TEMAT: Ernest Nemeczek – zwykły szeregowiec, a jednak…
METODY: praca z tekstem lektury – czytanie ze zrozumieniem, kwiat grupowy, diamentowe uszeregowanie.
FORMY ORGANIZACJI PRACY: praca w grupach.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: lektura: F. Molnar „Chłopcy z Placu Broni”, grupowe kwiaty wykonane z kolorowego papieru, kolorowe cegiełki do diamentowego uszeregowania, Słownik terminów literackich, Słownik języka polskiego.
FAZA WPROWADZAJĄCA:
1. Podanie tematu i celu lekcji.
2. Przypomnienie przez jednego z uczniów elementów charakterystyki poznanych na poprzedniej lekcji oraz odróżniania cech usposobienia od cech charakteru.
3. Wyjaśnienie znaczenia terminów: charakterystyka, charakter, usposobienie.
FAZA REALIZACYJNA:
1. Podział klasy na grupy i przydział pracy:
I grupa – przedstawienie postaci Nereczka, wygląd zewnętrzny
II grupa – cechy usposobienia
III grupa – cechy charakteru
IV grupa – stosunek do otoczenia
2. Dzielenie się efektami pracy grupowej przez liderów grup (przypięcie kwiatów do tablicy).
FAZA PODSUMOWUJĄCA:
1. Próba oceny postaci Ernesta Nereczka (rozdanie uczniom kolorowych cegiełek zapisanie najważniejszych cech bohatera – diamentowe uszeregowanie w dwóch grupach.
2. Samodzielne podsumowanie charakterystyki Nereczka na podstawie wykonanych diamentów – notatka.
3. Uzupełnienie tematu lekcji, np…..a jednak zasługuje na uznanie.
4. Ocena pracy uczniów na lekcji – przyznanie punktów podczas całej lekcji.
Temat: Jaki naprawdę był Ernest Nemeczek, bohater książki pt. „Chłopcy z Placu Broni”?
Czas: 45 min.
MATERIAŁY: arkusze papieru z naszkicowaną postacią Nemeczka, czyste kartki, karteczki samoprzylepne, zadania dla grup, mazaki
Przebieg lekcji:
Rozdanie uczniom rozsypanki planu opisu postaci. Zadaniem uczniów jest ułożenie planu opisu w sposób chronologiczny.
Praca w grupach.
Gromadzenie słownictwa do przedstawienia postaci i opisu.
I. Wyszukajcie w tekście odpowiedzi na pytania:
Jak się nazywa główny bohater utworu?
Ile ma lat?
Skąd pochodzi?
Kim są jego rodzice?
II. Zaprojektujcie wizytówkę głównego bohatera.
III. Na przygotowanym portrecie wypiszcie cechy wyglądu zewnętrznego.
Gromadzenie słownictwa do przedstawienia cech charakteru z uwzględnieniem podziału na wady i zalety.
Na plakat wpiszcie z prawej strony zalety, a z lewej – wady. Spośród nich wybierzcie jedną cechę pozytywną i jedną cechę negatywną. Podkreślcie je i znajdźcie ich argumentację w tekście. Zapiszcie przy cesze.
Uczniowie prezentują swoje plakaty. Odczytują cechy bohatera, nazywają je i argumentują.
Uczniowie na podstawie zaprezentowanych plakatów wyciągają wnioski.
a) Czego dowiedział się o Erneście Nemeczku?
b) Czy Nemeczek ma dużo wad i jest gorszy od swoich kolegów?
Uczniowie za pomocą słowników wyrazów bliskoznacznych wypisują synonimy słów:
a) wada b) zaleta
Dokonanie wspólnej oceny postaci Nemeczka (rozwiązanie przez to postawionego problemu w temacie lekcji)
Ocena pracy uczniów przez nauczyciela.
Zadanie pracy domowej (do wyboru)
a) Ernest Nameczek – bohater, z którym chciałbym się zaprzyjaźnić.
b) Ernest Nameczek – bohater bez wad?
Wyszukajcie w tekście odpowiedzi na pytania:
Jak się nazywa główny bohater?
Ile ma lat?
Skąd pochodzi?
Kim są jego rodzice?
W oparciu o własną wiedzę i treść lektury zaprojektujcie wizytówkę głównego bohatera.
Na przygotowany portret wpiszcie cechy wyglądu zewnętrznego Ernesta Nemeczka.
GRUPA I
Na plakat wpiszcie z prawej strony zalety, a z lewej – wady.
Wybierzcie po jednej wadzie i zalecie (według was najważniejszej).
Podkreślcie je i w oparciu o tekst i podajcie ich argumentację.
