Znaki i oznakowanie opakowań

jednostkowych oraz transportowych

Wszystkie wyroby w opakowaniach będące przedmiotem wymiany towarowej winny być zaopatrzone w odpowiednie znaki, nośniki niezbędnych informacji. W ciągu wieków wykształciły się w tym zakresie odpowiednie zwyczaje handlowe, których miejsce z czasem zajęły regulacje prawne. Znaki umieszczone na opakowaniach i jednostkach ładunkowych są wyrażone w postaci napisu, litery, cyfry lub rysunku z zastosowaniem barwy kontrastowej.

Wzrost ilościowy i zwiększenie się obszaru międzynarodowej wymiany towarów skłoniły Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO - International Organization for Standardization) do wydania zaleceń normalizacyjnych dotyczących stosowania piktograficznych (rysunkowych) oznaczeń towarów, stwarzających potencjalne zagrożenie dla otoczenia.

Piktograficzne oznakowanie ma również niebagatelny aspekt reklamowy, użytkowy, technologiczny oraz istotny ze względu na utrzymanie wymaganego poziomu jakości.

Niedostateczne lub niewyraźne oznakowanie może spowodować:

      ułożenie ładunku na statku lub składzie portowym w nieodpowiednim miejscu;

      ułożenie ładunku w nieodpowiedni sposób;

       pomieszanie z inną partią ładunków;

      wyładowanie w niewłaściwym porcie;

      wydanie niewłaściwemu odbiorcy.

W Polsce w zakresie oznakowania opakowań jednostkowych i transportowych z zawartością, obowiązują odpowiednio normy: PN-90/O-79251 i PN-85/O-79252. Zgodnie z tymi normami, znaki umieszczone na opakowaniach jednostkowych i transportowych dzielą się na znaki; zasadnicze, informacyjne, niebezpieczeństwa i manipulacyjne. Na opakowaniach jednostkowych mogą być dodatkowo umieszczone znaki reklamowe, mające na celu zachęcenie do kupna danego wyrobu.

Znaki i znakowanie opakowań jednostkowych

Na znaki zasadnicze umieszczone na opakowaniach jednostkowych składają się; nazwa towaru, znak firmowy wyrażający pełną lub skróconą nazwę zakładu wytwórcy lub zakładu pakującego oraz określenie zastosowania towaru. Na rys. 1 przedstawiono fragment Wiadomości Urzędu Patentowego informujący o pierwszym zarejestrowanym w Polsce znaku towarowym.

     

Rys. 1. Pierwszy zarejestrowany w Polsce znak towarowy pruszkowskiej fabryki ultramaryny Sommer i Nower.

Źródło: Znaki towarowe. Strona internetowa: http://www.carpent-tua.resam.com.pl/znak-tow.htm

Znak towarowy jest swego rodzaju wizytówką przedsiębiorstwa. Dzięki niemu łatwiej dociera się do potencjalnego odbiorcy. Uchwalona 31 stycznia 1985 roku ustawa o znakach towarowych* stwierdza;

„Znakiem towarowym w rozumieniu ustawy, może być znak nadający się do odróżnienia towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma plastyczna, melodia lub inny sygnał dźwiękowy bądź zestawienie tych elementów”. Nie ma dostatecznych znamion odróżniających znak, który stanowi tylko nazwę rodzajową towaru lub informuje jedynie o właściwości, jakości, liczbie, ilości, masie, cenie, przeznaczeniu, sposobie, czasie lub miejscu wytworzenia, składzie, funkcji lub przydatności towaru, bądź inne podobne oznaczenie nie dające wystarczających podstaw odróżniających pochodzenie towarów. Zgodnie z ustawą o znakach towarowych niedopuszczalna jest rejestracja znaku, który:

•       jest sprzeczny z obowiązującym prawem lub zasadami współżycia społecznego,

•       narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich,

•       zawiera dane niezgodne z prawdą,

•       zawiera nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole - godło, barwy lub hymn, znak Sił Zbrojnych, państwowy znak jakości i znak bezpieczeństwa,

•       zawiera nazwę lub herb polskiego województwa, miasta lub miejscowości, reprodukcję polskiego orderu, odznaczenia, odznaki honorowej oraz odznaki lub oznaki wojskowej (w uzasadnionym wypadku znak taki może być zarejestrowany po uprzednim wyrażeniu zgody przez właściwy organ państwowy lub właściwą jednostkę organizacyjną),

•       zawiera nazwę lub skrót nazwy państwa albo symbole (herb, flagę, godło) państwa będącego członkiem Związku Paryskiego Ochrony Własności Przemysłowej, nazwę lub skrót nazwy albo symbole międzynarodowej organizacji rządowej, której członkami są jedno lub więcej państw należących do tego Związku, oraz symbol olimpijski, o ile zgłaszający nie wykaże, że jest uprawniony do używania takiego znaku w obrocie gospodarczym.

