Wykład 7

Systemy rachunku kosztów - rachunek kosztów pełnych i rachunek kosztów zmiennych

Istota rachunku kosztów

Jest to system informacyjny objaśniający powstawanie kosztów. Dostarcza informacji o kosztach, przychodach wynikach produktów, usług, klientów, procesów itp. potrzebnych do podejmowania decyzji w krótkim i długim okresie.

Zadania rachunku kosztów

- dostarczenie informacji umożliwiających sporządzenie sprawozdań finansowych

- wsparcie zarządzających informacjami przy podejmowaniu decyzji (np. cenowych)

Rachunek kosztów pełnych

Rachunek kosztów, w którym wycena produktów, usług, procesów (obiektów kosztów) dokonywana jest w pełnym koszcie wytworzenia.

Rachunek kosztów pełnych - cechy charakterystyczne

1. wycena w pełnym koszcie wytworzenia,

2. podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie,

3. wyodrębnienie dwóch poziomów wyniku finansowego.

Struktura RKP

1. Przychód ze sprzedaży produktów

2. Koszty pełne wytworzenia

3. Wynik brutto ze sprzedaży

4 Koszty sprzedaży

5. Koszty ogólnego zarządu

6. Wynik netto ze sprzedaży

Słabości rachunku kosztów pełnych

1. zniekształcenie informacji o kosztach jednostkowych produktów ze względu na proporcjonalne rozliczenie kosztów pośrednich na produkty,

2. niewielka przydatność do podejmowania decyzji krótkookresowych.

Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów, w którym wycena produktów, usług, procesów (obiektów kosztów) dokonywana jest w zmiennym koszcie wytworzenia.

Rachunek kosztów zmiennych -: cechy charakterystyczne

1. wycena w zmiennym koszcie wytworzenia,

2. podział kosztów na stałe i zmienne,

3. wyodrębnienie dwóch lub więcej poziomów marży brutto (marży na pokrycie).

Struktura RKZ

1. Przychód ze sprzedaży produktów

2. Koszty zmienne wytworzenia

3. Marża brutto I

4. Koszty zmienne sprzedaży

5. Marża brutto II

6. Koszty stałe (wytworzenia, sprzedaży, ogólnego zarządu)

7. Wynik netto ze sprzedaży

Słabości rachunku kosztów zmiennych

1. trudność w podziale kosztów na koszty stałe i zmienne,

2. niewielka przydatność do podejmowania decyzji długookresowych.

Różnice w wyniku finansowym w , RKP i RKZ

1. produkcja > sprzedaż => wynik RKP > wynik RKZ,

2. produkcja < sprzedaż => wynik RKP < wynik RKZ

3. produkcja = sprzedaż => wynik RKP = wynik RKZ.

Kalkulacja fazowa

Przedsiębiorstwo „Alba" produkujące masowo wyrób C składa się z trzech wydziałów produkcyjnych stanowiących trzy kolejno następujące po sobie fazy procesu technologicznego.

W fazie I wyprodukowano 1.000 szt. półfabrykatów A. 900 szt. tych półfabrykatów pobrano do II fazy w celu dalszego przetwarzania. Z wytworzonych w II fazie półfabrykatów B 850 szt. przekazano do fazy III, gdzie wytworzono i przekazano do magazynu 850 szt. wyrobów gotowych C. Różnice między liczbą półfabrykatów wytworzonych a przekazanych do następnej fazy lub magazynu wyrobów gotowych wyrażają produkty pozostałe w zapasie w poszczególnych fazach. Koszty wytworzenia poniesione w poszczególnych fazach przedstawia poniższa tabela.

Pozycje kalkulacyjne		Koszty fazy w zł		Razem
	I		II
Materiały bezpośrednie	10.000		2.700
Płace bezpośrednie	7.000		3.500
Koszty pośrednie wytworzenia	19.000		4.600
Razem koszt wytworzenia	36.000		10.800

Przygotowane dane stanowią podstawę do kalkulacji kosztów metodą a) półfabrykatową, b) bezpółfabrykatową.