GRUPA II
Na plakat wpiszcie z prawej strony zalety, a z lewej – wady.
Wybierzcie po jednej wadzie i zalecie (według was najważniejszej).
Podkreślcie je i w oparciu o tekst i podajcie ich argumentację.
GRUPA III
Na plakat wpiszcie z prawej strony zalety, a z lewej – wady.
Wybierzcie po jednej wadzie i zalecie (według was najważniejszej).
Podkreślcie je i w oparciu o tekst i podajcie ich argumentację.
Temat zajęć: Ratujmy Nemeczka – bohatera książki F. Molnara „Chłopcy z Placu Broni”
Klasa: V liczba godzin: 1
Do zajęć będą potrzebne następujące środki dydaktyczne:
karton ze schematem „szkieletu”, mazaki, paski papieru, polecenia dla grup, egzemplarze lektury, karton z rysunkiem drzewa, nalepki(np. „cenówki”)
Przebieg zajęć:
Sprawdzenie pracy domowej – uczniowie mieli wybrać spośród bohaterów lektury postać, który jest ich zdaniem wzorem przywódcy i uzasadnić swój wybór.
Pogadanka nawiązująca do prac dzieci na temat stosunku obu opisywanych w pracach domowych postaci do Nemeczka – jak go traktowali, czy doceniali, czy cierpieli po jego śmierci, czy poczuwali się do winy? Informujemy, jaki jest cel zajęć, podajemy i zapisujemy temat.
Proponujemy krótkie ćwiczenie redakcyjne – prosimy uczniów o zapisanie w zeszytach frazy „Nemeczek umarł, ponieważ...” i dokończenie tej myśli. To zmobilizuję wszystkich do wstępnego postawienia jakiejś tezy, zastanowienia się nad problemem.
Faza właściwa
Przypominamy uczniom (lub przedstawiamy) metodę „szkielet ryby” przypinając na tablicy schemat, który wykorzystamy w czasie zajęć, prosimy uczniów o przypomnienie zasad prowadzenia dyskusji, zachęcamy do popierania swych opinii przykładami lub cytatami z tekstu.
Wpisujemy w schemat główny problem - przyczyny śmierci Nemeczka
Uczniowie podają przyczyny, które zapisali w zeszytach, po krótkiej dyskusji wybieramy i wpisujemy cztery główne czynniki, czyli np.
a) sytuacja rodzinna Nemeczka
b) konflikt między dwiema grupami chłopców
c) wielka ambicja Nemeczka
d) przeziębienie chłopca
Dzielimy klasę na cztery zespoły, rozdajemy materiały(paski papieru, mazaki, polecenia).Przypominamy, że powinni przygotować, oprócz „ości” także odpowiednie cytaty lub przykłady z tekstu potwierdzające ich ustalenia. Po wykonaniu pracy liderzy grup uzupełniają schemat, zaś wskazani przez nauczyciela członkowie grup popierają przykładami z tekstu ustalenia grupy opowiadając odpowiednie fragmenty lub cytując wypowiedzi bohaterów.
Przewidywane efekty pracy grup (ew. nieco inaczej sformułowane) to na przykład:
a) bieda, zapracowani rodzice, brak czasu dla dziecka, bagatelizowanie choroby chłopca, zbyt późne wezwanie lekarza, brak odpowiedniej opieki ze strony rodziców, niewłaściwe relacje w rodzinie – nieposłuszeństwo Nemeczka
b) brak odpowiednich miejsc do zabawy, brak zainteresowania dorosłych sposobem spędzania wolnego czasu przez chłopców, agresja Pastorów wobec młodszych i słabszych dzieci, kradzież flagi, zdrada Gereba, „czerwona kartka” w obozie czerwonoskórych, wzajemna wrogość, zabawa w wojsko – potrzeba posiadania wroga
c) niska pozycja Nemeczka w grupie, niska samoocena , obietnica Boki, chęć udowodnienia swojej wartości, chęć zaimponowania uwielbianemu przywódcy, niesprawiedliwe potraktowanie przez kolegów , pogarda dla zdrajcy, wielkie przywiązanie do placu, lojalność wobec grupy
d) niezdarność podczas wsiadania do łódki, niemądry pomysł ukrycia się w wodzie, nieposłuszeństwo wobec zakazu rodziców, oczernianie chłopców z Placu przez zdrajcę Gereba, bohaterska obrona dobrego imienia przyjaciół, kara wymierzona przez czerwonoskórych, bagatelizowanie choroby przez Nemeczka
Prosimy uczniów o uzupełnienie swoich zdań zapisanych w zeszytach na początku lekcji o przyczyny (główne ości), które wypracowali w toku dyskusji. Zwracamy uwagę na konieczność przeredagowania zapisu z tablicy tak, by zdanie w zeszycie było poprawnie zbudowane.