Znak towarowy spełnia 3 podstawowe funkcje:

•       oznaczenie pochodzenia – pozwalające na zidentyfikowanie danego produktu, pochodzącego z konkretnej fabryki, w grupie wyrobów pokrewnych. Niekiedy właściciel znaku towarowego udziela cesji na używanie tego znaku (licencja, franchising). Wówczas nie ma związania miejsca powstania towaru ze znakiem. Istotne jest jedynie życzenie właściciela znaku, aby konsumenci łączyli towar z jego firmą;

•       reklamową;

•       jakościową - pozytywne skojarzenia z określonymi wyrobami.

Zgodnie z ustawą:

„Niedopuszczalna jest rejestracja znaku dla towarów tego samego rodzaju, jeśli: jest podobny w takim stopniu do znaku towarowego zarejestrowanego na rzecz innego przedsiębiorstwa, że w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego mógłby wprowadzać w błąd odbiorców, co do pochodzenia towarów, a także jest podobny w takim stopniu do znaku towarowego powszechnie znanego w Polsce jako znaku dla towarów pochodzących z innego przedsiębiorstwa, że w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego mógłby wprowadzać w błąd odbiorców, co do pochodzenia towarów”.

Gdy znak towarowy jest oryginalny i nie ma wątpliwości, co do jego rejestracji, właściciel może umieścić obok niego literkę „R” wpisaną w okrąg (), która informuje potencjalnych nabywców oraz konkurentów, że znak został zarejestrowany w Urzędzie Patentowym („registered trade mark”). Właściciel znaku towarowego może nim dowolnie dysponować, może go zatem umieszczać nie tylko na sprzedawanych towarach, ale także na różnych materiałach reklamowych, firmowych dokumentach, szyldach itd.

Znaki towarowe dzieli się na zwykłe, powszechnie znane i słowne. W Polsce znak towarowy zwykły jest chroniony od chwili rejestracji, a właściwie od zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Na rysunku 2 przedstawiono znaki towarowe firm: „Belmatex” i „Unizeto”.

 

        

             MASZYNY I TECHNOLOGIE WŁÓKIENNICZE

Rys.2. Przykłady znaków towarowych firm „Belmatex” i „Unizeto”.

Źródło: Znaki towarowe. Strona internetowa: http://www.carpent-tua.resam.com.pl/znak-tow.htm

Znak powszechnie znany korzysta z ochrony (nawet bez rejestracji), jeżeli jest prawidłowo kojarzony przez znaczącą część potencjalnych nabywców towarów lub usług danego rodzaju. Na ogół uznaje się, że brak rejestracji jest kompensowany przez powszechną znajomość tego znaku. Ekskluzywną grupę stanowią znaki słowne rozpoznawane przez większość nabywców. Są to symbole pewnych towarów, ale również wysokiej jakości. W Polsce takimi znakami są na przykład: WEDEL i POLLENA 2000. Wyniki sondażu przeprowadzonego w 1990 roku przez brytyjską firmę marketingową, wykazały, że najbardziej popularnym znakiem na świecie jest COCA-COLA, a następnie SONY. Znaki cechują się najprzeróżniejszymi kształtami i zestawieniem barw. Na rys. 3. przedstawiono znak firmowy Spółki z o. o. „Sparks Europe”. Znak stwarza wrażenie głębi obrazu. Wykorzystując obecną technikę, znaki firmowe tworzą często obraz wielowymiarowy, wielobarwny a także w zależności od kąta padania światła o zmieniającym się wizerunku – hologram.

Rys. 3. Znak firmowy Spółki z o. o. „Sparks Europe”

Źródło: Materiały reklamowe firmy Sparks Europe Sp. z o.o. Warszawa 2000.

Coraz częstszym sposobem identyfikacji towarów jest ich oznaczanie za pomocą Kodu Kreskowego EAN**. Kody kreskowe, to określona kombinacja liniowo ułożonych, jasnych i ciemnych kresek, o zróżnicowanych szerokościach, odzwierciedlających w usystematyzowany sposób, ciąg ściśle określonych znaków. Ta najprostsza definicja kodu kreskowego wymaga już w tej chwili modyfikacji, gdyż najnowsze kody kreskowe nie zawsze mają postać równolegle do siebie ułożonych pasków czy kresek, lecz również prostokątów lub kresek ułożonych piętrowo tzw. kody dwuwymiarowe. W tym świetle, kody kreskowe należy zdefiniować jako specjalny, graficzny obraz znaków czytelnych wzrokowo.