Kalkulacja sprzężona

Przedsiębiorstwo „Alpo", spółka z o.o., wyprodukowało w bieżącym miesiącu w procesie sprzężonym 2.000 kg produktu głównego A, 200 kg produktu B i 100 kg produktu C. Produkt B Jest sprzedawany po cenie 5 zł/ kg. Jednostkowy koszt sprzedaży tego produktu wynosi 0,75 zł, a przeciętny narzut kosztów ogólnych zarządu liczony w stosunku do ceny sprzedaży wynosi 25%. Produkt C podlega zniszczeniu. Przedsiębiorstwo poniosło koszty jego transportu i likwidacji ogółem 100 zł. Koszty procesu łącznego poniesione w ciągu miesiąca wynoszą 60.500 zł. Ile wynosi koszt wytworzenia 1 kg produktu głównego?

Kalkulacja zleceniowa

Jednostka gospodarcza „Alfa" wykonywała w bieżącym miesiącu 3 zlecenia produkcyjne. Zlecenie 21, obejmujące 200 szt. wyrobów A, rozpoczęto w poprzednim miesiącu i w bieżącym całkowicie zakończono. Koszty produkcji w toku wycenia się na poziomie kosztów wytworzenia. Koszty produkcji w toku zlecenia 21 na początek okresu wynosiły 24.000 zł, w tym: materiały bezpośrednie 10.000 zł, płace bezpośrednie 6.000 zł, koszty wydziałowe 8.000 zł. W bieżącym miesiącu rozpoczęto produkcję na zlecenie22 i 23. Całkowicie zakończono i przekazano do magazynu wyroby B objęte zleceniem 22; zlecenie 23 stanowi natomiast produkcję w toku na koniec okresu (wyroby C). Dane charakteryzujące poszczególne zlecenia zawiera tabela

Nr zlecenia	Rodzaj	Liczba	Czas pracy w	Koszty bezpośrednie
produkcyjnego	wyrobów	wyrobów W S7T	maszynogodz.	Materiały bezpośrednie
21	A	200	20	30.000
22	B	100	15	20.000
23	C	300	25	10.000
Razem			60	60.000

Koszty pośrednie wytworzenia zleceń (wydziałowe) poniesione w jednostce gospodarczej „Alfa" wynoszą 36.000 zł. W jednostce tej stosuje się jako klucz rozliczenia kosztów wydziałowych sumę płac bezpośrednich wraz z pochodnymi, poniesionych przy wykonywaniu zleceń.

Jak wpłynie na koszt wytworzenia zleceń i koszt jednostkowy produktów A i B rozliczenie kosztów pośrednich wytworzenia na podstawie liczby maszynogodzin?

Przykład 12.1

W przedsiębiorstwie CHODNICZEK, wytwarzającym dywany i chodniki wyprodukowano w ciągu jednego miesiąca dwa rodzaje dywanów. Dywany wyprodukowane zostały z tego samego materiału lecz różniły się między sobą powierzchnią i pracochłonnością. Dane charakteryzujące wymienione produkty zawiera tabela:

Nazwa produktu	Powierzchnia	Pracochłonność	Ilość wytworzonych sztuk
Dywan „Salon"	12m2	3rbh	250
Dywan „Pokój"	9m2	2rbh	400

Koszty poniesione w okresie sprawozdawczym w związku z produkcją dywanów były następujące:

- materiały bezpośrednie 88.000,

- płace bezpośrednie 31.000,

- koszty wydziałowe 6.200

Koszty zużycia materiałów rozlicza się proporcjonalnie do powierzchni produktów, koszty płac bezpośrednich proporcjonalnie do nakładów pracy, a koszty wydziałowe proporcjonalnie do kosztów płac bezpośrednich.

Polecenie:

Dokonaj kalkulacji jednostkowych kosztów wytworzenia dywanów ,, Salon " i,, Pokój ".

			P Rozwiązanie:
		Rozliczenie kosztów materiałów bezpośrednich:
Produkt	Ilość sztuk	Wsp.	Ilość umownych jednostek kalkulac.	umownej jednostki kalkulac*	Koszt jednostkowy
1	2	3	4=2*3	5	6=3*5
Dywan „Salon"	250	4	1.000	40	160
Dywan „Pokój"	400	3	1.200	40	120
Suma	X	X	2.200	X	X

*) Koszt umownej jednostki kalkulacyjnej = koszty materiałów bezpośrednich : ilość umownych jednostek kalkulacyjnych = 88.000 : 2.200 = 40

Rozliczenie kosztów płac bezpośrednich i kosztów wydziałowych **:

Produkt	Ilość sztuk	Wsp.	Ilość jednostek kalkulac.	Koszt jednostki kalkulac.*	Koszt jednostkowy	Koszty materiałów produkty
/	2	3	4=2*3	5	6=3*5	7=2*6
Dywan „Salon"	250	3	750	24	72	18.000
Dywan „Pokój"	400	2	800	24	48	19.200
Suma	X	X	1.550	X	X	37.200