Faza kończąca
Proponujemy dzieciom zabawę w „co by było, gdyby...”.Zastanawiamy się wspólnie kto z bohaterów – i w jaki sposób – mógłby zapobiec śmierci Nemeczka, czyli, jak w temacie lekcji – uratować go, gdyby znał konsekwencje swojego postępowania.
Uczniowie wskazują wśród przyczyn śmierci Nemeczka te zjawiska , które znane im są ze świata realnego. Wybierają te, na które mogą mieć – jako dzieci – jakikolwiek wpływ. Zwracamy uwagę, że – tak jak bohaterowie książki – nie zdają sobie sprawy, że takie zjawiska mogą być – pośrednio lub bezpośrednio – przyczynami tragedii.
Zadajemy pracę domową, której temat brzmi :
Wykorzystując wnioski z dyskusji przeprowadzonej na lekcji „uratuj życie Nemeczka”, czyli zaproponuj własne, szczęśliwe zakończenie lektury.
Prosimy uczniów o chwilę refleksji na temat zajęć i umieszczenie nalepek na skali tak, by każdy z nich ocenił swoje zainteresowanie lekcją, zaangażowanie i opinię o lekcji.
Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach:
Uczniowie wychodząc z zajęć przyklejają nalepki na wiszącym obok tablicy kartonie z rysunkiem drzewa (symbolizującego odwagę i poświęcenie Nemeczka), a miejsce ich umieszczenia odzwierciedla zaangażowanie uczniów i ich ocenę lekcji.
Każdy ma swoją prawdę! Chcemy ją poznać!
Czas trwania zajęć: 90 min.
Metody i formy: praca w parach, elementy heurezy, dyskusja prowadzona przez nauczyciela, wywiad z... jednym z bohaterów lektury
Środki dydaktyczne, pomoce: lektura Chłopcy z Placu Broni Ferenca Molnara, film pod tym samym tytułem na płycie CD, słowniki języka polskiego (pojęcia: honor, zdrada, przyjaźń, lojalność, ambicja)
Tok zajęć:
Rozmowa o głównym problemie lektury: rywalizacji dwóch grup – band (tak nazwali je uczniowie). Swobodne wypowiedzi uczniów o członkach band, o sympatii narratora do bandy Janosza Boki.
Układanie kodeksu bandy (Jeśli uczniowie nie znają jeszcze kodeksu warto wcześniej tę formę zaplanować). Zwracamy uwagę na słowa: honor, zdrada, przyjaźń, lojalność, ambicja. Można wykorzystać słowniki. Te słowa warto również zapisać na tablicy.
Po krótkiej dyskusji ustalamy wspólnie, którzy z bohaterów są najważniejsi. Klasa wybrała Nemeczka, Gereba , Feriego Acza i Janosza Bokę. Nauczyciel proponuje, aby zająć się jednym z nich dokładniej, poznać jego sposób myślenia, poznać, co o nim myślą koledzy. (Będzie to zarys charakterystyki postaci – nie ma tej formy wypowiedzi w szkole podstawowej – pogłębiony przez różne spojrzenia na tę samą postać i jej postępowanie). Uczniowie wybierają Nemeczka.
Dzielimy klasę na kilka grup( w zależności od potrzeb). Każdej z nich przydzielamy to samo zadanie:
Reprezentujecie ............................. (jednego z wybranych bohaterów). Przedyskutujcie i zapiszcie kilka pytań do Nemeczka, które zadałby mu Wasz bohater. Pytania dotyczyć będą fabuły utworu i może pomogą Waszemu bohaterowi wyjaśnić swoje postępowanie wobec Nemeczka i grupy.
(15 min.)
Uczniowie w grupach pracują nad pytaniami. Nauczyciel pomaga sformułować je (uwaga: wcześniej dzieci powinny poznać formę wywiadu) tak, aby dotyczyły zachowania się wobec Nemeczka i samego Nemeczka.
Prosimy teraz, aby uczniowie przygotowali się do prezentacji. Nauczyciel wciela się w rolę Nemeczka (oczywiście może to być również uczeń) i rozpoczyna wywiad. Stara się odpowiadać tak, jak prawdopodobnie odpowiedziałby Nemeczek.
Po wywiadzie staramy się dowiedzieć, czy uczniowie mogą powiedzieć coś nowego o bohaterach. Nauczyciel przywołuje pojęcia z poprzedniej lekcji. Wspólnie staramy się odpowiedzieć, czy Nemeczek był bohaterem a Gereb zdrajcą. Wspólnie też zapisujemy notatkę z lekcji.