Bardzo pomocnym w optymalizacji procesów obiegu towarów okazał się rozwój logistyki. Logistyka jest dziedziną wiedzy stanowiącą teorię i praktykę działalności obejmującej zintegrowane systemy planowania, organizowania, kierowania i kontrolowania fizycznych procesów obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań w aspekcie optymalizacji realizowanych działań i celów. Integracja gospodarcza krajów Wspólnoty Europejskiej stawia określone wymagania przed towarami eksportowanymi na jej obszar, odnoszące się do jakości towarów i ich opakowań. Jednym z nich jest konieczność znakowania towarów, wspomnianym już międzynarodowym kodem kreskowym EAN (EAN-13 i EAN-8). EAN jest to jednolity system identyfikacji towarów, używający symboli, które są automatycznie odczytywane i interpretowane. System ten zapewnia jednoznaczną identyfikację każdego typu towaru, bez względu na jego pochodzenie czy przeznaczenie.

Istotne cele znakowania towarów kodem EAN to;

•       usprawnienie obrotu towarowego poprzez ewidencjonowanie ruchu towarów w obrocie handlowym, niezależnie od kraju ich pochodzenia i miejsca sprzedaży,

•       dokumentowanie poszczególnych transakcji handlowych,

•       zmniejszanie nadmiernych zapasów,

•       bieżąca informacja asortymentowo-ilościowo-wartościowa o zbycie i stanach magazynowych,

•       edycja dziennych i okresowych raportów w dowolnych ujęciach,

•       operatywne zarządzanie magazynami i placówkami handlowymi,

•       stworzenie warunków do systematycznej i usprawnionej obserwacji i analizy popytu i podaży na towary.

Międzynarodową koordynacją prac w zakresie jednolitego kodowania towarów, zajmuje się Międzynarodowe Stowarzyszenie Kodowania Towarów IANA (International Article Numbering Association), którego Polska jest członkiem.

Organizacją narodową jest CKK - Centrum Kodów Kreskowych w Instytucie Gospodarki Magazynowej w Poznaniu. W Polsce już ponad 900 przedsiębiorstw oznacza swoje wyroby kodem kreskowym EAN.

Międzynarodowe standardy znakowania towarów kodami kreskowymi EAN są podstawowym narzędziem AI (Automatic Identification) - automatycznej identyfikacji towarów.

Techniki AI wspierają Elektroniczną Wymianę Danych - EDI (Electronic Date Interchange), która stała się już normą w międzynarodowych transakcjach handlowych.

Międzynarodowy system EAN oznaczania towarów kodem kreskowym jest systemem specjalnych numerów kodowych, reprezentowanych przez symbol - szereg równoległych ciemnych kresek i spacji (jasnych pasm) o różnej szerokości, który może być odczytywany przez optyczne skanery lub inne elektroniczne czytniki.

System ten nie zawiera żadnych informacji o towarze, a zapewnia tylko jednoznaczną identyfikację każdego towaru w każdym miejscu na świecie, bez względu na jego pochodzenie. Informacje o towarach gromadzone są natomiast w pamięci komputerów, do których kluczem jest unikalny numer Kodu EAN.

Wymagania, zgodne z zasadami dokumentacji technicznej, opracowanej przez IANA zawierają Polskie Normy:

      PN-EN 797 + AC 1997. Kod kreskowy. Wymagania dotyczące symboliki „EAN/UPC”,

      PN-ISO 7064:1998. Przetwarzanie danych. Systemy znaków kontrolnych.

Zgodnie z tymi normami symbol EAN może zawierać liczbę kodowaną: 13-cyfrową - symbol pełnej długości (EAN- 13) lub 8-cyfrową - symbol skróconej długości (EAN- 8), stosowany na małych opakowaniach, gdzie nie można zmieścić 13 znaków.

Strukturę oraz obraz symboli EAN -13 i EAN-8 przedstawiono w tabelach 1 i 42 oraz na rysunkach 4 i 5.

Tabela 1

Struktura symbolu EAN-13

Prefiks kraju	Numer jednostki kodującej	Numer towaru	Cyfra kontrolna
PPP PPP PPP PPP	J1 J2 J3 J4 J1 J2 J3 J4 J5 J1 J2 J3 J4 J5 J6 J1 J2 J3 J4 J5 J6 J7	T1 T2 T3 T4 T5 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T1 T2	C C C C

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Rys. 4. Kod kreskowy EAN –13

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Tabela 2

Struktura symbolu EAN-8

Prefiks kraju	Numer towaru	Cyfra kontrolna
PPP	T1 T2 T3 T4	C

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Rys. 5. Kod kreskowy EAN – 8

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Pierwsze trzy cyfry nazywane są prefiksem i oznaczają numer organizacji krajowej przyznającej numery producentowi. Polska np. ma prefiks 590, Niemcy 400- 440, Grecja 520 itd. Niektóre kraje, jak Austria, Belgia, Holandia, Australia, Nowa Zelandia i inne, które najwcześniej zastosowały kody EAN mają prefiksy dwucyfrowe. Towary przeznaczone do sprzedaży detalicznej identyfikowane są zawsze przy pomocy numerów EAN-13 i EAN-8. Numer EAN-13 uzupełniony o dodatkową cyfrę na początku, określającą rodzaj jednostki wysyłkowej, nazywa się EAN-14 i używany jest do oznaczania jednostek wysyłkowych. W Polsce zgodnie z ustaleniami międzynarodowymi jednostki wysyłkowe oznaczane są kodem EAN-13 lub EAN-14 (w symbolice ITF*) wyjątkowo rzadko kodem EAN-8. W przypadku zastosowania kodu EAN-13 lub EAN-8 zaleca się stosowanie jak największych symboli kodu (współczynnik powiększenia 1,5-2,0). Na rysunku 6 przedstawiono kod kreskowy EAN-14 (ITF-14).