*) Koszt umownej jednostki kalkulacyjnej = (koszty płac bezpośrednich + koszty wydziałowe) : ilość

umownych jednostek kalkulacyjnych =(31.000+6.200); 1.550 = 24

**)Koszty płac bezpośrednich i koszty wydziałowe są rozliczane łącznie ponieważ do rozliczenia kosztów

wydziałowych należy przyjąć takie same współczynniki jak w przypadku kosztów płac bezpośrednich

(koszty płac stanowią podstawę rozliczenia kosztów wydziałowych).

Koszt jednostkowy dywanu ,,Salon" = 160 + 72 = 232

Koszt jednostkowy dywanu „Pokój" = 120 + 48 = 168

Metoda półfabrykatowa

Faza 1	Koszty fazy 1	36 000
	Ilość wytworzonych szt.
	półfabrykatu A	1 000
	Koszt jedn. półfabrykatu A	36
	Koszty półfabrykatów
	przekazanych do fazy 2	32 400
	Koszty zapasu	3 600
Faza 2	Koszty fazy 2	10 800
	Koszty półfabrykatów
	przekazanych z fazy 1	32 400 43 200
	Ilość wytworzonych szt.
	półfabrykatu B	900
	Koszt jedn. półfabrykatu B	48
	Koszty półfabrykatów
	przekazanych do fazy 2	40 800
	Koszty zapasu	2 400
Faza 3	Koszty fazy 3	15 200
	Koszty półfabrykatów
	przekazanych z fazy 2	40 800 56 000
	Ilość wytworzonych szt.
	półfabrykatu A	850
	Koszt jedn. WG	66
Metoda bezpółfabrykatowa
Faza 1	Koszty fazy	36 000
	Ilość półfabrykatu	1 000
	Koszty jednostkowe fazy	36
Faza 2	Koszty fazy	10 800
	Ilość półfabrykatu	900
	Koszty jednostkowe fazy	12
Faza 3	Koszty fazy	15 200
	Ilość półfabrykatu	850
	Koszty jednostkowe fazy	18

Koszt wyrobu gotowego 66

Kalkulacja sprzężona

Ustalenie kosztów wytworzenia produktu ubocznego B

- przychody ze sprzedaży 200*5 1 000

- koszty ogólne zarządu 25%*5*200 250

- koszty sprzedaży 0,75*200 150

koszt wytworzenia produktu

= ubocznego B 600

Obliczenie kosztu produktu głównego A

koszty procesu łącznego 60 500

koszty wytworzenia

- produktu B 600

+ koszty likwidacji odpadu C 100

= 60 000

Liczba kilogramów 2 000

Koszt jednostkowy 30

Kalkulacja zleceniowa

Wariant 1 place bezpośrednie

Narzut kosztów ogólnych 36000/24000 150%

Zlecenie 21 10 000 15 000

Zlecenie 22 9 000 13 500

Zlecenie 23 5 000 7 500

Wyszczególnienie	Liczba wyr.
Koszty stanu początkowego	200
Koszty bieżące	200

Koszty prod. ogółem	200	40000	16000	23000	79000
Koszty jedn.		200	80	115	395
Wyszczególnienie	Liczba wyr.	MB	PB	KW	Koszt wytwórz.
Koszty bieżące	100	20000	9000	13500	42500
Koszty jedn.		200	90	135	425
Wyszczególnienie	Liczba wyr.	MB	PB	KW	Koszt wytwórz.
Koszty bieżące	300	10000	5000	7500	22500
Koszty prod. w toku		10000	5000	7500	22500

Wariant 2 maszynogodzina

Narzut kosztów ogólnych 36000/60 600

Zlecenie 21 20 12 000

Zlecenie 22 15 9 000

Zlecenie 23 25 15 000

Pozycje kalkulacyjne	Zlecenie 21	Zlecenie 22	Zlecenie 23
Koszty stanu pocz	24000
MB	30000	20000	10000
PB	10000	9000	5000
Koszty wydziałowe	12000	9000	15000
Koszt wytworzenia	76000	38000	30000
Jedn. koszt wytworzenia	380	380	--

Zadanie 1

Przedsiębiorstwo „Moto" S.A. produkuje motocykle. Zgromadzono następujące dane dotyczące kosztów oraz wielkości produkcji i sprzedaży w maju i czerwcu:

	Maj	Czerwiec
Zapas początkowy (szt.)	0	150
Wielkość produkcji (szt.)	500	400
Wielkość sprzedaży	350	520
Koszty zmienne (w zl)
wytworzenia na jednostkę produktu wytworzonego	10.000	10.000
sprzedaży na jednostkę produktu sprzedanego	3.000	3.000
Koszty stałe
wytworzenia	2.000.000	2.000.000
sprzedaży	600.000	600.000

Cena sprzedaży motocykla wynosi 24.000 zł.

