Procesy Egzogeniczne

1.Fizyczne

- nasłonecznienia

- zamróz

- parowanie

- mechaniczna działalność org. Żywych

2. Chemiczne(powoduje w skałach przeobrażenia), głównym czynnikiem jest woda zawierająca tlen, azot, dwutlenek węgla, woda wsiąkając rozpuszcza cząstki mineralne i tworzy nowe związki przyspieszające wietrzenie(Kwas siarkowy, węglowy, humusowy) Następuje:

- uwęglanowienie (karbonyzacja)

- utlenienie

- uwodnienie

- odtlenienie

3. Biochemiczne(rośliny pobierają pierwiastki(K,S,P), a butwienie i gnicie przyczynia się do powstania kwasów humusowych, które przyspieszają procesy wietrzenia.

*Wietrzenie fizyczne: nasłonecznienie( działalność promieni słonecznych na skałe) występuje tam gdzie duża różnica temp

- rozpad ziarnisty(rozszerzalność cieplna różnych minerałów, np. rozpad granitu

- łuszczenie – dotyczy skał jednorodnych (ilaste) przenikanie ciepła do głębokości 0,3-0,5m(rozszerzalność cieplna – łuszczenie)

- rozpad blokowy(po silnym ogrzaniu – chłodzenie)

*Zamróz – gdy temp. powietrza obniża się do zera, a porowate i szczelinowe skały są wilgotne lub zawierają wodę, która zamarza zwiększając swoją obj. o około 11%. Ciśnienie wody w temp. 20 stopni wytwarza ciśnienie do 20 MPa. Następuje odłupywanie całych bloków.

*Wietrzenie pod wpływem wysychania( zachodzi w wychodniach skał ilastych, mułkowych, iłach, glinach itp.) skały wilgotne mają większą objętość a po odparowaniu wody kurczą się. Powstają spękania i może być materiał np. wywiewny.

*Wietrzenie pod wpływem mechanicznego działania soli( podsiąkająca woda zmineralizowana(siarczany, węglany) w pewnych warunkach paruje, a sole krystalizują.

*Wietrzenie na skutek organizmów zwierzęcych i roślinnych( system korzeniowy powoduje pękanie skał, dopływ wody, zwierzęta rozpulchniają glebę.

*Wietrzenie chemiczne:

*Uwęglanowienie związane z obecnością dwutlenku węgla w wodzie polegające na rozpuszczaniu przez CO2 w wodzie węglanów wapnia, magnezu cz żelaza oraz rozkładniu krzemianów i glinokrzemianów

*Utlenianie(oksydacja)

*Odtlenianie(redukcja)

PROFIL GLEBOWY:

Każdy rodzaj (typ) gleby powstaje z określonej skały macierzystej i może nią być zarówno lita skała magmowa, skała osadowa czy metamorficzna, zwarta jak granit czy wapień lub luźna jak piasek . Profil glebowy to układ poziomów genetycznych bądź warstw występujących w pionowym przekroju gleby do głębokości 150 cm (gleby uprawne) lub 200 cm (gleby leśne). Profile glebowe możemy badać bądź na podstawie naturalnych odsłonięć geologicznych, bądź też za pomocą specjalnie wykonywanych odkrywek glebowych. Np. w gleboznawstwie leśnym przyjęto, że profil glebowy powinien mieć głębokość 200 cm.

*Działalność rzek: Strumieni, strug, cieków wodnych itp.

1.Niszczeniu podłoża czyli erodowaniu

- erozja wgłębna – denna, wsteczna, eworsja(powstają jary, gardziele, bystrzy, kaniony)

- erozja boczna (podmywanie jednych brzegów i osadzanie materiału na przeciwnej stronie(łachy) tworzą się zakola(meandry)

2.Przenoszenie materiału, czyli transportowaniu( materiał rozpuszczalny lub w postaci zawiesiny albo wleczony czy toczony), wtedy następuje selekcja w zależności od siły transportującej oraz obrabianie materiału

3.Osadzanie materiału czyli akumulacji( depozycji), tworzy się aluwia rzeczne, a w ujściach do rzek większych zbiorników wodnych stożku napływowe nazywane niekiedy deltami.

! Efektem działalności rzek są terasy rzeczne( akumulacyjne i erozyjne !

*Klasyfikacja rzek:

Rzeka – to masa wody płynąca w naturalnym korycie po wpływem ciężkości. W zależności od ilości wody i długości koryta rozróżniamy:

- strugi

- strumienie

- rzeki małe, średnie

*Erozyjna działalność rzek

Erozja wsteczna działa głównie w górnym biegu rzeki i prowadzi do cofania się progów skalnych. Przykładami takiej działalności erozyjnej rzeki są wodospady. Niekiedy na skutek cofania się źródła może dojść do przecięcia działu wodnego i przejęcia rzeki wolniej erodującej przez rzekę erodującą szybciej. Takie zjawisko nazywa się kaptażem.

Profil podłużny rzeki nazywa się profilem erozyjnym. Podstawa erozyjna jest to poziom, do którego rzeka może obniżać swoje dno - jest to poziom ujścia. Natomiast profil równowagi oznacza położenie dna rzeki, przy którym rzeka ani nie eroduje, ani nie akumuluje osadów. Baza erozyjna może z różnych przyczyn ulegać zmianom.

W zależności od wieku koryta rzeki oraz budowy obszaru na którym płynie, wyróżnia się stadia rozwoju rzeki. Rzeka znajdująca się w stadium młodocianym charakteryzuje się dużym spadkiem, silną erozją denną oraz profilem poprzecznym w kształcie litery V. Natomiast cechami rzeki w stadium dojrzałym są: mniejszy spadek, silna erozja boczna, liczne starorzecza, szerokie doliny rzeczne. Dalsze działanie erozji bocznej powoduje zanik działów wodnych i zasypanie dolin rzecznych przez osady. To stadium rozwoju rzek nosi nazwę stadium zgrzybiałego. Odizolowane wzniesienia w tym stadium zwane są monadnokami.

Rzeki dzielą się ponadto na degradujące i agradujące w zależności od ilości wody niesionej przez rzekę, prędkości i ilości transportowanego materiału. Rzeki degradujące nie otrzynują wystarczjącej ilości materiału, co prowadzi do ich wcinania się w koryto - erozji dennej. W rzekach agradujących dominuje akumulacja wskutek przeciążenia materiałem i osadzania jego nadmiaru.

*Erozja wsteczna: rodzaj erozji prowadzący do cofania się progów w korycie rzecznym i rozcinania zamknięcia doliny, a przez to najczęściej do wydłużania doliny w górę rzeki.

MORENY:

Morena czołowa, końcowa – rodzaj moreny powstającej wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu w czasie stagnacji w okresie jego etapowego zaniku. Zbudowana jest z gliny zwałowej, bloków, głazów, ma ona charakter wału, garbu, wzgórza lub ciągu wzgórz

Morena czołowa spiętrzona – fałdowe deformacje glaciektoniczne(rodzaj moreny czołowej uformowanej wskutek spiętrzenia osadów na przedpolu nasuwającego się lodowca (lądolodu).

Moreny spiętrzone występują m.in. na Niżu Polskim jako efekt działalności lodowców plejstoceńskich).