Informacje uzupełniające koduje się łącznie z numerem identyfikacyjnym w standardzie UCC/EAN-128. Jest to standard międzynarodowy ale również międzybranżowy. Standard ten nie zastępuje standardów EAN –13 czy EAN-14 a jest do nich komplementarny. Na informacje uzupełniające składają się: data ważności, numer serii produkcyjnej, data produkcji itp.. Standard EAN-128 znajduje zastosowanie w monitorowaniu jednostek logistycznych, głównie palet. Kod ten pozwala na zakodowanie 128 znaków występujących w 3 zbiorach po 106 znaków (niektóre ze znaków powtarzają się). Na rysunku 7. przedstawiono operację odczytywania kodu kreskowego. Na rys. 8. przedstawiono kod kreskowy EAN-128.

Rys.6. Kod kreskowy EAN-14

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Rys. 7. Odczytywanie kodu kreskowego czytnikiem laserowym.

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Wykaz prefiksów krajów stosujących kody EAN podano w Tabeli 3.

Tabela 3

Wykaz prefiksów identyfikacyjnych krajów stosujących kody EAN

Prefiks	Kraj	Prefiks	Kraj	Prefiks	Kraj
00-13	USA i Kanada	560	Portugalia	76	Szwajcaria
20-29	Numery wewn.*	569	Islandia	770	Kolumbia
30-37	Francja	57	Dania	773	Urugwaj
380	Bułgaria	590	Polska	775	Peru
383	Słowenia	594	Rumunia	777	Boliwia
385	Chorwacja	599	Węgry	779	Argentyna
387	Bośnia i Hercegowina	600-601	Południowa Afryka	780	Chile
400-440	Niemcy	609	Mauritius	784	Paragwaj
45+49	Japonia	611	Maroko	786	Ekwador
460-469	Federacja Rosyjska	613	Algieria	789	Brazylia
471	Tajwan	616	Kenia	80-83	Włochy
474	Estonia	619	Tunezja	84	Hiszpania
475	Łotwa	621	Syria	850	Kuba
477	Litwa	622	Egipt	858	Słowacja
479	Sri Lanka	625	Jordania	859	Czechy
480	Filipiny	626	Iran	860	Jugosławia
482	Ukraina	628	Arabia Saudyjska	867	Korea Północna
484	Mołdawia	64	Finlandia	869	Turcja
485	Armenia	690-692	Chiny	87	Holandia
486	Gruzja	70	Norwegia	880	Korea Pd.
487	Kazachstan	729	Izrael	885	Tajlandia
489	Hong Kong	740	Gwatemala	888	Singapur
50	Wielka Brytania	741	Salwador	890	Indie
520	Grecja	742	Honduras	893	Wietnam
528	Liban	743	Nikaragua	899	Indonezja
529	Cypr	744	Kostaryka	90-91	Austria
531	Macedonia	745	Panama	93	Australia
535	Malta	746	Dominikana	94	Nowa Zelandia
539	Irlandia	750	Meksyk	955	Malezja
54	Belgia i Luksemburg	759	Wenezuela	958	Makao

Rys. 8. Kod kreskowy EAN-128*

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Cyfrę kontrolną potwierdzającą, że symbol kodu EAN został poprawnie wczytany, określa się na podstawie dziesięciomodułowego algorytmu następująco:

1.       Zaczynając od prawej strony symbolu, wyznacza się sumę cyfr na miejscach parzystych.

2.       Obliczoną sumę (punkt 1) mnoży się przez 3.

3.       Zaczynając od miejsca trzeciego z prawej strony symbolu, sumuje się wartość cyfr na miejscach nieparzystych.

4.       Zsumowuje się wyniki otrzymane według punktu 2 i 3.

5.       Cyfrą kontrolną jest najmniejsza liczba, która po dodaniu do wyniku uzyskanego według punktu 4, tworzy liczbę będącą wielokrotnością liczby 10.

Znaki informacyjne określają: gatunkowość (gatunek lub klasa towaru), jakość (rys. 9), skład (zasadnicze składniki), numer serii produkcyjnej, ilość wyrobu, numer normy, wg której jest wyprodukowany, numer kontroli jakości (KJ) i numer kontrolera zakładu pakującego wyrób, kraj pochodzenia wyrobu, sposób użycia, datę produkcji (lub pakowania), termin przydatności do spożycia, datę ważności oraz w przypadku niektórych towarów określonych odpowiednimi rozporządzeniami (PN-90/O-79251) znak bezpieczeństwa (rys . 10.).

