCYTÓW T

1. limfocyty cytotoksyczne CD8+ (efektorowe/niszczące)

2. limfocyty pomocnicze CD4+ ( pomocnicze/ helperowe )

3. limfocyty supresyjne T8 (tłumiące)

4. limfocyty pamięci

1. Limfocyty cytotoksyczne

- są komórkami wykonawczymi
- w sposób bezpośredni niszczą antygeny
- atakują i niszczą komórki posiadające antygen, które je zaktywował
- rozpoznają komórki zakażone wirusami i komórki nowotworowe
-unieczynniają niszczone komórki przez wytowrzenie cytokin i granzymu B

CYTOKINY :

• Chemokiny

• Interleukiny

• Interferony

• Hematopoetyczne

Cytokiny dzielą się na:

PROZAPALNE & ANTYZAPALNE
bla bla bla IL-4, IL-5, IL-6, IL-10, TGFβ

CYTOKINY PROZAPALNE:

• Udział w aktywowaniu limfocytów B i Tc

• Ułatwiają przyleganie do komórek śródbłonka i nagromadzenie komórek zapalnych

• Nasilają uwalnianie histaminy przez bazofile i mastocyty

• Zwiększają wydzielanie metabolitów kwasu arachidonowego

• Uwalniają substancje działające antagonistycznie w stosunku do cytokin prozapalnych

• Biorą udział we wczesnej i późnej reakcji alergicznej

CYTOKINY ANTYZAPALNE:

• Kontrolują odpowiedź humoralną

• Hamują komórki Th1

• Hamują komórkową odpowiedź immunologiczną

SEPSA – wynik utraty homeostazy

IL-2 (interleukina druga) wydzielana przez aktywne limfocyty T

• Uniwersalny stymulator całej populacji limfocytów Tc, Th i Ts

• Pobudza wzrost i namnażanie limfocytów B

• Zwiększa cytotoksyczne właściwości limfocytów cytotoksycznych

• Pobudza aktywność makrofagów do fagocytozy i sekrecji IL-1

• Reguluje aktywność limfocytów K i NK

TGF –β

• Transformujący czynnik wzrostu ( produkowany przez Th3 )

• Główny czynnik immunosupresyjny blokujący oba typy odpowiedzi immunologicznej – komórkowej i humoralnej

• Znosi działanie TNF-α

INTERFERON γ – wytwarzany przez limfocyty T i NK

INTERFERON α - wytwarzany przez granulocyty obojętnochłonne i monocyty

INTERFERON β- wytwarzany przez fibroblasty – działanie przeciwwirusowe i przeciwproliferacyjne

LIMFOCYTY CYTOTOKSYCZNE
- niszczą komórki za pośrednictwem perforyny która uszkadza błonę komórkową obcych komórek -> wytwarzają kanały przez błonowe ( dziury ) w komórce docelowej i następuje -> uwolnienie substancji cytotoksycznych -> liza komórki docelowej
-indukują procesy apoptyczne niszczenie jądra komórkowego, DNA

1. Limfocyty pomocnicze

- regulacyjne
- stymulowane przez IL-1
- wspomagają odpowiedz komórkową i humoralną – przez uwolnienie IL-2
- ułatwiają aktywację, proliferację i różnicowanie lim B, prekursorów cytotoksycznych limfocytów T, pobudzają makrofagi

Limfocyty niepobudzone – dziewicze, pobudzone są przekształcane w Th0 -> on uwalnia inne cytokiny.
IL-2 kieruje rozwój Th0 w kierunku limfocytów Th1

Subpopulacje pomocniczych:

Th1
- odpowiedź komórkowa
- hamują proliferację limfocytów Th2
- uwalniają cytokiny prozapalne
- uczestniczą w patogenezie chorób autoimmunologicznych

Th2
- odpowiedz humoralna
- uwalniają cytokiny antyzapalne
- hamują komórkową odpowiedź immunologiczną

Th3
- uwalniają transformujący czynnik wzrostu
- jeden z głównych czynników immunosupresyjnych, który blokuje oba typy odporności ( h i k )

*Tr1

C. Limfocyty supresyjne

- są komórkami regulacyjnymi
- są 2razy mniej liczne niż lim wspomagające
- tłumią limfocyty pomocnicze czyli bezpośrednio tłumią zdolności obronne, co zapewnia stałą stymulację układu immunologicznego.

• Niszczenie limfocytów pomocniczych np. przez HIV:
  - brak IL-2, hamowanie odporności komórkowej i humoralnej
  - utrata zdolności proliferacyjnych przez limfocyty cytotoksyczne i lim B

Norma Th/Ts = 1,2-3,0
Umiarkowany defekt Th/Ts = 0,5-1,0
Ciężki defekt Th/Ts < 0,5

Retrowirusy
działanie wirusa HIV
AIDS – choroby oportunistyczne

D.Limfocyty pamięci

- nie biorą udziału w początkowej odpowiedzi immunologicznej
- po ponownym zetknięciu z tym samym antygenem ulegają przekształceniu w komórki efektorowe
- pozostają w organizmie przez wiele miesięcy i lat

LIMFOCYTY NK – natural killer

- posiadają cząsteczki różnicujące CD16, CD56
- 10-15% populacji limfocytów
- nie podlegają dojrzewaniu w obwodowych tkankach limfocytów
- niszczą komórki bez uprzedniego uczulenia i bez udziału antygenów zgodności tkankowej
- wykazują silną aktywność cytotoksyczną
- pierwsza linia obrony przeciw wirusom
- wytwarzają cytokiny przypisywane klasycznie makrofagom i limfocytom T

LIMFOCYTY K – killer

- efekt cytotoksyczny uzależniony od obecności przeciwciał
- liza komórek docelowych np. nowotworowych

PAMIĘC UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO

1. Pierwotna

• Przeciwciała klasy M – najpierw

• Przeciwciała klasy G- potem

• Okres utajenia dłuższy a odpowiedź mierzona poziomem przeciwciał jest słabsza

• Czas trwania krótszy

1. Wtórna – zależy od komórek pamięci limfocytów T i B

• Okres utajenia krótszy

• Odpowiedź mierzona poziomem przeciwciał jest silniejsza

• Czas trwania dłuższy

• Przeważają przeciwciała klasy G od początku

• Mniej powstaje przeciwciał klasy M

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY PRZEWODU POKARMOWEGO – system GALT

- Układ odpornościowy błon śluzowych
- najważniejsza tkanka limfatyczna przyjmuje postać…..

ROLA SYSTEMU GALT
- pierwsza linia obrony organizmu przed czynnikami szkodliwymi
- ma podstawowe znaczenie w rozwoju prawidłowej odpowiedzi immunologicznej na antygenie zewnętrznym
- miejsce pierwszego kontaktu u noworodka

KĘPKI PEYERA !! – decydują odporności w układzie pokarmowym
jelito kręte, czcze, dwunastnica – występują najliczniej

Zbudowane są z:

1. Grudki limfatyczne – skupiska limfocytów B, „czapeczki”

2. Obszary międzygrudkowe – lim T

3. Kopuły – komórki M

Dla rozwoju GALT podstawowe znaczenie mają bakterie jelitowe zasiedlające przewód pokarmowy.
Bakterie jelitowe są pierwszym antygenem zewnętrznym aktywującym odporność po narodzeniu.