1. Ustal wynik finansowy przedsiębiorstwa w maju i czerwcu na podstawie

(a) rachunku kosztów zmiennych oraz

(b) rachunku kosztów pełnych.

2. Wyjaśnij różnicę w otrzymanych wynikach.

Zadanie 2

Przedsiębiorstwo produkcyjne X wytwarza wyrób A. Produkt ten jest sprzedawany, niesprzedana ilość wyrobów gotowych A podlega magazynowaniu. Na dzień 1.1.2005 roku przedsiębiorstwo posiadało w magazynie 100 szt. wyrobów A. Koszty wytworzenia tych wyrobów były następujące: jednostkowy koszt zmienny 120 zł., jednostkowy koszt stały 100 zł. W styczniu 2005 r. przedsiębiorstwo wytworzyło 150 szt. wyrobów A, sprzedaż w tym miesiącu wynosiła 160 szt. wyrobów A; w lutym 2005 r. produkcja wynosiła 110 szt., zaś sprzedaż 100 szt. wyrobów A; w marcu wyprodukowano 190 szt., sprzedano 200 szt. wyrobów A. Pozostałe dane są następujące:

Treść	styczeń	luty	marzec
Koszty stałe przedsiębiorstwa (w zł)	16000	16000	16000
Cena sprzedaży (zł/szt.)	500	500	500
Koszt zmienny (zł/szt.)	120	120	120

Obliczyć wynik finansowy przedsiębiorstwa dla każdego z pierwszych trzech miesięcy 2005

roku stosując:

- rachunek kosztów pełnych,

- rachunek kosztów zmiennych,

przy założeniu, że rozchód wyrobów gotowych wyceniono stosując metodę LIFO.

Zadanie 1

Rachunek kosztów pełnych	Ilość	Jednoskowa	Wartość		Ilość	Jednoskowa	Wartość
Sprzedaż	350	24 000	8 400 000		520	24 000	12 480 000
Koszty wytworzenia
Bezpośrednie (zmienne)	500	10 000	5 000 000		400	10 000	4 000 000
Pośrednie (stałe)	500	4 000	2 000 000		400	5 000	2 000 000
Razem		14 000	7 000 000			15 000	6 000 000
Zapas początkowy	0	0	0		150	14 000	2 100 000
Zapas końcowy	150	14 000	2 100 000		30	15 000	450 000
Koszty wytworzenia sprzed wyr.	350	14 000	4 900 000				7 650 000
Wynik brutto ze sprzedaży			3 500 000				4 830 000
Koszty sprzedaży
Zmienne	350	3 000	1 050 000		520	3 000	1 560 000
Stałe	350	1 714	600 000		520	1 154	600 000
Razem			1 650 000				2 160 000
Zysk operacyjny			1 850 000	-250 000			2 670 000	2 220 000
Rachunek kosztów zmiennych	Ilość	Jednoskowa	Wartość		Ilość	Jednoskowa	Wartość
Sprzedaż	350	24 000	8 400 000		520	24 000	12 480 000
Zmienne koszty wytworzenia	500	10 000	5 000 000		400	10 000	4 000 000
Zapas początkowy	0	0	0		150	10 000	1 500 000
Zapas końcowy	150	10 000	1 500 000		30	10 000	300 000
Zmienne koszty wytworzenia sprzed wyr.	350	10 000	3 500 000		520	10 000	5 200 000
Marża brutto I stopnia			4 900 000				7 280 000
Zmienne koszty sprzedaży	350	3 000	1 050 000		520	3 000	1 560 000
Marża brutto II stopnia			3 850 000				5 720 000
Koszty stałe
Wytworzenia			2 000 000				2 000 000
Sprzedaży			600 000				600 000
Razem			2 600 000				2 600 000
Zysk operacyjny			1 250 000	-250 000			3 120 000	2 820 000