        

Rys.9. Znaki wyższej jakości wyrobu

a - międzynarodowy znak jakości

b - państwowy znak jakości

Źródło: PN - 90/O – 79251. Opakowania jednostkowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 10. Znak bezpieczeństwa stosowany na opakowaniach jednostkowych niektórych towarów

Źródło: PN - 90/O – 79251. Opakowania jednostkowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

W zakresie nadawania krajowych symboli i znaków jakości zachodzą obecnie znaczące zmiany. Jedną z nich jest nadawanie towarom produkcji krajowej o najwyższym standardzie międzynarodowym znaku z rysunkiem biało-czerwonego sztandaru i napisem „TERAZ POLSKA” (rys. 11.) Do stosunkowo nowych znaków informacyjnych stosowanych na opakowaniach jednostkowych należą znaki informacyjne o możliwości: biologicznego rozkładu zawartości opakowania, odzysku opakowania (rys. 12, 13, 14, 15.) oraz oznaczenie gwarantowanej objętości lub masy zawartości z dokładnością do 1%.

Rys. 11. Znak jakości „Teraz Polska”.

Źródło: Znaki towarowe. Strona internetowa: http://www.carpent-tua.resam.com.pl

 

Rys.12. Oznaczenie opakowań zawierających produkty ulegające biodegradacji, nie powodujące zanieczyszczenia środowiska. Znak stosowany w Europie.

Źródło: Projekt ustawy o opakowaniach i odpadach z opakowań (wersja z 6 grudnia 1999 r.). Strona internetowa: www.most.org.pl/otzo/opakowania/uopak

                               

Rys. 13. Oznaczenie opakowania przeznaczonego do odzysku (często przy znaku umieszcza się napis „RECYCLABLE”). Znak stosowany w Europie, USA, Kanadzie.

Źródło: Projekt ustawy o opakowaniach i odpadach z opakowań (wersja z 6 grudnia 1999 r.). Strona internetowa: www.most.org.pl/otzo/opakowania/uopak

Rys. 14. Oznaczenie opakowania aluminiowego przeznaczonego do odzysku. Znak stosowany w Europie, USA, Kanadzie.

Źródło: Projekt ustawy o opakowaniach i odpadach z opakowań (wersja z 6 grudnia 1999 r.). Strona internetowa: www.most.org.pl/otzo/opakowania/uopak.

Znaki niebezpieczeństwa na opakowaniach jednostkowych, wyróżnione przez PN-90/O-79251 różnią się nieznacznie od zalecanych przez Międzynarodowy Morski Kodeks Towarów Niebezpiecznych (IMDG Code - International Maritime Dangerous Goods Code). Przykładowo PN nie zawiera oznakowania „substancje gazowe o różnym rodzaju niebezpieczeństwa”, wyróżnia natomiast znaki „upośledzenie sprawności psychofizycznych”- stosowane na opakowaniach leków, znak -  „środek odurzający”, czy „wyłącznie dla zwierząt”. Dąży się do tego aby wszystkie znaki niebezpieczeństwa na całym świecie były ujednolicone niezależnie od środka transportu, na którym przewożone są ładunki niebezpieczne. Poniżej przedstawiono międzynarodowe konwencje transportowe odnoszące się do ładunków niebezpiecznych

Lista międzynarodowych konwencji transportowych

1.       Kodeks IMDG: Międzynarodowy kodeks morski w sprawie towarów niebezpiecznych.

2. ADNR: Ustalenie warunków przewożenia substancji niebezpiecznych Renem (1970) [  ].

3.       ADR: Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (1957).

4. COTIF: Konwencja o międzynarodowym przewozie kolejami towarów niebezpiecznych (1985).

5.  RID: Regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (1985).

6. Konwencja SOLAS: Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu [43]) [  ].

7. Konwencja MARPOL: Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (1973/1978).

8. Konwencja z Chicago: Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (1944), której załącznik 18 traktuje o przewozie towarów niebezpiecznych transportem lotniczym.

We wszystkich tych konwencjach za priorytetowe uznaje się właściwe opakowanie i oznakowanie ładunków, w celu ograniczenia do minimum zagrożenia dla ludzi i środowiska. Towary niebezpieczne, ze względu na rodzaj stwarzanego zagrożenia podzielono na 9 klas, a pięć z nich dodatkowo na podklasy. Rodzaj niebezpieczeństwa sygnalizowany jest przez umieszczenie na opakowaniach odpowiedniej nalepki z piktogramem i numerem klasy. Wyróżnia się następujące klasy materiałów niebezpiecznych:

      klasa 1 - materiały i przedmioty wybuchowe (6 podklas),

      klasa 2 - gazy sprężone, skroplone lub rozpuszczone pod ciśnieniem (3 podklasy)’

      klasa 3 - ciecze łatwopalne,

      klasa 4 – materiały stałe łatwopalne (3 podklasy),

      klasa 5- materiały utleniające i nadtlenki organiczne (2 podklasy),

      klasa 6 - materiały toksyczne i zakaźne (2 podklasy),

      klasa 7 - materiały promieniotwórcze,

      klasa 8 - materiały powodujące korozję,

      klasa 9 - różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Poniżej przedstawiono przykładowe nalepki umieszczane na opakowaniach zawierających ładunki niebezpieczne.