„W skórze bohatera”?
Lektura dla ucznia jest często dlatego nieciekawa, bo nauczyciel nie umie zachęcić go do jej przeczytania. Banał, ale niestety prawdziwy. Najwięcej problemów dostarczają te lektury, w których świat przedstawiony jest bardzo daleki od świata ucznia. Próbujemy różnych technik, lepszych lub gorszych. Ja zastosowałam technikę czytania tekstu „Ja – bohater”, którą zainteresował mnie Doug Buehl, autor „Strategii aktywnego czytania”. Metodę tę wykorzystałam na lekcji języka polskiego w klasie piątej szkoły podstawowej, przy omawianiu lektury Ferenca Molnara „Chłopcy z Placu Broni”. Dzieci lubią tę powieść, ale dostrzegam coraz większe niezrozumienie postaw bohaterów. (np. po co ten Nemeczek bronił placu, skoro chłopcy go nie lubili i nie szanowali? Czemu potępili Gereba, on tylko chciał być w lepszej grupie?).
Strategia „Ja – bohater” wykorzystuje naszą wrodzoną ciekawość na temat innych (czasami chciałoby się powiedzieć „plotkarską ciekawość”). Ponieważ wśród dzieci ogromną popularnością cieszą się wszelkiego rodzaju audycje i gazety dotyczące życia innych ludzi, zwłaszcza życia gwiazd i gwiazdeczek, to wykorzystanie tej strategii pozwala właśnie takie zainteresowania wykorzystać.
Strategia polega na tym, że uczniowie wcielają się w role różnych bohaterów i starają się jak najwięcej o sobie i swoim świecie dowiedzieć. Kształcimy więc wiele umiejętności jednocześnie:
wyszukiwanie, gromadzenie i stosowanie różnych informacji,
konstruowanie pytań i odpowiedzi w wywiadzie (forma wypowiedzi),
odgrywanie różnych ról,
współpracę w zespole problemowym,
przekładanie tekstu źródłowego na tekst własny.
Doug Buehl podaje kilka różnych wersji tej strategii. Ja wybrałam najbardziej dla tej klasy (wielu uczniów bardzo zdolnych, chętnie pracujących w zespołach, grających w zespole teatralnym – ten warunek nie musi być spełniony!) skuteczną.
Lekcja była dla mnie bardzo ciekawym doświadczeniem (choćby dlatego, że nigdy nie byłam Nemeczkiem!). Widziałam, jak poprzez umiejętnie dobraną metodę uważnego czytania, myślenia twórczego i odwoływania się do własnych doświadczeń podwórkowych uczniowie zmieniają swój pierwotny pogląd na postacie Nemeczka, Gereba i ich dowódców. Można tę metodę stosować wtedy, gdy będziemy chcieli, aby uczniowie zrozumieli postawy bohaterów, różne od ich własnych doświadczeń. A takich lektur - niestety – nie brakuje!
To mnie najbardziej zaciekawiło…
Wypisywanie bohaterów dwóch grup i ich wodzów.
Swobodne wypowiedzi uczniów na temat lektury.
Odczytywanie przez uczniów najciekawszych, ich zdaniem, fragmentów lektury.
2. (dwie lekcje) Temat: Jaką rolę w życiu budapesztańskich chłopców odgrywał Plac Broni? lub Plac Broni jako mała ojczyzna.
Rozmowa z uczniami na temat sposobów spędzania wolnego czasu.
Odszukanie fragmentów powieści dotyczących placu.
Gromadzenie słownictwa przydatnego do opisu krajobrazu (rola rzeczowników, przymiotników i wyrażeń przyimkowych).
Rysowanie schemat placu.
Wyszukiwanie fragmentów ukazujących stosunek chłopców do swojego placu.
Próba określenia czasu zdarzeń (rozdz.I, drugi akapit i rozdz. IV).
Określenie narratora - bezosobowy opowiadacz czy autor?
3. Temat: Janosz Boka czy Feri Acz? – który z chłopców był lepszym wodzem?
Przedstawienie sylwetki Boki i Feri Acza.
Co młodzi dowódcy akceptują, co odrzucają? Zapis w formie tabeli.
Kto w rzeczywistości powinien posiadać koniecznie wspólne cechy Feri Acza i Boki?
4. Temat: Ernest Nemeczek – zwykły szeregowiec czy bohater?
Praca ze słownikiem języka polskiego - znaczenie wyrazu "bohater".
Czy Nemeczek jest tylko bohaterem jako postać literacka? Debata "za" i "przeciw"
Formułowanie zdań o Nemeczku, w których uczniowie użyją słowa "bohater" w różnych znaczeniach.