   

Rys. 15. Nalepki klasy 1 – Materiały wybuchowe, podklasa 1 i 6.

- umieszczone na nalepce litery oznaczają grupy „zgodności”: A i N

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

 

Rys. 16. Nalepki klasy 2. - Gazy sprężone, skroplone lub rozpuszczone pod ciśnieniem

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 17. Nalepki klasy 3. - Ciecze łatwo palne

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 18. Nalepki klasy 4, podklasy 4.1. - Łatwo palne ciała stałe

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 19. Nalepka klasy 4, podklasy 4.2. - Substancje samozapalne

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 20. Nalepka klasy 4, podklasy 4.3. Substancje wydzielające  gazy  łatwo  palne w stanie wilgotnym

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 21. Nalepka klasy 5, podklasy 5.1 - Substancje utleniające

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 22. Nalepka klasy 5, podklasy 5.2 - Nadtlenki organiczne

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 23. Nalepka klasy 6, podklasy 6.1 - Materiały toksyczne

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 24. Nalepka klasy 6, podklasy 6.2 - Materiały zakaźne

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Rys. 25 Nalepki klasy 7. - Materiały promieniotwórcze

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

a.               b.

Rys. 26. Nalepka klasy 8 - Materiały powodujące korozję (a.)

i klasy 9 – Inne niebezpieczne (b.)

Źródło: The Computerized International Maritime Dangerous Goods Code, Version 4, Solid Bulk Cargoes (BC Code), Copyright IMO/ETL London 1998.

Znaki manipulacyjne na opakowaniach jednostkowych z zawartością wskazują na konieczność zastosowania określonego sposobu postępowania z opakowaniem czasie manipulacji związanych ze składowaniem, przemieszczaniem i użytkowaniem.

Wyróżnia się 19 znaków manipulacyjnych:

Rys. 27. „Ostrożnie, kruche”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 28. „Hakami bezpośrednio nie zaczepiać”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 29. „Góra, nie przewracać”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 30. „Chronić przed nagrzaniem (ciągłym)”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 31. „Miejsce zakładania zawiesi”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 32. „Chronić przed wilgocią”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 33. „Środek ciężkości”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 34. „Nie podnosić wózkami”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 35. „Nie toczyć”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

d)

Rys. 36. „Ograniczenie piętrzenia” i „Dopuszczalna liczba warstw piętrzenia”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 37. „Tu chwytać”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 38. „Przestrzegać zakresu temperatury”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 39. ”Opakowanie hermetyczne”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 40. ”Chronić przed promieniowaniem”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 41. ”Produkty szybko psujące się”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 42. ”Żywe zwierzęta”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys. 43. ”Podnosić bezpośrednio za ładunek”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Rys.  44. ”Tu otwierać”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Znaki powinny być nanoszone na opakowania za pomocą drukowania, wypalania, tłoczenia i litografowania, tak, aby były odporne na działanie wilgoci oraz na ścieranie. Ich wielkość jest uzależniona od wielkości opakowania oraz wymagań estetyki i reklamy. Znaki niebezpieczeństwa i manipulacyjne umieszcza się na opakowaniach jednostkowych, w miejscach najbardziej widocznych lub w miejscach, do których się bezpośrednio odnoszą (np. ”Tu otwierać”).

Znaki manipulacyjne mają barwę czarną na tle kontrastowym, albo barwę białą lub jasnożółtą na tle ciemnym. Barwę znaków niebezpieczeństwa określa PN-90/O-79251 i Kodeks IMDG. Barwa pozostałych znaków może być dowolna i zależy od wymagań estetyki, reklamy i przyjętych zwyczajów.

Znaki i znakowanie opakowań transportowych

Znaki zasadnicze opakowań transportowych zapewniają ich identyfikację i dostarczenie do określonego odbiorcy. Składają się ze znaku identyfikacji, znaku odbiorcy i znaku miejsca przeznaczenia.

Znak identyfikacji składa się ze znaku transakcji oraz liczby opakowań transportowych z zawartością w partii i kolejnego numeru opakowania.

Znak odbiorcy powinien przedstawiać nazwę firmy odbiorcy, skrót lub inny symbol stosowany przez odbiorcę.

Znak miejsca przeznaczenia powinien przedstawiać nazwę stacji przeznaczenia lub portu wyładowania, kraju odbiorcy, miejsce przeładowania. W obrocie międzynarodowym zaleca się stosowanie na opakowaniach transportowych z zawartością, znakowania uproszczonymi znakami zasadniczymi.

Znaki informacyjne powinny określać; masę i wymiary opakowania transportowego z zawartością oraz nadawcę.

Znaki niebezpieczeństwa umieszczone na opakowaniach transportowych z zawartością są ustalone odpowiednimi przepisami obowiązującymi w zakresie transportu drogowego, kolejowego i morskiego ładunków niebezpiecznych.

Znaki manipulacyjne na opakowaniach transportowych są takie same jak na opakowaniach jednostkowych, z wyjątkiem znaku „Tu otwierać”, którego stosowanie na opakowaniach transportowych nie jest przewidziane. Na opakowaniu transportowym w miejscu, w którym należy je otwierać, powinien być umieszczony znak manipulacyjny przedstawiony na rysunku 4.45.

Rys. 45. „Tu otwierać”

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

W transporcie morskim zalecenia w zakresie znakowania ładunków zostały opracowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie do Spraw Koordynacji Przeładunku Towarów ICHCA (International Cargo Handling Coordination Association), w myśl, których rozróżnia się znaki konosamentowe, handlowe, firmowe i zalecone innymi obowiązującymi przepisami.

Znaki konosamentowe obejmują wszystkie znaki rozpoznawcze, które zostały wpisane do konosamentu:

•       odbiorca,

•       znak portu odbiorcy,

•       ewentualne ostateczne miejsce przeznaczenia,

•       numer porządkowy każdej jednostki należącej  do tej samej partii,

•       masę brutto i (albo) objętość,

•       znak oraz nazwa portu załadunkowego,

•       znak kraju producenta towaru,

•       znak oraz nazwa statku, na który towar ma być załadowany,

•       znak rozpoznawczy, który ułatwia szybkie zidentyfikowanie danej jednostki, zgodny z konosamentem.

Znaki firmowe określają; zawartość opakowania, znak firmowy załadowcy, znak jakości towaru, różne napisy reklamowe.

Znaki zalecane obejmują informacje dotyczące przepisów kraju importu, eksportu lub tranzytu.

Wg PN-85/O-79252 znaki na opakowaniach transportowych należy umieszczać farbą przez szablon, za pomocą stemplowania, drukowania za pomocą maszyn znakujących w miejscach określonych tą normą.(rys. 4.46.)

Rys. 46. Zasady rozmieszczenia znaków na opakowaniach transportowych.

1 - dodatkowe dane o sposobach obchodzenia się z ładunkami, których nie można wyrazić znakiem, 2 - znaki niebezpieczeństwa i manipulacyjne, 3 - znaki identyfikacyjne, 4 - nazwa odbiorcy i miejsce przeznaczenia, 5 - pośredni port przeładunku, 6 - miejsce na napis uzupełniający, 7 - objętość, 8 - wymiary, 9 - masa brutto, kg, 10 - masa netto, kg, 11 - kraj - producent, 12 - miejsce nadania, 13 - nazwa i adres nadawcy.

Źródło: PN – 85/O – 79252. Opakowania transportowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.

Farba do znakowania powinna być odporna na: wodę i wilgoć, światło, działanie klimatu tropikalnego lub arktycznego, słone opary, ścieranie i rozmazywanie. Znaki niebezpieczeństwa powinny mieć barwę ustaloną odpowiednimi przepisami.

Znaki zasadnicze i manipulacyjne, z wyjątkiem znaku 15 i 16 (znaki niebieskie na białym tle), powinny być barwy czarnej na jasnych płaszczyznach lub barwy białej albo jasnożółtej na czarnych i ciemnych płaszczyznach.

Znakowanie jednostek ładunkowych

Znakowanie palet zwrotnych

Palety dopuszczone do europejskiego Pool’u Paletowego powinny być oznakowane wg PN-68/M-78201 przez umieszczenie znaków:

•       na wsporniku prawym - EUR,

•       na wsporniku lewym - PKP.

Znaki o wysokości, co najmniej 40 mm nanosi się na palety drogą wypalania. Palety znajdujące się w obrocie krajowym mogą być oznakowane przez stosowanie trwale przymocowanych tabliczek metalowych.

Na palecie uprzywilejowanej metalowej, skrzyniowej, nieskładanej, umieszcza się dwie tabliczki, na ścianie przedniej i składanej.

Tabliczki barwy czarnej, powinny zawierać białe napisy; EUR, znak właściciela palety, masę palety, wartość dopuszczalnej ładowności (900 kg) oraz pojemności (0,75m3).

Palety ładunkowe płaskie drewniane powinny być oznakowane przez podanie; części słownej, symbolu wg PN-58/M-78200, wymiarów palety, typu palety (typ I – palety wykonane z drewna miękkiego, typ II- palety wykonane z drewna miękkiego z deskami skrajnymi i deskami dolnymi oraz wspornikami z drewna twardego), numeru normy przedmiotowej pełnej. Poniżej przedstawiono przykład oznaczenia palety ładunkowej płaskiej, dwupłytowej, dwuwejściowej bez skrzydeł, o symbolu PA 1211 i wymiarach 800 x 1200mm, typ I:

PALETA PŁASKA PA 1211 - 800 x 1200 - I

BN-80/2191-05

Dopuszcza się podawanie oznaczeń skróconych, powszechnie przyjętych w organizacjach międzynarodowych.

Znakowanie i kodowanie kontenerów serii 1

Na kontenerach serii 1, eksploatowanych w ruchu krajowym i międzynarodowym, stosuje się znakowanie identyfikacyjne, eksploatacyjne i dodatkowe.

Znakowanie identyfikacyjne powinno zawierać;

•       znaki obowiązujące (kod właściciela kontenera, numer seryjny, cyfrę samokontroli),

•       znaki dopuszczalne (kod kraju, kod wymiarów i kod typu kontenera).

Na znakowanie eksploatacyjne składają się:

•       oznaczenie maksymalnej masy netto i tary kontenera,

•       znak kontenera z otwieranym dachem (Rys. 47).

Rys. 47. Znak kontenera z otwieranym dachem.

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

•       w przypadku kontenerów wyposażonych w drabinki - znak ostrzegawczy przed niebezpieczeństwem porażenia prądem elektrycznym z sieci trakcyjnej,

Rys.48. Znak ostrzegający przed niebezpieczeństwem porażenia prądem.

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

Rys. 49. Znak kontenera o wysokości większej niż 2,6 m.

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

Rys. 50. Znak kontenera do transportu lotniczego i lądowego o ograniczonej wysokości piętrzenia kontenerów.

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

Znakowanie dodatkowe powinno zawierać:

      znak zgodności kontenera z wymaganiami Międzynarodowego Związku Kolei ( UIC).

      znak kontenera do transportu ładunków szybko psujących się

      znak kontenera do przewozu ładunków niebezpiecznych.

      tabliczkę kontenera zbiornikowego,

•       tabliczkę uznania kontenera za bezpieczny zgodnie z Międzynarodową Konwencją o Bezpiecznych Kontenerach ( KBK),

•       tabliczkę o dopuszczeniu kontenera do przewozu ładunków pod zamknięciem celnym zgodnie z Konwencją Celną dotyczącą kontenerów,

      termin następnego przeglądu kontenera zgodnie z wymaganiami KBK.

Rys. 51. Znak  zgodności  kontenera z wymaganiami Międzynarodowego Związku Kolei ( UIC ).

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

Rys. 52. Znak kontenera do transportu ładunków szybko psujących się.

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

 

Rys. 53. Znak kontenera do przewozu ładunków niebezpiecznych.

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

Szczegółowe zasady tworzenia znaków, wykonanie i rozmieszczanie znakowania na kontenerach podaje norma; PN-91/K-46102.

Sposób rozmieszczenia znaków na kontenerze przedstawiono na rys. 54.

Rys. 54. Rozmieszczenie znaków na kontenerze serii 1

1 - kod właściciela, numer seryjny, cyfra samokontroli, 2 - kod kraju, wymiarów i typu kontenera, 3 - oznaczenie maksymalnej masy brutto i tary kontenera, 4 i 5 – rezerwa

Źródło: PN 91/K –46102. Kontenery serii 1. Znakowanie i kodowanie.

* Do ustawy o znakach towarowych (Dz.U.5/85 poz.17 – 01.07.1985) wprowadzono następujące zmiany: Dz.U.35/89 poz.192 – 01.07.1989, art.68 –15.03.1003, Dz.U.10/93 poz.46 -13.07.1994,Dz.U.74/94 poz.331 – 01.01.1998, Dz.U.88/97 poz.554

* Skrót w języku angielskim od słów „European Article Numbering” oznaczający Europejską Numerację Towarów umieszczoną bezpośrednio nad, lub pod obrazem, czyli symbolem tego kodu, dzięki czemu dane wprowadzone są do systemu informatycznego automatycznie, a tym samym szybko i bezbłędnie. Jak dotąd, opracowano ponad 400 rodzajów kodów kreskowych, z których 50 znalazło praktyczne zastosowanie.

* ITF - Interleaved Two of Five (Przeplatany Dwa z Pięciu). Symbolika kodu kreskowego, kodująca 10 znaków danych numerycznych: 0 – 9, unikalny znak start i unikalny znak stop. Znaki są kodowane parami, a zatem liczba cyfr w danych musi być zawsze parzysta. Jest to kod ciągły, z możliwością zakodowania danych o dowolnej długości, ale w określonych aplikacjach kod ten powinien mieć stałą długość (14 cyfr).

* Numery wewnętrzne - obowiązują tylko w jednostkach kodujących.

*IZ (Identyfikator Zastosowania) jest prefiksem kodu określającym znaczenie następujących po nim informacji. IZ (00) przedstawiony na rysunku oznacza seryjny numer jednostki wysyłkowej